Уран зохёолшо, ирагуу найрагшад
Очиров Норпол
- СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн
Норпол Аюшеевич Очиров-прозаик, драматург, оршуулагша, 1930 оной майн 8-да Агын тойрогой Могойтын аймагай Догой нютагта түрэһэн юм. Догойн эхин, Зугаалайн долоон жэлэй һургуулинуудые, Агын багшанарай тусхай дунда һургуули, Буряадай багшанарай дээдэ һургуули, М. Горькиин нэрэмжэтэ Москвагай Уран зохёолой дээдэ һургуулиин аспирантура дүүргээ. Буряадай багшанарай дээдэ һургуулида, «Байкал» журналда, «Буряад үнэндэ», М. Горькиин нэрэмжэтэ Уран зохёолой дээдэ һургуулида, Москвада Профсоюзуудай болон Комсомолой дээдэ һургуулинуудта ажаллаа. К. Черемисовэй «Буряад-Ород толиин» эрдэмтэ редактор. Х. Намсараевай зохеохы бэлиг үндэрөөр сэгнэдэг тула Норпол Очиров тэрэнэй наһанай намтар, зохеохы зам тухай бэшэһэн юм (Улаан-Үдэ, 1988).
Тэрэнэй түрүүшын уран зохёол болохо «Олзо хүбүүн» гэжэ туужань ород хэлэн дээрэ («Найденыш», В. Авдеев оршуулаа) 1965 ондо Москвада «Дружба народов» гэһэн сэтгүүлдэ толилогдоо, харин 1966 ондо «Советская Россия» хэблэлдэ амяараа ном боложо гараа. 1968 ондо тус зохёол Буряадай номой хэблэлээр буряад хэлэн дээрэ гараба. Үншэн хүбүүн тухай сэдьхэл хүдэлгэмэ хөөрөөн түбэй шүүмжэлэгшэдэй анхарал абаһаар лэ татаба, тус зохёол «Дружба народов» сэтгүүлэй шанда хүртөө һэн. Буряадай шүүмжэлэгшэд мүн лэ эрхим туужа гэжэ тэмдэглэбэ, энэ зохеол хрестоматинууд соо оруулагдадаг, һуралсалай эмхи зургаануудта уран шэнжынгээ талаар тон дээгүүр зохеолой еһотойл жэшээ гэжэ онсологдодог.
"Үбһэндэ"(1968), " Газарай хани«(1976), «Гансаардалга» гэһэн рассказууд соонь хүнэй сэдьхэлэй байдал тон гүнзэгыгөөр харуулагдана, тэдэ уран шэнжынгээ талаар тон өөрсэ. Социалис Ажалай Герой, хонишон Валентина Романова тухай баримтата туужа ( 1985) бэшэжэ, «Советская Россия» гэжэ Москвагай хэблэлдэ гаргаа.
Н. Очиров —мэдээжэ драматург. «Наран гараба», «Инагай холбоо ноёндо аюултай», «Гэрлэлгын зоболон», «Нютагай шарайтан» гэхэ мэтэ зүжэгүүдынь тон һонирхолтой, шог егтотой, арадай гүн ухаанай зүйлнүүдтэй. Н.Очировай оршуулгын ажал ябуулга тон олон талатай. Оршуулгын ажал ябуулга эхилһэн сагһаа хойшо тэрэ арадай ажабайдал бүхы талаһаань харуулһан эхэ бэшэгэйнь онсо маяг зүбөөр дамжуулгада тон наринаар хандадаг һэн. Агууехэ ород уран зохёолшод А. Островский, И. Тургенев, М. Шолохов, мүнөө үеын уран зохеолшод Вс. Иванов, И. Лазутин, Э. Хруцкий, Шэтын ба буряад авторнууд — О. Смирнов, И. Лавров, М. Степанов, Н. Рыбко, В. Сергеев гэгшэдэй зохёолнуудые тэрэ буряад хэлэн дээрэ оршуулһан байна . Буряад болон монгол уран зохеолшод Х. Намсараев, А. Ангархаев, Б. Ябжанов, В. Сыренов, Ж. Бямба, Н. Надмид, Б. Баст, Д. Гарма, С. Пурэв, С. Эрдэнэ, Ч. Зоригт гэгшэдэй зохеолнуудые Норпол Очиров ород хэлэндэ оршуулаа.. Дотор Монголой эрдэмтэ Сайшиялай «Чингис хааны тобчоон» гэһэн томо номые хуушан монголһоо ород хэлэн дээрэ оршуулжа, оршуулгын талаар дабтагдашагүй бэлигтэй байһанаа тэрэ гэршэлээ. Энэ хадаа монгол-хитад түүхэ шэнжэлэгшэ ба уран зохеолшын монгол, хитад, япон, перси, ород болон олон европейскэ хэлэнүүдһээ материалнуудые хэрэглэн бэшэһэн ехэ хэмжээнэй хүдэлмэри болоно. Норпол Очиров үгын удхые гүнзэгыгөөр мэдэрхэ, арадай ажабайдалые ба соелые ойлгохо ехэ шадабаритай байгаа.
СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн.
Тэрэнэй түрүүшын уран зохёол болохо «Олзо хүбүүн» гэжэ туужань ород хэлэн дээрэ («Найденыш», В. Авдеев оршуулаа) 1965 ондо Москвада «Дружба народов» гэһэн сэтгүүлдэ толилогдоо, харин 1966 ондо «Советская Россия» хэблэлдэ амяараа ном боложо гараа. 1968 ондо тус зохёол Буряадай номой хэблэлээр буряад хэлэн дээрэ гараба. Үншэн хүбүүн тухай сэдьхэл хүдэлгэмэ хөөрөөн түбэй шүүмжэлэгшэдэй анхарал абаһаар лэ татаба, тус зохёол «Дружба народов» сэтгүүлэй шанда хүртөө һэн. Буряадай шүүмжэлэгшэд мүн лэ эрхим туужа гэжэ тэмдэглэбэ, энэ зохеол хрестоматинууд соо оруулагдадаг, һуралсалай эмхи зургаануудта уран шэнжынгээ талаар тон дээгүүр зохеолой еһотойл жэшээ гэжэ онсологдодог.
"Үбһэндэ"(1968), " Газарай хани«(1976), «Гансаардалга» гэһэн рассказууд соонь хүнэй сэдьхэлэй байдал тон гүнзэгыгөөр харуулагдана, тэдэ уран шэнжынгээ талаар тон өөрсэ. Социалис Ажалай Герой, хонишон Валентина Романова тухай баримтата туужа ( 1985) бэшэжэ, «Советская Россия» гэжэ Москвагай хэблэлдэ гаргаа.
Н. Очиров —мэдээжэ драматург. «Наран гараба», «Инагай холбоо ноёндо аюултай», «Гэрлэлгын зоболон», «Нютагай шарайтан» гэхэ мэтэ зүжэгүүдынь тон һонирхолтой, шог егтотой, арадай гүн ухаанай зүйлнүүдтэй. Н.Очировай оршуулгын ажал ябуулга тон олон талатай. Оршуулгын ажал ябуулга эхилһэн сагһаа хойшо тэрэ арадай ажабайдал бүхы талаһаань харуулһан эхэ бэшэгэйнь онсо маяг зүбөөр дамжуулгада тон наринаар хандадаг һэн. Агууехэ ород уран зохёолшод А. Островский, И. Тургенев, М. Шолохов, мүнөө үеын уран зохеолшод Вс. Иванов, И. Лазутин, Э. Хруцкий, Шэтын ба буряад авторнууд — О. Смирнов, И. Лавров, М. Степанов, Н. Рыбко, В. Сергеев гэгшэдэй зохёолнуудые тэрэ буряад хэлэн дээрэ оршуулһан байна . Буряад болон монгол уран зохеолшод Х. Намсараев, А. Ангархаев, Б. Ябжанов, В. Сыренов, Ж. Бямба, Н. Надмид, Б. Баст, Д. Гарма, С. Пурэв, С. Эрдэнэ, Ч. Зоригт гэгшэдэй зохеолнуудые Норпол Очиров ород хэлэндэ оршуулаа.. Дотор Монголой эрдэмтэ Сайшиялай «Чингис хааны тобчоон» гэһэн томо номые хуушан монголһоо ород хэлэн дээрэ оршуулжа, оршуулгын талаар дабтагдашагүй бэлигтэй байһанаа тэрэ гэршэлээ. Энэ хадаа монгол-хитад түүхэ шэнжэлэгшэ ба уран зохеолшын монгол, хитад, япон, перси, ород болон олон европейскэ хэлэнүүдһээ материалнуудые хэрэглэн бэшэһэн ехэ хэмжээнэй хүдэлмэри болоно. Норпол Очиров үгын удхые гүнзэгыгөөр мэдэрхэ, арадай ажабайдалые ба соелые ойлгохо ехэ шадабаритай байгаа.
СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн.