Баатарай нэрэ мүнхэрүүлһэн ном

Смоленскэ можын Духовщинын районой сониндо дууһан хэблэгдэһэн энэ туужа үргэн олон уншагшадай зүрхэ сэдьхэл хүлгөөхэһөө гадна, буряад арадай баатар хүбүүн Гуржап Очировтай хамта дайлалдаһан зон энэ хүн тухай дурсалгануудаа «Красная звезда» сониндо эльгээһэниинь, хоёр дугаарта хэблэгдэһэн байна.


Гуржап Ванюшкеевич Очировтай сугтаа хоёр жэл соо Смоленщинын газар дээрэ дайсаниие даралсаһан зон хаа хаанаһаа авторнуудта бэшэһэн юм. Белоруссиһаа, Горький, Москва, Ленинград хотонуудһаа дурсалга бэшэгүүд Улаан-Үдэдэ ерэжэл байгаа. Баримтата ехэ материал нөөсэлэгдэжэ, авторнууд шэнэ мэдээнүүдые туужадаа нэмэжэ оруулаад, уншагшадай зүгһөө халуунаар угтагдаһан номоо хоёрдохиёо хэблэхэ баатай болоо һэн.

Номой түүхэ 1956 ондо эхиеэ абана. Энэ жэл А.Бальбуров, Д.Хилтухин зохёолшодые Буряадай комплексно эрдэм-шэнжэлэлгын институдта (БКНИИ) урижа, Баргажанай аймагай Яаригта нютагта түрэһэн запасай капитан Гуржап Очировай Москвада бэшэһэн аад, эльгээгдээгүй үлэһэн бэшэг барюулаа һэн. Гуржап Очировтай авторнууд уулзажа шадаагүй, тэрэ наһа барашаһан байгаа. Хурамхаан һууринһаа холо бэшэ тэрэнэй хүдөөлүүлэгдэһэн газарта ошоо бэлэй.

Түрэһэн Баргажан аймагтань, һүүлшын хэдэн жэл ажаһууһан Хурамхаандашье Гуржап Очиров тухай мүртэй һайнаар мэдэхэ хүн олдоогүйнь авторнуудые ехээр гайхуулаа һэн. Өөрыгөө магтаха, дайн тухай хөөрэхэ дурагүй хүн байгаал даа. Эдик хүбүүндээл дайшалхы нүхэд тухай, тэдэнэй баатаршалга тухай хаа-яахан хөөрэдэг, гэбэшье өөр тухайгаа дурдадаггүй заншалтай байһан.


1964 оной зун Данри Хилтухин капитан Гуржап Очировай дайлалдаһан Смоленскэ можын газар уһан дээрэ хүрэжэ, тэрэниие мэдэхэ зонтой уулзаһан, баатар буряад сэрэгшэ тухай шэнэ мэдээнүүдые олоһон юм. Белоруссиин Витебскэ можын Ушачи тосхондо Очировай бригадатай хүршэ дайлалдаһан Шлапаковай бригадын партизануудай уулзалгада тэрэ хабаадалсаа һэн. Комбриг капитан Очиров, тэрэнэй хүтэлһэн Гурбадахи Смоленскэ партизануудай бригада тухай номоо харуулхадань, тэндэхи зон уншаагүй байба. Тайзанһаа буухадань, Очировай бригадын гэшүүд Д.Хилтухиниие тойроод, номыень гартаа бариха һанаатай шүүрэлдэжэ байгаа бэлэй. Д.Хилтухин тэрэ номоо дайнай үедэ Шлапаковай бригадын штабай начальник байһан В.С.Уральскийда (Дубленых) бэлэглээ һэн. 1942 оной май соо Г.Очировай бригадын партизан болоһон Иван Степанов тус уулзалгада хабаадалсахадаа, Гуржап Ванюшкеевич тухай ехэ дулаанаар дурсаа һэн. Тэрэнэй халуун гуйлтаар Д.Хилтухин Улаан-Үдэһөө энэ номоо эльгээһэн юм. Мүн Гуржап Очировай эгээн һайн нүхэр, отрядай комиссар Никита Четвериковтэй золгон хөөрэлдэжэ, номойнгоо герой тухай ехэ сэнтэй һонин юумэ мэдэжэ абаа бэлэй.

