Залитай согтой залуу наһанһаа задарһан хурса бэлигээ хумижа, наһан заяанайнгаа үшөөл налуухан эрьедэ үлэһэн нүхэдэй дунда Даша Дамбаевай дүрэ зураг мүншье тодоор үзэгдэдэг даа. Үе сагайнгаа үзэгдэлнүүдые уян дууша сэдьхэлэйнгээ хүбшэргэй дээрэ тодожо, тодо хурса үгэнүүдэй үлхөө томон, ябууд дундаа шахуу шэнэ шүлэгүүдэй гүрэлөө «шадалай хүрэхэ шанга дуугаар», сээжын һонороор шууяса уншажа ябадаг бэлэйл, Даши Дамбаев.
1962 ондо Буряадай номой хэблэлээр «Шанха дээрэм наран» гэһэн нэрэтэй поэдэй «бишыхан поэмэнүүдэй» согсолбори гаргагдажа, уншагшадай дунда дары тарашоо бэлэй. Тэрээхэн ном соогоо оруулһан, үнэхөөрөөшье, бага хэмжээнэй зургаан поэмэеэ (хамтадаа 1000 шахуу мүр) Даши Дамбаев нэгэ амяар, эстрадын эзэн артист мэтэ тодо гоёор, сэжээр уншажа, шагнагшадаа бахархуулдаг һэн. Юрэл поэт бэшэһэн шүлэг бүхэнөө сээжэдээ абажа ябадаг эдитэй бэлэй. Гадна ороодой болоод дэлхэйн классическа поэзиин өөртөө өөгшөөгдэһэн олон тоото шүлэг зохёолнуудые уншажа, үетэн нүхэдэйнгөө дүхэригтэ уяран дүлэтэн, урма бадараан һуугша һэн...
Буряад арадай алдарта хүбүүдэй нэгэн, манай поэзиин хонгёо уран шүлэгшэ Даши Цыретарович Дамбаев 1938 оной хабарай түлэг хаһада Сэлэнгын аймагай Харганаа нютагта түрэһэн намтартай.
Поэдэй эсэгэ Цыретор Бодиевич Дамбаев Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда мордохынгоо урда нютагтаа сельпогой, Сомон зүблэлэй турүүлэгшээр, мүн тэрэ үеын Кагановичой, Кировэй нэрэмжэтэ хүдөө ажахын артельнүүдэй хүтэлбэрилэгшээр хүдэлжэ гараһан байгаа.
Сэрэгэй албанда абтаад байхадаа, Цыретор Бодиевич фронт эдьгээгдэжэ, сэрэгшэдые ударидан, хатуу дайнда ороһон байгаа. Дайнай дүүрэхын урда тээхэнэ, 1945 оной апрель һарада офицер Цыретор Бодиевич Дамбаев сухарилтагүй добтолгын үедэ хүндөөр шархатажа, баатарай үхэлөөр унаһан юм.
Нютагайнгаа долоон жэлэй һургуулиие дүүргэжэ гараһанайнгаа удаа Даши Дамбаев Улаан-Үдын буряад интернат һургуулида абтаһан байгаа. Тэндэ һуража байһан жэлнүүдтээ уран зохёолой, илангаяа шүлэгүүдэй номуудые олоор уншажа, өөрөөшье шүлэгүүдые абьяастай шуналтайгаар бэшэжэ эхилһэн гэхэ.
Республикынгаа буряад дунда һургуулиие мүнгэн медальтайгаар дүүргэжэ, зориг хүсэл түгэлдэр залуу хүбүүн Москва зорибо. Тэндэ ороной эрхим дээдэ һургуулинуудай нэгэн болохо М.В. Ломоносовой нэрэмжэтэ Гүрэнэй университедэй шалгалта амжалтатайгаар барижа, геологиин факультедтэ абтаһан юм.
Университедтэ һуража байхадаа, газар дэлхэйн байгууламжа, бүридэл, элдэб эсын бодосууд, янза бүриин ашагта малтамалнууд тухай эрдэм ном шудалжа, эхэ байгаалиин нюуса дараануудые нээхэ, тайлбарилха, тобшолол хэхэ һонирхолтой мэргэжэл анхан шэлэжэ абаһаншье һаа, эдир залуу шүлэгшын зохёохы сэдьхэл бодол ханадаггүй, хоёр тээшээ хубаагдадаг болоо бэлэй.
