Уран зохёолшод тухай
Үндэр Заганай үбэртэ...
4 января 2015
2103
Дондок Улзытуевай поэзиин үдэшэһөө тэмдэглэл
Шэбэртын соёлой байшангай газаа һаяын нэгэ үдэшэ хүн зон хүлгөөтэй байба. X. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын академическэ театрай, мүн Улаан-Үдын телевидениин автобусуудһаа айлшад буужа, аппаратура, оньһон түхеэрэлгэнүүдээ соёлой байшангай зал соогуур тодхобо. Ушарынь хадаа Буряадай алдарта поэт Дондок Аюшеевич Улзытуевай поэзидэ зорюулагдаһан уран зохёолой хүгжэм, дуута үдэшэ болохо гээд соносхогдоһон байгаа.
...Ажабайдалайнгаа үшөө налуухан, үбһэлиг сэсэгээр бүрхөөгдэһэн эреэхэн толбото эрьедэ гушан зургаан наһандаа гээгдэһэн Дондок Улзытуев түрэл Шэбэртэ нютагтаа арбадахиие дүүргээд, Москва хотодохи М. Горькиин нэрэмжэтэ Литературна институдта орожо, уран шадабарияа арьбажуулан, магтаалтайгаар түгэсхөө бэлэй. Тэрэ үедэ залуу поэт «Арбан табан дуун» гэһэн үлхөө шүлэг-поэмэеэ дүүргээд, Евгений Евтушенкын оршуулгаар ород хэлэн дээрэ «Дружба народов» журналда хэблүүлхэдэнь,уншагшадай сэдьхэлдэ бүхөөр хадуугдаһан юм. Тэрээнһээ хойшодоо поэт «Ая ганга», «Хайранга», «Тэнгэриин зүйдэл», «Һолонго», «Аадар», «Бугын эбэр», «Сагай сууряан», «Ехэ дабаан» гэһэн шүлэгүүдэйнгээ номуудые болон бусадые бэшэһэн байдаг. Поэт бүхыдөө түрэлхи хэлэн дээрээ шүлэгүүдэй арбан нэгэн ном хэблүүлһэн юм.
Шэбэртын соёлой байшангай газаа энэ нютагай Бэшүүрэй совхозой ойро тойронхи отара, фермэнүүдэй хонишод, һаалишад үдэшынгөө ажал дүүргэһээр иишэ яаралтай ерэһэн байна. Соёлой байшангай уужам фойе соо нютагай дунда һургуулиии һурагшадай, тосхоной соёлшодой уран гоёор хэһэн планшедүүд, ханын газетэнүүд сугларагшадай анхарал татана. Тэдэ бүгэдэнь Дондок Улзытуевай бага наһанһаань захалаад, зохёохы замайнь шатануудые һонирхолтойгоор харуулна. Мүн эндэхи хүдөөгэй библиотекын хүдэлмэрилэгшэд поэдэй номуудай, тэрэнэй зохёолнуудай толилогдоһон янза бүриин журнал, согсолборинуудай выставкые үргэнөөр эмхидхээ.
Бэшүүрэй совхозой директорэй уялгые дүүргэгшэ Бата Шоймполович Цыбенов уран зохёолой энэ үдэшые нээжэ, совхозойнгоо парткомой секретарь Баир Юмжапович Базаровта үгэ үгэбэ. Баир Юмжапович поэдэй зохёохы намтарые сугларагшадта хөөрэхэдөө:
— Нютагайнгаа алдарта хүбүүн Дондок Аюшеевич Улзытуевай түрэһэн үдэрые бидэ жэл бүри тэмдэглэдэг заншалтай болонхойбди. Энэ мүнөө үдэшэмнай — табадахи уулзалгамнай гээшэ. Манда айлшаар ерэжэ, нютагаймнай соёлой ажабайдалда ехэхэн удха шанартай хэмжээ ябуулгадамнай хабаадалсахаяа байһан республикын Уран зохёолшодой болон Композиторнуудай холбоонуудай, Ленинэй орденто оперо болон баледэй, мүн Ажалай Улаан Тугай орденто X. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын академическэ театрнуудай артистнарта, телевидени болон газетэнүүдэй журналистнуудта шэбэртынхидэй зүгһөө халуун баяр хүргэнэб, — гэбэ.
