Буряад-монгол ороной мэдээжэ зон
Балдан Санжин — уран зохёолшо
1 декабря 2021
702
Балдан Санжаевич Санжин 1911 ондо Агын ведомствын Зугаалай һууринда түрэһэн юм.
Тэрэ 1921–1928 онуудта Зугаалай нютагайнгаа һургуулида, Агын долоон жэлэй һургуулида ном үзэжэ гараа юм. Балдан Санжаевич 1928 ондо Буряад-Монголой педтехникумда һурахаяа оробо, энэ һургуулияа 1931 ондо түгэсөө, энэл жэлһээ ажалайнь намтар эхилээ юм. Тэрэ жэл шахуу Бурмонгпедтехникумэй дэргэдэхи опытна һургуулида багшалаа һэн. Санжин 1931 оной декабрь һарада Монгол орон багшын ажалда эльгээгдээ, Монголой педтехникумда, комсомольска активай курсануудта багшалаа юм. Монгол орондо гурбан жэлэй хугасаа соо хүдэлөөд, Балдан Санжаевич нютагаа бусажа, багшанарай мэргэжэлэй дээшэлүүлдэг институтда инструктор-методистаар ажаллаа. Хожомынь, Кяхта хотын педучилищида буряад-монгол хэлэнэй ба уран зохёолой багшаар ажаллаа.
Балдан Санжаевич 1938 ондо Буряад-Монголой гүрэнэй издательствада (Бурмонгиз) хүдэлжэ эхилээ. Хожомынь, Бурятский книгоиздат гэжэ нэрэтэй болоо һэн, эндэ Балдан Санжаевич 1989 он хүрэтэр, наһа баратараа хүдэлөө юм. Тэрэ Буряадай книгоиздатда учебна ба художественна литературын редактораар, ахамад редактораар ажаллаа, һуралсалай номуудые, пособинуудые хэблэлдэ бэлдэдэг байгаа. Б. Санжин редактораар издательствада хүдэлхэ үедөө, 500 гаран һуралсалай номуудые ба пособинуудые, уран зохёолшодой бүтээлнүүдые хэблэлдэ бэлдэжэ барлуулһан юм. Буряад уран зохёолшодой томо-томо бүтээлнүүдэй бултыень шахуу, Балдан Санжаевич редактировани хэжэ, хэблэлдэ бэлдэһэн юм. Тэрэнэй ударидалга доро научна, научно-популярна, хуушан монгол дээрэ бэшэгдэһэн номууд хэблэгдэжэ гараһан юм.
Балдан Санжин СССР-эй уран зохёолшодой холбооной үнинэй гэшүүн байһан, хэблэгдэн гараһан рассказуудай, повестьнуудай, романуудай автор юм. Тэрэнэй номууд буряад болон ород хэлэнүүд дээрэ Улаан-Үдэдэ, Москвада хэблэгдэн гаранхай юм, баһал тиихэдэ, хари хэлэнүүд дээрэ номуудынь хэблэгдэһэн юм. Балдан Санжинай Бидиядара Дандаронтой бэшэһэн «Путь праведный» гэжэ роман үргэнөөр мэдээжэ болонхой юм, энэ роман нэгэтэ бэшэ дахинаа буряад болон ород хэлэнүүд дээрэ хэблэгдэжэ гараһан юм. Уран зохёолшон Б.С. Санжин «За великой правдой», «Дорога в будущее», «Новый обычай», «Находчивый мальчик» гэһэн повестьнуудые, рассказуудай суглуулбаринуудые хэблэн гаргаһан юм.
Б. Санжин ород уран зохёолшод-классигуудай, дэлхэйн классигуудай, Советскэ Союзай үндэһэтэ яһатанай республикануудай уран зохёолшодой бүтээлнүүдые оршуулһан юм. Балдан Санжаевич А.П. Чеховай, И.С. Тургеневай, Максим Горькиин, А. Фадеевай, Б. Горбатовай, В. Василевскияагай болон бусад уран зохёолшодой бүтээлнүүдые, романуудые, повестьнуудые буряадшалһан юм.