Уран үгын угалза холбон үлхэжэ, улад зоной һанал бодолые хүлгүүлхэ, оршон тойрон байгаалиие, хүнэй сэдьхэлэй байдалые зураглаха гээшэ өөрымни түрэлхиин бэлиг, уг зорилго, бүхы наһанайм хэрэг мүн гэжэ Даши Дамбаев үнишье болонгүй мэдэрһэн байгаа.
Тиимэһээ поэт алдар суута МГУ-да һуралсалаа орхижо, Москвагай түбтэ, А.С. Пушкинай талмайда дүтэхэнэ оршодог Тверскойн сэсэрлиг соохи А.Ц. Герценэй гэртэ ерэһэн юм. Тэрэ хадаа М. Горькиин нэрэмжэтэ Литературна институт байгаа. Уран зохёол шүүмжэлэгшэ, шэнжэлэгшэ Валерий Дементьевэй семинарта һуралсаһаниинь Даши Дамбаевай саашанхи зохёохы хэрэгтэ ехэ ашатай нүлөө үзүүлһэн юм.
1960 гаран онууд. Поэт гэр бүлын байдалаар һуралсалаа заочноор үргэлжэлүүлбэ. Шэнэ тунга газар ашаглаха хүдэлөөнэй долгиндо абтаһан залуу шиираг поэт барилга-хабсаралгын поездын хүдэлмэришэдэй зэргэдэ һайн дураараа орожо танигдаагуй холын Баруун Сибириип, Хойто Казахстанай хизаарнууд руу зориһон байна. Тэндэ ябахадаа хэһэн ажал хэрэг тухайгаа. хүдэлмэришэ зоной халуун нүхэсэл, олон ондоо яһатанай ажалай талархал гэхэ мэтые поэт «Сэнхир хүлэг», «Зориг», «Ханинартаа бэшэг» гэхэ мэтын поэмэнүүд соогоо, мүн хэдэ хэдэн шүлэгүүдтээ хурсаар бэшэһэн байдаг:
Хэды бэрхэшээлтэй хэсүү шалгалтада оробошье, Даши Дамбаев түрэл нютагаа, үетэн нүхэдөө, аха дүүнэрээ «үдэрэй һанаан, һүниин зүүдэн» болгожо, дуу шүлэгүүдээ урлажа, бэшэг-захяагаа ходо эльгээжэ ябадаг бэлэй:
Зүрхэнэйм инаг хани нүхэд!
Зүбөөр намдаа хандабалта даа.
Зүрин хэлэхэ аргамнигүй.
Сэнтэй танай һургаалые
Сэдьхэлдээ хадуужа ябадагби,
Эльгэлжэ хэлэһэн үгэдэтнай
Этигэжэл ябадаг зандааби.
(«Ханинартаа бэшэг»)
Баруун Сибириин, Хойто Казахстанай хизаар нютагуудаар ажаллажа ябахадаашье, поэт саг үргэлжэ шүлэг зохёолнуудаа республнкынгаа газетэнүүдтэ, «Байгал» журналда, радио, телевиденидэ эльгээдэг, хэблүүлдэг, дамжуулдаг байгаа.
Дурсагдагша хизаарнуудһаа бусажа ерэһэнэйнгээ удаа Даши Дамбаев олон жэлэй туршада «Буряад үнэн», «Правда Бурятии», «Улаан Ивалга», «Хэжэнгын гол» газетэнүүдэй редакцида ажаллаа. Тиихэдээ холо, ойрын нютагуудаар ото һэтэ ябажа, үйлэдбэриин түрүүшүүл — малшад, таряашад, механизаторнууд тухай статья, зураглал, очерк, тэмдэглэлнүүдые шуналтайгаар бэшэдэг бэлэй. Эдэ бүгэдэнь поэдэй зохёохы ажалда сэгнэшэгүй туһа үзүүлһэн, бурьялма ажабайдалай сохисые бодотоор мэдүүлһэн юм.