Партиин Бэшүүрэй райкомой секретарь Сергей Пурбуевич Будажапов поэт Дондок Улзытуевай уянгата поэзи тухай тогтожо хэлээд, районойнгоо ажалшадай арадай ажахые хубилган шэнэдхэлгэдэ оруулжа байгаа хубита тухай, байгша ондо малшад, таряашадайнгаа туйлаһан ажалай амжалтанууд тухай тодорхойгоор хөөрэжэ үгөө.
Удаань нүхэр Будажапов иимэрхүү үдэшэнүүдэй хожом саашадаа аша туһатай байхань дамжаггүй гэжэ мэдүүлээ.
Багшын ажалда 29 жэл соо, Шэбэртын дунда һургуулида 23-дахи жэлээ буряад хэлэнэй багшаар хүдэлжэ байһан Һама-Жаб Зандановна Дымбрылова поэзиин энэ үдэшэдэ түрэлхи хэлэндээ дуратай олон һурагшадтаяа хабаадалсаба.
— Дороһоо үдэжэ байһан нютагай эдир үетэндэ бэлигтэ поэт Дондок Улзытуевай уран жороо мүрнүүдые уншуулжа, сээжэлдүүлжэ, тэдэниие түрэлхи хэлэнэйнь уян нугалбарида һургаха гээшэ тон шухала хэрэг гэжэ һанадагби. Хэн мэдэхэб, магад, мүнөөшье, үгы һаа, үглөөшье уран баян үгын ашаар хэн нэгэн һурагшамнай оюун мэдэрэлээ, удхатай уран бодолоо һубижашье болохол, — гээд Һама-Жаб Зандановна гараа дэлгэн бодомжолно.
— Түрэлхи литератураар ямар хэмжээ ябуулгануудые бэелүүлнэбта?
— Һуралсалай программаһаа гадуур жэлдээ нэгэ уран зохёолой декада үнгэргэнэбди. Тиихэдэ буряад зохёолнуудай удхаар уран зурагай, уран уншалгын конкурснууд үхибүүдэй һонирхол һэдэбые яһала үргэдэг, эдэбхижүүлдэг гээшэ. Үшөө литературна викторинанууд гэжэ байха. Һургуулиингаа радиоузелаар уран зохёолой дамжуулгануудые хэдэгбди. Энэ ушар һурагшадта һонирхолтойгоор хүлеэгдэдэг, — гээд нүхэр Һ-Ж.3. Дымбрылова онсолон тэмдэглээ һэн.
Дондок Улзытуевай уянгата шүлэгүүдые Шэбэртын дунда һургуулиин һурагшад уран гоёор уншажа мүрысэбэ. Энэ конкурсдо Жаргалма Цыренова, Ешэ Раднаев, Мира Доржиева, Лариса Цыденова болон бусад түрэлхи хэлэн дээрээ уншажа шалгараа. Тиихэдэ Катя Трапезникова, Аня Ключина гэгшэд поэдэй шүлэгүүдэй ород оршуулгануудые уран гоёор гүйсэдхөө. Шүлэгүүдые шадамараар гүйсэдхэһэн һурагшадта, мүн планшет, ханын газетэнүүдые һайханаар шэмэглэжэ гаргаһан һургуулиинхидта урмашуулгын бэлэг сэлэгүүд барюулагдаба.
Удаань X. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын театрай артистнууд Буряадай АССР-эй габьяата артист Олег Бабуев түрүүтэй сценэ дээрэ гаража, шэбэртынхидые энэ поэзиин һайндэрөөр халуунаар амаршалаад, поэдэй «Алайрта болоһон хурим» гэжэ шүлэгые ольһотой уранаар үншаба. Тэрэнэй удаа үнгэрһэн зундаа театрта ерэһэн артистнуудай шэнэ халаанай түлөөлэгшэд Солбон Галсанов, Сэсэг Шарапова, Саяана Цыдыпова, Туяана Бальжанова, Зоригто Ринчинов гэгшэдэй элдэб жэлнүүдтэ поэдэй бэшэһэн уянгата шүлэгүүдые уншажа байхада, Баир Раднаев лимбэ дээрэ уянгалан, ирагуу аялгануудые зэдэлүүлбэ. Баир Раднаев дээрэ дурсагдагша нүхэдтөөл адли байгша ондо Ленинград хотын театрай, хүгжэмэй болон киногой дээдэ һургуули түгэсхэжэ ерэнхэй. Энэ нүхэрнай уянгата шүлэгүүдые оролдосотойгоор бэшэжэ, бэлиг шадабарияа хүгжөөжэ ябадаг юм. Шүлэгүүдынь «Буряад үнэн», «Буряадай залуушуул» газетэнүүдтэ, «Байгал» журналда толилогдоһон байха. Мүнөө залуу поэт Баир Раднаев Дондок Улзытуевай дурасхаалда зорюулһан шүлэгөө уншажа, сугларагшадта халуунаар угтагдаа.
