Зүжэгүүд ба хэмжээ ябуулганууд
Цырен-Дулма Дондогойн дурасхаалда
5 октября 2020
2657
2012 оной декабриин 12-то Буряад театрта үнгэрһэн арадай поэдэй 80 жэлэй ойдо зорюулагдаһан «Дүрөөгөө бүхэлөөд, уламаа шангадхаад, дүрбэн зүгэй һалхинтай урилдахам...» үдэшын сценари.
ВЕДУЩИЕ:
СЭНГЭ ЛОМБОЕВ
НАДЕЖДА МУНКОНОВА
В ФОЙЕ ВЫСТАВКА КНИГ. (НАЦИОНАЛЬНАЯ БИБЛИОТЕКА)
ЗВУЧИТ МУЗЫКА ПЕСНИ «ХОЛЫН ХАРГЫДА»
НА МУЗЫКЕ ЗВУЧАТ СТИХИ ЗА КУЛИСАМИ:
Т. БАЛЬЖАНОВА: Үлгымни болоhон Эгэтын тала!
Үбдэглэн баhал урдашни hэхэрнэм.
Дэгнүүл болдогооршни дэрэ хэжэ,
Дэлюун дээрэшни хэбтэд гэхэм.
Аянда дахин мордохынгоо урдахана
Амаржа, эрхэлжэ, гунигаа тараахам.
Дүрөөгөө бүхэлөөд, уламаа шангадхаад,
Дүрбэн зүгэй hалхинтай урилдахам...
ЗАНАВЕС ОТКРЫВАЕТСЯ. СЦЕНА ОФОРМЛЕНА В ТЕМУ
МУЗЫКА (ЛЕЙТМОТИВ ВЕЧЕРА) ПРОДОЛЖАЕТСЯ
С. ЛОМБОЕВ: Амар сайн, хүндэтэ нүхэд! Амар сайн, хүндэтэ Цырен-Дулма Цыреновнагай нүхэд, уран зохёолшод, hэдхүүлшэд, нютагайхидынь, Буряадаймнай сэхээтэн!
Н. МУНКОНОВА: Сайн байна, сугларhан айлшад! Цырен-ДулмаДондогой. Тэрэнэй дүрэ, энээхэн наhандаа бүтээжэ үрдиhэн зохёолнуудынь хэзээдэшье арадтаяа хамта...
С. ЛОМБОЕВ: ...тэрэнэй зохёолнууд, нэгэтэшье уншаhан хүнэй сэдьхэлдэ шэнгэжэ, зоригжуулха шэдитэй, далитай үгэнүүд бэлэй...
Н. МУНКОНОВА: Энэ дэлхэйhээ халибашье, маанарай дунда хэтэ мүнхэдөө дуун боложо мүнхэрөө! Дуун!
С. ЛОМБОЕВ: Цырен-Дулма Дондогой... ...Ажабайдалда, арюун нангин дуранда, ажал, габьяа, баатаршалгада уряалhан аялга хонгёо Дуун!..
Б. ДАМБАЕВ: Шааяма дуунайм шабхаруушье аалам?
Шамбайхан наhыем бусаахашье аалам?
Үндэртэ намаяа үргэхэшье аалам?
Үрмэдүүл соогуур бүдэргэхэшье аалам?
Ашата эхынгээ алтан hайхан хүшөө
Ангир наранай мүнхэ сагта хубирхагүй,
Аадар бороодо, саhанда шэрбүүлхэдээ хубилхагүй,
Арбан зүгэй асари шэмэрүүн hалхиндашье,
Арбан мянган сая жэлдэ талхигдахагүй —
Огторгойдо туласа бодхоохо бэлэйб нэтэрэн,
Олон түмэн зоной гайхалые нидхэрэн!
Т. БАЛЬЖАНОВА. «ГОДЛИ МҮРНҮҮД...»
Б. БАДМАЕВ. «БАБЖЫН ҺЭЛМЭ». 64 нюурта
Н. МУНКОНОВА: Тайзан дээрэ Россиин габьяата артист Дамба Занданов! Хоёр дуу шагнагты. Анатолий Андреев, Гунга Чимитов. «Эгэтын-Адаг»! Дамба Занданов!!!
ДАМБА ЗАНДАНОВ. ХОЁР ДУУН
Н. МУНКОНОВА: Зай гэжэ, хүндэтэ нүхэд, сугларhан айлшад, үльгэрэймнай үүдэн үргэнөөр сэлигдэжэ, иигэжэ, эды олоороо Буряад Республикын арадай поэт, Россин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Цырен-Дулма Цыреновна Дондогойн ойн баяраар дашарамдуулагдаhан гэрэлтэ дурасхаалые ёhолхоёо буужа ерэhэн айлшаднай, шүлэгшэ эхэнэрэй зохёохы ажалтай үшөө дахин дүтэ танилсажа, дурсалгануудаараа хубаалдая гэhэн дурадхал байна.
С. ЛОМБОЕВ: Тайзан дээрэ Буряад Республикын соёлой сайд Тимур Гомбожапович Цыбиков, Буряад Республикын hуралсалай болон эрдэм ухаанай сайд Алдар Валерьевич Дамдинов, Буряад Республикын Арадай Хуралай түлөөлэгшэд (список по факту) уригдана!
Т. Г. ЦЫБИКОВ, А. В. ДАМДИНОВ, АРАДАЙ ХУРАЛАЙ ТҮЛӨӨЛЭГШЭД
ЗАСАГАЙ ГАЗАРНУУДАЙ БУСАД ТҮЛӨӨЛЭГШЭД
С. ЛОМБОЕВ: Цырен-Дулма Цыреновна шажанай асуудалнуудаар айхабтар ехэ хүдэлмэри хэhэн хүн. Хуушан монголшо хадаа 1990-ээд онуудаар шажанай олон зохёолнуудые кирилл үзэгтэ оруулhан, «Буряад үнэн» hониной нюурнуудта арбаад жэлнүүдэй туршада «Зурхай» толилжо байха харюусалгатай байгаа.
