Наадаха нюурнууд:
Степан Степанович Чубуков, газар эдлэгшэ
Наталья Степановна, тэрэнэй басаган, 25-тай
Иван Васильевич Ломов, Чубуковай хүршэ, баһал газар эдлэгшэ, тарган, томо, гэбэшье һэжэгүүшэ хүн
Үйлэнь Чубуковай буусада болоно. Чубуковай гэртэ айлшадые угтажа абадаг таһалга. Чубуков, арадаа хормойтой хубсаһа үмдэһэн, сагаан һабар бээлэйтэй Ломов ороно.
ЧУБУКОВ: (угтажа ошоод). Хонгорхомни, энэ хэниие хаража байна гээшэбиб! Иван Васильевич! Ехэл баярлааб! (гарыень барина) Нээрээ хүлеэгдээгүй бэлэг лэ,.. эж-жыхэмни... Хэрэ байнабта даа?
ЛОМОВ: Һайн бэлэйт. Танайхин хэрэ байнабта?
ЧУБУКОВ: Байналди даа бага-багаар, минии сахюусан, танайл мэгзэмээр,.. болон тиимэрхүү. Һуугыт, гуйнаб таниие... Үнэхөөрөө, хүршэнэрөө мартаха гээшэ муул даа,.. эж-жыхэмни. Хонгорхомни, энэ та яагаа албан ёhоор хэбэртэй? Арадаа хормойтой хубсаhан, hабар бээлэй,.. болон тиимэрхүү. Али хайшааб даа, ошожо ябана гүт, хүндэтэмни?
ЛОМОВ: Үгы даа, гансал танай руу, хүндэтэ Степан Степаныч.
ЧУБУКОВ: Теэд, юунэйхиие гэжэ энэ арадаа хормойтой хубсаhа (фрак) үмдөөд? Эгээл Шэнэ жэлдэ урид мэдээсэhэн айлшан мэтэ!
ЛОМОВ: Харагты даа, ямар хэрэг гэжэ. (гарыень дүнгэжэ баяряад) Би танайда, хүндэтэ Степан Степаныч, нэгэ гуйлтаараа амар зяаетнай таhалан, орожо ерэбэб. Урдандаашье нэгэнтэ бэшэ туhа эридэг hэм, та үргэлжэ, тиигэжэ хэлэхэ юм hаа даа,.. харин би, хүлисэгты, hэгшэнги байнаб. Уhа балгаhууб, хүндэтэ Степан Степаныч. (уһа балгана)
ЧУБУКОВ: (хажуу тээшээ). Мүнгэ урьhалхаа ерээ! Үгэхэгүйб! (тэрээндэ) Ямар хэрэг болооб, гоё хүн?
ЛОМОВ: Харагты даа, Хүндэтэ Степаныч,.. зэмэтэйб, Степан Хүндэтэевич,.. гэлтэй, би айхабтар хүлгэнхэй байнаб, харана гүбтэ даа... Нэгэ үгөөр, гансал та намда туhалжа шадаха байнат, иимэ эрхэдэ хүртэхэ гэжэ оролдоошьегүй hаамни,.. танай туhада хүртэхэб гэжэ hанаашархахашье эрхэгүйб...
ЧУБУКОВ: Зай, бү унжагайруулыт даа,.. эж-жыхэмни! Эрид хэлэгты! Зай?
ЛОМОВ: Мэнэ... энэ дороо. Юуб гэбэл, би танай басаганай, Наталья Степановнагай, гарые эрихэ гэжэ ерээ hэм.
ЧУБУКОВ: (баяртайгаар). Эж-жыхэ-эн! Иван Васильевич! Дабтагты даа дахин, дуулабагүйб!
ЛОМОВ: Би эрихэ нэрэ түрэтэйб...
ЧУБУКОВ: (таһа дүүрэн). Хонгорхомни... Би ехэл баяртайб,.. болон тиимэрхүү... Тиимэ, нээрээл тиимэрхүү... (тэбэринэ, таалана) Үнинэйл бодолтой hэм. Энэ саг үргэлжэ намтаяа байдаг бодолни. (нулимса дуһаагаад абана)
Би танда үргэлжэ дуратай байгааб, өөрынгөө хүбүүндэ мэтэ. Та хоёрто зүбшэл, дура бурхан үршөөг,.. болон тиимэрхүү, бил үргэлжэ хүсэдэг байгааб... Юундээ мухар мунса шэнги байшаба гээшэбиб? Баярлаhандаа бахардашабаб, эсэслэн бахардашооб! О-ох, би үнэн зүрхэнhөө... Ошожо Наташые наашань дуудаhууб,.. болон тиимэрхүү.
