Зоной бэлиг хүгжөөлгэдэ зорюулагдаhан наhан

Буряад ороной болон Россиин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Хүндэлэлэй орденто Виктория Абгалдаевагай 85 жэлэй ойдо

Энэнь гайхалгүй. Гахан нютагайхид хэр угhаа ехэ дууша, нютагайнгаа клуб соо hүни дүүрэн буряад ёохороо хатардаг заншалтай байгаа бшуу. Нааданай дүхэриг соо ехэ, багагүй бултадаа хоолой нэгэдүүлэн, ажалша бэрхэ, хэлэндээ хурса нютагай зоной зохёоhон ёохорой дуунуудые таталуулдаг байгаа. Ёохорой гайхалтай хүсэндэ абтаха мэдэрэл тухай түүрээhэн Лобсон Тапхаевай «Ёохор» поэмэhээ мүрнүүдые дурдая:

Таниhан, таняагүй хүнүүдэй
Ташаа, тохоногто дадажа,
Тахимаа зэргэ нугалжа,
Татаhан дууень татажа,
Нэгэл мэдэхэдээ ёохортоо
Нилээн шадамар болошоhон,
Гэртээ hуухаа болишоhон ..,
Ёохор соогуур нүхэсэлэй
Ёhоор hургуули гараабди.

1954 ондо Эрхүүгэй гүрэнэй ехэ hургуулиин хэлэ бэшэгэй таhагта hуража эхилбэшье, хатарай суранзан хүсэн яаха аргагүй татадаг hэн. Виктория Абгалдаева 1957 ондо заочно hураха гуримда ороод, Улаан-Үдэдэ ерэжэ, дуу хатарай «Байгал» ансамбльда хатаршан болохо үнинэйнгээ хүсэл бэелүүлхэ гэжэ оролдоо. Шэлэн абалгын шэрүүн шалгалта дабаад, ансамблиин бүридэлдэ хатарай юртэмсын шэмэг нюусануудые шудалжа эхилээ бэлэй.

Ансамбльтай хамта бүхы Буряад ороноор, СССР гүрэнөөр, хилын саанашье гастрольдо ябагдаа. Шэнэ хатарнуудта hураха, өөрөө найруулан табиха мэргэжэл шадабарияа мүлихэ шэглэлтэй үдэр бүриин эсэшэ сусашагүй ажалаа хэhээр байтарнь, 15 жэл нэгэ агшан зуура мэтэ үнгэршөөл даа.

Эхэ хүнэй нангин үүргэ энэ дэлхэй дээрэ дүүргэхэ ээлжээнэй хүрэжэ ерэхэдэ, Виктория Владимировна мэргэжэлтэ хатаршанай ажалаа орхижо, хүбүүгээ бөөмэйлэн үргөө. «Текстильщик» гэжэ Соёлой байшанай хатарай бүлгэмые хүтэлдэг болоо. 1971 оной hүүл багта Соёлой яаманай мэдэлэй Арадай уран бэлиг хүгжөөлгын байшанай — РЦНТ-гэй хореографиин таhагые даагшаар томилогдоо hэн. 
Эндэ айхабтар ехэ эмхидхэлэй, мэргэжэл шадабари дамжуулгын талаар бэлиг талаантай байhаниинь элирээ бэлэй. Аймагуудта аман зохёолой, дуу хатарай бүлгэмүүдые бии болгоод, тэдэниие hургаха тон харюусалгатай, тэсэбэри ехэтэй ажал В.В.Абгалдаева даажа байгаа.



1974-1978 онуудта Улаан-Үдын 1-дэхи интернат-hургуулида хатарай бүлгэмэй хэшээлнүүдые үнгэргэдэг hэн. В.В.Абгалдаевагай, тэрэнэй hүүлээр эндэ хүдэлhэн Т.Б.Вампиловагай, солото хүгжэмшэн Чингис Павловай табиhан үндэhэн дээрэ эндэ 8-дахи хүгжэм-урлалай hургуули, дуу хатарай «Наран» ансамбль байгуулагдаhан түүхэтэй.

Арба гаран жэлэй туршада Чайковскиин нэрэмжэтэ Урлалай колледжын хатарай таhагта багшалаа hэн. Заншалта буряад соёл hайн мэдэдэг хадаа Виктория Владимировна эндэ элдэб түхэлэй мүрысөө, суглаа, уулзалгануудые эмхидхэхэдэ аргагүй ехэ туhа үзүүлдэг, эндэхи «Ликование» ансамблиин хэрэглэхэ лексическэ материал шэлэн тааруулхада, найр нааданай программа зохёоходо, тэдэниие найруулан табихада сэгнэшэгүй туhатай зүбшэл заабари үгэдэг байгаа. 