Мүнөө танай урда хатарай бүлгэм «Бадма сэсэг», тиихэдэ театрай дуушад Сэсэгма Дондокова, Цыден-Ешэ Бимбаев! «Хонхо дамаари»!
«ЛОТОС». ХАТАР. "ХОНХО ДАМААРИ«.РЦНТ
Ц-Е. БИМБАЕВ, С. ДОНДОКОВА
Н. МУНКОНОВА: Нээрээшье Цырен-Дулма Цыреновна Дондогойн зохёолнуудые уншахада, тэдэнэйнь гол темэ — эхэ, эхэнэр хүнэй хуби заяан... Тайзан дээрэ Буряадай габьяата артист Дабацу Юндунова!
Д. ЮНДУНОВА: Эхэмни!
Зорюулаагүйб мэндэ ябахадаш дуугаа, —
Зоригни хүрэдэггүй hэн — гэмшэнэб алдуугаа.
Эхэеэ наhаараа абажа ябахаб гээд
Этигэдэг байhамни гайхалшье бэшэ...
Бултанда үзэгдөөгүй эди шэдеэр лэ
Бусажа намдаа гэнтэ ерээл hааш,
Альган дээрээ ямбалан бөөмэйлжэ,
Ашыеш харюулха hэм даа, эхэмни!..
«Морин эрдэни ха юмши даа, —
Монсогор hүүлдээшье шагтагалжа,
Хойто бэе гаргыш даа намайгаа...
Хосорhон дээрээ болуужабди», — гээд,
Булангиртай,
Бурьялжа байhан уhа руу
Залаба hэн ха морёо,
Зан соохононь жолооень табяад...
...Мушхаранги хара долгинууд
Моринойнь ташаа сохин халиба.
...Эмээлэйнгээ уламые шангаар татаhан
Эжымни бүүргэhээнь адханхай.
Маша ехээр айгаашьегүй hаа,
Маани мэгзэмээ уншанхай...
Зободог байгаат үрэгүйдөө гомдожо,
Зонhоо гуйжа намайе үргөөт.
Амин голоороо адли оролдожо,
Аяар хорин зургаа хүргөөт.
Холынгоо орондо хэтэдээ мордобот,
Харюуень намhаа хүлеэнгүйгөөр...
«Эхэ зургаан зүйл хамаг амитанай түлөөдэ», —
Эжыгээ hанан, иигэжэ хэлэдэг болонхойб.
Морин хуур, хучиршье
Модохир гартаа баряагүйб,
Модон лимбын аялгашье
Молор талаар зэдэлгээгүйб, —
Бусалжа байhан орооhондол,
Бурьялан сээжэhээм халиhан
Буряадхан hайхан хэлээрээ
Бууралхан эжыгээ бодхообоб!..
ДУУН. БАЛЬЖИНИМА ЦЫБЕНОВ. «ЭХЫН ЖАРГАЛ». ГБАТОиБ
С. ЛОМБОЕВ: Буряадай Оперо болон баледэй театрай дуушан Бальжинима Цыбенов! Цырен-Дулма Дондогойн үгэнүүд дээрэ Базар Цырендашиевай бэшэhэн «Эхын жаргал» гэжэ дуу шагнабат.
Н. МУНКОНОВА: Гол темынь хажуугаар орон нютагайнгаа газар, ой модо, уhа гол, амитад болон бусад байгаалиин баялигуудые бодолготойгоор, гамтайгаар ашаглаха, арьбадхаха тухай гүнзэгы бодолнууд поэдэй зохёолнууд соо элихэн харагдадаг...
(Подводка Аде): Тэрээхэн бишыхан хадын горхохоншье...
А. ОШОРОВА: ...Ааяма халуунда шэргэнгүй,
Адагтаа хүрэхэшни болтогой!
Далайда дуhалшье нэмэри, — гээд,
Даллаа бэлэйб хойноhоонь.
Аадар адхаржа, намай шобто сохёо,
Аршаанаар угаалгаhан шэнгиб орой.
Аадарай hүүлээр наранайгарахалаар,
Арюуханаар харагдаа дэлхэйн шарай.
Б. ДИНГАНОРБОЕВ: Гэмтэй юумэдэл гүлдын зогсоном,
Гэрдэнэ Байгал сэдьхэлыем.
Засагайнгаа алдуугай түлөө тоосоном...
Химиин хорон — аминай хорон,
Хииhээ гараhан бэшэ,
Хүнэй гар сооhоо мултаран,
Хүүесэ уhандаш лэбшээ!
Угсаата зомнай хэр угhаа
Ууган далайгаа тойрон
Наhаараа ябахадаа, нангин уhаа
Намагтай худхаагүйл, дайран.
Ой модондоо гамтайханаар хандажа,
Ойхондо hуухадаашье, тогтон,
Угаадаhаа далай руугаа адхажа
Угсаатамни үзөөгүйл огто!
Г. ГАЛСАНОВА: Сэлэнгын урасхал Байгалаа буданхай,
ЦКК байгаалиие «утанал».
Хоридохи зуун жэлэйхид яахадаа
Хоро хүргөөбибди далайдаа?
Хожомдоошье hаа, угаа ядахадаа,
Хорлогшодто мунса далайгдаг!..
Далайгаа сэбэрхэн зандань байлгабалнай,
Дайда нютагнай абарагдахал hэн.