Уран зохёолшо Балдан Санжаевич Санжинай габьяа үндэрөөр сэгнэгдээ, «Заслуженный деятель культуры Бурятской АССР» гэһэн нэрэ зэргэ олгогдоһон юм.
Б.С. Санжинай зохёолнууд:
буряадаар — Заянай зам. Соавтор — Б. Дандарон. Улаан-Удэ, 1963, 1969, 1981;
Шэдитэ сэсэг, 1988; Дүүрээгүй онтохон, 1976;
Доржуудай юундэ уйлааб?, 1973, 1979;
Жэлэй дурбэн саг, 1965;
Санаамгай хүбүүн, 1962:
Шэнэ заншал, 1959.
Ородоор — За великой правдой. Повесть. Пер. с бурят. яз. М.Степанова. Улан-Удэ, 1966. Соавтор — Б.Д. Дандарон;
Путь праведный. Роман. Пер. М.Степанов. В двух книгах. Улан-Удэ, 1970;
Путь праведный. Роман. Пер.М.Степанова. М.,1973;
Находчивый мальчик. Рассказы. 1964;
Дорога в будущее. Повесть. 1963;
Новый обычай. Сборник рассказов. 1959.
Учебники и учебные пособия: Бурят-монгольский язык (учебник для школ взрослых);
Методика преподавания бурят-монгольского языка в начальной школе;
Сборник диктантов (пособие для начальных школ);
Родная речь (для подготовительного класса);
Родная речь (для 2 и 3 классов);
Түрэлхи хэлэн. 3-дахи класс. Соавторы — Д. Дугаржабон, Д. Мижидон. 1963;
Түрэлхи хэлэн. 2-дохи класс. Соавторы — Б. Базарон, Д. Дугаржабон.
Б.С. Санжин тухай:
Писатели Восточной Сибири. Иркутск,1973;
А. Серебряков. Слово об истоках праведного пути // Б. Санжин. Путь праведный. Роман. 1986;
Д. Санжина. Языковые средства исторической стилизации в романе Б. Санжина «Путь праведный» // Язык художественной литературы Бурятии. 1982;
Ц. Дондогой. Уран зохёолшо Б. Санжинай 75 жэл // Байгал, № 6.1986;
Д. Санжина. Язык бурятских исторических романов. Улан-Удэ, 1991;
М. Хамгушкеева. Братья по судьбе // Бурятия, 1995, 18 января;
Ц.Галанов. Бултанай багша // Буряад үнэн, 1996 оной декабриин 11.
Балдан Санжаевич 1938 ондо Буряад-Монголой гүрэнэй издательствада (Бурмонгиз) хүдэлжэ эхилээ. Хожомынь, Бурятский книгоиздат гэжэ нэрэтэй болоо һэн, эндэ Балдан Санжаевич 1989 он хүрэтэр, наһа баратараа хүдэлөө юм. Тэрэ Буряадай книгоиздатда учебна ба художественна литературын редактораар, ахамад редактораар ажаллаа, һуралсалай номуудые, пособинуудые хэблэлдэ бэлдэдэг байгаа. Б. Санжин редактораар издательствада хүдэлхэ үедөө, 500 гаран һуралсалай номуудые ба пособинуудые, уран зохёолшодой бүтээлнүүдые хэблэлдэ бэлдэжэ барлуулһан юм. Буряад уран зохёолшодой томо-томо бүтээлнүүдэй бултыень шахуу, Балдан Санжаевич редактировани хэжэ, хэблэлдэ бэлдэһэн юм. Тэрэнэй ударидалга доро научна, научно-популярна, хуушан монгол дээрэ бэшэгдэһэн номууд хэблэгдэжэ гараһан юм.
