Фонд подстрочников

Валерия ШИРАПОВА

24 октября 2017

1619



Ширапова Валерия Тогтохоевна родилась 12 июля 1986 года в с. Сосново-Озерское Еравнинского района.
Сведения об образовании: Бурятский государственный университет, 2008 г. Специальность «Филология», квалификация «Филолог. Преподаватель бурятского языка и литературы» 
Государственные награды: 
— Государственная премия Республики Бурятия в области поддержки талантливой молодёжи в номинации «Профессиональное мастерство», 2010 г.;  Государственная премия Республики Бурятия в области поддержки талантливой молодёжи в номинации «Художественное творчество», 2016 г.
Основные достижения: Лауреат премии II степени имени Шираба и Намжила Нимбуевых, 2000; лауреат республиканского конкурса «Лучшие люди Бурятии» в номинации «Наран Гоохон», 2003; лауреат премии III степени имени Николая Дамдинова, 2004;  победитель конкурса бурятской поэзии Международного фестиваля «Алтаргана-2016».


Түрүүшын мүрнүүд

Тэршээхэн эдир наhандам
Түрүүшын мүрнүүд мүндэлөө hэн.
Түргэн горхондол урдаhаар
Тобойлдон үгэнүүд холбогдоо hэн.

Балшархан бага наhанайм
Нэн түрүүшын алхамууд мэтэ
Богонихон, лабгүйхэн юумэнүүд
Нимгэхэн саарhан дээрэ бэшэгдээ hэн.

Сагаахан саарhан дээрэ
Жэрылдэн хойно-хойноhоо
Сар мүрөө үлөөhэн
Жэжэхэн шүлэгүүд түрэгдөө hэн.


Первые строки

В неспокойные юношеские годы
Родились мои первые строки.
Как быстрая река протекая,
Соединялись в ряд слова.

Как в детстве,
Словно первые шаги,
Короткие и неуклюжие
Легли на тонкую бумагу.

На белую бумагу
Друг за другом,
Оставляя след,
Рождались короткие стихи.


Из гимна общественного движения «Юность Еравны»

Хүбшэ тайгаараа нэлмынхэй,
Хүдөө талаараа hалбаранхай,
Хүдэр хүбүүдээр суурханхай
Хангай hайхан Яруунам.
Аршаанта нуурнуудаар алдаршаhан,
Ажалша зоноороо шалгарhан,
Адуу малаараа баяжаhан,
Аглаг тоонто Яруунам.

Яруунын эдиршүүл — манай найдал,
Аглаг нютагайм омогорхол.
Яруунын эдиршүүл — одо заяан,
Анханай абьяас ехэтэн.


Раскинулась бескрайними лесами,
Широкими степями расписными,
Славясь баатарами-парнями
Родина прекрасная — Еравна.
Целебными аршанами-озёрами,
Отличаясь народом трудолюбивым,
Богатством табуна, скота
Родина прекрасная — Еравна.

Юноши Еравны — наша надежда,
Гордость родного края.
Юноши Еравны — звёздочки наши,
Потомки таланта лучи.


Эдир наhан


Эдир наhан, эдир наhан —
Алдар, зориг асарhан
Эрдэм бэлигэй охин,
Аян замай эхин.

Эдир наhан, эдир наhан —
Эршэтэ хүсэ үгэhэн
Элшэ гэрэл, галхан,
Эхин түрүүшын дуран.

Эдир наhан, эдир наhан —
Элин, халин, ниидэн
Залинта аадарай сахилгаандал
Замбуулинаар зуралзаад үнгэрхэ гүш?


Юность

Юность, юность
Именем, смелостью одарила,
Пыл учения, таланта для
Истока странствия пути.

Юность, юность
Энергию сил подарила,
Лучик света, огонёк,
Первую любовь.

Юность, юность,
Паря, переливаясь и летая,
Как гром грозовой и молния
Пройдёшь сверкая по Вселенной?


Хани нүхэр

Хүн бүхэндэ энэ дэлхэйдэ
Хани нүхэр байха ёhотой.
Хүшэр сагай ушараа hаа гэнтэ,
Хододоо нүхэр туhалха зэргэтэй.

Хүн хажуудаа нүхэртэй байбал,
Хэзээдэш, хаанаш хосорхогүй.
Хүн дүтын ханитай байбал,
Хэтын хэтэдэ гажархагүй.

Друг

У каждого на этой земле
Должен быть верный друг.
Если вдруг случится беда,
Друг всегда на помощь придёт.

Коль рядом есть у человека друг,
Никогда, нигде он не пропадёт.
Коль надёжен, верен, близок друг
Никогда не будет горевать (унывать).