Тоонто түбидөө гансахан Байгалнай
Толиёо мүнхэ бадаргахал hэн!..
Н. МУНКОНОВА: Тайзан дээрэмнай Яруунын аймагай «Аялга» ансамбль. Дуун — «Эгэтын-Адаг»!
ДУУН. «ЭГЭТЫН-АДАГ». «АЯЛГА» АНСАМБЛЬ (ЯРУУНА)
С. ЛОМБОЕВ: Цырен-Дулма Цыреновнагай нютагайхид, Яруунын аймагай хүндэтэ түлөөлэгшэд, наашаа тайзан дээрэ гаража ерыт, дурсалгануудаараа хубаалдыт! (Список по факту)
ЯРУУНА. НЮТАГАЙХИДАЙ ДУРСАЛГАНУУД
Н. МУНКОНОВА: Тайзан дээрэ Буряадай Оперо болон баледэй академическэ театрай дуушан Бэлигма Ринчинова!
БЭЛИГМА РИНЧИНОВА. ХОЁР ДУУН. «ЯРУУНА НЮТАГ»
С. ЛОМБОЕВ: Эдир уншагшадай мүрысөөндэ шалгарhан хүүгэдые тайзан дээрээ уринабди! Цырен-Дулма Дондогойн тоонто Эгэтын-Адагай hургуули! Цырен-Дулма Цыбикжапова, Баатар Намсараев!
ЭГЭТЫН-АДАГАЙ ЭДИР ШҮЛЭГШЭД
Н. МУНКОНОВА: Бишыхан хүүгэдэй темэ Цырен-Дулма Дондогойн зохёолнууд соо онсо hуури эзэлдэг, ехэшье байгаа. «Буряад үнэнэй» нюурнууд дээрэ «Хонхо» гэжэ хүүгэдэй булан Цырен-Дулма Цыреновнагай хүтэлбэри доро гуша гаран жэлнүүдэй туршада гаража байдаг бэлэй.
Мүнөө Буряадай нэгэдэхи үндэhэн лицей-интернадай «Наран» ансамбль тайзан дээрэмнай! Хатар харагты!
ХАТАР. «НАРАН» АНСАМБЛЬ. РБНЛ-И № 1
Н. МУНКОНОВА: Цырен-Дулма Дондогойн үгэнүүд дээрэ үшөө нэгэ хүүгэдэй дуун — «Дүүжэн-даажан...» (Улаан-Үдын 49-дэхи hургуулиин, тиихэдэ нэгэдэхи лицей-интернадай hурагшад Алтана Будаева, Юмжана Батажаргалова, Эрдэни Гармаев, Цыбан Эрдынеев )
ДУУН. «ДҮҮЖЭН-ДААЖАН...» РБНЛ-И № 1
С. ЛОМБОЕВ: «Эхэ тухай поэмэ». Буряадай нэгэдэхи үндэhэн лицей-интернадай hурагшад гүйсэдхэнэ!
КОМПОЗИЦИЯ ИЗ СТИХОВ. «ЭХЭ ТУХАЙ ДОМОГ». РБНЛ-И № 1
Н. МУНКОНОВА. «ХҮҮГЭДЭЙ НЮДЭН». 86 нюурта
ДУУН. «УУЛЫН ОРОЙГООР». СЭСЭГМА ДОНДОКОВА
Н. МУНКОНОВА: Театраймнай дуушан Сэсэгма Дондокова!
Цырен-Дулма Цыреновна эжынгээ захяагаар абаяа хаража ябаха үүргэеэ мартанагүй...
Г. БУДАЕВА: Ажалнай эндэ,.. абамнай тэндэ,..
Хэр бэ даа бэетнай, хүлтнай?
Хэм соохоноо аабзат?
...Наранай малгай «сэржэмэйхитэйгээр»
Наанаhаатнай ябуулаа hэм, абаа бэзэт даа?
Хубсаhа хунараар дуталданагүй гүт?
Хуушараа гү үнөөхи самсатнай?
Һайн ябанаб битнай, яахабиб, —
Һанаагаа зобожо бү байгаарайт.
...Эхэ тухайгаа поэмэ бэшэhэн аад,
Энэ жэлдэ хэблэжэ гаргааб.
Эсэгэмни баяртай.
Баяртай уулзатараа!
Эсэгынгээ нэрэ нэрлүүлэгшэ
Басагатнай...
Л. ТУГУТОВА: ...Эсэгэеэ үргөөб,
hанаандань хүрөө гүб — мэдэнэгүйб.
Эдихэ уухые, хубсаhа дутаагаагүйб, архииенш —
Энхэрэл дутаажал болооб,
ажалдаа — мэдэрэлгүй...
Энэ дэлхэйдэ үгтэhэн наhанайнгаа
Эгээл hүүлшын сагай ерэхэдэ,
Эжымни дүрэ нюдэндэм харагдаад,
Энеэбхилхэ аабза гэжэ
Этигэдэгби!
ДУУН. БҮТИДЭЙ ДОНДОГ. «АБА, ЭЖЫ...». ТЕАТР «БАЙГАЛ»
Н. МУНКОНОВА: Дуун болон хатарай «Байгал» театрай дуушан Бүтидэй Дондог!
Газар дэлхэй дээрэ габ гансахан «Буряад үнэн» hониноо барандаа айхабтар сэгнэжэ, хүндэлжэ ябадагбди. Цырен-Дулма Цыреновна өөрынгөө бүхы наhые түрэл hониндоо зорюулаа. Соёлой болон hургуулинуудай таhагые даагшаар ажаллаhан hэдхүүлшын дурасхаалай үдэшэдэ тиимэhээл республикымнай соёлой болон урлалай түлөөлэгшэд олоороо, эдэбхитэй хабаадажа байна. Мүнөө «Буряад үнэн» хэблэлэй байшангай коллектив Валерий Викторович Хартаев түрүүтэй тайзан дээрэ.