Энэ үдэшын түгэсхэлдэ Буряадай АССР-эй искусствын габьяата ажал ябуулагша, композитор Юрий Ирдынеев суг ерэһэн республикынгаа мэдээжэ дуушадые шэбэртынхидтэй танилсуулжа, ехэ концерт нээгээ. Поэдэй үгэ дээрэ бэшэгдэһэн Базыр Цырендашиевай, Ким Раднаевай, мүн бусадай олон һайхан дуунууд орой үдэшэ болотор тэрэнэй тоонто нютагта — үндэр Заганай үбэртэ зэдэлжэ, сугларагшадые баясуулаа, оюун уран поэзиин үндэр шанараар үшөө дахин уяруулаа.
Нютагһаа гараһан суута поэдэйнгээ дурасхаалые сахижа, жэл бүри буряад позиин үдэшэнүүдые эмхидхэдэг Шэбэртэ нютагайхидай эдэбхиие али болохоор дэмжэмээр байна. Илангаяа ажабайдалаймнай түшэг, хэшэг болохо түрэлхи буряад хэлэеэ саашадань хүгжөөхэ, үрэжүүлхэ хэрэгтэ иимэрхүү үдэшэнүүдэй ашата нүлөөн ехэ. Саашадаа Шэбэртэ нютагта жэл бүри иимэрхүү үдэшэнүүд эмхидхэгдэжэл байха аабза, тэдээн бүхэн буряад поэдүүдэй уянгата шэнэ шүлэгүүд, ирагуу һайхан аялгатай шэнэ дуун зэдэлжэ, залуу үетэнэйм һүбэлгэн сэдьхэлые сэсэглүүлэн хэшэглүүлжэ байха аабза гэжэ һанагдана.
Бусаха замдаа гарахаяа үглөөгүүр эртэлжэ бодоходомнай, хүхэльбэ уняартаа тунанхай хүтэл үндэр Хайрангын оройгоор, сэлмэг тэнгэриин аласта наранай толон задаржа байгаа һэн.
Баруун фронтын бурма соо баатарлигаар тэмсэжэ бусаһан Дондогой аха Тогоошо Улзытуев хадаа сэрэгһээ ерэһээр лэ угайнгаа буусые һэльбэн шэнэлжэ, гэр айл болоод, хүүгэдые үдхэжэ, ан бунхан ажалша бүлэ болон түбхинэһэн юм. Хуушан буусынгаа һуурида, ахынгаа яндайтар түхеэрһэн байрада поэт ерэхэл бүреэ түрэл нютагайнгаа хубилһан түхэл шэнжые түүрээн магтажа, олохон шүлэгүүдэй хангал баглаае уншагшадтаа үршөөһэн байха...
Тэрэшье үглөөгүүр Улзытуевтанай буусын газаа, Тогоошо ахынь оролдосотой, ажалша хабаараа һуулгаһан жэмэстэ саад хүнгэрэг саһан хүнжэлдөө дуугай дууран байгаа. Мүн лэ эндэ гушаад жэлэй саана Тогоошо Улзытуевай һуулгалсаһан зурууд үндэр уляангирнууд урдаһаа бууһан урин һэбшээндэ үзүүрээрээ үлэ мэдэг шааяжа, тэрэ багаар элин халин уургайлһан туун турлаагуудай дуун шуунтай нэгэдэн байхадаа, эрьесэтэй үе сагай үмэнэ энхэ мүнхэ байгаалиин элэжэ мүхэшэгүй хүгжэм мэтээр соносогдоо һэн. Тэрэ хүгжэмэй жэгтэй аялга алдарта поэдэймнай жороо эдэ мүрнүүдые шэбэнэн һануулхадал гээ бэлэйл:
Бамбагар хуурай хүбхэн дээр
Балшар наһаяа һэргээжэ,
Хангай үндэр Хайрангын
Хангал бэедээ шэнгээжэ,
Шэнэһэн түглын соорхой соо
Шэлбүүһэн отог обоолоод,
Газарай амисхаал шагнаархан
Гансаарханаа хэбтэһэйб...
