Онсо ялагар одон бэлэй

Буряад ороноймнай нютаг бүхэнһөө урган гараһан олохон хүбүүд басагад арадайнгаа соёл урлалай хүгжэлтын замда аргагүй ехэ хубитаяа оруулһан байдаг. Үнгэрһэн зуун жэлдэ хэбэд номхон Хэжэнгэ нютагһаа олон үеын бэлиг түгэлдэр хүбүүд басагад далижан гараад, Буряад ороноо суурхуулһан габьяатай. Гансахан Буряадай драмын театрай алтан тайзан шэмэглэһэн ахамад үеын зониие нэрлэбэл: РСФСР-арадай артистнар Ч-Н. Г. Генинов, Д. Д. Дондоков, РСФСР-эй габьяата артист С. У. Уладаева, Буряадай АССР-эй арадай артистнар С. Б. Рабсалов, Д. С. Чимитова, Буряадай АССР-эй габьяата артистнар Ц. Б. Дамдинов, С. С. Гончикова, В. Г. Самандуев. Эндэ нэрлэгдэһэн зомнай зохёохы ажалда, зүжэгшэнэй мэргэжэлдэ бүхы наһаяа зорюулжа ябаһан, театрайнгаа хүгжэлтын замда аргагүй ехэ хубитаяа оруулһан намтартай, арад түмэнэйнгөө хүндэдэ, хайрада хүртэжэ ябаһан зон ха юм даа.



Мүнөө мэндэ ябаа һаа, 110 наһанайнгаа үндэр дабаан дээрэ алхажа гараад байха байһан Буряадай АССР-эй арадай артист Һүндэб Бимбаевич Рабсалов тухай дурсаха хүсэлтэйб. Һүндэб Бимбаевич 1909 ондо февраль һара соо Хэжэнгын аймагай Хөөрхэ нютагта малшан айлай гэр бүлэдэ түрэһэн юм. Эдэрмэгэй долоон жэлэй һургуули дүүргээд, түрэл нютагтаа хүдэлжэ ябатараа 1931 ондо сэрэгэй албанда татагдажа, Алас-Дурна зүгтэ 1933 он болотор алба хээд, түрэл нютагаа бусажа ерээ һэн. Энэл жэлдэ Буряадай драмын театрай үндэһэ һуури табилсагшадай нэгэн, бэлигтэй зүжэгшэн Чойжи-Нима Генинов Улаан-Үдэ хотоһоо Хэжэнгэ нютагаа зорюута ерэжэ, һаяхан хүшэгэеэ нээһэн Буряад-Монголой драмын театрта зүжэгшэн мэргэжэлээр хүдэлхэ хүсэлтэй, бэлигтэй залуушуулые тодоруулжа ябаба ха. Уран һайханай бүлгэмдэ хабаададаг басагад хүбүүдэй дундаһаа Һүндэб Рабсалов Дагба Дондоков хоёр Чойжи-Нима Гениновичай хёрхо нюдэндэ торосолдожо, абаһаар анхаралыень татаһан юм. Тиигэжэ Һүндэб Рабсалов Дагба Дондоков хоёр бүхы наһаяа түрэл театртаа зорюулжа, дүршэл бэлигынь, наадаһан бэелүүлһэн дүрэнүүдынь буряад арадайнгаа зүрхэ, сэдьхэлдэ бүхөөр хадуугдажа үлэһэн байдаг.

Хүдөө нютагайнгаа уран һайханай бүлгэмдэ хабаадажа ябаһан залуу хүбүүдэй урда зүжэгшэн хүнэй дүй дүршэл, мэргэжэл гүйсэд дүүрэнээр шудалжа бэеэ һорихоһоо эхилээд, ухаан бодолдоо хадуужа, бэедээ шэнгээхэ, сэхэ сэбэрээр, тордиһогүйгөөр түрэлхи хэлэн дээрэ хэлэжэ һурахаһаа эхилээд, тайзан дээрэ өөрһөөнь тад ондоо хүнэй дүрэ бэелүүлжэ һураха — орёошье, һониншье ажал угтажа байгаа. Бэлигтэй зүжэгшэдэй заабари, найруулагшанарай хүтэлбэри доро зүжэгшэнэй мэргэжэл шудалжа, тайзан дээрэ наадагдажа байһан зүжэгүүдтэ багахан, хэдыхэн үгэтэй дүрэнүүдые наадажа, зохёохы ажалайнгаа орёохон замай эхин шатые Буряадай драмын театрай алтан тайзан дээрэ туйлажа эхилһэн намтартай юм. Жэшээлжэ хэлэхэдэ: Б. Барадин Д. Намжилон хоёрой хамта бэшэһэн «Жигдэн», А. Шадаевай «Хаалта», Д. Дашанимаевай «Илалтын зам» гэһэн зүжэгүүдтэ хабаадаба.