«БУРЯАД ҮНЭН» ХЭБЛЭЛЭЙ БАЙШАН. ДУРСАЛГАНУУД
С. ЛОМБОЕВ: Тайзан дээрэ Яруунын аймагай дуушад, «Замай дуун».
ДУУН. «ЗАМАЙ ДУУН». ЯРУУНА
Н. МУНКОНОВА: Мүнөө Цырен-Дулма Дондогойн «Сэрэгшын hамганай монолог». Буряадай арадай артист Должин Тангатова, Буряадай габьяата артист Сэнгэ Ломбоев!
Д. ТАНГАТОВА. «СЭРЭГШЫН ҺАМГАНАЙ МОНОЛОГ»
Н. МУНКОНОВА: Буряадаймнай түүхэдэ яhалашье ехэ юумэ хэжэ үрдиhэн, түрэл арадаа, түрэл дайдаяа газар дэлхэйдэ мэдүүлжэ, шүлэг бүхэндөө магтан түүрээжэ, hайхан сэдьхэлээрээ hайхан тээшэ бултыемнай уряалжа ябаhаар мүнхэрөө,..
...гэбэшье байгуулhан зохёолынь тэрэл хэбээрээ, мүнөөшье удха шанараа алдаагүй, жэлhээ жэлдэ хүсэ нэмэжэ, агууехэ үнэн тээшэ, арюун hайхан байдал тээшэ маанараа дахуулжал ябана ха юм даа...
Мүнөө уран зохёолшын дурасхаалай үдэшэдэ суглараад байхадаа Буряадайнгаа Уран зохёолшодой холбоониие шагнангүй аргагүйл даа. Холбооной түрүүлэгшэ Матвей Рабданович Чойбонов түрүүтэй, хүндэтэ уран зохёолшоднай, наашаа гаража ерыт. Зохёолшодоймнай дунда холоhоо бууhан айлшадшье бии, уважаемый Андрей Григорьевич, мы вас тоже приглашаем на сцену, вы же ведь наш — бурятский писатель!
УРАН ЗОХЁОЛШОДОЙ ХОЛБООН. А. Г. РУМЯНЦЕВ и др.
Д. БОЧИКТОЕВ. «НОГООН ДАРА-ЭХЭ». 7 нюурта
ДУУН. ЦЫДЕН-ЕШЭ БИМБАЕВ
С. ЛОМБОЕВ: Буряад театрай дуушан Сэдэн-Ешэ Бимбаев!
Мүнөө тайзан дээрэ Буряадай габьяата артист Дарима Гылыкова!
Д. ГЫЛЫКОВА. «ҮЙЛЫН ҮРИИН...». 35 нюурта
С. ЛОМБОЕВ: Иимэ үндэр заяатай, үндэр нэрэтэй басагатай байhандаа омогорхохо ёhотойбди, Цырен-Дулма Цыреновна арайхан лэ яаража алтан дэлхэйhээ халижа ошоо, мэндэ ябаа hаа мүнөөдэр 80 наhатай сарюун хүгшөө энээхэн тайзан дээрэ маанарайнгаа амаршалга тогтоожо, тэрэл хэбээрээ тэбхыжэ hуухал hэн даа...
Н. МУНКОНОВА: Цырен-Дулма Цыреновна «Би жаргалтай хүнби» гэжэ үргэлжэ хэлэжэ ябадаг байhан юм. Жэлэй дүрбэн сагууд дүхэриглэн hэлгэлдээд, үнгэржэл байн. Түрэhэн тоонто Яруунын дайдаар улаалзай лёнхобонь, үгылэн шаналhаар, бадарhан хэбээрээ...
Тайзан дээрэ Россиин габьяата артист Дамбадугар Бочиктоев! Яруунын аймаг! «Джарун-Хашорай субарга»!
ДУУН. «ДЖАРУН-ХАШОРАЙ СУБАРГА». Д. БОЧИКТОЕВ
Н. МУНКОНОВА: Иимэл юм ха юм даа, хүндэтэ нүхэд, эхэ ехэ газар дэлхэйдэ нэгэтэ мүндэлөөд, тэнгэриhээ халиhан мүшэн мэтэ зуралзан халишаха наhан гээшэ...
Арад зонойнгоо сэдьхэлдэ шэнгэhэн Буряадаймнай эрхим басагадай нэгэн Цырен-Дулма Цыреновнагай үндэр hайхан нэрэ, үнжэгэн сагаан сэдьхэл арад зондоо шэнгэжэ, үеhөө үе дамжан үргэлжэ бадаржа байхань болтогой!
Н. МУНКОНОВА: Уран дууем шагнахаа ерэгшэд
Ута наhанhаам хүртөөд бусуужан...
С. БУНЕЕВА. ДУУН. «ХОЛЫН ХАРГЫДА»
С. ЛОМБОЕВ: Эндэ сугларhан бүхы таанарайгаа зүгhөө Цырен-Дулма Цыреновнагай нютагайхидта, нүхэдтэнь амгалан тайбан ажаhуудал үреэл болгон үргэжэ, хүнгэн хүгтэй, арюухан сарюухан зандаа олоной түлөө, үрэ бэеынгээ түлөө алтан hайхан дэлхэйгээ, алтан шаргал нараяа...
Н. МУНКОНОВА: ...олон олон жэлнүүд соо шэртэжэ, хайрата Цыреновнагайнгаа гэгээн дурасхаалые нангин сахижа, алтан hайхан нэрыень дээрэ үргэжэ, олоной омогорхол, нүхэдэй найдал боложо hуухыень хүсэнэбди!