ЛОМОВ: (уяран). Хүндэтэ Степан Степаныч, намда зүбшөөхэ гээшэ аа гү, та юун гэжэ hананат?
ЧУБУКОВ: Иимэ, нээрээ иимэ гоё хүн,.. гэнтэ тэрэ зүбшөөнгүй байха гэжэ! Миисэгэй мэтэ дуратай байгаа юм бэшэ гү,.. болон тиимэрхүү... Мэнэ гэhээр! (ошоно). Ломов. Гансаараа.
ЛОМОВ: Хүйтэн гээшэнь... Шалгалтын урда мэтэ шэшэржэ байнаб. Гол шухалань — шиидэхэ хэрэгтэй. Удаан бодожо, түдэгэсэжэ, олон табые хэлэжэ, тон лэ өөртөө таарамжатайе, тиихэдэ үнэн дура хүлеэжэ байха болоо hаа, хэзээдэшье гэрлэхэгүйш... Брр!.. Хүйтэн гээшэнь! Наталья Степановна эрхим эзэн эхэнэр, зохидхон, эрдэмтэй,.. намда ондоо юун хэрэгтэй юм? Гэлтэй, мүнөөнhөө сэдьхэлни доhолоод, шэхэмни шууяжа захалшаба. (уһа балгана) Намда hамга абангүй байжа болохогүй... Нэгэдэхеэр, 35-тай болошобоб — оройтохоо байhан наhан гэдэг гээбы даа. Хоёрдохёор, намда зүб, гуримтай ажаhуудал хэрэгтэй... Зүрхэмни гажагтай, сохидолынь үргэлжэ дэндүү, түргэн сухалтайб, айхабтараар сэдьхэлээ хүдэлдэгби... Мүнөө энэ уралнуудни hалганалдажа байна, зүүн нюдэнэйм зубхи дээрээ татажа байна... Харин минии эгээл бузагай юумэн гэхэдэ — нойрни. Орондоо орожо хэбтээд, эгээл унтахаа байтаршни зүүн хажуудаш, юум даа, нэгэ юумэн татаганаад абаха!.. Тэрэнь эгээл мүрэ, толгой рууш дамжаха юм... Хиирэhэн юумэдэл гүйжэ бодохош, нэгэ хэды ябад гээд, дахин хэбтэхэш, тиигээд лэ дахин лэ эгээл унтахаа байтаршни, баhал тэрэл таладаа татаганаад абаха! Тиигэжэ хори дахин дабтагдаха...
Наталья Степановна Ломов хоёр.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (ороно). Нээрээ, бурхан үзэг! Энэ та ха юмта, харин аба: «Ошо, тэндэ хүпеэс бараанда ерээд байна», — гэжэ хэлэбэ ха юм. Иван Васильевич, сайн байнат!
ЛОМОВ: Сайн, хүндэтэ Наталья Степановна!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хүлисэгты, би энэ нюсэгэн бэе дээрээ гэрэйнгээ самсаарби... Бидэ хорхиног сэбэрлэнэбди, хатаахаяа. Яагаа удаанай манайхяар ябаагүйбта? Һуугты... Һуунад. Үглөөнэй хоол бариха гүт?
ЛОМОВ: Үгы даа, hайн бэлэйт, эдеэлээд ябанаб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тамхилагты... Энэ зуруул... Газаамнай зохидхон үдэр боложо байнал, харин үсэгэлдэр ямараар бороо ороо гээшэ hэм, ажалшаднай үдэрөө дүүрэн юушье хээгүй. Танайхин хэды бухалтай болообта? Би, хомхоймни ехэдээд, тэрэ нугаяа хуу сабшажа хаяаб, тиигээд мүнөө баярлахашье юумэн үгы, үжэнэ аа гү гэжэ hанаагаа зобожо байнаб. Халта хүлеэхэл байhан байгаа. Энэ юун гээшэб? Та энэ арадаа хормойтой хубсаhаар (фрактай) бэшэ аалта! Һонин лэ! Нааданда ошожо ябана гүт? Гэлтэй, та яhала зохид болоолта... Нээрээ, яатараа гоёбо гээшэбта?