Балдан Санжин СССР-эй уран зохёолшодой холбооной үнинэй гэшүүн байһан, хэблэгдэн гараһан рассказуудай, повестьнуудай, романуудай автор юм. Тэрэнэй номууд буряад болон ород хэлэнүүд дээрэ Улаан-Үдэдэ, Москвада хэблэгдэн гаранхай юм, баһал тиихэдэ, хари хэлэнүүд дээрэ номуудынь хэблэгдэһэн юм. Балдан Санжинай Бидиядара Дандаронтой бэшэһэн «Путь праведный» гэжэ роман үргэнөөр мэдээжэ болонхой юм, энэ роман нэгэтэ бэшэ дахинаа буряад болон ород хэлэнүүд дээрэ хэблэгдэжэ гараһан юм. Уран зохёолшон Б.С. Санжин «За великой правдой», «Дорога в будущее», «Новый обычай», «Находчивый мальчик» гэһэн повестьнуудые, рассказуудай суглуулбаринуудые хэблэн гаргаһан юм.
Б. Санжин ород уран зохёолшод-классигуудай, дэлхэйн классигуудай, Советскэ Союзай үндэһэтэ яһатанай республикануудай уран зохёолшодой бүтээлнүүдые оршуулһан юм. Балдан Санжаевич А.П. Чеховай, И.С. Тургеневай, Максим Горькиин, А. Фадеевай, Б. Горбатовай, В. Василевскияагай болон бусад уран зохёолшодой бүтээлнүүдые, романуудые, повестьнуудые буряадшалһан юм.
Уран зохёолшо Балдан Санжаевич Санжинай габьяа үндэрөөр сэгнэгдээ, «Заслуженный деятель культуры Бурятской АССР» гэһэн нэрэ зэргэ олгогдоһон юм.
Б.С. Санжинай зохёолнууд:
буряадаар — Заянай зам. Соавтор — Б. Дандарон. Улаан-Удэ, 1963, 1969, 1981;
Шэдитэ сэсэг, 1988; Дүүрээгүй онтохон, 1976;
Доржуудай юундэ уйлааб?, 1973, 1979;
Жэлэй дурбэн саг, 1965;
Санаамгай хүбүүн, 1962:
Шэнэ заншал, 1959.
Ородоор — За великой правдой. Повесть. Пер. с бурят. яз. М.Степанова. Улан-Удэ, 1966. Соавтор — Б.Д. Дандарон;
Путь праведный. Роман. Пер. М.Степанов. В двух книгах. Улан-Удэ, 1970;
Путь праведный. Роман. Пер.М.Степанова. М.,1973;
Находчивый мальчик. Рассказы. 1964;
Дорога в будущее. Повесть. 1963;
Новый обычай. Сборник рассказов. 1959.
Учебники и учебные пособия: Бурят-монгольский язык (учебник для школ взрослых);
Методика преподавания бурят-монгольского языка в начальной школе;
Сборник диктантов (пособие для начальных школ);
Родная речь (для подготовительного класса);
Родная речь (для 2 и 3 классов);
Түрэлхи хэлэн. 3-дахи класс. Соавторы — Д. Дугаржабон, Д. Мижидон. 1963;
Түрэлхи хэлэн. 2-дохи класс. Соавторы — Б. Базарон, Д. Дугаржабон.
Б.С. Санжин тухай:
Писатели Восточной Сибири. Иркутск,1973;
А. Серебряков. Слово об истоках праведного пути // Б. Санжин. Путь праведный. Роман. 1986;
Д. Санжина. Языковые средства исторической стилизации в романе Б. Санжина «Путь праведный» // Язык художественной литературы Бурятии. 1982;
Ц. Дондогой. Уран зохёолшо Б. Санжинай 75 жэл // Байгал, № 6.1986;
Д. Санжина. Язык бурятских исторических романов. Улан-Удэ, 1991;
М. Хамгушкеева. Братья по судьбе // Бурятия, 1995, 18 января;
Ц.Галанов. Бултанай багша // Буряад үнэн, 1996 оной декабриин 11.