Һүндэб Бимбаевич залуу наһандаа ехэ хүнгэн солбон бэетэй, зан абаряараа урагшаа һанаатай, хүндэ дулаахан, урин налгай хандасатай байхаһаа гадна шогууша, хүнэй һанаанда ороогүй юумэ зохёохо, тааруулхадаа аргагүй бэрхэ, һүбэлгэн, хурса бодолтой хүн байһан. Зарима үедөө һанагдаагүй ааша гаргажа, бидэнээ гайхуулагша һэн гэжэ нютагайнь зонһоо нэгэтэ бэшэ дуулаһан байнаб. Түрэһэн нютаг Хөөрхэдэнь «Һүндэбэй шэнэһэн» бии юм гэлсэхэ. Ямар шэнэһэн гээшэб? Юундэ Һүндэбэй шэнэһэн гэлсэнэб? — гэжэ гайхаад, өөрһөөншье һуража байхань аягүй, нютагайнь наһатай зонһоо һонирхожо һурахадамнай иимэ харюу үгэһэн юм. «Һүндэб Бимбаевичнай залуудаа ехэ шуран, солбон хүн ябаһан. Хажуугаарнь тоомгүйшэг, наадаша, шогууша һэн гээбы. Нютагһаамнай холо бэшэ газарта шэнэһэн түглэ бии юм. Нэгэ үглөөгүүр харан гэһээмнай, тэрэ түглэ соо ургажа байһан шэнэһэн мододой нэгэ шэнэһэниинь гэшүүһэ, мүшэргүй „нюсэгэн“ болошонхой юумэн ёдойжо һуубал даа. Энэмнай иихэдээ, юун болобо гээшэб? — гэжэ гайхалсаад, зонһоо, үхибүүдһээ һурагшалжа, мэдэхэдэмнай, Һүндэбнай хойноо һүхэ һуйбадажа, тэрэ шэнэһэнэй оройдонь абиржа гараад, доошоо буухадаа гэшүүһэ мүшэрыень таһара сабшаһаар доошоо буужа, тэрэ шэнэһэ „нюсэгэлжэрхиһэн“ байгаа ха юм. Тиигээд лэ, „Һүндэбэй шэнэһэн“ гэжэ нэршэһэн шэнэһэн һуугшал даа. Тэрэнэйнгээ түлөө нютагайнгаа зондо зэмэлүүлээ юм һааб даа, хөөрхы. Залуудаа ехэ тэршээ хүн ябаа гээшэ гү даа. Хуһан модоной оройдо абиржа гараад, тэрэ хуһаяа иишэ-тиишэнь найгалзуулан дүүжэндүүлжэ-дүүжэндүүлжэ ерээд лэ, хажуудань зэргэлжэ һууһан хуһанда үзүүрээрээ хүрэхэтэйнь зэргэ, тэрэ хуһанһаа барисалдаад, хоёр хуһанайнгаа үзүүрнүүдыень хоорондонь холбожо уяад буушадаг байһан юм гэлсэдэг. Иимэл, юрэ бусын ааша гаргажа зониие гайхуулдаг хүн бэлигтэй зүжэгшэн болодог байгаа юм бэзэ. Мүнөө маанадаа тайзан дээрэһээ баярлуулжа, хүхеэжэл ябана гүб даа,» — гээд хөөрөөгөө дүүргээгшэ һэн. Энэ хөөрөө шагнаһан бидэнэртэ ехэл һониншье, энеэдэтэйшье байгаа. Һүндэб Бимбаевичһаа энээн тушаань һэмээхэн һурахадамнай, шогтойхон нюдөөр энеэбхилжэ хараад:

— Залуу ябахада элдэб юумэн бологшол һааб даа, таанар, юрэдөө, тиигэжэл бү ябаарайгты, — гээ бэлэйгшэ. Теэд, Һүндэб Бимбаевич Рабсалов хүн зоной хоорондохи харилсаае, зан абари, аяг аашыень, үйлдэһэн үйлэ хэрэгүүдыень хёрхоор шэртэжэ, ухаан бодолдоо хадуужа, удха унгииень ойлгохо, хэрэгтэйень шүүжэ абаад, ямар нэгэ таарамжатай бодолдо хүрэжэ ерээ һаа, тэрэнээ үнэн зүбөөр саашань хүгжөөхэ, ухаан бодолоороо баяжуулха гэжэ оролдохо, юумэнэй шанар шэнжые хубилгажа, ондоо түхэлтэй болгохо, үнэн худал хоёрые илгажа һураха гэхэ мэтэһээ эхилээд, тэрэнэй сэдьхэл бодолынь, хүн шанарынь зохёохы ажал эрхилхэ гэжэ тусагаар эрмэлзэлтэй түрэжэ, дээрэһээ заяагдаһан табисуураа алдангүй, наһанайнгаа эсэс хүрэтэр нэгэл дахин шэлэһэн зүжэгшэн хүнэй орёохон замһаа гарангүй дабшаһан байдаг.

Һүндэб Бимбаевич ехэ шогууша, наадаша хүн һэн. Иимэ хүнтэй харилсахадашье хүнгэн байдаг. Театрай тайзанай арын таһалга соо шатар наадаан болохо. Ахамад зүжэгшэднай шатарта аргагүй бэрхэнүүд һэн. Һүндэб Бимбаевич бидэнтэй, залуушуултай шатар наадахадаа ехэл бодолдо абтаһан хүнэй шэнжэ шарайдаа үзүүлжэ, хюлгэ дээрэ һууһан шатарай дүрсэнүүдые ехэл анхаралтайгаар хараха. Тиигэжэ һуутараа, хюлгын нэгэ буланда харасаяа шэглүүлжэ, ехэл хёрхоор, гүнзэгы бодолдо абтан байжа шэртэжэ һуутараа, хургануудаа арбайлгажа, барбаадай хургаараа тархидаа халта хүрэхэдэл гээд, шатарай хюлгын нүгөө булан дээрэ һууһан «морёороо» ябажархиха. Тиихэдээ, бидэнэрэй анхаралыемнай һамааруулжа, ондоо тээ харааша болоод, ябадал хэхэдээ хюлгынгөө нүгөөдэ тээ ябажархёод, ехэл мэхэтэйгээр бидэнээ хаража энеэбхилэхэ. Энэ мэтээр бидэнээ гасаалжа, наадалжа жаргадаг һэн. Шог ёгтото, наада энеэдэндэ дуратай, сагаан дэлгэр сэдьхэлтэй хүн ябаал даа. Тайзан дээрэ наадаһан, бэелүүлһэн дүрэнүүдынь аргагүй олон, дүрэ бүхэниинь хүнэй һонирхол татаһан, онсо өөрын түхэлтэй, түүхэтэй юм ааб даа.