Дахин уулзатараа баяртай, хүндэтэ нүхэд!
С. ЛОМБОЕВ: Баяртай!
Х Ү Ш Э Г Э
СЭНГЭ ЛОМБОЕВ
НАДЕЖДА МУНКОНОВА
В ФОЙЕ ВЫСТАВКА КНИГ. (НАЦИОНАЛЬНАЯ БИБЛИОТЕКА)
ЗВУЧИТ МУЗЫКА ПЕСНИ «ХОЛЫН ХАРГЫДА»
НА МУЗЫКЕ ЗВУЧАТ СТИХИ ЗА КУЛИСАМИ:
Т. БАЛЬЖАНОВА: Үлгымни болоhон Эгэтын тала!
Үбдэглэн баhал урдашни hэхэрнэм.
Дэгнүүл болдогооршни дэрэ хэжэ,
Дэлюун дээрэшни хэбтэд гэхэм.
Аянда дахин мордохынгоо урдахана
Амаржа, эрхэлжэ, гунигаа тараахам.
Дүрөөгөө бүхэлөөд, уламаа шангадхаад,
Дүрбэн зүгэй hалхинтай урилдахам...
ЗАНАВЕС ОТКРЫВАЕТСЯ. СЦЕНА ОФОРМЛЕНА В ТЕМУ
МУЗЫКА (ЛЕЙТМОТИВ ВЕЧЕРА) ПРОДОЛЖАЕТСЯ
С. ЛОМБОЕВ: Амар сайн, хүндэтэ нүхэд! Амар сайн, хүндэтэ Цырен-Дулма Цыреновнагай нүхэд, уран зохёолшод, hэдхүүлшэд, нютагайхидынь, Буряадаймнай сэхээтэн!
Н. МУНКОНОВА: Сайн байна, сугларhан айлшад! Цырен-ДулмаДондогой. Тэрэнэй дүрэ, энээхэн наhандаа бүтээжэ үрдиhэн зохёолнуудынь хэзээдэшье арадтаяа хамта...
С. ЛОМБОЕВ: ...тэрэнэй зохёолнууд, нэгэтэшье уншаhан хүнэй сэдьхэлдэ шэнгэжэ, зоригжуулха шэдитэй, далитай үгэнүүд бэлэй...
Н. МУНКОНОВА: Энэ дэлхэйhээ халибашье, маанарай дунда хэтэ мүнхэдөө дуун боложо мүнхэрөө! Дуун!
С. ЛОМБОЕВ: Цырен-Дулма Дондогой... ...Ажабайдалда, арюун нангин дуранда, ажал, габьяа, баатаршалгада уряалhан аялга хонгёо Дуун!..
Б. ДАМБАЕВ: Шааяма дуунайм шабхаруушье аалам?
Шамбайхан наhыем бусаахашье аалам?
Үндэртэ намаяа үргэхэшье аалам?
Үрмэдүүл соогуур бүдэргэхэшье аалам?
Ашата эхынгээ алтан hайхан хүшөө
Ангир наранай мүнхэ сагта хубирхагүй,
Аадар бороодо, саhанда шэрбүүлхэдээ хубилхагүй,
Арбан зүгэй асари шэмэрүүн hалхиндашье,
Арбан мянган сая жэлдэ талхигдахагүй —
Огторгойдо туласа бодхоохо бэлэйб нэтэрэн,
Олон түмэн зоной гайхалые нидхэрэн!
Т. БАЛЬЖАНОВА. «ГОДЛИ МҮРНҮҮД...»
Б. БАДМАЕВ. «БАБЖЫН ҺЭЛМЭ». 64 нюурта
Н. МУНКОНОВА: Тайзан дээрэ Россиин габьяата артист Дамба Занданов! Хоёр дуу шагнагты. Анатолий Андреев, Гунга Чимитов. «Эгэтын-Адаг»! Дамба Занданов!!!
ДАМБА ЗАНДАНОВ. ХОЁР ДУУН
Н. МУНКОНОВА: Зай гэжэ, хүндэтэ нүхэд, сугларhан айлшад, үльгэрэймнай үүдэн үргэнөөр сэлигдэжэ, иигэжэ, эды олоороо Буряад Республикын арадай поэт, Россин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Цырен-Дулма Цыреновна Дондогойн ойн баяраар дашарамдуулагдаhан гэрэлтэ дурасхаалые ёhолхоёо буужа ерэhэн айлшаднай, шүлэгшэ эхэнэрэй зохёохы ажалтай үшөө дахин дүтэ танилсажа, дурсалгануудаараа хубаалдая гэhэн дурадхал байна.
С. ЛОМБОЕВ: Тайзан дээрэ Буряад Республикын соёлой сайд Тимур Гомбожапович Цыбиков, Буряад Республикын hуралсалай болон эрдэм ухаанай сайд Алдар Валерьевич Дамдинов, Буряад Республикын Арадай Хуралай түлөөлэгшэд (список по факту) уригдана!
Т. Г. ЦЫБИКОВ, А. В. ДАМДИНОВ, АРАДАЙ ХУРАЛАЙ ТҮЛӨӨЛЭГШЭД
ЗАСАГАЙ ГАЗАРНУУДАЙ БУСАД ТҮЛӨӨЛЭГШЭД
С. ЛОМБОЕВ: Цырен-Дулма Цыреновна шажанай асуудалнуудаар айхабтар ехэ хүдэлмэри хэhэн хүн. Хуушан монголшо хадаа 1990-ээд онуудаар шажанай олон зохёолнуудые кирилл үзэгтэ оруулhан, «Буряад үнэн» hониной нюурнуудта арбаад жэлнүүдэй туршада «Зурхай» толилжо байха харюусалгатай байгаа.
