Зэбүүн хатуу жэлнүүдтэ Түрхэл нютагһаа ангиин дайсад гээшэт гэгдэжэ, буугай аман доро туулган тушаагдагшадай олониинь үгы хэгдээ. Олон жэлээр заралгада намнуулагшадһаа олон бэрхые дабажа гараад, нютагаа бусажа ерэгшэд, наһатайшуул, жаргалаа эдэлжэ, буянгаараа һуунад, тэдэнэр лэ түүхын амиды гэршэ гээшэ ааб даа. Тэдэнэй дунда Ивалгын дасангай хамба Цэбэгэй Мүнхэ, Ленинэй орденто Чимит-Доржи Дондоков (Красноярска хизаарта модо бэлэдхэлдэ ябажа шалгарһан), эсэгэеэ дахажа Колымагай «шүлэнэй» амта үзэһэн Цыбикова Цыренжаб багшаар удаан хүдэлөө. Мүн эхэ, эсэгынгээ нютаг бусажа ерээд, нюдарганай хүбүүн гүүлэжэшье ябаашад муугаа мартажа түбхинэнхэй, угайнгаа хэшэг зайлаагүй, ажал һуудалаараа эхэ, эсэгынгээ нэрэ нэрлүүлжэ, заншалынь арьбадхан дабтажа, үнэр баян һуугшад олон юм.
Үхибүүн, эдир залуу наһаяа Түрхэл һайхан нютагта үнгэргэһэн, Түрхэл нютагайнгаа түүхэ һайн мэдэхэ, амиды түүхэ сэсэн үбгэд нютагуудта ажаһуунад. Баримта болгон дурдахада, Догнодо Ц. Ж. Доржиев, 83 наһатай Д. Цыденов, Тулдуунда Д. Муханаев болон 84 наһатай Дугар үбгэн болоно. Тиихэдэ Түрхэлтэй хүйһөөрөө холбоотой, энэ нютагаараа һонирхон, омогорхон ябадаг С. Ш. Бадмаев, Б-Н. Т. Аюров мэтын аха үетэн бии гээ-шэ. Эдэ нүхэд түрхэлэйхид тухай олон баримта хөөрэдэг юм.
Мүнөө, бага тосхонуудые һэргээн бодхоожо байгаа үе сагта, Түрхэл мэтэ ехэ нютагуудые ажалша зоной оролдолгоор хуушан түхэлдэнь оруулха саг ерээ бэшэ гү?