ЛОМОВ: (сэдьхэлээ хүдэлэн). Хүндэтэ Наталья Степановна... Би зүрхэлжэ-зүрхэлжэ, намайе шагнахыетнай гуйха гэжэ шиидээб... та гайхаха байхат, сухалдахадаашье болохот, гэбэшье би... (хажуу тээшээ) Яаш-шаhан хүйтэн гээшэб!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Юун болооб? Зали. Зай?
ЛОМОВ: Би богонишогоор хэлэжэ туршаhууб. Хүндэтэ Наталья Степановна, намайе үнинhөө, үшөө үхибүүн ябахаhаа, танай гэр бүлые мэдэхэ гэжэ танда мэдээжэ. Минии наhа бараhан абга эгэшэ, тэрэнэй үбгэн, минии тэдээнhээнь үе залгажа газар абаhые та мэдэнэт, танай абада, наhа бараhан эжыдэтнай гүнзэгы талархалаа мэдүүлжэ байдаг юм hэн. Ломовтоной болон Чубуковтоной изагууртан тон лэ эбтэйнүүд, хоорондоо түрэлэй мэтэ гэхээр харилсаатай байдаг бэлэй. Тэрэ мүртөө минии газарай танай газартай ниилээд байдагые та hайн мэдэнэ ха юмта даа. Һанана ёhотойт, минии Сарнуудай Нуга танай Хуhататай хилэ нэгэн ха юм.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Зэмэтэйб, хөөрөөндэтнай халта оролсохом ха. Та «Минии Сарнуудай Нуга» гэнэт... Теэд, тэрэтнай танай юм гү?
ЛОМОВ: Минии...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үшөө юун гэхэбта! Сарнуудай Нуга манай, танай бэшэ!
ЛОМОВ: Үгы, минии, хүндэтэ Наталья Степановна.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Энэтнай намда дуулдаагүй hонин. Хаанаhаа танай байха юм?
ЛОМОВ: Яагаад хаанаhаа гэжэ? Би тэрэ танай Хуhата Дүрэhэн намаг хоёрой хоорондуур шаантаг боложо ороhон Сарнуудай Нуга тухай хэлэнэб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тиимэ-тиимэ... Тэрэш манай...
ЛОМОВ: Үгы, та эндүүрнэт, хүндэтэ Наталья Степановна, тэрэш минии.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Һэгээ орыт, Иван Васильевич! Тэрэ үнинэй танай болоhон гү?
ЛОМОВ: Яагаад үнинэй гэжэ? Би хэды соо өөрыгөө hананабиб, тэды соол манай байhан.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Зай, иигээд орхиё даа, хүлисэгты!
ЛОМОВ: Саарhа-дансанууд сооhоошье элил, хүндэтэ Наталья Степановна. Нэгэ үе Сарнуудайш Нуга арсаалдаатай байhан юм, энэ үнэн; мүнөө тэрэ минии гэжэ бултанда мэдээжэ. Эндэ арсалдажа байhанай хэрэггүй. Харагты даа, минии абга эгэшын хүгшэн эжы энэ Нугые танай абын хүгшэн абын таряашадта хирпиисэ галдажа үгэдэг байhанайнь түлөө ямаршье түлөөhэгүйгөөр, саг болзоргүйгөөр эдлэжэ байхыень үгэhэн байгаа. Танай абын хүгшэн абын таряашад Нугые дүшэн жэлэй туршада ямаршье түлөөhэгүй эдлэжэ байгаа, тиимэhээ өөрынхимнай гэжэ тоолодог байгаа ха юм, хожомынь, тэрэ Дүримэй гарахада...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Оройдоошье энэ танай хөөрэгшөөр бэшэ! Минии хүгшэн аба, тиихэдэ үшөө элинсэг абамни тэдээнэй газар тэрэ Дүрэhэн намаг хүрэтэр гэжэ тоолодог байгаа, тиимэhээ Сарнуудай Нуга манай байгаа. Эндэ юунэй арсалдаан байгаа юм, ойлгоногүйб. Гомдолтойшье!