Тэрэнэй огсом хонгёо, тон өөрын аялга сохисотой шүлэг дуунууд, поэмэнүүд республикын хэблэлнүүдтэ, олоор тунхаглагдадаг болоо һэн.
Тиихэдэ поэт өөрынгөө хаба шадалые улам тодолон мэдэржэ, заяанайнгаа харгыда ороод ябаһанаа ойлгоходоо:
Улаан хуулиин нэрые заяалсааша наһамни.
Уран үгын тугые үргэлсөөшэ наһамни, —
гээд олониитын шанга хоолойгоор хэлэхэ дүүрэн аргатай, эрхэтэй болоһон байгаал. Тэдэл жэлнүүдтэ поэдэй «Сэнхир хүлэг», «Хүбшэргэй» гэхэ зэргын шүлэг, поэмэнүүдэй согсолбори номууд хэблэгдээ һэн.
Зориг түгэс үрэ ехэтэйгээр ажаллажа ябаһан тэрэ үедөө поэдэй бэшэһэн «Дуулыш, минии атом», «Буряад орон», «Байгалай долгид», «Сэнхир хүлэг» гэхэ зэргын зохёолнууд уран хурса удхаараа, тоб байса найруулагдаһан онсо өөрынгөө хэлбэри маягаар бусадһаа илгардаг бэлэй. Булгилһан зүрхэнэйнгөө сохисые сэдьхэлэйнгээ уян бодолой хүлгөөе залуу поэдэй шүлэглэмэл зохёолнууд соогоо оруулжа шадаһанһаань, тэдэ бүгэдые сэдьхэлээ хүдэлгэн уншадаг гээшэбди.
Даши Дамбаевай шүлэгүүд 1959 ондо түрүүшынхиеэ ород хэлэн дээрэ оршуулагдажа («Би хүмби» гэһэн поэмыенъ А. Щитов оршуулаа), «Сибирские огни» журналда толилогдоһон байгаа. Саашадаа шүлэгүүдынь «Огонёк», «Октябрь», «Нева», «Байкал» журналнуудта, «Комсомольская правда» газетэдэ толилогдоһон юм.
1960 ондо Москвагай «Советская Россия» хэблэлээр поэдэй оршуулагдаһан шүлэг, поэмэнүүд тусхай ном болгогдон хэблэгдээ һэн. Буряадай арадай поэт, Россин Гүрэнэй шангай лауреат Николай Дамдинов тэрэ номойнь оролто үгэ соо иигэжэ бэшээ бэлэй: «Даша Дамбаев хадаа уран шүлэгтэ үнэнхэ зүрхэнһөө шүтэжэ, уян сэдьхэлэйнгээ изагуурһаа дурлаһан хүн. Өөрынгөө гү, али нүхдэйнгөө хэн нэгэнэй ирагуу һайхан шүлэг бэшэжэрхёо һаань, хэмгүй ехээр баясажа, бүхэли үдэртөө сэдьхэлээ хүдэлгэһэн зандаа ябадаг...»
Поэдэй үгэнүүд дээрэ зохёогдоһон олон тоото дуунууд тухай тогтожо хэлэхэ хэрэгтэй. Тэрэнэй үгэ дээрэ бэлигтэй композитор Базар Очирович Цырендашиев арба гаран дуу зохёожо, арад зонойнгоо дунда алтан хараасгай мэтээр табиһан байдаг.
Арадайнгаа дунда үргэнөөр тараһан эдэ хоёр хабатай бэлигтэнэй дуунууд үдэр бүри, үдэшэ бүри боложо байдаг хурим түрын, уулзалгын баяр ёһололнууд дээрэ Буряад дайдаһаа гадна Москвада, Ленинградта, Алма-Атада, Красноярскда, Новосибирскдэ, Тувада, Сахада, Магаданда, Хабаровск, Владивостогтошье, Үбэр, Халха Монголдошье зэдэлэн жэгүүртэжэ, тоонто Буряадһаа холо ябагшадые уяруулан, урма зоригыень бадаруулан, баясуулан зэдэлжэл байдагые мэдэнэбди. Тиимэһээ дурсагдагша хоёр нүхэднай уран бэлигэйнгээ дээжые үе дамжан, ашаглан эдлэхыень арадтаа үргэһэн байна гээшэл! Энээнһээ хүндэтэй, энээнһээ хэшэгтэй ямар бэлэг байха бэлэй?