Мүнөө танай урда хатарай бүлгэм «Бадма сэсэг», тиихэдэ театрай дуушад Сэсэгма Дондокова, Цыден-Ешэ Бимбаев! «Хонхо дамаари»!
«ЛОТОС». ХАТАР. "ХОНХО ДАМААРИ«.РЦНТ
Ц-Е. БИМБАЕВ, С. ДОНДОКОВА
Н. МУНКОНОВА: Нээрээшье Цырен-Дулма Цыреновна Дондогойн зохёолнуудые уншахада, тэдэнэйнь гол темэ — эхэ, эхэнэр хүнэй хуби заяан... Тайзан дээрэ Буряадай габьяата артист Дабацу Юндунова!
Д. ЮНДУНОВА: Эхэмни!
Зорюулаагүйб мэндэ ябахадаш дуугаа, —
Зоригни хүрэдэггүй hэн — гэмшэнэб алдуугаа.
Эхэеэ наhаараа абажа ябахаб гээд
Этигэдэг байhамни гайхалшье бэшэ...
Бултанда үзэгдөөгүй эди шэдеэр лэ
Бусажа намдаа гэнтэ ерээл hааш,
Альган дээрээ ямбалан бөөмэйлжэ,
Ашыеш харюулха hэм даа, эхэмни!..
«Морин эрдэни ха юмши даа, —
Монсогор hүүлдээшье шагтагалжа,
Хойто бэе гаргыш даа намайгаа...
Хосорhон дээрээ болуужабди», — гээд,
Булангиртай,
Бурьялжа байhан уhа руу
Залаба hэн ха морёо,
Зан соохононь жолооень табяад...
...Мушхаранги хара долгинууд
Моринойнь ташаа сохин халиба.
...Эмээлэйнгээ уламые шангаар татаhан
Эжымни бүүргэhээнь адханхай.
Маша ехээр айгаашьегүй hаа,
Маани мэгзэмээ уншанхай...
Зободог байгаат үрэгүйдөө гомдожо,
Зонhоо гуйжа намайе үргөөт.
Амин голоороо адли оролдожо,
Аяар хорин зургаа хүргөөт.
Холынгоо орондо хэтэдээ мордобот,
Харюуень намhаа хүлеэнгүйгөөр...
«Эхэ зургаан зүйл хамаг амитанай түлөөдэ», —
Эжыгээ hанан, иигэжэ хэлэдэг болонхойб.
Морин хуур, хучиршье
Модохир гартаа баряагүйб,
Модон лимбын аялгашье
Молор талаар зэдэлгээгүйб, —
Бусалжа байhан орооhондол,
Бурьялан сээжэhээм халиhан
Буряадхан hайхан хэлээрээ
Бууралхан эжыгээ бодхообоб!..
ДУУН. БАЛЬЖИНИМА ЦЫБЕНОВ. «ЭХЫН ЖАРГАЛ». ГБАТОиБ
С. ЛОМБОЕВ: Буряадай Оперо болон баледэй театрай дуушан Бальжинима Цыбенов! Цырен-Дулма Дондогойн үгэнүүд дээрэ Базар Цырендашиевай бэшэhэн «Эхын жаргал» гэжэ дуу шагнабат.
Н. МУНКОНОВА: Гол темынь хажуугаар орон нютагайнгаа газар, ой модо, уhа гол, амитад болон бусад байгаалиин баялигуудые бодолготойгоор, гамтайгаар ашаглаха, арьбадхаха тухай гүнзэгы бодолнууд поэдэй зохёолнууд соо элихэн харагдадаг...
(Подводка Аде): Тэрээхэн бишыхан хадын горхохоншье...
А. ОШОРОВА: ...Ааяма халуунда шэргэнгүй,
Адагтаа хүрэхэшни болтогой!
Далайда дуhалшье нэмэри, — гээд,
Даллаа бэлэйб хойноhоонь.
Аадар адхаржа, намай шобто сохёо,
Аршаанаар угаалгаhан шэнгиб орой.
Аадарай hүүлээр наранайгарахалаар,
Арюуханаар харагдаа дэлхэйн шарай.
Б. ДИНГАНОРБОЕВ: Гэмтэй юумэдэл гүлдын зогсоном,
Гэрдэнэ Байгал сэдьхэлыем.
Засагайнгаа алдуугай түлөө тоосоном...
Химиин хорон — аминай хорон,
Хииhээ гараhан бэшэ,
Хүнэй гар сооhоо мултаран,
Хүүесэ уhандаш лэбшээ!
Угсаата зомнай хэр угhаа
Ууган далайгаа тойрон
Наhаараа ябахадаа, нангин уhаа
Намагтай худхаагүйл, дайран.
Ой модондоо гамтайханаар хандажа,
Ойхондо hуухадаашье, тогтон,
Угаадаhаа далай руугаа адхажа
Угсаатамни үзөөгүйл огто!
Г. ГАЛСАНОВА: Сэлэнгын урасхал Байгалаа буданхай,
ЦКК байгаалиие «утанал».
Хоридохи зуун жэлэйхид яахадаа
Хоро хүргөөбибди далайдаа?
Хожомдоошье hаа, угаа ядахадаа,
Хорлогшодто мунса далайгдаг!..
Далайгаа сэбэрхэн зандань байлгабалнай,
Дайда нютагнай абарагдахал hэн.
Тоонто түбидөө гансахан Байгалнай
Толиёо мүнхэ бадаргахал hэн!..
Н. МУНКОНОВА: Тайзан дээрэмнай Яруунын аймагай «Аялга» ансамбль. Дуун — «Эгэтын-Адаг»!
