Хори буряадуудай нэгэдүгээр Пётр хаанда ошоһон тухай

Нэгэдүгээр Пётр хаанай байха үедэ албата болгожо абыта гэжэ хори буряад зоной ошохо болоходо, Заарин баабай бөө хаанда ошохо хүниие заахадаа, Бадан Тураахинһаа захалха гэжэ, тиигээд арба нэгэн отогой нэгэ хүниие, тиихэдэ арбан хоёрдохинь хуасай отогой залуу удаганиие заажа үгэһэн. Нэгэ ород газаршантай табяад хүн хазаар морёор Пётр хаанда ошоһон. Тиигэхэ зуураа, мориной мяха, ан гүрөөл агнажа, эдеэлжэ ябаад, Москва хүрөө. Москва хүрөөд, нэгэ айлда байгаа гэхэ.

Москвагай түб дээгүүр иишэ тиишээ ябажа байтарнь, нэгэ Шэтын консульстводо хүдэлжэ байһан ород хүн хараад, эдэ буряадууд ябана гэжэ таняад, тэдээнээр ерэжэ уулзаһан байгаа. Уулзаад:

— Таанар буряадууд гүт? — гэжэ һураа.

— Тиимэ.

— Зай, ямар хэрэгээр эндэ ерээбта?

— Үгы, бидэ хаантайл уулзаха гэжэ ерээбди. Албатан зон болгожо абыта гэһэн саарһатай ерэһэн зомди, — гэжэ тэдэнь хэлээ.

Тиихэдэнь тэрэ консульстводо хүдэлжэ байһан хүн хаанда ошожо дуулгаа. Хаан захиралта үгөө гэхэ: «Тэдээндэ һайн байра үгэгты, шэрээ шэрдэгтэйгээр унтажа байхыень, һайн эдихэ юумэтэйгээр». Тэдэнэрые нэгэ шулуун гэртэ байлгаа. Тиигэжэ байтарнь Нэгэдүгээр Пётр хаан нэгэтэ хэлээ гэнэ:

— Би тэдэниие ошожо харахамни, ямар зон байгаа хаб? — гэнэ. Ерээд харахадань, үнөөхидүүлынь тэрэ гэрэйнь дорохи шалыень хуу абажа хаяжархинхай, газар дээрэнь гал түлеэд, тогоогоо үлгэнхэй, тэрэ түмэр шэрээнүүдыень буланда обоолжорхинхой, шэрдэгүүдыень дороо газар дээрэ дэбдинхэй, иимэ юумэнүүд байгаа гэхэ. Нэгэдүгээр Пётр тэдэниие хараад, хэлэһэн гэхэ:

— Таанад хазаар морёор ерээ гүт?

— Үгы, энэ эхэнэр баһа хазаар морёор ерээ гээшэ гү?

— Тиигээ, — гэлдээ ха буряадуудынь. Тиихэдэнь аяар Хитадай хилын хажууһаа Москва хазаар морёор ерэхэ ямар зон гээшэб гэжэ хаан гайхаад, уулзаха болзор хэлээд ошоо.

Һүүлээрнь хаантаяа уулзажа, албатаниинь болоод, тэдэнэр һөөргөө нютагаа бусаа ха. Тиигэжэ ябахадаа, хүнэһэниинь дууһаа, харгыдаа абажа ябаһан моридоошье эдижэ дууһаа. Олон һара ябахадань, айл зоншье дайралдахагүй байгаа ха. Тиигээд тэдэнэр туража үхэхэ болоходоо, нэгэеэ эдихэмнай гэжэ жээрэб хаяа гэнэ. Хаяхадань, Бадан Тураахин дээрэ унашоо. Тиихэдэнь тэрэ бэшэндээ мэдүүлэнгүй, удаган дээрэ болгожорхёо. Тэрэ удагаяа эдихэ болоод байхадань, удаганиинь хэлээ гэнэл даа:

— Танай хори зон намайе алаа хадаа Хориһоо саашаа ноён боложо шадахагүйт, — гээд үхэдхэн унашоо гэхэ. Тиигэжэ бэшэниинь амиды нютагаа бусажа ерээ ха.