Даши Дамбаевай олонхи шүлэгүүд оршуулагдажа, үргэн ниитэдэ тунхаглагдаагүй, мүн наһанайнгаа һүүлшын жэлүүдтэ эршэмтэйгээр бэшэһэн мүн лэ олон тоото шүлэг, дуунуудынь үндэһэн, хэлэн дээрээ хэблэгдээгүй үлэһэн байна.
Галта, дуута богони наһанһаа үлөөһэн уянгата зохёолнуудһаань гадна Даши Дамбаевай нэрые нэрлүүлхэ, дээдэ һургуули дүүргэһэн, дээдэ һургуулида һуража ябаһан Саяан, Түмэн хүбүүдынь бии. Поэт энэ дэлхэйдэ эдлэһэн наһаяа эрьен, харан тоболжо, «Хүбүүдтээ захяа» — шүлэгөө үргэһэн байдаг.
Даши Дамбаев һүбэлгэн хурса, һонор бодолтой, олон жэлээр ажабайдалаа ахижа ябаһан поэт байгаа. Тэрэнэй уран поэзи һайхан сагаан сэдьхэлһээ, булагай уһандал тунгалаг тодо мэдэрэлһээ эхитэй. Буряад оронойнгоо поэзиин жасада өөрынгөө онсо хубитые оруулһан поэднай хүндөөр үбшэлжэ, 1975 ойой намар нютагтаа наһа бараа бэлэй.
Хэһэн, бүтээһэн ажал хэрэгээ зүбөөр сэгнэжэ үргэн ниитэ уншагшадтаа, хани нүхэдтөө хандаһан тэрэнэй захяа үгэнүүдһээ сэдьхэлээ хүдэлгэн дурдамаар лэ:
Дунуудыем, нүхэдни,
Дурасхаал болгон дурдажа,
Дуулан ходо ябаарайт,
Сэнхир номин Сэлэнгын
Сэсэг ногоон эрье дээр
Сэдьхэн намаяа һуугаарайт...
Согтой залитай шүлэг, поэмэнүүдэйнь, дали жэгүүртэ дуунуудайнь түлөө бэлигтэй поэт Даши Дамбаевые манай буряад арад, тэрэнэй ерээдүйн шэнэ үетэн олон олон жэлдэ омогорхон дурсажа ябахал!
1962 ондо Буряадай номой хэблэлээр «Шанха дээрэм наран» гэһэн нэрэтэй поэдэй «бишыхан поэмэнүүдэй» согсолбори гаргагдажа, уншагшадай дунда дары тарашоо бэлэй. Тэрээхэн ном соогоо оруулһан, үнэхөөрөөшье, бага хэмжээнэй зургаан поэмэеэ (хамтадаа 1000 шахуу мүр) Даши Дамбаев нэгэ амяар, эстрадын эзэн артист мэтэ тодо гоёор, сэжээр уншажа, шагнагшадаа бахархуулдаг һэн. Юрэл поэт бэшэһэн шүлэг бүхэнөө сээжэдээ абажа ябадаг эдитэй бэлэй. Гадна ороодой болоод дэлхэйн классическа поэзиин өөртөө өөгшөөгдэһэн олон тоото шүлэг зохёолнуудые уншажа, үетэн нүхэдэйнгөө дүхэригтэ уяран дүлэтэн, урма бадараан һуугша һэн...
Буряад арадай алдарта хүбүүдэй нэгэн, манай поэзиин хонгёо уран шүлэгшэ Даши Цыретарович Дамбаев 1938 оной хабарай түлэг хаһада Сэлэнгын аймагай Харганаа нютагта түрэһэн намтартай.
Поэдэй эсэгэ Цыретор Бодиевич Дамбаев Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда мордохынгоо урда нютагтаа сельпогой, Сомон зүблэлэй турүүлэгшээр, мүн тэрэ үеын Кагановичой, Кировэй нэрэмжэтэ хүдөө ажахын артельнүүдэй хүтэлбэрилэгшээр хүдэлжэ гараһан байгаа.
Сэрэгэй албанда абтаад байхадаа, Цыретор Бодиевич фронт эдьгээгдэжэ, сэрэгшэдые ударидан, хатуу дайнда ороһон байгаа. Дайнай дүүрэхын урда тээхэнэ, 1945 оной апрель һарада офицер Цыретор Бодиевич Дамбаев сухарилтагүй добтолгын үедэ хүндөөр шархатажа, баатарай үхэлөөр унаһан юм.
Нютагайнгаа долоон жэлэй һургуулиие дүүргэжэ гараһанайнгаа удаа Даши Дамбаев Улаан-Үдын буряад интернат һургуулида абтаһан байгаа. Тэндэ һуража байһан жэлнүүдтээ уран зохёолой, илангаяа шүлэгүүдэй номуудые олоор уншажа, өөрөөшье шүлэгүүдые абьяастай шуналтайгаар бэшэжэ эхилһэн гэхэ.
Республикынгаа буряад дунда һургуулиие мүнгэн медальтайгаар дүүргэжэ, зориг хүсэл түгэлдэр залуу хүбүүн Москва зорибо. Тэндэ ороной эрхим дээдэ һургуулинуудай нэгэн болохо М.В. Ломоносовой нэрэмжэтэ Гүрэнэй университедэй шалгалта амжалтатайгаар барижа, геологиин факультедтэ абтаһан юм.
Университедтэ һуража байхадаа, газар дэлхэйн байгууламжа, бүридэл, элдэб эсын бодосууд, янза бүриин ашагта малтамалнууд тухай эрдэм ном шудалжа, эхэ байгаалиин нюуса дараануудые нээхэ, тайлбарилха, тобшолол хэхэ һонирхолтой мэргэжэл анхан шэлэжэ абаһаншье һаа, эдир залуу шүлэгшын зохёохы сэдьхэл бодол ханадаггүй, хоёр тээшээ хубаагдадаг болоо бэлэй.
Уран үгын угалза холбон үлхэжэ, улад зоной һанал бодолые хүлгүүлхэ, оршон тойрон байгаалиие, хүнэй сэдьхэлэй байдалые зураглаха гээшэ өөрымни түрэлхиин бэлиг, уг зорилго, бүхы наһанайм хэрэг мүн гэжэ Даши Дамбаев үнишье болонгүй мэдэрһэн байгаа.
Тиимэһээ поэт алдар суута МГУ-да һуралсалаа орхижо, Москвагай түбтэ, А.С. Пушкинай талмайда дүтэхэнэ оршодог Тверскойн сэсэрлиг соохи А.Ц. Герценэй гэртэ ерэһэн юм. Тэрэ хадаа М. Горькиин нэрэмжэтэ Литературна институт байгаа. Уран зохёол шүүмжэлэгшэ, шэнжэлэгшэ Валерий Дементьевэй семинарта һуралсаһаниинь Даши Дамбаевай саашанхи зохёохы хэрэгтэ ехэ ашатай нүлөө үзүүлһэн юм.
1960 гаран онууд. Поэт гэр бүлын байдалаар һуралсалаа заочноор үргэлжэлүүлбэ. Шэнэ тунга газар ашаглаха хүдэлөөнэй долгиндо абтаһан залуу шиираг поэт барилга-хабсаралгын поездын хүдэлмэришэдэй зэргэдэ һайн дураараа орожо танигдаагуй холын Баруун Сибириип, Хойто Казахстанай хизаарнууд руу зориһон байна. Тэндэ ябахадаа хэһэн ажал хэрэг тухайгаа. хүдэлмэришэ зоной халуун нүхэсэл, олон ондоо яһатанай ажалай талархал гэхэ мэтые поэт «Сэнхир хүлэг», «Зориг», «Ханинартаа бэшэг» гэхэ мэтын поэмэнүүд соогоо, мүн хэдэ хэдэн шүлэгүүдтээ хурсаар бэшэһэн байдаг:
Хэды бэрхэшээлтэй хэсүү шалгалтада оробошье, Даши Дамбаев түрэл нютагаа, үетэн нүхэдөө, аха дүүнэрээ «үдэрэй һанаан, һүниин зүүдэн» болгожо, дуу шүлэгүүдээ урлажа, бэшэг-захяагаа ходо эльгээжэ ябадаг бэлэй:
Зүрхэнэйм инаг хани нүхэд!