ЛОМОВ: Танда би дансануудаа харуулхаб, Наталья Степановна!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгы, та зорёолжо, намайе туршажа байнат... Ямар нэгэн, хүлеэгдээгүй, бэлэг шэнги! Гурбан зуу шахуу жэлнүүд соо газар эдлэжэ байн гэhэйш, энэ газартнай танай бэшэ гэжэ мэдүүлбэл! Иван Васильевич, хүлисэгты, энэ шэхэнүүдтээ үнэншэхэеэ болишобоб... Энэ Нуга намда тиимэшье үнэтэй бэшэл даа. Тэндэ оройдоол табан десятиинэ, гурбан зуун түхэриг шахуул сэнтэй юм бэшэ гү, гансал үнэн сэхэ бэшэ ушар сухалыемни хүргэнэ. Юушье хэлэжэ байгты, хамаагүй, гансал үнэн сэхэ бэшэ ябадалые би тэсэхэгүй байнаб. ЛОМОВ: Шагныт даа намайе, гуйнаб таниие! Танай абын хүгшэн абын таряашад, би танда хэлээ hэмнэйб даа, минии абга эгэшын хүгшэн эжыдэ хирпиисэ галдадаг байгаа. Абга эгэшымни хүгшэн эжы, тэдээндэ hай хэхэ гэжэ...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хүгшэн аба, хүгшэн эжы, абга эгэшэ... эндэ би юушье ойлгоногүйб! Нуга манай, тиигээд лэ дүүрээ.
ЛОМОВ: Хари-ээ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Манай! Хоёршье үдэрэй туршада баримтануудые хэлэжэ байгты, хойноо ута хормойтой арбан табаншье хубсаhа үмдэгты, тэрэ манай, манай, манай!.. Танайхи намда хэрэггүй, өөрынхиеэшье алдаха дурамгүй... Яанабта!
ЛОМОВ: Намда, Наталья Степановна, Нугашье хэрэггүйл даа, гэбэшье би ёhо баримталжал тиигэнэб. Дуратай hаатнай, зүбшөөгты, тэрэниие би танда бэлэглэжэрхихэб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Өөрөө би танда бэлэглэхэ аргатайб, минии ха юм!.. Эдэ бүгэдэ, адаг захань, жэгтэй байна, Иван Васильевич! Бидэ таниие мүнөө хүрэтэр hайн хүршэ гэжэ тооложо байгаабди, нёдондо жэл бидэ танда молотилкоо үгөө бэлэйбди, тэрээнhээ боложо бидэ өөhэдөө ноябрь соо таряагаа сохихо баатай болоо hэмди, тиихэдэ та маанарта цыгаануудта хандаhан мэтэ ханданат. Өөрымни газарые өөртэмни бэлэглэжэ байнат. Хүлисэгты, энэтнай хүршэ зоной ябадал бэшэл даа! Миниихеэр, энэтнай баhаhан хэрэг, мэдэхээ hанаа hаатнай...
ЛОМОВ: Танайхяар hаа, би засагай эрхэ хуули бусаар буляагша болоно гүб? Абхайхан, би хэзээшье ондоо хүнэй газар эзэмдэжэ байгаагүйб, энээнэй түлөө би хэндэшье өөрыгөө гэмнүүлхэгүйб... (түргөөр домбодо ошожо, уһа ууна) Сарнуудай Нуга минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Худалаар, манай!
ЛОМОВ: Минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Худал! Би танда баримтануудые харуулхаб! Мүнөөдэртөө, тэрэ Нугада сабшахыень, үбhэшэдөө эльгээхэб!
ЛОМОВ: Юу-у?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Мүнөөдэртөө минии сабшагшад тэндэш бии болохо!
ЛОМОВ: Би тэдэнииеш оро hэегүй үлдэхэб!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тиимэ эрхэгүйт (Зүрхэлхэгүйт)!
ЛОМОВ: (зүрхэеэ барин). Сарнуудай Нуга минии! Ойлгоно гүт? Минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хашхарангүй байжа үзэгтыл даа! Гэртээ ошоод hүүхиржэ, сухалдаа хииганажа байхадатнай болохо, эндэ бэеэ хэм соогоо баригты!