ДУУН. «ЭГЭТЫН-АДАГ». «АЯЛГА» АНСАМБЛЬ (ЯРУУНА)
С. ЛОМБОЕВ: Цырен-Дулма Цыреновнагай нютагайхид, Яруунын аймагай хүндэтэ түлөөлэгшэд, наашаа тайзан дээрэ гаража ерыт, дурсалгануудаараа хубаалдыт! (Список по факту)
ЯРУУНА. НЮТАГАЙХИДАЙ ДУРСАЛГАНУУД
Н. МУНКОНОВА: Тайзан дээрэ Буряадай Оперо болон баледэй академическэ театрай дуушан Бэлигма Ринчинова!
БЭЛИГМА РИНЧИНОВА. ХОЁР ДУУН. «ЯРУУНА НЮТАГ»
С. ЛОМБОЕВ: Эдир уншагшадай мүрысөөндэ шалгарhан хүүгэдые тайзан дээрээ уринабди! Цырен-Дулма Дондогойн тоонто Эгэтын-Адагай hургуули! Цырен-Дулма Цыбикжапова, Баатар Намсараев!
ЭГЭТЫН-АДАГАЙ ЭДИР ШҮЛЭГШЭД
Н. МУНКОНОВА: Бишыхан хүүгэдэй темэ Цырен-Дулма Дондогойн зохёолнууд соо онсо hуури эзэлдэг, ехэшье байгаа. «Буряад үнэнэй» нюурнууд дээрэ «Хонхо» гэжэ хүүгэдэй булан Цырен-Дулма Цыреновнагай хүтэлбэри доро гуша гаран жэлнүүдэй туршада гаража байдаг бэлэй.
Мүнөө Буряадай нэгэдэхи үндэhэн лицей-интернадай «Наран» ансамбль тайзан дээрэмнай! Хатар харагты!
ХАТАР. «НАРАН» АНСАМБЛЬ. РБНЛ-И № 1
Н. МУНКОНОВА: Цырен-Дулма Дондогойн үгэнүүд дээрэ үшөө нэгэ хүүгэдэй дуун — «Дүүжэн-даажан...» (Улаан-Үдын 49-дэхи hургуулиин, тиихэдэ нэгэдэхи лицей-интернадай hурагшад Алтана Будаева, Юмжана Батажаргалова, Эрдэни Гармаев, Цыбан Эрдынеев )
ДУУН. «ДҮҮЖЭН-ДААЖАН...» РБНЛ-И № 1
С. ЛОМБОЕВ: «Эхэ тухай поэмэ». Буряадай нэгэдэхи үндэhэн лицей-интернадай hурагшад гүйсэдхэнэ!
КОМПОЗИЦИЯ ИЗ СТИХОВ. «ЭХЭ ТУХАЙ ДОМОГ». РБНЛ-И № 1
Н. МУНКОНОВА. «ХҮҮГЭДЭЙ НЮДЭН». 86 нюурта
ДУУН. «УУЛЫН ОРОЙГООР». СЭСЭГМА ДОНДОКОВА
Н. МУНКОНОВА: Театраймнай дуушан Сэсэгма Дондокова!
Цырен-Дулма Цыреновна эжынгээ захяагаар абаяа хаража ябаха үүргэеэ мартанагүй...
Г. БУДАЕВА: Ажалнай эндэ,.. абамнай тэндэ,..
Хэр бэ даа бэетнай, хүлтнай?
Хэм соохоноо аабзат?
...Наранай малгай «сэржэмэйхитэйгээр»
Наанаhаатнай ябуулаа hэм, абаа бэзэт даа?
Хубсаhа хунараар дуталданагүй гүт?
Хуушараа гү үнөөхи самсатнай?
Һайн ябанаб битнай, яахабиб, —
Һанаагаа зобожо бү байгаарайт.
...Эхэ тухайгаа поэмэ бэшэhэн аад,
Энэ жэлдэ хэблэжэ гаргааб.
Эсэгэмни баяртай.
Баяртай уулзатараа!
Эсэгынгээ нэрэ нэрлүүлэгшэ
Басагатнай...
Л. ТУГУТОВА: ...Эсэгэеэ үргөөб,
hанаандань хүрөө гүб — мэдэнэгүйб.
Эдихэ уухые, хубсаhа дутаагаагүйб, архииенш —
Энхэрэл дутаажал болооб,
ажалдаа — мэдэрэлгүй...
Энэ дэлхэйдэ үгтэhэн наhанайнгаа
Эгээл hүүлшын сагай ерэхэдэ,
Эжымни дүрэ нюдэндэм харагдаад,
Энеэбхилхэ аабза гэжэ
Этигэдэгби!
ДУУН. БҮТИДЭЙ ДОНДОГ. «АБА, ЭЖЫ...». ТЕАТР «БАЙГАЛ»
Н. МУНКОНОВА: Дуун болон хатарай «Байгал» театрай дуушан Бүтидэй Дондог!
Газар дэлхэй дээрэ габ гансахан «Буряад үнэн» hониноо барандаа айхабтар сэгнэжэ, хүндэлжэ ябадагбди. Цырен-Дулма Цыреновна өөрынгөө бүхы наhые түрэл hониндоо зорюулаа. Соёлой болон hургуулинуудай таhагые даагшаар ажаллаhан hэдхүүлшын дурасхаалай үдэшэдэ тиимэhээл республикымнай соёлой болон урлалай түлөөлэгшэд олоороо, эдэбхитэй хабаадажа байна. Мүнөө «Буряад үнэн» хэблэлэй байшангай коллектив Валерий Викторович Хартаев түрүүтэй тайзан дээрэ.