Һүндэб Бимбаевич мэргэжэлээ улам хүгжөөжэ, тайзан дээрэ эрхимээр найруулагдажа, театрай хүгжэлтын замда шэнэ шата нээһэн Ж.Тумуновай «Сэсэгмаа», Мольерэй «Тартюф», Гольдониин «Хоёр ноёдой зараса», Н. Балданогой «Олоной нэгэн» болон бусад зүжэгүүдтэ хабаадажа, амжалтануудые туйлаба. Театр шэнжэлэгшэдэй бэшэһэн тэмдэглэлнүүдые харахада, Һүндэб Бимбаевичай дээрэ нэрлэгдэһэн зүжэгүүд дотор бэелүүлһэн дүрэ-образууд тухайнь дэлгэрэнгыгээр, үргэн дэлисэтэйгээр бэлиг, габьяаень онсолон тэмдэглэжэ бэшэһэн байдаг юм. Харин, 1951 ондо Х. Намсараевай шэнээр найруулагдаһан «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэгтэ Зата гэжэ тайшаагай зарасые, удаань Гүрэмбэ ламын дүрэ аргагүй бэлигтэйгээр бэелүүлһэн байдаг. «Хориин тайшаа Р-Д. Дымбыловай найдабаридань орожо шадаһан Гүрэмбэ лама (С. Рабсалов) наагуураа аргагүй дулаахан, илдам зөөлэхэн түхэл шэнжэ шарайдаа үзүүлжэ, зөөлэхэнөөр, маяглан гэшхэлһэн ябадалтай аад, саагуураа засаг түрын газарта болон оршон тойрон юунэй, ямар үйлэ хэрэгэй боложо байһые нэбтэ сооро хараһандал, мэдэхын ехээр мэдэжэ ябадаг сэсэн мэргэн хүнэй түхэл шэнжэ үзүүлһэн, нүгэлөөр дүүрэн хэрэг, ябадалнуудаа шажан бурханай нэрээр халхалжа, нюужа һураһан, харин, өөртэнь аша туһатай хэрэг ушарай тохёолдомсоор, арга мэхын хүсэ хэрэглэжэ, дээрэнь саб шүүрэжэ буугаад, зууһан, бариһанаа заяандаашье алдахагүйһөө гадна, һамуу һальхай ааша гаргажа ядахагүй хүнэй дүрэ уран бэрхээр, үнэншэмэ тодоор бэелүүлжэ, харагшадые баярлуулжа шадаба,» — гэжэ театр шэнжэлэгшэд бэшэһэн байдаг.

1975 ондо театрай дээдэ һургуули дүүргэжэ ерээд байхадамнай «Тайшаагай ташуур» гурбадахи удаагаа шэнээр наайруулагдаад байгаа. Энэ зүжэгэй тайзан дээрэ наадагдаха болоходонь, бидэ залуу зүжэгшэд аргагүй анхаралтайгаар тайзанай хажуу талаһаань һонирхожо харадаг һэмди. Энэ зүжэгтэ хабаадаха, наадаха гээшэмнай аргагүй ехэ зол, жаргал мэтээр зүжэгшэн бүхэндэ һанагдадаг һэн. Харин, бидэндэ, залуу зүжэгшэдтэ: «Тайшаагай ташуурта» ехэ-ехэ дүрэнүүдые хэзээ наадаха, бэелүүлхэбибди? Тиимэ хуби талаан ямар сагта бидэндэ тудажа ерэхэб?" — гэжэ мүрөөдэдэг, хүсэдэг бэлэйбди. Х. Намсараевай «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэг зохёолшын өөрынь нэрые зүүжэ ябаһан Буряадай драмын театрай алтан жасада ороһон гайхамшагта зүжэгүүдэй нэгэн ха юм. Энэ зүжэгтэ театрай үндэһэн һуури табилсаһан агуу бэлигтэй зүжэгшэд бүгэдөөрэн хабаадажа, бэлигээ мүлихэһөө гадуур, арад түмэнөө гайхуулһан, баясуулһан, сэдьхэл зүрхэндэнь бүхөөр хадуугдажа үлэһэн түүхэ, намтартай байдаг. Гэхэ зуураа, минии зүжэгшэн хүнэй хубида дайралдажа, мүрөөдэһэн хүсэлэймни бэелһэн тухай уншагшадай анхарал, ойро зуурахан соо, тогтоохо хүсэлтэйб. Юундэб гэхэдэ, энэмни Һүндэб Бимбаевичтай тон нарин холбоотой юм. 1980 оной үбэл Хяагта хотын байгуулагдаһаар 250 жэлэй ой баяр Буряад орондомнай үргэн дэлистэйгээр тэмдэглэгдэжэ, «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэгнэй энэ ойн баярай үдэрнүүдтэ хабаадаха боложо, бэлэдхэлэй ажал эхилбэ.

