Эхэнэрнүүдэй гадар хубсаһан

Эхэнэрнүүдэй гадар хубсаһанай тоодо уужа, дэгэл, тэрлиг ороно.

Эхэнэр хүнэй дэгэлнүүд басаган дэгэл, һамган дэгэл гэжэ илгардаг. Басагад арба гаран наһанһаа эхилжэ, хадамда ошотороо, басаган дэгэл үмдэдэг байгаа. Басаган дэгэл хадаа эсхэлгээрээ, оёдолоороо һамган дэгэлһээ ондоо юм. Эреэн маряан бэшэ, харин араньшье, үбэрыньшье адли бүдөөр, тохоноггүйгөөр, урда хойноо татааhатайгаар, энгэртэйгээр оёгдодог. Энгэр оёжо бэлдээд, дэгэлдээ халадаг. Зүүн гар тээhээ халадаггүй, забhар орхидог. Энэнь бишыхан хармаан болодог.

Эхэнэрнүүдэй дэгэлэй доторынь эрэ хүнүүдэйхидэ адляар мүн лэ баһа хурьганай, эшэгэнэй, унаганай гэхэ мэтэ арһаар бүтээгдэдэг. Зүгөөр ехэнхидээ эхэнэр дэгэлэй дотор талань хониной арһаар оёгдодог.

Хониной арһанай нооһонойнь ута богониһоо боложо, эхэнэрнүүдэй дэгэлнүүд эрэ хүнүүдэйхидэл адли хүдэһэн дэгэл, үнгэ хүдэһэн дэгэл, нэхы дотортой дэгэл, үзүүр дотортой дэгэл, һагса дотортой дэгэл, хүрбэдхэ дотортой дэгэл, хуулидха дотортой дэгэл, хахидха дотортой дэгэл, унаган дотортой дэгэл, хурьган дотортой дэгэл, тарбаган дотортой дэгэл, халюун дотортой дэгэл гэхэ мэтээр илгардаг юм.

Ямар бүдөөр гадарлагдаһанһаа боложо, дэгэлнүүд магнал гадартай дэгэл, хилэн гадартай дэгэл, сэмбэ гадартай дэгэл, хилгааһан гадартай дэгэл гэхэ мэтээр илгарна.

Хадамда гараһан эхэнэр¬нүүд дэгэл дээрээ дабхарлуулан уужа үмдэдэг байгаа. Тэдэнэр уужаяа эгээл түрүүлэн түрынгөө үдэр үмдэдэг һэн. Уужа гээшэ хоёр янзын һэн: богони уужа, хормойтой уужа. Урда сагта эхэнэр хүн гээшэ уужаяа үмдэнгүй эрэшүүлдэ харагдаха ёһогүй байгаа. Хэрбэеэ харагдабал, тиимэ ябадал ехэ таагүйдэ тоологдодог һэн.

Эхэнэрнүүдэйшье, эрэшүүлэйшье зундаа үмдэдэг дэгэлые тэрлиг гэжэ нэрлэдэг. Тэрлигэй гадарыеньшье, доторыеньшье бүдөөр оёдог. Оёгдоһон бүдэйнгөө нэрээр зунай тэрлигүүд шэршүү тэрлиг, түхэреэн хээтэй торгон тэрлиг, магнал тэрлиг, хамба торгон тэрлиг, даалин тэрлиг гэхэ мэтээр илгардаг байгаа.
Һахил абаhан хүгшэд улаан үнгэтэй, hомон, шабганса дэгэл үмдэдэг.

                                         Һамган дэгэл