Домогууд

Буряад-Монголой уг гарбалай домог

10 июля 2015

2303

Эртын сагай энхэдэ,
Урдын сагай уринда,
Үндэр тэнгэриин бүрхэггүй
Сэлмэг һайхан байхада,
Үлгэн дэлхэйн үһөөгүй
Уужам, сүлөө байхада,
Амитан зоной олон болоодүй
Хомор, үсөөн байхада,
Ан гүрөөлэй үсөөн болоодүй
Элбэг, олон байхада,
Энэ байгша буряад аймагай
Үбгэ эсэгэ болохо заяатай
Һодо бэе һайхан шарайтай,
Һонор оюун, һүрхэй зоригтой,
Эрхим хүбүүн түрэжэ,
Эрэ болон эгдэйбэ,
Хүйхэр хүбүүн түрэжэ,
Хүмүүн болон хүрдыбэ,
Бахадаха зоригтой
Барга баатар гэжэ нэрлүүлбэ.
Үлгэн дэлхэйн уужамые эрижэ,
Уһан далайн гүниие хаража,
Гараха наранай зүгһөө
Гансаараа гаража,
Байгал мүрэнэй хүбөөдэ
Байра һунган ерэбэ.
Орьёл торьёл оройтой
Олон түмэн мундаргые
Харын ехэ харатанһаа
Хаалта болгон һууба.
Мүнгэн сагаан малгайтай
Мүнхэ түмэн һарьдагые
Борын ехэ боротонһоо
Боолто болгон һууба.
Байгал ехэ мүрэнэй
Баруун, зүүн хүбөөдэ
Байгаа олон ангуудта
Бахадажа байрлаба.
Уһан ехэ мүрэнэй
Урда, хойто хүбөөдэ
Ой тайгын ангуудые .
Олзолжо һуурилба.
Адуун хүлэгөө унажа,
Арса, жодоо тайгые
Абалжа һууба,
Хуша жодоо тайгые
Хүбшэлжэ һууба.
Үргэн дэлхэйн үргэмжөөр
Үлзы һайхан һууба,
Үндэр тэнгэриин эбигээлээр
Үнгэ һайхан һууба.
Эдир наһаяа гүйсэжэ,
Эрын эрхим болоод,
Эмын һайниие эрижэ,
Үеын нүхэрые һунгаба.
Уг ехэ үндэһэеэ
Таһалхагүй заяатай,
Гал ехэ гуламтаяа
Үлгэн эхэдээ үргэгдэхэ,
Үй түмэн болохо,
Тэнгэри эсэгэдээ тэдхэгдэхэ,
Түг түмэн болохо,
Үри һайхан шарайе
Үлэмжэдэ хүсэбэ.
Харбалдахадаа хашалсаха,
Тулалдахадаа тулгалха,
Уймарлахадаа ойлгуулха
Үтэлхэдэ үргэхэ,
Олон түмэниие оройлхо,
Түг түмэниие түрүүлхэ
Һодо һайхан хүбүүдэй
Һүлдэ заяа бэдэржэ,
Хүхэ мүнхэ тэнгэриһээ
Хүсэ заяа гуйба,
Юһэн ехэ тэнгэриһээ
Ехэ заяа гуйба.
Харбалдахада хашалсаха
Хаба ехэ зоригтой,
Үндэр һайхан бэетэй
Үлеэдэй хүбүүтэй боложо,
Үтэлхэдэ үргэхэ
Үнэн гэнэн һаналтай,
Бошог ехэ заяатай
Буряадай хүбүүтэй болобо.
Уймарлахада ойлгуулха
Уран сэсэн оюунтай,
Хурса һайхан шарайтай
Хорёодой хүбүүтэй болобо.
Эсэгэ баатар үтэлжэ,
Үбгэ наһан болоходоо,
Үлишэгүй зоригтой
Үндэр һайхан Үлеэдэйе
Хариин хабһа хухалжа яба,
Хариин уладые эзэлжэ яба гэжэ
Үреэл зарлиг хайрлажа,
Хэтын һайхан мүрыень заажа,
Орохо нарые зүглүүлжэ,
Орон нютаг һунгуулба.
Үнэн гэнэн һаналтай
Бошог ехэтэй Буряадые
Үтэлһэн бэеымни үргэжэ,
Үреэл һайн үгыемни абаарай,
Гал ехэ гуламтыемни сахижа,
Гарал ехэ угыемни залгаарай,
Үргэн дэлхэй эхэдээ үргэгдэжэ,
Үндэр тэнгэри эсэгэдээ үршөөгдэжэ,
Ангай мяхаар таһалдахагүй,
Амандаа золтой ябаарай,
Өөхэтэй мяхаар халгижа,
Үлдэхые үзэхэгүй ябаарай —
Үреэл үгэеэ үгэлжэ,
Өөрын бэеэ үргүүлбэ.
Уран сэсэн оюунтай
Хурса һайхан Хорёодойе
Бугын тарганиие бүдэргэжэ,
Булганай һайханиие барижа,
Шэлүүһэнэй бүдэртэйе шулгалжа,
Үнэгэнэй халтарые олзолжо,
Эдеэнэй һайниие эдижэ,
Үнгэ һайхан ябаарай,
Эдэй һайниие эдлэжэ,
Энхэ мэндэ ябаарай,
Сэбэр һайхан шарайтаниие,
Сээжын ехэ ухаантаниие
Эсэгэлхэ болоорой,
Һүр ехэ зоригтониие,
Һүлдэ ехэ заяатаниие
Нагасалха болоорой гэжэ
Үреэлээ үгэлжэ,
Хэтэ заяа зохёобо.
Номо һомоёо хайрлажа,
Нашан харсагаяа барюулжа,
Гараха нарые зүглүүлжэ,
Гарай һайханаар зангажа,
Нюдэнэй һайханаар хаража,
Нютагай һайханиие эрюулбэ,
Эсэгэ Барга баатарай
Үреэл үгын хүсөөр
Ойрод-Монголой удам гараба.
Бошог ехэтэ Буряадайһаа
Эхирэд Булгад хоёр нэрэтэй
Эрын эрхим хүбүүд түрэбэ.
Эрын эрхим Эхирэдһээ
Эхирэд найман эсэгын буряад болобо.
Бүхын бүхэ Булгадһаа
Булгад зургаан эсэгын буряад болобо.
Хурса һайхан Хорёодой
Хатан гурбан нүхэртэй болобо.
Баргажан гоохон хатанһаа
Арюун гоохон үхин түрэбэ.
Ехэ Монгол аймаг уладай
Үндэһэн болохо изагууртай
Суу залиин хигэгээнтэй
Содо богдо Чингэсэй
Удам болохо заяатай,
Добо-Мэргэн гэгшын
Гэргэн боложо һууба.
Хоёрдохи хатанһаа —
Хонгор гоохон Шаралдайһаа
Табан хүбүүн түрэбэ:
Галзууд, Хуасай, Хүбдүүд,
Гушад, Шарайд табан бэлэй.
Гурбадахи хатанһаа —
Налгай гоохон Нагадайһаа
Найман хүбүүд түрэбэ:
Харгана, Бодонгууд, Худай
Батанай, Сагаан, Хальбан,
Хойтол, Сонгоод —
Нагадайн найман гэжэ нэрлүүлбэ.
Һүүлшын хоёр хүбүүд болбол
Монгол газарта таһарба.
Үлэһэн хүбүүд болбол
Арбан нэгэн эсэгын
Хори буряад гэжэ нэрлүүлбэ.
Хожомой ехэ сагай болоходо,
Бүхы буряад яһатан нэгэдэжэ,
Буряад-Монгол гэжэ нэрлүүлбэ,
Олон түмэн буряад-монгол зон
Орон нютагуудаа нэгэдхэн,
Үндэһэн соёлоо мандуулжа,
Арад түмэнэй эрхэ солые бадаруулба.
Улас түрэ бодхохын
Үндэһэн һуури табиба.
Хамаг олон монгол яһатаниие
Үндэр һайхан Үлеэдэйһээ
Нармай ехэ монгол аймагуудые
Нэгэдхэхэ эрдэмтэй,
Бошог ехэ заяатай
Буряад-Монгол аймагай
Эхэжэлхэ түрэ ерэбэ,
Эрьехэ наран мандаба.
Уг ехэ һүлдэтэй
Олон монгол аймагуудай
Хамтадхаха заяатай,
Арюун һайхан соёлтой,
Арад түмэнэй эрхэтэй,
Адха ехэ хүсэтэй,
Алдар һайхан нэрэтэй
Улас түрэ бадархын
Улаан наран мандатугай