Энэ зүжэгөө һэргээхэ гэжэ эрхимээр найруулан табиһан режиссерынь Федор Семенович Сахиров репетици хэжэ эхилбэ. Харин Гүрэмбэ ламын дүрые наададаг Һүндэб Бимбаевичнай тиихэдэ наһатайханшье боложо ябаа, хажуугарнь хэжэг хүрэһэн байгаа гү, орондонь наадаха ондоо зүжэгшэн хэрэгтэй болоод, режиссернай Цыден Цымпилович Цыренжаповые Гүрэмбэ ламын дүрэдэ оруулха гэжэ репетиции хэжэ эхилбэ. Ц. Ц. Цыренжапов Москва хотын ГИТИС дүүргэһэн аргагүй бэлигтэй режиссер байһан юм. Федор Семенович шанга бүдүүн хоолойгоор:

— Цыден, иишээ яба. Тэндэ ошоод зогсо. Шангаар үгэеэ хэлэ! — гэхэ мэтээр заажа байна. Энэ шалаа ехэтэй репетици ябажал байна.

...Цыден Цымпиловичые хайрладаһамни хүрэбэ. Юундэб гэхэдэ, нэгэ режессерынь, нүгөөдэ режиссертоо шанга дуугаар заабари үгэжэ байхадань, залуу зүжэгшэндэ ехэл аягүйгөөр һанагдаад, өөрынгөө арга боломжые ойро-зуурхана соо сэгнэжэ үзэбэб. «Гүрэмбэ ламын дүрэ бэелүүлжэ шадаха гээшэ гүб, али үгы гү?» — гэһэн бодолнууд досоомни монсогойролдоод, һүүлэй, һүүлдэ: «Туршаад үзэхэдэ яадаг юм!» — гэһэн бодол ороод лэ, өөрөө хэлэхэеэ аягүйрхэжэ, хажуудамни зэргэлжэ һууһан М. Х. Жапхандаевта һанамжаяа һэмээхэн шэбэнэбэб. Майдари Хайдапович нам тээшэ эрьежэ харахадал гээд, досоогоо найдаһан, минии хүсэлые ойлгоһон юумэндэл, намда нэгэшье үгэ хэлэнгүй, забһаралай болоходо «һард» гэжэ хүл дээрээ бодоод:

— Энэ Доржо Гүрэмбэ ламые наадаха дуратай һууна, — гэжэрхибэ. Бэлигтэй зүжэгшэнэй дурадхалые тодожо абаһан Федор Семенович тэрэ дороо харюу үгэнгүй дуугай һууба. Шэмээгүй байдалай тогтошоходо: «Ямар шиидхэбэри абахань гээшэб? Али буруу юумэ боложо байна гээшэ гү?» — гэжэ һанаата болошонхой, бэеэ шэмхэжэ һуутарни:

— Сультимов, на сцену! — гэжэ Федор Семенович һүрөөтэйгөөр хэлээд: — Ролииень үгэгты, — гэбэ. Намда найдаха-болихыень мэдээгүй байһан зүрхэмни, зүбшөөһэн удхатай үгэ дуулахадаа, түргэ-түргэн сохилоод, урма баяр хоёрто туулгажа, тайзан дээрэ шамдуухан гарабаб. Цыден Цымпилович энеэбхилһээр урдаһаамни дүтэлжэ, ехэл баяртайгаар: «Абарбаш даа,» гэһэндэл, ролиин үгэнүүдые бэшэгдэһэн саарһануудые намда үгэжэрхибэ. Тиигээд лэ, репетици эхилшоо бэлэй...

Үбэлэй сагай түрүүшын һара гаранхай, бага зэргэ хүйтэхэн боложо байһан саг. Хяагта хотын байгуулагдаһаар 250 жэлэй ойн баярта хабаадалсахаяа «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэгөө абаад ошобобди.