«БУРЯАД ҮНЭН» ХЭБЛЭЛЭЙ БАЙШАН. ДУРСАЛГАНУУД
С. ЛОМБОЕВ: Тайзан дээрэ Яруунын аймагай дуушад, «Замай дуун».
ДУУН. «ЗАМАЙ ДУУН». ЯРУУНА
Н. МУНКОНОВА: Мүнөө Цырен-Дулма Дондогойн «Сэрэгшын hамганай монолог». Буряадай арадай артист Должин Тангатова, Буряадай габьяата артист Сэнгэ Ломбоев!
Д. ТАНГАТОВА. «СЭРЭГШЫН ҺАМГАНАЙ МОНОЛОГ»
Н. МУНКОНОВА: Буряадаймнай түүхэдэ яhалашье ехэ юумэ хэжэ үрдиhэн, түрэл арадаа, түрэл дайдаяа газар дэлхэйдэ мэдүүлжэ, шүлэг бүхэндөө магтан түүрээжэ, hайхан сэдьхэлээрээ hайхан тээшэ бултыемнай уряалжа ябаhаар мүнхэрөө,..
...гэбэшье байгуулhан зохёолынь тэрэл хэбээрээ, мүнөөшье удха шанараа алдаагүй, жэлhээ жэлдэ хүсэ нэмэжэ, агууехэ үнэн тээшэ, арюун hайхан байдал тээшэ маанараа дахуулжал ябана ха юм даа...
Мүнөө уран зохёолшын дурасхаалай үдэшэдэ суглараад байхадаа Буряадайнгаа Уран зохёолшодой холбоониие шагнангүй аргагүйл даа. Холбооной түрүүлэгшэ Матвей Рабданович Чойбонов түрүүтэй, хүндэтэ уран зохёолшоднай, наашаа гаража ерыт. Зохёолшодоймнай дунда холоhоо бууhан айлшадшье бии, уважаемый Андрей Григорьевич, мы вас тоже приглашаем на сцену, вы же ведь наш — бурятский писатель!
УРАН ЗОХЁОЛШОДОЙ ХОЛБООН. А. Г. РУМЯНЦЕВ и др.
Д. БОЧИКТОЕВ. «НОГООН ДАРА-ЭХЭ». 7 нюурта
ДУУН. ЦЫДЕН-ЕШЭ БИМБАЕВ
С. ЛОМБОЕВ: Буряад театрай дуушан Сэдэн-Ешэ Бимбаев!
Мүнөө тайзан дээрэ Буряадай габьяата артист Дарима Гылыкова!
Д. ГЫЛЫКОВА. «ҮЙЛЫН ҮРИИН...». 35 нюурта
С. ЛОМБОЕВ: Иимэ үндэр заяатай, үндэр нэрэтэй басагатай байhандаа омогорхохо ёhотойбди, Цырен-Дулма Цыреновна арайхан лэ яаража алтан дэлхэйhээ халижа ошоо, мэндэ ябаа hаа мүнөөдэр 80 наhатай сарюун хүгшөө энээхэн тайзан дээрэ маанарайнгаа амаршалга тогтоожо, тэрэл хэбээрээ тэбхыжэ hуухал hэн даа...
Н. МУНКОНОВА: Цырен-Дулма Цыреновна «Би жаргалтай хүнби» гэжэ үргэлжэ хэлэжэ ябадаг байhан юм. Жэлэй дүрбэн сагууд дүхэриглэн hэлгэлдээд, үнгэржэл байн. Түрэhэн тоонто Яруунын дайдаар улаалзай лёнхобонь, үгылэн шаналhаар, бадарhан хэбээрээ...
Тайзан дээрэ Россиин габьяата артист Дамбадугар Бочиктоев! Яруунын аймаг! «Джарун-Хашорай субарга»!
ДУУН. «ДЖАРУН-ХАШОРАЙ СУБАРГА». Д. БОЧИКТОЕВ
Н. МУНКОНОВА: Иимэл юм ха юм даа, хүндэтэ нүхэд, эхэ ехэ газар дэлхэйдэ нэгэтэ мүндэлөөд, тэнгэриhээ халиhан мүшэн мэтэ зуралзан халишаха наhан гээшэ...
Арад зонойнгоо сэдьхэлдэ шэнгэhэн Буряадаймнай эрхим басагадай нэгэн Цырен-Дулма Цыреновнагай үндэр hайхан нэрэ, үнжэгэн сагаан сэдьхэл арад зондоо шэнгэжэ, үеhөө үе дамжан үргэлжэ бадаржа байхань болтогой!
Н. МУНКОНОВА: Уран дууем шагнахаа ерэгшэд
Ута наhанhаам хүртөөд бусуужан...
С. БУНЕЕВА. ДУУН. «ХОЛЫН ХАРГЫДА»
С. ЛОМБОЕВ: Эндэ сугларhан бүхы таанарайгаа зүгhөө Цырен-Дулма Цыреновнагай нютагайхидта, нүхэдтэнь амгалан тайбан ажаhуудал үреэл болгон үргэжэ, хүнгэн хүгтэй, арюухан сарюухан зандаа олоной түлөө, үрэ бэеынгээ түлөө алтан hайхан дэлхэйгээ, алтан шаргал нараяа...
Н. МУНКОНОВА: ...олон олон жэлнүүд соо шэртэжэ, хайрата Цыреновнагайнгаа гэгээн дурасхаалые нангин сахижа, алтан hайхан нэрыень дээрэ үргэжэ, олоной омогорхол, нүхэдэй найдал боложо hуухыень хүсэнэбди!
Дахин уулзатараа баяртай, хүндэтэ нүхэд!
С. ЛОМБОЕВ: Баяртай!
Х Ү Ш Э Г Э