Зүүдэн зүнтэй

Элдэбын хэрэгсэлтэй холбоотой зүүдэн

3 февраля 2015

2000


Гэрэл зураг: Ася Лыгденова

    Һайн тэмдэгүүд: 
    Мүнгэтэй сүүмхэ – баяжаха 
    Саахар, конфета – айлшан ерэхэ. 
    Шарга – сэнгэхэ, хүхихэ. 
    Табаг – ходол ерэдэг айлшан ерэхэ. 
    Малгай – холын харгыда гараха. 
    Дэгэл – баялиг ба амжалта туйлаха. 
    Эрдэни зэндэмэни – хуби заяандаш хубилалта болохо. 
    Гэшхүүрээр дээшээ гараха – амжалта; гэшхүүрээр доошоо бууха – амжалтагүй байха. 
    Носоогоотой зула – амжалта. 
    Ордон байшан харабал, ноёдтай уулзаха. 
    Хашарһан мүнгэ олобол, олзо олохот. 
    Алта мүнгэ олобол, үхибүүдтэй, аша зээнэртэй болохот. 
    Хутага, һүхэ олобол, хүбүүтэй болохо. 
    Гутал харабал, холын харгыда гарахат. 
    Тамхи татаха – хэрэг амжалтатай, һайн байха. 
    Архи ууха – олзотой болохо (Яруунын буряадуудай хэлэһээр). Харин Г-Д. Дамбаевай хэлэһээр, архи уухань найр наада, хэжэг хүрэхые зүгнэнэ. 
    Дүүрэн уһатай худаг харабал – баяжаха. 
    Хилээмэн – ажалдаа амжалта туйлаха.

    Муу тэмдэгүүд: 
    Түмэр – муу. «Түмэр муу хүнэй бэлгэ тэмдэг. Муу хүнүүд түмэр хубсаһа үмдэжэ, түмэр мори унадаг. Яхадай аман зохёолдо «зүүдэн соо абаасы (шүдхэр) баатар найман хүлтэй түмэр гүүнһээ гарана» (Захарова). 
    Аса тармуур харабал, ажалдаа диилдэхэт. 
    Хооһон сүүмхэ – үгырхэ. 
    Халбага – хото үбдэхэ. 
    Орден, медаль – нэрэеэ бузарлаха. 
    Малгайгаа үгы хэбэл – муу. 
    Бүхэһэн зула – үгырхэ. 
    Шэнэ хубсаһа үмдэбэл – үхэлэй үүдэн нээгдээ. Заһал хүүлэгты. 
    Шулуу харабал – хүндэ ажал хэхэ. 
    Уһагүй хатанхай худаг үгырхын тэмдэг. 
    Гэрэл – мэхэшэ муу нүхэртэеэ уулзаха. 
    Тэбэнэ болон зүүн – нүхэрэйнгөө муу һанаатайе ойлгохо. 
    Бойпуур – нүхэрэйнгөө үхэһэн тухай мэдээсэл дуулаха. 
    Таяг, тулгуур – бэрхэшээлтэй холын харгы. 
    Буу – хэрэлдээн, арсалдаан, аюул, тодхор. 
    Мяха эдижэ зүүдэлбэл, үбшэлхэ.