Хяагта хотын соёлой ордон соо зон дүүрэн сугларанхай. Зүжэгэй урда баярай үгэнүүд хэлэгдэжэ дүүрээд, сан наяржа, дохёо үгтөөд, зүжэгнэй эхилшэбэ. Гүрэмбэ ламбагайн шара улаан хубсаһа, хурса шобогор малгай үмдэнхэй, зүрхэ сэдьхэлни ехэл хүлгэнги, арагагүй ехэ харюусалгатайгаа мэдэржэ, олон тоото харагшадай урда дүрынгөө гол шугамые алдаад, энэ зүжэгтэ сугтаа наадаһан нүхэдөө аягүй байдалда оруулхагүй гэжэ түрүүшынгөө алхамуудые тайзан дээрэ хэжэ эхилбэб. Харагшад нэгэ энеэлдэнэд, нэгэ дуугай һуунад...
Энэ «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэг анха түрүүшынхиеэ 1945 ондо тайзан дээрэ табигдажа, Гүрэмбэ ламын дүрые бэлиг түгэлдэр артистнар, Буряадай драмын театрай үндэһэн һуури табилсаһан, түүхын хуудаһанда алтан үзэгүүдээр нэрээ бэшүүлһэн Жүгдэр Пагбаин, Чойжо-Нима Генинов гэгшэд наадаһан түүхэтэй ха юм. Удаань, энэ зүжэгэй 1951 ондо хоёрдохиёо найруулагдахадань Һүндэб Рабсалов, Буянто Аюшин гэгшэд Гүрэмбэ ламын дүрые бэелүүлээ. Эдэ бэлигтэй зүжэгшэдэй наадаһан, бэелүүлһэн дүрэ дээрэ хүдэлжэ, онсо өөрын нюур бэдэрхэ, ухаан — мэдэрэлэйнь долгисые онобшотойгоор оложо, харагшадай сэдьхэлыень хүлгүүлжэ, шэнэ бодол түрүүлжэ шадаха гээшэ бэлэн хэрэг бэшэ, — аргагүй ехэ харюусалга, диилэшэгүй гэхээр, хүндэ ашаан залуу зүжэгшэнэй мүр дээрэ тохогдоһон байгаа ха юм.

...Зүжэг дүүрэжэ, халуун альга ташалган зэдэлжэ, хэдэн удаа дохижо, харагшадтаа баярые хүргэбэбди. Хүшэгын хаагдахада тайзан дээрэ хамта наадаһан зүжэгшэд гарыемни адхажа амаршалбад. Минии зосоо баярай мэдэрэлэй, найдалай бишыхан согхон улалзахадал гээд, саашадаа энэ дүрэ дээрээ хүдэлжэ, хэлэхэ үгэ бүхэнөө мүлихэһөө эхилээд, дүрынгөө сэдьхэлэйнь байдалые, хүсэлыень, баримталжа ябаһан бодолойнь шугамыень, абари зангыень гүнзэгыгөөр удхалан ойлгожо абаха хүсэл түрөөд: «Теэд, саашадаа энэ дүрэеэ наадаха эрхэтэй болобо гээшэ гүб, али үгы гү?» — гэһэн бодол тамалжа эхилээ бэлэй.

Нааданай һүүлээр театрай ахамад режиссер Федор Семенович Сахиров, директор Цырен Аюржанаевич Балбаров хоёр намайе хажуудаа дуудажа, гарыемни адхаһанайнгаа удаа, Цырен Аюржанаевич:

— Амаршалнаб. Арбан солхооб преми, — гэһэн аад: — Арба бэшэ. Арбан табан солхооб! — гэжэрхибэ. Би баярые хүргөөд, мэгдэһэн гайхаһандаа, түргэн хажууһаань холодохо аргаяа бэдэрээ һэм.

Үглөөдэрынь ажалдаа ерээд, элдэб мэдээсэл, захиралнуудай үлгөөтэй байдаг самбарта харахадамни, Гүрэмбэ ламын дүрые Д. Сультимов саашадаа наадаха, мүн арбан табан түхэриг шагнал үгэхэ гэһэн зарлиг гаранхай байгаа бэлэй. Арбан табан түхэриг тиихэдэ ехэ мүнгэн байгаа. Гэбэшье, хамагай сэнтэйнь Гүрэмбэ ламын роль саашадаа наадаха гэһэн найдабаридань аргагүй ехээр баярлабашье, агуу бэлигтэй зүжэгшэдэй ами оруулһан дүрэ дээрэ хүдэлхэ гээшэ айхабтар ехэ харюусалгатай байһынь дахин-дахин мэдэржэ зогсоо бэлэйб. Энэ «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэгтэ хабаадаха ушар тохёолдоходоо зүжэгшэндэ аргагүй ехэ баяр болодог байгаа. Гэбэшье, харюусалгань аргагүй ехэ һэн. Тиихэдэ, үнэн худал хоёрые илгаруулдаг, үлүү гаратар магтажа, үнэгэн малгай үмдэхүүлэдэггүй саг байгаа ха юм даа.