Намаа набшын һабинаан дор
Налгай зүүдэ манахалби.
Намжаа дулаан үглөөгүүр
Наранай гарахы харахалби.
...Ажабайдалайнгаа үшөө налуухан, үбһэлиг сэсэгээр бүрхөөгдэһэн эреэхэн толбото эрьедэ гушан зургаан наһандаа гээгдэһэн Дондок Улзытуев түрэл Шэбэртэ нютагтаа арбадахиие дүүргээд, Москва хотодохи М. Горькиин нэрэмжэтэ Литературна институдта орожо, уран шадабарияа арьбажуулан, магтаалтайгаар түгэсхөө бэлэй. Тэрэ үедэ залуу поэт «Арбан табан дуун» гэһэн үлхөө шүлэг-поэмэеэ дүүргээд, Евгений Евтушенкын оршуулгаар ород хэлэн дээрэ «Дружба народов» журналда хэблүүлхэдэнь,уншагшадай сэдьхэлдэ бүхөөр хадуугдаһан юм. Тэрээнһээ хойшодоо поэт «Ая ганга», «Хайранга», «Тэнгэриин зүйдэл», «Һолонго», «Аадар», «Бугын эбэр», «Сагай сууряан», «Ехэ дабаан» гэһэн шүлэгүүдэйнгээ номуудые болон бусадые бэшэһэн байдаг. Поэт бүхыдөө түрэлхи хэлэн дээрээ шүлэгүүдэй арбан нэгэн ном хэблүүлһэн юм.
Шэбэртын соёлой байшангай газаа энэ нютагай Бэшүүрэй совхозой ойро тойронхи отара, фермэнүүдэй хонишод, һаалишад үдэшынгөө ажал дүүргэһээр иишэ яаралтай ерэһэн байна. Соёлой байшангай уужам фойе соо нютагай дунда һургуулиии һурагшадай, тосхоной соёлшодой уран гоёор хэһэн планшедүүд, ханын газетэнүүд сугларагшадай анхарал татана. Тэдэ бүгэдэнь Дондок Улзытуевай бага наһанһаань захалаад, зохёохы замайнь шатануудые һонирхолтойгоор харуулна. Мүн эндэхи хүдөөгэй библиотекын хүдэлмэрилэгшэд поэдэй номуудай, тэрэнэй зохёолнуудай толилогдоһон янза бүриин журнал, согсолборинуудай выставкые үргэнөөр эмхидхээ.
Бэшүүрэй совхозой директорэй уялгые дүүргэгшэ Бата Шоймполович Цыбенов уран зохёолой энэ үдэшые нээжэ, совхозойнгоо парткомой секретарь Баир Юмжапович Базаровта үгэ үгэбэ. Баир Юмжапович поэдэй зохёохы намтарые сугларагшадта хөөрэхэдөө:
— Нютагайнгаа алдарта хүбүүн Дондок Аюшеевич Улзытуевай түрэһэн үдэрые бидэ жэл бүри тэмдэглэдэг заншалтай болонхойбди. Энэ мүнөө үдэшэмнай — табадахи уулзалгамнай гээшэ. Манда айлшаар ерэжэ, нютагаймнай соёлой ажабайдалда ехэхэн удха шанартай хэмжээ ябуулгадамнай хабаадалсахаяа байһан республикын Уран зохёолшодой болон Композиторнуудай холбоонуудай, Ленинэй орденто оперо болон баледэй, мүн Ажалай Улаан Тугай орденто X. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын академическэ театрнуудай артистнарта, телевидени болон газетэнүүдэй журналистнуудта шэбэртынхидэй зүгһөө халуун баяр хүргэнэб, — гэбэ.
Партиин Бэшүүрэй райкомой секретарь Сергей Пурбуевич Будажапов поэт Дондок Улзытуевай уянгата поэзи тухай тогтожо хэлээд, районойнгоо ажалшадай арадай ажахые хубилган шэнэдхэлгэдэ оруулжа байгаа хубита тухай, байгша ондо малшад, таряашадайнгаа туйлаһан ажалай амжалтанууд тухай тодорхойгоор хөөрэжэ үгөө.
Удаань нүхэр Будажапов иимэрхүү үдэшэнүүдэй хожом саашадаа аша туһатай байхань дамжаггүй гэжэ мэдүүлээ.
Багшын ажалда 29 жэл соо, Шэбэртын дунда һургуулида 23-дахи жэлээ буряад хэлэнэй багшаар хүдэлжэ байһан Һама-Жаб Зандановна Дымбрылова поэзиин энэ үдэшэдэ түрэлхи хэлэндээ дуратай олон һурагшадтаяа хабаадалсаба.
— Дороһоо үдэжэ байһан нютагай эдир үетэндэ бэлигтэ поэт Дондок Улзытуевай уран жороо мүрнүүдые уншуулжа, сээжэлдүүлжэ, тэдэниие түрэлхи хэлэнэйнь уян нугалбарида һургаха гээшэ тон шухала хэрэг гэжэ һанадагби. Хэн мэдэхэб, магад, мүнөөшье, үгы һаа, үглөөшье уран баян үгын ашаар хэн нэгэн һурагшамнай оюун мэдэрэлээ, удхатай уран бодолоо һубижашье болохол, — гээд Һама-Жаб Зандановна гараа дэлгэн бодомжолно.
— Түрэлхи литератураар ямар хэмжээ ябуулгануудые бэелүүлнэбта?
— Һуралсалай программаһаа гадуур жэлдээ нэгэ уран зохёолой декада үнгэргэнэбди. Тиихэдэ буряад зохёолнуудай удхаар уран зурагай, уран уншалгын конкурснууд үхибүүдэй һонирхол һэдэбые яһала үргэдэг, эдэбхижүүлдэг гээшэ. Үшөө литературна викторинанууд гэжэ байха. Һургуулиингаа радиоузелаар уран зохёолой дамжуулгануудые хэдэгбди. Энэ ушар һурагшадта һонирхолтойгоор хүлеэгдэдэг, — гээд нүхэр Һ-Ж.3. Дымбрылова онсолон тэмдэглээ һэн.
Дондок Улзытуевай уянгата шүлэгүүдые Шэбэртын дунда һургуулиин һурагшад уран гоёор уншажа мүрысэбэ. Энэ конкурсдо Жаргалма Цыренова, Ешэ Раднаев, Мира Доржиева, Лариса Цыденова болон бусад түрэлхи хэлэн дээрээ уншажа шалгараа. Тиихэдэ Катя Трапезникова, Аня Ключина гэгшэд поэдэй шүлэгүүдэй ород оршуулгануудые уран гоёор гүйсэдхөө. Шүлэгүүдые шадамараар гүйсэдхэһэн һурагшадта, мүн планшет, ханын газетэнүүдые һайханаар шэмэглэжэ гаргаһан һургуулиинхидта урмашуулгын бэлэг сэлэгүүд барюулагдаба.
Удаань X. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын театрай артистнууд Буряадай АССР-эй габьяата артист Олег Бабуев түрүүтэй сценэ дээрэ гаража, шэбэртынхидые энэ поэзиин һайндэрөөр халуунаар амаршалаад, поэдэй «Алайрта болоһон хурим» гэжэ шүлэгые ольһотой уранаар үншаба. Тэрэнэй удаа үнгэрһэн зундаа театрта ерэһэн артистнуудай шэнэ халаанай түлөөлэгшэд Солбон Галсанов, Сэсэг Шарапова, Саяана Цыдыпова, Туяана Бальжанова, Зоригто Ринчинов гэгшэдэй элдэб жэлнүүдтэ поэдэй бэшэһэн уянгата шүлэгүүдые уншажа байхада, Баир Раднаев лимбэ дээрэ уянгалан, ирагуу аялгануудые зэдэлүүлбэ. Баир Раднаев дээрэ дурсагдагша нүхэдтөөл адли байгша ондо Ленинград хотын театрай, хүгжэмэй болон киногой дээдэ һургуули түгэсхэжэ ерэнхэй. Энэ нүхэрнай уянгата шүлэгүүдые оролдосотойгоор бэшэжэ, бэлиг шадабарияа хүгжөөжэ ябадаг юм. Шүлэгүүдынь «Буряад үнэн», «Буряадай залуушуул» газетэнүүдтэ, «Байгал» журналда толилогдоһон байха. Мүнөө залуу поэт Баир Раднаев Дондок Улзытуевай дурасхаалда зорюулһан шүлэгөө уншажа, сугларагшадта халуунаар угтагдаа.