Зүбөөр намдаа хандабалта даа.
Зүрин хэлэхэ аргамнигүй.
Сэнтэй танай һургаалые
Сэдьхэлдээ хадуужа ябадагби,
Эльгэлжэ хэлэһэн үгэдэтнай
Этигэжэл ябадаг зандааби.
(«Ханинартаа бэшэг»)
Баруун Сибириин, Хойто Казахстанай хизаар нютагуудаар ажаллажа ябахадаашье, поэт саг үргэлжэ шүлэг зохёолнуудаа республнкынгаа газетэнүүдтэ, «Байгал» журналда, радио, телевиденидэ эльгээдэг, хэблүүлдэг, дамжуулдаг байгаа.
Дурсагдагша хизаарнуудһаа бусажа ерэһэнэйнгээ удаа Даши Дамбаев олон жэлэй туршада «Буряад үнэн», «Правда Бурятии», «Улаан Ивалга», «Хэжэнгын гол» газетэнүүдэй редакцида ажаллаа. Тиихэдээ холо, ойрын нютагуудаар ото һэтэ ябажа, үйлэдбэриин түрүүшүүл — малшад, таряашад, механизаторнууд тухай статья, зураглал, очерк, тэмдэглэлнүүдые шуналтайгаар бэшэдэг бэлэй. Эдэ бүгэдэнь поэдэй зохёохы ажалда сэгнэшэгүй туһа үзүүлһэн, бурьялма ажабайдалай сохисые бодотоор мэдүүлһэн юм.
Тэрэнэй огсом хонгёо, тон өөрын аялга сохисотой шүлэг дуунууд, поэмэнүүд республикын хэблэлнүүдтэ, олоор тунхаглагдадаг болоо һэн.
Тиихэдэ поэт өөрынгөө хаба шадалые улам тодолон мэдэржэ, заяанайнгаа харгыда ороод ябаһанаа ойлгоходоо:
Улаан хуулиин нэрые заяалсааша наһамни.
Уран үгын тугые үргэлсөөшэ наһамни, —
гээд олониитын шанга хоолойгоор хэлэхэ дүүрэн аргатай, эрхэтэй болоһон байгаал. Тэдэл жэлнүүдтэ поэдэй «Сэнхир хүлэг», «Хүбшэргэй» гэхэ зэргын шүлэг, поэмэнүүдэй согсолбори номууд хэблэгдээ һэн.
Зориг түгэс үрэ ехэтэйгээр ажаллажа ябаһан тэрэ үедөө поэдэй бэшэһэн «Дуулыш, минии атом», «Буряад орон», «Байгалай долгид», «Сэнхир хүлэг» гэхэ зэргын зохёолнууд уран хурса удхаараа, тоб байса найруулагдаһан онсо өөрынгөө хэлбэри маягаар бусадһаа илгардаг бэлэй. Булгилһан зүрхэнэйнгөө сохисые сэдьхэлэйнгээ уян бодолой хүлгөөе залуу поэдэй шүлэглэмэл зохёолнууд соогоо оруулжа шадаһанһаань, тэдэ бүгэдые сэдьхэлээ хүдэлгэн уншадаг гээшэбди.
Даши Дамбаевай шүлэгүүд 1959 ондо түрүүшынхиеэ ород хэлэн дээрэ оршуулагдажа («Би хүмби» гэһэн поэмыенъ А. Щитов оршуулаа), «Сибирские огни» журналда толилогдоһон байгаа. Саашадаа шүлэгүүдынь «Огонёк», «Октябрь», «Нева», «Байкал» журналнуудта, «Комсомольская правда» газетэдэ толилогдоһон юм.
