Уран шүлэг болон найруулгада тэгшэ бэлигтэн

 Буряадай багшанарай дээдэ һургуули дүүргээд, арба гаран жэлдэ хүдөөгэй һургуулида хүмүүжүүлэгшээр, багшаар ажаллаһан байна. Захааминда «Ажалай туг» сониндо оршуулгын талаар редакторай орлогшоор, «Буряад үнэн» сониндо сурбалжалагшаар удаан ажаллаһан намтартай. Эндэ хүдэлхэ үедөө Буряад Уласай бүхы аймаг нютагуудаар, Усть-Ордын, Агын тойрогуудаар, Монгол ороной Сэлэнгэ, Булган аймагуудаар ябажа, тоогүй олон зураглал, очерк, замай тэмдэглэлнүүдые бэшэһэн байна. Энээнһээ гадна Тыва Уласай Кызылдэ, Новосибирскдэ, Эрхүү хотодо болоһон мэргэжэлтэ һуралсалай ехэ хэшээл хуралдаануудһаа, наадануудһаа асарһан тэмдэглэл болон репортажнуудыень бидэ, залуу сурбалжалагшад, һонирхон уншадаг һэмди. СССР-эй Журналистнуудай холбооной зарлаһан суглаануудта Буряад ороноо түлөөлжэ хабаадаад, М.Лермонтовэй, В.Белинскиин нютагуудаар аяншалһан тухайгаа бэшэһыень ехэтэ һонирхон уншаһанаа һанадагби.



Монголой телеграфна агентствын (МОНЦАМЭ-гэй) Буряад Уластахи корреспондентээр хүдэлхэдөө, Улаанбаатараар аяншалһан, хүн зонтой уулзаһан, хөөрэлдэһэнөө «Буряад үнэндэ» хэблэһыень уншагшад ехэ һонирхон угтаа бэлэй. Буряад уг гарбалтай суута уран зохёолшо Сэнгын Эрдэнитэй уулзалга тухай найруулгань илангаяа анхарал татаа һэн гээд һанагдана. Тэрэ хөөрэлдөөнэйнгөө түгэсхэлдэ Булат Жанчипов ахамад уран зохёолшодо хандажа: «Намдуухан голой жэгдэ урадхал шэнгеэр гоёор хөөрэнэлта, Эрдэни ахай. Баясажа шагнабаб, һайн даа» гэжэ баяр хүргэһэн юм. Харин Булат Намдаковичай өөрынь бэшэһэн удха түгэлдэр найруулгануудые уншахада, зүрхэ сэдьхэлдэ, ухаан бодолдо намдуухан голой жэгдэ урадхал мэтэ һанагдадаг, бүхөөр хадуугдадаг онсо шэнжэтэй . 



Монгол-совет хани барисаанай бүлгэмэй соносхоһон очеркнуудай конкурсдо Б.Н.Жанчипов хабаадаад, 1-дэхи шатын дипломдо, үнэтэ шанда хүртэһэн юм. 1986 ондо Буряад Уласай Журналистнуудай холбооной Я.Гашегай нэрэмжэтэ шан Б.Н.Жанчиповта барюулагдаа һэн. Хүндэтэ ахатан «Шэн габьяата ажалай түлөө. В.И.Ленинэй түрэһөөр 100 жэлэй ойдо» медаляар, мүн Россиин хэблэлэй 300 жэлэй ойдо дашарамдуулһан Буряад Уласай Юрэнхылэгшын, Арадай Хуралай Түрүүлэгшын Баярай бэшэгээр шагнагдаа гэхын хажуугаар, бусадшье олон шагналнуудтай юм гэжэ тобшолое. РСФСР-эй Уран зохёолшодой холбооной VII съездын делегадаар һунгагдаһан габьяатай. Буряадай Уран зохёолшодой холбооной правлениин, «Байгал» сэтгүүлэй редколлегиин гэшүүнээр һунгагдаа. Энээнһээ гадна Буряад Уласай, Россиин Федерациин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэтэй юм.



