Түрэ хурим

Сай аягалха ёһо

24 марта 2015

1164

– Абаа, галаа хайрлыт.
– Галаар яахань бэ?
– Абын галhаа таhалжа шэнэ гэрэй гал аhаая.


Хори буряадуудай түрэ хуримай эхин. Цыренжаб Сампиловай зураг

– Абаа, галаа хайрлыт. 
– Галаар яахань бэ? 
– Абын галhаа таhалжа шэнэ гэрэй гал аhаая.
 
Шэнэ бэри бодожо, тогоон дээрэхи сайгаа hамараад, бултанда аягалжа ороно. Сай аягалха ёhо мүнөө зарим тээ сахигдадаг. Мүнөө үедэ шэнэ гэрэй сайлалган гэдэгбди. Урда сагта энэ сахимжа гэжэ нэрэтэй байгаа гэжэ Х.Намсараев тэмдэглэнэ. "Модон тэбшэ соо сахимжын хоёр төөлэй, табан хүзүүн, дала, адхаал гэхэ мэтэ мяханууд харагдана. Урагуудай нэгэ хүбүүн табан хүзүү абажа, нэгыень үбэртэлнэ, саадахи дүрбэн хүзүү үрхөөр дүрбэн зүг руу шэдэнэ. Тиигээд тэбшэтэй хоёр төөлэйгөө үбгэн түрүүнүүдтэ табина. Хүбүүтэ талын худын түрүү басагата талын худын түрүү тээшээ хаража: 
– Зай, худа! Басагантнай гэрээр дүүрэн бараатай, абдараар дүүрэн заhалтай, тодхохо тогоотой, тохохо эмээлтэй ерээ бэзэ? – гэжэ асуухадань, басагата талын худын түрүү урдаhаань дохижо: 
– Зүб лэ даа! Эзэн хүнэй эдлэжэ барахагүй, эхэ хүнэй эмхилжэ барахагүй, заха тулама заhалыень, забаг тулама барааень тушаажа абыт даа, – гэжэ hууна. 
– Зай, тиигэбэл hайн hайхан гээшэ, тушаажа абабаб, – гэжэ толгойгоо дохино. 

Тиигээд төөлэй баринад. Энэ үедэ урагуудай нэгэ хүбүүн саарhанда гал аhаагаад, юрөөлшэ үбгэнэй малгай дээрэ хаяжархина. Энэ сахимжа гэдэг хадаа хатуу булад хэтээр сахюур шулуу сахижа, гал абаад, шэнэ гэрые шэнээр галтай болгоhон ёhолол юм. Yйлэ хэрэг бүтээгээ, юрөөл хайрамнай юрөөлшын толгой сооhоо үеын үедэ гал мэтэ бадаржа байха юм гэжэ харуулhан үльгэртэй баярай ёhо байгаа", –  энэ ёhо бүри хуушанай заншалhаа абтаhан байха юм.