Энэ hүниин нюусанууд

hарата hүниин байгаали
hүмбэр дэлхэйн зүүдэн соо...
hэрюун дайдым hэбшээн
hажан намдуу унташоо.
Одо мүшэд анилзаад,
Огторгойhоо амаршалhан мэтэ,
Оюун бодол түрүүлэн,
Омог сэдьхэл хүдэлгэнэ.
Шэдитэ абяан соностоод,
Шэхэндэм элеэр дуулдана,

Шэг шарайгаа hэлгээд,
Шэнээр газар харагдана.
Эсэсгүйгөөр ушархал
Эдэ hайхан шэнжэнүүд,
Элеэн далидал задархал
Энэ hүниин нюусанууд.


Лунной ночи природа
Во сне Вселенной...
Прохладной степи ветерок
Уснул спокойным сном.
Звёздочки мерцая
С неба будто приветствуя,
Рождают мудрую мысль,
Душу задевают.
Волшебные звуки издаются,
Едва слышны, но чётки мне.

Меняя образ свой,
Земля по новой предстаёт.
Не уставая встретятся
Эти прекрасные моменты (мотивы),
Раскроются словно крылья коршуна
Этой ночи тайны.


Хүүгэдэй уншалгада   (Для чтения детям)

Буриме

Буриме (фр. bouts-rimés — «рифмованные концы») — литературная игра, заключающаяся в сочинении стихов, чаще шуточных, на заданные рифмы, иногда ещё и на заданную тему.

1. Гэдэhээ үлдэhэн Галдан —
Минии түрүүшын дуран.
Толгой соомни манан,
Эдихэеэ hананаб банан.

Голодный Галдан —
Моя первая любовь.
В голове у меня туман,
Хочу есть банан.


2. Даша-Нима уйлана,
Машина абахаяа hанана,
Дэлгүүр тээшээл таталдана,
Гар хүлөө арбайлгана.

Даши-Нима плачет,
Хочет машину купить.
Тянется всё в магазин,
Руками, ногами размахивает.



3. Хоротойгоор хазаа зүгы,
Хашхараад гүйгөөб дэмы,
Урдаа хараад дугы,
Yгы тэндэ харгы.

Больно укусила оса,
С криком побежала зря,
Впереди увидев мостик,
Нет дороги там.


4. Манай Баяр шашаг,
Баряад гүйдэг хабшаг,
Yтэр тэрэнээ хаяг,
hүүлээ hуугаад хабшаг.

Наш Баир болтун,
Бегает с щипцами в руках,
Пусть скорее бросит его,
И сидит, прижав свой хвост.


Наhанайм уянгата дуун
Хүнэй ами наhан

Хүнгэхэн бэшэ ажамидаралай
Хүлгөөтэ ехэ нуур далайн нюрууда
Хүмэрихэеэ байhан онгосо мэтэл
Хүнэй ами наhан...

В этой нелегкой жизни
Словно в бушующем море
Как-будто переворачивающая лодка
Человеческая участь.


Гансахан энээхэн наhандаа
Гажархаш, хүхихэш сагтай уулзахаш.
Бүмбэрсэг юртэмсын юрьеэн соо
Баяр, уйдхарай нюусые дууhан таахаш.

За эту единственную жизнь
И с радостью успеха, и с невгодами столкнешься.
В круговороте жизни
Тайны радости и горести разгадаешь.


Yглөөнэй hайхан нара угтажа,
Yглөө бүриингөө жаргал эдлэхэш.
Наринаар үри хүүгэдээ үргэжэ,
Наhанайнгаа жаргалтай золгохош.

Встречая утренний рассвет,
Обретешь ты счастье дня.
Воспитывая своих детей,
Жизненное счастье обретешь.


Инаг дуранай галта хүсэндэ абтажа,
Ирагуу хонгёо дуунуудаа
Гансата зүрхэ сэдьхэлыеш эзэлhэн
Гайхалтай тэрэ мэдэрэлдэ зорюулхаш.

Любви горячей силе поддаваясь,
Пронзительно звонкие песни свои
Внезапно сердцем и душою завладевшему
Чувству удивительному посвятишь.

Хоёр жэгүүр далинуудтай
Хөөрхэн булжуухай шубуундал дуулажа,
Сэнтэй хайрата инагтаяа
Сэнгэн жарган hуухал бэзэш.

Как двукрылая
милая птичка песни пропевая,
с возлюбленным
счастливо будешь жить.


Хүмүүни бэе оложо түрөөд,
Хүнэй зэргэ эршэтэйгээр гэшхэлхэ ёhотойш.
Эхэнэр боложо түрэhэн заяатайдаа
Эхын жаргал эдлэхэ хубитайш.

Человеком родившись,
Как человек достойно должен ты пройтись по жизни.
Женщиной родившись,
Материнское счастье должен обрести.


