Сэдьхэлэйм шүрэнүүд / Кораллы моей души

Первый сборник кижингинского поэта Владислава Түгдэмэй «Кораллы моей души» состоит из стихов для песен. Эти песни воспевают основу основ — нашу дорогую Бурятию, бесценное сокровище народа — бурятский язык, просторы, пронизанные ароматом ая-ганги... Глубокие размышления и мудрые наставления здесь переданы изящным слогом.

Кижингинский край испокон веков и далеко за своими пределами славится писателями и поэтами, авторами гениальных литературных и поэтических произведений. Хоца Намсараев, Цокто Номтоев, Георгий Дашабылов, Цырен Галанов, Михаил Батоин, Дансаран Доржогутабай... и это далеко не весь перечень славных имен.

Литературное объединение Кижинги имени Бата Базарона основано в далекие 1940–50-е годы. Известный в Бурятии журналист и писатель Александр Жамбалдоржиев, учитель Чимит Дарибазарон, прозаик Цыдып Цырендоржиев, автор коротких юмористических и сатирических фельетонов Петр Буянтуев, автор деревенской прозы, поэт Цырендаша Базарсадуев, журналист Бато-Цырен Дугаров, молодая поэтесса Баярма Борохитова — ценители и знатоки родного языка, одаренные свыше, каждый из них внес свой неоценимый вклад в развитие творческого объединения мастеров художественного слова Кижингинской долины.

В ряду виртуозов пера и слова Владислав Түгдэмэй занимает особое место, ибо он является талантливым автором стихов для песен, тех что радуют слух и трогают душу. Хотя Владислав Түгдэмэй начал писать достаточно поздно, не будет ошибкой сказать, что за десять лет творчества из под его пера вышли творения прочно закрепившиеся в душе народа. Поэт ступает по родной бурятской земле, знакомясь с каждым ее уголком, с ее жителями, преданиями и легендами, и приобщаясь к богатому наследию народа, воспевает и одаривает родной край мелодичными стихами. ❚

Дашама Доржиева,
руководитель Кижингинского литературного объединения
имени Бата Базарона, 2012 год


Энэ ном хадаа Владислав Түгдэмэйн түрүүшын дуунай шүлэгүүдэй согсолбори юм. Буряадайнгаа тала дайда, түрэл нютагаа магтан түүрээһэн шүлэгынь дуун боложо зэдэлэнхэй. Эхэ хэлэнэйнгээ баялигыень уран тодоор элирүүлжэ, арад зонойнгоо зүрхэ сэдьхэлыень уяруулан хүдэлгэһэн, буряад-монголоймнай жэнхэни шэнэ үеын ирагуу найраг мүн.

«Хэбэд номхон Хэжэнгэмнай хэр угһаа уран хурса хэлэтэй удха түгэлдэр зохёолнуудые бэшэдэг бэлигтэнээр суутайхан гэжэ холо ойгуур мэдээжэ. Хоца Намсараев, Цогто Номтоев, Георгий Дашабылов, Цырен Галанов, Михаил Батоин, Дансаран Доржогутабай гээд тоолохо болоо һаа, нилээдгүй олон ааб даа.

Эдэ уран хэлэтэниие нэгэдүүлһэн нютагаймнай Бата Базароной нэрэмжэтэ уран зохёолой нэгэдэл гэжэ аяар 1940–50-аад оноор мүндэлһэн түүхэтэй. Буряад Орондоо мэдээжэ болоһон һурбалжалагшан, уран зохёолшо Александр Жамбалдоржиев, багша Чимит Дарибазарон, прозаик Цыдып Цырендоржиев, шог зугаата багахан хөөрөөнүүдые бэшэдэг Пётр Буянтуев, хүдөө бэшэгшэ, шүлэгшэн Цырендаша Базарсадуев, һэдхүүлшэн Бата-Цырен Дугаров, залуу ирагуу найрагша Баярмаа Борохитова гээд лэ олон эхэ хэлэндээ дуратай бурханай бэлиг талаантан уран зохёолшодой нэгэдэлэй ажаябуулгада өөр өөрын хубитаяа оруулһан түүхэтэй.

Эдэл уран зохёолшодой жагсаалда Владислав Түгдэмэй онсо һуури эзэлнэ. Тэрэ шэхэнэй шэмэг болохо, сэдьхэлэй хүбшэргэй дайраха аялга дуунуудай үгэнүүдые бэшэхэ байгаалиһаа бэлиг талаантай найрагша болоно. Зохёохы бэлигтэй Владислав Түгдэмэй уран һайхан бүтээлнүүдээ наһанай дабаанай нилээд найлаһан хойноо эхилээшье һаань, арба гаран жэлэй туршада тэрэнэй гуурһан дороһоо арад зоной сэдьхэл зүрхэндэ бүхөөр хадуугдама дуунууд далижан гараа гэбэл, алдуу болохогүй. Ирагуу найрагша алтан дэлхэйн арюухан хүрьһэн дээрэ алхалан ябахадаа эхэ Буряад Оронойнгоо нютаг тохой бүхэндэ хүрэжэ, зон уладтайнь танилсажа, түүхэ домогоорнь һонирхожо, орон дэлхэйн баялигһаа, хэшэгһээнь хүртэжэ, сахюусад бурхадай үреэлтэйсая жэлнүүдтэ магтан түүрээмэ хонгёо аялгата шүлэгүүдые бэшэдэг, бэлэглэдэг байна. Шүлэгшэнэй мүнөө арад түмэндөө «Сэдьхэлэйм шүрэнүүд» гэһэн түрүүшын дуунай шүлэгүүдэй согсолбори хадаа амин һүлдэ—түрэл Буряад Ороноо, эрдэни зэндэмэни—үндэһэн хэлэеэ, ая гангын хангалаар анхилһан аглаг номин дайдаяа магтаһан гүн гүнзэгы бодолтой, баян угалзатама найруулгатай, «нуга һүрэмэ уян» үгэтэй, һунгама һургаал түхээһэн жэнхэни хэлэн дээрэ найруулһан ном боложо, нара хаража, арад түмэндөө үршөөгдэбэ.

Уран бэлигэй зохёохы шадабарияа хурсадхажа, хурдадхажа ябаа Тандаа сахилгаан бодол, самсаал дардам харгы, бурханай бэлиг талаан, аза жаргал, үндэр амжалта үршөөн амаршалае!» ❚

Доржиева Дашамаа,
Хэжэнгын аймагай Бата Базароной нэрэмжэтэ
уран зохёолшодой нэгэдэлэй хүтэлбэрилэгшэ

 Түгдэмэй, В. Сэдьхэлэйм шүрэнүүд: дуунай шүлэгүүд / Владислав Түгдэмэй. - Улан-Удэ: НоваПринт, 2011. -191 с.

*Использование произведения обязательно  с указанием  автора произведения