Энээнhээ гадна, аймагуудай уран hайханай бүлгэмүүдтэ саг үргэлжэ туhалдаг hэн. Жэшээлхэдэ, 1980-яад онуудта Түнхэндэ дуу хатарай «Хэнгэргэ» ансамбль байгуулагдаа hэн. Юрын 30 хүн — багшанар, hурагшад, эмшэд, hаалишад, алба хаагшад урданай ёохорой дуунуудые бэдэржэ олоод, зүбөөр хоолой холбон дуулажа, зүбөөр хатаржа hураха ёhотой байгаа бшуу. Энэ шэнэ хэрэгтэ түрүүшын алхамаа хэхэдэнь, Виктория Абгалдаева сэгнэшэгүй ехэ туhа хүргэhэн гээд тус ансамблиин дуушан, Ородой габьяата эмшэн, поэт Аралжин Прушенов хөөрэгшэ hэн.

Бэлиг түгэлдэр багшаяа дахажа ябаад, «Хэнгэргэ» ансамблиинхид Москвада, Испанида болоhон ехэ урилдаануудта амжалта түгэс хабаадаа, «арадай» гэhэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртөө. Багшынгаа нүгшэhэнэй hүүлээр 2012 ондо Францида хатар наадаяа харуулаа.

Наhанайнгаа тэбхэр 50 жэлые хатарай урлалда зорюулhан Виктория Абгалдаева Буряад орондоо бэлигтэй хатаршадай халааниие бэлдэхэ, дэмжэхэ хэрэгтэ ехэ аша габьяатай юм. Солото хатаршан Дандар Бадлуевай 1979 ондо зүүн зүгэй хатарай «Лотос» ансамбль байгуулхада, Виктория Абгалдаева Василиса Тумурова хоёр бүримүhэн дэмжэhэн юм.

2008 оной апрелиин 7-до Буряад Уласай Арадай уран бэлиг хүгжөөлгын байшанай уран hайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ, Хүндэлэлэй орденоор шагнагдаhан гайхамшаг хатар зохёон найруулагша Виктория Владимировна Абгалдаева энэ дэлхэйтэй хахасаа hэн.
Гахан тоонто нютагайнь hургуулида тэрэл жэлдэ «Галхан» гэжэ хүүгэдэй дуу хатарай ансамбль мүндэлөө бэлэй. Вера Урбаевагай хүтэлбэри доро хүүгэд буряад арадай дуунуудта, ёохорто hураа. Улаан-Үдэhөө асарагдаhан hайхан торгоор хүүгэд багшанартайгаа, түрэлхидтэйгээ хамта буряад хубсаhа оёо.



В.В.Абгалдаевагай нютагайнь эдиршүүл 2012 ондо аймагайнгаа урилдаанда түрүүлээд, Владимир хотодо болохо Хүүгэдэй үндэhэн соёлой нааданда хабаадаха эрхэдэ хүртөө hэн. Эндэ уран бэлигынь үндэрөөр сэгнэгдэжэ, Гаханай хүүгэд шангай 3-дахи hуури эзэлбэ.

Булгаар баяа харуулhан
Буряад сэдьхэлээ гаргаха,
Сортоотой солбоноор собхорхо,
Томоотой даамайгаар эбхэрхэ —
Хатарhандаа барандаа жаргаха
Хаанаб тэрэ заншалнай?
Маша ехэ хэрэгүүд соогуураа
Мартаа гээшэ гүбди hаянай? 

— гэжэ арадай поэт Л.Тапхаев үнгэрhэн зуун жэлэй 80-яад онуудта бэшэhэн юм. Баяндайн тала дайдын үнэр баян нютагуудай нэгэн Гаханда буряад угсаатан ёохороо мартаагүй юм.

2014 ондо Гаханай зон өөhэдын эдэбхеэр нютагайнгаа hандарhан клубай орондо шэнэ байшан бариhан. Шэнэ байшан соо буряад аман зохёолой «Булаг» гэжэ бүлгэм ажалаа бүри эдэбхитэйгээр ябуулна. Бүлгэмые хүтэлэгшэ Аграфена Абгалдаева үнинэй ёохорой дуунуудые суглуулдаг байгаа. Гаханай зон хүгшэн, залуугүй энэ бүлгэмдөө урданайнгаа hайхан заншал hэргээжэ, ордоhотойгоор ёохороо хатардаг.

Анхан бии болоходоо, «Гэсэрэй дайдада» гэжэ нэрэтэй байhан можонууд хоорондын хатарай урилдаан В.В.Абгалдаевагай арюун дурасхаалда зорюулагдажа, нэрыень зүүhэн, мүн «Байгалай сэсэг» гэжэ шэнэ нэрэтэй болоhон юм. Һүүлшынхиеэ энэ урилдаан 2019 ондо үнгэрөө. 


Хэжэг үбшэнэй hүнэн дэгдэхэдэ, мүнөө жэлэй ноябрь hарада энэ урилдаан үнгэргэгдэхэ, бурханhаа заяагдаhан уран бэлигтэй Виктория Абгалдаевагай жабхаланта 85 жэлэй ойн баярта зорюулагдаха юм.