1960 ондо Москвагай «Советская Россия» хэблэлээр поэдэй оршуулагдаһан шүлэг, поэмэнүүд тусхай ном болгогдон хэблэгдээ һэн. Буряадай арадай поэт, Россин Гүрэнэй шангай лауреат Николай Дамдинов тэрэ номойнь оролто үгэ соо иигэжэ бэшээ бэлэй: «Даша Дамбаев хадаа уран шүлэгтэ үнэнхэ зүрхэнһөө шүтэжэ, уян сэдьхэлэйнгээ изагуурһаа дурлаһан хүн. Өөрынгөө гү, али нүхдэйнгөө хэн нэгэнэй ирагуу һайхан шүлэг бэшэжэрхёо һаань, хэмгүй ехээр баясажа, бүхэли үдэртөө сэдьхэлээ хүдэлгэһэн зандаа ябадаг...»
Поэдэй үгэнүүд дээрэ зохёогдоһон олон тоото дуунууд тухай тогтожо хэлэхэ хэрэгтэй. Тэрэнэй үгэ дээрэ бэлигтэй композитор Базар Очирович Цырендашиев арба гаран дуу зохёожо, арад зонойнгоо дунда алтан хараасгай мэтээр табиһан байдаг.
Арадайнгаа дунда үргэнөөр тараһан эдэ хоёр хабатай бэлигтэнэй дуунууд үдэр бүри, үдэшэ бүри боложо байдаг хурим түрын, уулзалгын баяр ёһололнууд дээрэ Буряад дайдаһаа гадна Москвада, Ленинградта, Алма-Атада, Красноярскда, Новосибирскдэ, Тувада, Сахада, Магаданда, Хабаровск, Владивостогтошье, Үбэр, Халха Монголдошье зэдэлэн жэгүүртэжэ, тоонто Буряадһаа холо ябагшадые уяруулан, урма зоригыень бадаруулан, баясуулан зэдэлжэл байдагые мэдэнэбди. Тиимэһээ дурсагдагша хоёр нүхэднай уран бэлигэйнгээ дээжые үе дамжан, ашаглан эдлэхыень арадтаа үргэһэн байна гээшэл! Энээнһээ хүндэтэй, энээнһээ хэшэгтэй ямар бэлэг байха бэлэй?
Даши Дамбаевай олонхи шүлэгүүд оршуулагдажа, үргэн ниитэдэ тунхаглагдаагүй, мүн наһанайнгаа һүүлшын жэлүүдтэ эршэмтэйгээр бэшэһэн мүн лэ олон тоото шүлэг, дуунуудынь үндэһэн, хэлэн дээрээ хэблэгдээгүй үлэһэн байна.
Галта, дуута богони наһанһаа үлөөһэн уянгата зохёолнуудһаань гадна Даши Дамбаевай нэрые нэрлүүлхэ, дээдэ һургуули дүүргэһэн, дээдэ һургуулида һуража ябаһан Саяан, Түмэн хүбүүдынь бии. Поэт энэ дэлхэйдэ эдлэһэн наһаяа эрьен, харан тоболжо, «Хүбүүдтээ захяа» — шүлэгөө үргэһэн байдаг.
Даши Дамбаев һүбэлгэн хурса, һонор бодолтой, олон жэлээр ажабайдалаа ахижа ябаһан поэт байгаа. Тэрэнэй уран поэзи һайхан сагаан сэдьхэлһээ, булагай уһандал тунгалаг тодо мэдэрэлһээ эхитэй. Буряад оронойнгоо поэзиин жасада өөрынгөө онсо хубитые оруулһан поэднай хүндөөр үбшэлжэ, 1975 ойой намар нютагтаа наһа бараа бэлэй.
Хэһэн, бүтээһэн ажал хэрэгээ зүбөөр сэгнэжэ үргэн ниитэ уншагшадтаа, хани нүхэдтөө хандаһан тэрэнэй захяа үгэнүүдһээ сэдьхэлээ хүдэлгэн дурдамаар лэ:
Дунуудыем, нүхэдни,
Дурасхаал болгон дурдажа,
Дуулан ходо ябаарайт,
Сэнхир номин Сэлэнгын
Сэсэг ногоон эрье дээр
Сэдьхэн намаяа һуугаарайт...
Согтой залитай шүлэг, поэмэнүүдэйнь, дали жэгүүртэ дуунуудайнь түлөө бэлигтэй поэт Даши Дамбаевые манай буряад арад, тэрэнэй ерээдүйн шэнэ үетэн олон олон жэлдэ омогорхон дурсажа ябахал!