Хуби заяанай табисуураар үгтэhэн
Эхэ эсэгынгээ нэрэ мүнхэлэн нэрлүүлхэ
Хүдэр хүбүүн үри түрэгдэжэ,
Энээхэн наhандаш баясуулан жаргуулха байха.

По воле судьбы
Имя отца и матери увековечить
Родится сын-крепыш
И подарит счастье.


Баабай эжын баяр баясхалан болохо
Басаган дүүхэй мүндэлэн түрэхэ.
Газартаа дуратай, уян зөөлэн зүрхэтэй тэрэ
Гал гуламтаяа заатагүй сахин hууха.

На радость дедушке и бабушке
Родится дочь-принцесса.
Любить родную землю способна будет всей душой
И сохранит очаг.

Ори гансахан омог наhандаа
Олон ондоо ушаралтай уулзахалди.
Ямар хуби золтойдоо байhандаа
Яашье уридшалан мэдэхэ аргагүйлди.

В этой единственной жизни
С разными ситуациями встретимся.
И какой будет судьба
Угадать не в силах мы.


Байдал гээшэ орёохон гэжэ
Бүгэдэ зон дэмы хэлсэдэггүйл.
Шаргал наранай игаабари доро золтой ябатараа,
Шабар шалбааг руу унан орожо магадгүйлди.

Жизнь сложна.
Об этом не зря говорят.
Под ярким солнцем счастливо шагая,
В грязи оказаться возможно.


Нангин уялга

Буряад зоной нангин уялга
Бүгэдэ зондо хабаатай юм —
Бүмбэрсэг энэ дэлхэй дээрэ
Бүдэржэ унангүй ябаха юм.
Эгээл шухала манай захяа
Эхэ эсэгын юрөөл бэлэй.
Эршэ хүсэл, уг гарбалаа
Эрхимээр абажа ябаха гэлэй.
Түрэhэн, үдэhэн тоонто нютагаа,
Түүрээн дуулажа шадаха,
Нарайhаа гэшхэhэн газараа
Наринаар сахин гамнаха,
Наадан үндыhэн тала дайдаяа
Наhандаа сэдьхэжэ ябаха,
Аяар үниhөө дамжан ерэhэн
Арадайнгаа ёhо заншал хүндэлхэ —
Жабхаланта жаргалаймнай гүн,
Наhанаймнай нангин уялга мүн.

Святой долг

Святой долг бурятского народа
Каждому причастен —
По круглой этой Земле,
Не споткнувшись пройти.
Самый главный наказ-поручение -
Родительское благословение.
Желание и родословную
Лучшим образом вознести.
Родину свою
Воспеть суметь,
Землю, протоптанную с детства
Аккуратно чтя беречь,
О степи, на которой играя вырос,
Помнить, не забывать,
Издревле пришедшие
традиции предков уважать —
это истинного счастья суть,
жизни святой долг.


Этигэлэй хамба ламада зорюулагдана
(Посвящается хамбо-ламе Д.-Д.Этигилову)


Найдалай гэгээн долгин

Yнгэтэ юртэмсэ үнэн зүhэеэ хубилгажа,
Yнэр байдалые зобоодог заншалтай.
Сагаан хэрэгэй бодото шарай тодоржо,
Сагай зулайда хэтэдээ ялардаг үйлэтэй.

Он жэлнүүдэй хара хүшэгэ hэбин сэлижэ,
Огторгойн одо мүшэндэл хүн түрэлтэндэ яларжа,
Бүмбэрсэг дэлхэйн бүхы зониие этигэн гайхуулжа,
Бусажа дахинаа ерээл мандаа Этигэлэй хамба.

Амиды ябаhан арюухан дүрэнь
Нюуса үхэлдэ абтахадаа,
Оюун бэлигыень зула мэтэ бадаруулжа,
Нүгэлгүй бэень үнөөхил дүрөөр мүнхэрөө.

Буянда зорюулhан наhанайнь аша габьяа —
Улаан нараяа найдалаар угтаhан захяа.
Уладай ерээдүйе гэрэлтүүлхэ зол заяа,
Бүрхэг ухаанай гүндэ бадарха туяа.

Алдар солонь ухаанай шэмэг боложо,
Арадыемнай баяжуулна.
Далай мэтэ гүнзэгы бодолынь
Уладай зүрхэндэ hүлдэ тэмдэгээр мүндэлнэ.

Амитан бүхэниие хайрлаха гэhэн номнолынь
Алтан дэлхэйн амисхаал утадхадаг баялиг.
Бурхан багшын заяаша болоhон харюусалгань
Буряад арадаймнай дэмбэрэлтэ хэрэгэй түшэг.