Энэ үдэшын түгэсхэлдэ Буряадай АССР-эй искусствын габьяата ажал ябуулагша, композитор Юрий Ирдынеев суг ерэһэн республикынгаа мэдээжэ дуушадые шэбэртынхидтэй танилсуулжа, ехэ концерт нээгээ. Поэдэй үгэ дээрэ бэшэгдэһэн Базыр Цырендашиевай, Ким Раднаевай, мүн бусадай олон һайхан дуунууд орой үдэшэ болотор тэрэнэй тоонто нютагта — үндэр Заганай үбэртэ зэдэлжэ, сугларагшадые баясуулаа, оюун уран поэзиин үндэр шанараар үшөө дахин уяруулаа.
Нютагһаа гараһан суута поэдэйнгээ дурасхаалые сахижа, жэл бүри буряад позиин үдэшэнүүдые эмхидхэдэг Шэбэртэ нютагайхидай эдэбхиие али болохоор дэмжэмээр байна. Илангаяа ажабайдалаймнай түшэг, хэшэг болохо түрэлхи буряад хэлэеэ саашадань хүгжөөхэ, үрэжүүлхэ хэрэгтэ иимэрхүү үдэшэнүүдэй ашата нүлөөн ехэ. Саашадаа Шэбэртэ нютагта жэл бүри иимэрхүү үдэшэнүүд эмхидхэгдэжэл байха аабза, тэдээн бүхэн буряад поэдүүдэй уянгата шэнэ шүлэгүүд, ирагуу һайхан аялгатай шэнэ дуун зэдэлжэ, залуу үетэнэйм һүбэлгэн сэдьхэлые сэсэглүүлэн хэшэглүүлжэ байха аабза гэжэ һанагдана.
Бусаха замдаа гарахаяа үглөөгүүр эртэлжэ бодоходомнай, хүхэльбэ уняартаа тунанхай хүтэл үндэр Хайрангын оройгоор, сэлмэг тэнгэриин аласта наранай толон задаржа байгаа һэн.
Баруун фронтын бурма соо баатарлигаар тэмсэжэ бусаһан Дондогой аха Тогоошо Улзытуев хадаа сэрэгһээ ерэһээр лэ угайнгаа буусые һэльбэн шэнэлжэ, гэр айл болоод, хүүгэдые үдхэжэ, ан бунхан ажалша бүлэ болон түбхинэһэн юм. Хуушан буусынгаа һуурида, ахынгаа яндайтар түхеэрһэн байрада поэт ерэхэл бүреэ түрэл нютагайнгаа хубилһан түхэл шэнжые түүрээн магтажа, олохон шүлэгүүдэй хангал баглаае уншагшадтаа үршөөһэн байха...
Тэрэшье үглөөгүүр Улзытуевтанай буусын газаа, Тогоошо ахынь оролдосотой, ажалша хабаараа һуулгаһан жэмэстэ саад хүнгэрэг саһан хүнжэлдөө дуугай дууран байгаа. Мүн лэ эндэ гушаад жэлэй саана Тогоошо Улзытуевай һуулгалсаһан зурууд үндэр уляангирнууд урдаһаа бууһан урин һэбшээндэ үзүүрээрээ үлэ мэдэг шааяжа, тэрэ багаар элин халин уургайлһан туун турлаагуудай дуун шуунтай нэгэдэн байхадаа, эрьесэтэй үе сагай үмэнэ энхэ мүнхэ байгаалиин элэжэ мүхэшэгүй хүгжэм мэтээр соносогдоо һэн. Тэрэ хүгжэмэй жэгтэй аялга алдарта поэдэймнай жороо эдэ мүрнүүдые шэбэнэн һануулхадал гээ бэлэйл:
Бамбагар хуурай хүбхэн дээр
Балшар наһаяа һэргээжэ,
Хангай үндэр Хайрангын
Хангал бэедээ шэнгээжэ,
Шэнэһэн түглын соорхой соо
Шэлбүүһэн отог обоолоод,
Газарай амисхаал шагнаархан
Гансаарханаа хэбтэһэйб...
Намаа набшын һабинаан дор
Налгай зүүдэ манахалби.
Намжаа дулаан үглөөгүүр
Наранай гарахы харахалби.