Сурбалжалагша, уран зохёолшо Булат Жанчиповай бэшэһэн ехэ олон очерк, зураглалнууд сооһоо хэдыень лэ дурдая. 1976 ондо Захааминай «Ажалай туг» сониндо хэблэгдэһэн «Закаменск» Атлантикаар тамарна" гэһэн тэмдэглэл һонирхол татана. «Закаменск» гэжэ нэрэтэй совет траулер Атлантиин океанда загаһа олзоборилхо үедөө Кубын загаһашадые абарһан тухай Б.Жанчипов зураглана: «Закаменскын» капитан шуурган өөдэ һүрюулжэ, адхаржа байһан аадар соогуур юһэн баал хүсэтэй долгидые эршэмтэйгээр эсхүүлэн, туһаламжа хүргэхөөр залуулба. Нэгэ хэдыхэн сагай үнгэрхэдэ, совет морягууд оёороороо өөдөө харашаһан онгосодо ойротожо ерэбэ. Онгосынгоо хабһанһаа аһалдаад, амияа абаржа байһан Кубын зургаан загаһашад уданшьегүй «Закаменскын» борт дээрэ абтажа, дары сагтаа туһаламжада хүртэһэн байна. ...«Закаменскын» экипажай гурбадахи механик Виктор Старовойтовой ажалай намтар кораблиин намтартай сасуу юм. Тэрэ траулерай зүүжэ ябаһан нэрэтэй городто түрэһэн, эндэ үдэһэн байһан. Ленинградай мореходно училищида һураһанай һүүлээр «Закаменскын» экипажай гэшүүнээр томилогдоо һэн«,- гээд Булат Жанчипов сониндо ерэһэн бэшэгые ульгам хэлэтэй уран үгүүлбэри болгожо, уншагшадта дамжуулһан байна.
«Буряад үнэндэ», Буряадай телевиденидэ хүдэлхэ үедөө бэшэһэн эрхим очерк болон зураглалнуудынь «Тулгын галнууд» гэжэ нэрэтэй хоёрдохи боти номдо оронхой. Эндэ уран зураашад Цыренжап Сампилов, Лубсан Доржиев, сурбалжалагша, хизаар ороноо шэнжэлэгшэ Митэб Дугаров тухай, хуур, чаанзые хонгёотуулагша Ардан Зонхоевой зохёохы ажал тухай, микробиолог эрдэмтэн Баир Намсараев, солото хүгжэмшэн Баудоржо Ямпилов болон бусад алдар суута, ажалша бэрхэ зон тухай хужарлан уншахаар. 
Энэ ном соо ороһон «Хүрбын дабаанда» гэһэн гаршагтай зураглал манай анхарал татаа һэн. Буряадай телевидениин даабаряар ябахадаа, харгыдаа хараһан нэгэ үзэгдэл тэрэнэй һанаа сэдьхэл ехэ дайраһан байна: «...Хүрбын дабаагаар ... бүхы наһандаа ябагдаал гээшэ. Яар ябта архиин хаягдаһан шэлнүүдые түрүүшынхиеэ хараһан мэтэ байбаб. Олон машинануудай һүндэлдэг, зогсодог ехэ талмай бутархай, бүтэншье шэлнүүдээр зорюута хүбөөлэгдэһэн шэнги байба. Хоринский район гэдэгнай иимэл юм даа! — гэһэншүү дорюун сэбэрээр тэрэ бэшэг-гаршаг харагдажа байба...»

Дорюун сэбэрээр харагдажа байһан тэрэ гаршаг обоо хүбөө хооһон шэлтэй яашье таарахагүй харша үзэгдэл, диссонанс болоһые автор энэ тодорхойлолой (деталь) аргаар зураглана. Энэ гажа буруу үзэгдэлые камерада буулгаад, бэлдэһэн дамжуулгаяа сэнхир экранаар харуулһанайнь һүүлээр Буряад Уласай, Хори, Загарайн аймагуудай засагай зургаанууд хэмжээ абаһан, Хүрбын дабаан сэбэрлэгдэһэн тухай автор бэшэнэ.
Айл аймагаа суурхуулһан малшадай, ажахы хүтэлбэрилэгшэдэй, хоморой мэргэжэлтэ зүгышэнэй, геологой, далайн сэрэгшэдэй, эрдэмтэдэй, илангаяа наринаар хүдөөгэй зоной ажабайдалые шэнжэлжэ, нютаг нугын, хүнэй уг изагуурай, уран бэлигэйнь түүхые уудалан харуулжа шададаг һэн. Иимэ бэлиг сурбалжалагша бүхэндэ дайралдадаггүй. Эдэ найруулгануудыень залуу буряад сурбалжалагшад һонирхон уншахаһаа гадна эндэһээ мэргэжэлтэ һуралсал болохо юумэ заабол олохо гээд һанагдана.
Түрэл байгаалиингаа талын сэсэгэй хангал, борохон шубуунай аялгые сэдьхэлдээ бөөмэйлэн абажа ябадаг хүндэтэ Булат Намдакович ахатанаа наян наһанай ойн баяраар амаршалаад, олон жэлдэ уян һайхан хэлэтэй уран бүтээлнүүдээрээ уншагша бидэниие баясуулжа байхые хүсэнэбди!