Хүн түрэлтэнэй заяа хубиие үргэхэ хүсэтэй
Сэдьхэлэй гэрэл нэмээхэ номнолынь абаралнай.
Хүрьhэтэ дэлхэй дээрэ дахин шэнээр түрэжэ,
Сэнхир аласта урмашаха үйлэ захиhаниинь жаргалнай.


Надежды ясная волна

У разноцветной Вселенной, меняющей облик свой,
Есть традиция мучить мирную жизнь.
Чистых помыслов истинному лицу проявляясь,
На макушке времени светить суждено.
Открывая черную штору времени
Людям светясь как звездочки небесные
Вернулся вновь Этигэл хамбо-лама.
Его живой, священный образ
Поддавшись тайной смерти,
Как лампада пылающим разумом
Безгрешное тело, увековечив, вернулось.
Жизнь, посвященная благодеянию — воздаяние,
Завет с надеждою встречающий рассвет,
Завещанное судьбою осветить народа будущее,
В затуманенном разуме пламенеющий луч.




Уулзалгын бодолнууд


Дабхар буужа бусаhан Этигэлэй хамбые харахадаа,
hаруулхан мэдэрэл нара ногоо досоомни татуулна.
hанални номгодон тэгшэржэ, ухаан бодолни туяаржа,
Дотор сэдьхэлни гансата бодижоhон шэнги болоно.

«Хогоосон энэ дэлхэйдэ хёморжо зобоhоной үлүү.
Хобдог hанаан, хулгай худал, hальхай ябадал
Адхаг баршадай hабарта оруулха урьха гээшэл.
Арбан найман аюумшагта тамын үүдэн нээгдэхэл».

Намда иигэжэ хэлээд, намайе сүмэ шэртэhэндэл,
Нангин хамбын шэртээн бүришье хурсаар үзэгдөө.
«Арбан найман тамын алинданьшье унаха дурамгүй,
Абарал түхөөгыт!» гэжэ мүргэхэ дурамни хүрөөл.

Нарамнайш ганса, наhамнайш гамтай гэжэ мэдэнэб.
Сэлмэг огторгойн сээжэ доhолгон, хүгжэм татан,
Сэнгүүхэн дуугаар сэдьхэлээ hэргээн, нюдөө баясуулан,
Нугын сэсэгүүд соо хүүгэндэл шунган жарганаб.

Yнгэтэ юртэмсэдэ хүмүүни бэе оложо түрөөд,
Yглөө бүри улаан наранай урихан элшэдэ эльбүүлэн,
Арсын хангалаар анхилhан ая гангата тоонтодоо
Амидын жаргал үзэжэ, алхалан ябаhандаа баясанаб.

Хүдэр залуу наhандаа хүхин сэнгэн ябахадаа,
Энхэ жаргалнай энэл даа гэжэ мэдэрнэб.

Нара халхалха хара утаагүй, үнэн нүхэдтэеэ
Ганса нараяа гансата хиртүүлэнгүй, гамтай наhаяа
Гайда оруулангүй, ажабайдалаа аршалан абаржа шадахабди,
Нэгэдэн, хүсэлөө зангидан, амгалан байдал тогтоохобди.


Мысли при встрече

Увидев повторно пришедшего хамбо-ламу Этигилова,
Светлые мысли внутри солнце притягивает.
Мысли, принимая покой, разум озаряя,
Просветлеет мгновенно душа.
«В пустоте земной мучить себя тревогами излишне.
Жадность, воровство, проступки
Ловушка попасть в лапы баршад.
Откроется дверь в страшную преисподню».


Сказав мне, словно насквозь взирая,
Святого хамбы взгляд казался всё острее.
«Не хочется мне ни в какую из этих восемнадцати адов,
Спасения, защиты!» хотелось так молить.
И солнце одно, и жизнь дорога я знаю.
Голубого неба душу задевая, музыку играя,
Весёлой песней душу будя, глаз радуя,
как ребенок , играющий в степных цветах, я счастлива.
На разноцветной Вселенной родившись, обретя человеческое тело,
Каждое утро встречая прикосновением солнечных, нежных лучей,
На родине раскинувшейся, ая-гангой пахучей
Рада, что счастье живое обрела.
Веселясь в молодые годы,
Понимаю, что это и есть то счастье.
С верными, чистыми помыслами своими друзьями
Однажды не посмев затмить солнце, жизнь свою
Не подвергнуть трагедии, жизнь свою сможем спасти,
Объединившись, силы сплотив, обретем спокойную жизнь.


Примечание: Авторы свободно разрешают переводить подстрочники в литературный вид с обязательным указанием имени автора. Всех авторов литературного перевода просим отправлять тексты переводов по адресу: nacbibl@nbrb.ru с указанием ФИО, род деятельности и телефон.