Тэрэ үдэртөө Һүндэб Бимбаевичтай уулзабаб. Бүхы һонин дуулажа үрдиһэн ахатамнай гарыемни халуунаар адхажа, амаршалаад, шангаар тэбэриһэнэйнгээ удаа:

— Хоюулаа һуужа хөөрэлдэе, — гэжэ дурадхаба. Би баяртайгаар зүбшөөжэ, хүн зоной хоморхон газарта түбхинэжэ һуубабди. Һүндэб Бимбаевич энэ Гүрэмбэ ламын дүрэ тухай дэлгэрынгээр, минии ойлгохоор, ямар хүсэлтэй ябаһан, ямар хүн бэ, энэ зүжэг дотор ямар үүргэ дүүргэнэб, бусад дүрэнүүдтэеэ яажа харилсанаб гэхэһээ эхилээд, зан абари тухайнь дэлгэрэнгыгээр хөөрэжэ үгэбэ. Энэ хөөрэлдөөн, саашадаа минии энэ дүрэ дээрэ хүдэлхэдэмни, аргагүй ехэ туһа боложо үгөө һэн. Удаань, Һүндэб Бимбаевич, энгэрээ уудалжа, өөрынгөө гараар саарһан дээрэ бэшэһэн Гүрэмбэ ламын үгэнүүдые гаргаад, намда бэлэг болгон барихадаа:

— Энэ дүрынгөө үгэнүүдые шамда дамжуулба гээшэб. Саашадаа энэ дүрэ дээрээ хүдэлхэдөө оролдосо гаргажа, бодолтойгоор хүдэлэ! Үгы һаа, — дэмы хэрэг. Энэ дүрые наадахыешни хараагүй байнаб. Заатагүй харахаб. Оло дахин энэ асуудалдаа бусажа хөөрэлдэхэбди. Тон харюусалгатай ажал шамда тудаба. Шамда найданаб! Энэ тэрэ хүнэй магтажа, уһан дээрэ үрмэ тогтоогоод, мүрыешни альгадаа һаань, сээжэеэ бү хүрхылгөөрэй. Театр бэеэ магтуулхын, өөрыгөө үргэхын тулада бэшэ, арад зоной бодол, сэдьхэл зүрхыень баяжуулха, баясуулхын, ажамидаралдамнай тохёолдоһон орёо асуудалнуудые үнэн зүбөөр тайлбарилхын түлөө байгуулагдаһан. Арад зон ямар сэгнэлтэ шамда үгэхэеэ өөрөө мэдэхэ, — гээд, үгэһэн юм. Тэрэ саарһан дээрэнь: «Нютагай хүбүүн Доржо! Ажалдаа амжалтатай, Арадтаа хүндэтэй ябаарай! Һүндэб Рабсалов гэжэ гараа табинхай, 1981 оной декабрь һарын 20 гэжэ аржытар бэшээтэй байба.Би аргагүй ехээр баярлажа, абаа бэлэйб. Зүжэгшэн хүнэй орёохон замда орожо, бэеэ олохо хэрэгтэмни аргагүй ехэ дэмжэлгэ үзүүлһэн аха нүхэрэйнгөө, Хэбэд номхон Хэжэнгэ нютагһаамни уг гарбалтай, Буряадай драмын театрай үндэһэн һуури табилсагшадай нэгэн, агуу зүжэгшэнэй өөрынгөө гараар бэшэһэн үгэнүүдтэй саарһа мүнөө хүрэтэрөө хадагалжа, хэлэһэн үгэнүүдыень дурсан һанажа ябадагби. «Ажалдаа амжалтатай, арадтаа хүндэтэй ябаарай!» — гэһэн гүнзэгы удхатай үгэнүүд, зүбшөөл, заабаринуудынь саашанхи ажал хэрэгтэмни ехэ нүлөө үзүүлһэн байдаг юм.

Һүндэб Бимбаевичай зохёохы ажалай баян намтар, аша габьяа болон залуу зүжэгшэндэ үзүүлһэн туһа, дэмжэлгэ, найдаһан найдабари тухай хэлэжэ үгэхэ гэһэн хүсэлөө тобшо тэдыгээр бэелүүлхэ гэжэ оролдоходоо, зохёохы ажалтаймни холбоотой үйлэ хэрэгүүдые оруулалсаагүйдэмни аргагүй байба.