ЭХЭ (Н.Шабаевай бодомжонууд)

Театрай уран зохёолой таһагые даагша Николай Шабаевай Монголой уран зохёолшо Д. Мэндсайханай «Эхэ» гэжэ зүжэг тушаа хэлэһэн хэдэн бодомжонууд:

«... Үйлын үри гээшэ, хөөрхы, зайлашагүйл юм байна даа. Эхын али зоболон барагдаха бэшэ, теэд, хажуу тээһээ хаража һуухада, барагтайхан лэ юумэнһээ айхабтар ехэ аюул, эды ехэ гасалан ушарба гэхээр. Эдэ гурбан хүүгэдэй борьбо дээрээ үндыжэ гаратар яһалал саг байгаал даа, эдэ гурбанай хоорондохи харилсаае ямар нэгэн аргаар тэгшэлхын арга олдоогүйл юм бэзэ, зоболонто эхын »... өөдэнь шулуу шэдээшьегүй һаа, ондоо нэгэнэй шэдэһэн шулуун оножо тархидань бууба ха юм«. Тиигээд байхадаа хэн тэрэ шулууень шэдэһэн болоноб? Шулуунууд өөһэдынгөө дураар балай ниидэжэ байдаггүй бэшэ аал?.. 

Тэрээхэн хорхойдо хориггүй, хоёр заяанда нүгэлгүй Зоригто хүбүүхэнэй шэдэһэн шулуун байба гү, али энэ эхэнэрэй, хүүгэдэйнгөө нюдэн дээрэ бурхан мэтэ үргэжэ, хүндэлжэ, алтан дэлхэйһээ халиһаншье хойнонь дурасхаалыень, алдар нэрыень нангин сахижа ябаһан эдээхэн гурбанай эсэгын гү? Али ондоо хүнэй шэдэһэн шулуун гү? Хэнэй?

Асуудалнууд, тайлбаринь эсэстээ ошожо эли болобошье, харюунуудаа олоо гэхын аргагүй. Энэ Мэндсайхан гэдэг зохёолшо хаанаһаа иимэ сюжет оложо бэшээ юм? Монголой нэгэ бүлэдэ иимэрхүү ушарал болоошье юм бэзэ, гэлтэй яһала танил, бүлэ бүхэндэ үргэлжэ боложо байдаг шэнги аад, юугээрээб даа онсо, оройдоошье дабтагдашагүй ушарал болохо шэнги. Хажуу тээ хүбүүтэй болоод, тэрэнэйнгээ үншэрхэдэ гэртээ, наһанайнгаа нүхэртэ, абаад ерэхэ ушар хүнэй бодол соо баймаар, теэд ажабайдал соо.., хари даа, биишье юм бэзэ...

Манай харагшадай театраймнай үндэр нэрэтэй, зэргэтэй артистнарай наадахые хүлеэшэнхэй, тэдэнээ тайзан дээрэ үгылжэ «ангашанхай» байдагынь энээхэн зүжэгэй премьерэ гэршэлбэ. Премьерын хоёр үдэр урда ажалдаа һуутарни минии нэгэ томоотойхон танил хонходоод: "Намдаа Лариса Егоровада ошохо нэгэ урилга оложо үзыш даа«,- гэжэ гуйгаа. 

Монгол зүжэг, «Эхэ», хэн табинаб, үшөө хэд наададаг юм гэхэ мэтын асуудалнууд тэрэ хүндэмни балай хамаагүй, Россин арадай артист Лариса Егорова гол рольдо наадана гэжэ дуулаад лэ «ундаа харяаха» хүсэлдэ абтаа бшуу даа.

Эхэ. Гадаршье, доторшье маягаараа энэ рольдоо айхабтараар шэнгэжэ ороһон Лариса Ильинична харагшадайнгаа, тиихэдээ «өөрынгөө» харагшадай, найдалые гүйсэд дүүрэн харюулаа. Харагшаднайшье, юу хэлэхэб, театраарнай багтажа ядатараа суглараа, олон зон хүл дээрээ байгаад харана бэлэй. Тиигээдшье, зүжэгэй дүүрэхэдэ, бүхы харагшад хүл дээрээ.., сэсэгэй баглаанууд тайзан тээшэ һубарижал мэдээл даа...
Эхэ. Энэ рольдо өөрын хандасатай, дүршэлөөрөөл абана бэзэ гэнтэр, доторой эльгэтэй, рольдоо дурлажа ороод, тэрээндээ сүм эзэлэгдээд, үнэншэмэ тодоор, нээрээл бүлэ соогоо байһан эжы мэтээр наадажа гараһан Буряадай арадай артист Должин Тангатовада, магад, хүндэшэг байжа болоо, теэд айхабтар бэрхээр наадажа гараба. Тиигэншьегүй яахаб даа, Должин Жаргаловна өөртөө эрилтэ табяад, тэрээнээ дабажа һураһан ха юм. Энэ Должиной түрүүшын роль бэшэ. Юундэ иигэжэ хэлэнэбши гэхэдэ, оройдоол нэгэ үдэр илгаатай наадахадаа, аха нүхэрэйнгөө тайзан дээрэ байгуулһан образые тэрэл зандань харагшада хүргэхэ гээшэ гайтайхан лэ ашаан байһан байха гэжэ һанаһандаа хэлэнэб даа.

Хүшэгын хаагдахада тайзан дээрэ театрай артистнар суглардаг, бэе бэеэ амаршалдаг, энээндэ юун нюуса байхаб, гэбэшье тэрэ үедэ боложо байһан үйлэ, хэлэгдэжэ байһан үгэнүүд тайзанай нангин нюуса байхадаашье болоо. Хүндэтэ харагшадһаа хамаг юумэеэ нюуса болгожо байнгүй (яадаг юм намайе), заал тээһээ тайзан руу тэрээхэн хүшэгыень халта һэхээд үгэһүүб:

... Зүжэг соо Зоригто хүбүүгээ богонихон наһандаа энхэржэ гараһан Эхэ — Должин Тангатова нүгөө Зоригтодоо (наһанайнь нүхэр Зоригто Ринчинов), сэсэгүүдэй баглаа тэбэринхэй, нэнгээд, хоёр харахан нюдэнүүдһээнь гунигайшье юм гү, баярайшье гү, мүнөө мүнөөхэнэ наадаһан рольһоонь үшөө гараагүй байһан хүндэ алинииншье байхадаа болоо.., мэлмэрүүлхэдэжэ зогсоно...

— Бэрхэш даа, Должин. Молодчина!, — гэжэ урда үдэшэниинь энэл роль наадаһан аха нүхэрэйнь, Лариса Ильиничнагай энхэргэн нюдөөрөө хараад, үнэн сэдьхэлһээнь хэлэһэн эдээхэн үгэнүүд, яажа мэдэхэб, Должиндо эгээл ехэ сэгнэлтэ болобо гээшэ аа гү гэжэ минии тархида ороо һэн...
 
Юрэдөө энэ зүжэгтэ энэшье, тэрэшье «эхэнь» өөр өөрын хандаса оруулжа, һайхан лэ наада харуулба гэхэ байнаб, зүжэгэй һүүлээр харагшадтай, халташье һаа, харилсахын хоорондо иимэл тобшолол гаража ерэнэл даа.

Зүжэгэй бэшэ рольнууд, наадаһан артистнар, найруулжа табиһан зон тухай Танай өөһэдынтнай һанамжа соо гараха байха, зүжэг хаража һуухадаа минии өөрымни зобоһон зоболон энэл даа..."

Гэрэл зурагууд Буряад театрай архивһаа абтагдаа