Г.Очировай бригадын нэгэ отрядай командир В.Целищевский энэ ном уншаһанай һүүлээр «Красная звезда» сониндо дурсалга бэшэг эльгээһэниинь, 1964 оной октябриин 31-нэй дугаарта хэблэгдээ һэн. Тэрэ бэшэгһээ хэһэг уншая: «Гуржапа Очирова я знал, когда он командовал третьей партизанской бригадой. Под его началом в тот период было более тысячи бойцов. Это был грамотный командир, быстро освоивший премудрости лесной войны. Помню, как мастерски он провел операцию по уничтожению карательного отряда в одном из сел... Бой продолжался более суток и закончился полным разгромом карателей. Партизаны уничтожили около двухсот гитлеровцев и захватили богатые трофеи: четыре миномета, восемь станковых и 12 ручных пулеметов, тысячу мин.
...Последний раз я видел его зимой 1943 г. под Полоцком. Он командовал стрелковым батальоном. За это время Очиров сильно изменился. Голова его стала белой, на лице прибавилось морщин, но по-прежнему он был энергичен и бодр. Наш друг из Бурятии ушел фронтовыми дорогами на запад и закончил войну под Берлином.
За мужество и отвагу, проявленные в тылу врага, Гуржап Очиров был награжден орденом Ленина».

Энэ ном оло дахин Улаан-Үдэдэ, Москвадашье хэблэгдээ. Дүрбэдэхиеэ 50 000 хэһэгээр барлагдаһан энэ ном соо Буряад ороной дайнай ветеранууд Зэдын аймагай Петропавловка һууринай А.Батуевай, Хойто-Байгалай аймагта багшалдаг Н.Бураевай Г.Очиров тухай дурсалганууд оруулагдаа һэн.


Бүри 1929 ондо Буркавдивизионой бүридэлдэ КВЖД-гэй түлөө дайшалхы хэрэгүүдтэ эрэлхэг зориг харуулһан Г.В.Очиров Улаан Тугай орденоор шагнагдаһан габьяатай. 1939 ондо Халхын-Голой тулалдаануудай үедэ дайсанай ара талада гаргаһан баатаршалгын түлөө Монгол ороной ордендо, СССР-эй Оборонын Наркомадай нэрэтэ чаас бэлэгтэ хүртэһэн юм.

1941 оной июль соо ехээр шархатаад, дайсанай ара талада үлэшэһэн капитан Г.В.Очиров Смоленскэ можын энэрхы сэдьхэлтэй хүнүүдэй аша туһаар эдэгэжэ бодоод, партизануудай зэргэдэ жагсаһан намтартай. Тэрэнэй хүтэлдэг отрядта сэрэгшэд нэмэ нэмэһээр, 1942 оной намар тээшэ бригадынь бүридэлдэ гурба мянган хүн буу барижа дайлалдадаг болоо һэн. Хэды ехэ сэрэг хүтэлэгшын ухаан, мэргэжэл шадабари, тэсэбэри хэрэгтэй байгаа гээшэб?! Ном соо ороһон олон зоной дурсалганууд Гуржап Очировые ганса сэрэгэй талаар бэрхэ бэлэдхэлтэй байһые бэшэ, мүн хүн талаараа сэбэр сагаан сэдьхэлтэй, олон үгэгүйшье һаа, анхаралтай дулаан хандасатай, сугтаа дайлалдажа ябаһан хүнүүдые хайрладаг, ами наһыень гамнадаг байһыень үндэрөөр сэгнэһэн тухай гэршэлнэ.


Буряад арадай баатар хүбүүдэй нэгэн Гуржап Очировта нютагтань хүшөө бодхоогдоо, һайхан нэрэнь, хэһэн гайхамшаг хэрэгынь оронойнгоо түүхэдэ мүнхэ үлэнхэй.