ЛОМОВ: Абхайхан, хэрбэеэ энэ зүрхэнэйм зоболонтой сохидол үгы hаа, hудалайм сабиргайдаа тоншоогүй hаа, би тантай ондоогоор хөөрэлдэхэ hэм! (хашхарна) Сарнуудай Нуга минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Манай!
ЛОМОВ: Минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Манай!
ЛОМОВ: Минии!
Эдэ хоёр. Чубуков бии болоно.
ЧУБУКОВ: (оронгоо) Юун болооб? Юундээ hүүхирэлдэбэт?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба, Сарнуудай Нуга хэнэйб гэжэ энэ ноёндо ойлгуулжа үгыт даа, манай гү, али энэ хүнэй гү?
ЧУБУКОВ: (тэрээндэ). Дальбараахамни, Нуга манай!
ЛОМОВ: Степан Степаныч, хэшээгыт, хаанаhаа танай байха юм? Ядахын сагта таньшье бодолтой байгыт! Минии абга эгэшын хүгшэн эжы Нугые танай хүгшэн абын таряашадта саг зуура хэрэглэхээр түлөөhэгүй үгөө hэмнай.
Таряашад дүшэн жэл соо энэ газар эдлээ, тэрээндээ өөрын газар мэтэ дадал болошоо, харин Дүримэй бии болоходо...
ЧУБУКОВ: Хэшээгыт, хүндэтэмни... Гансал таряашадай танай хүгшэн эжыдэ түлэдэггүй байhан ушарые та мартажа байнат, болон тиимэрхүү,.. юундэб гэхэдэ тэрэ үедэ Нугашни арсалдаатай байhан юм, болон бусад... Харин мүнөө, тон тиимэ, тэрээнииеш манай гэжэ нохой бүхэн мэдэхэ болонхой. Та тэрэ газарай зураг хараагүй ха юмта даа!
ЛОМОВ: Тэрэ минии гэжэ би танда гэршэлхэб!
ЧУБУКОВ: Үгы, тиимэ баримтануудые олохогүйт, минии дуратай хүн. ЛОМОВ: Үгы, олохоб!
ЧУБУКОВ: Юунэйхиие иигэжэ хашхарха юм, эж-жыхэмни? Хашхархаараа юушье баримталжа шадахагүйт. Би танайхида hанаашарханагүйб, өөрынхиеэшье алдаха дурамгүй. Юундэ гээшэб? Иимэл ушарай болоод байгаа хада, Нугые өөрын болгожо тоосолдохо бодолтой hаатнай, танда үгэнхаар таряашадта бэлэглэжэрхихэб. Тиим байн!
ЛОМОВ: Ойлгоногүйб! Та хүнэй зөөриие ондоо хүнүүдтэ бэлэглэхэ ямар эрхэтэй юмта?
ЧУБУКОВ: Эрхэтэй гүб, үгы гү гэжэ өөрөө мэдэхыемни зүбшөөгты. Тон тиимэ, та залуу, намтай иимэ хоолойгоор хөөрэлдэлгэдэ дадаагүй хүм,.. болон бусад. Би болобол, та залуу, танhаа хоёр дахин аха байнаб, тиимэhээ намтай хоолойгоо шанга болгонгүй хөөрэлдэхыетнай гуйха байнаб,.. болон тиимэрхүү. ЛОМОВ: Үгы, та намайе тэнэг гэжэ тоолонот, намайе наада барижа байнат! Минии газарые өөрымни газар гэнэт, үшөө тиигээд энээниие анхарангүй байха hэн, хүн шэнгеэр хөөрэлдэхэ hэн гэхэ hанаатай байнат! Һайн хүршэнэр иигэжэ байдаггүй юм, Степан Степаныч! Та хүршэ бэшэ, засагай эрхэ хуули бусаар буляагша гээшэт!
ЧУБУКОВ: Юу? Юун гэжэрхибэт?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба, үбhэшэдөө энэ дороо тэрэ Нуга руу ябуула!
ЧУБУКОВ: (Ломову). Юун гэжэрхибэт, та ноён?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Сарнуудай Нуга манай, би танда үгэхэгүйб,.. үгэхэгүйб,.. үгэхэгүйб!
ЛОМОВ: Харахабди даа энээнииетнай! Тэрэ газар минии гэжэ би танда сүүдээр ойлгуулхаб!
ЧУБУКОВ: Сүүдээр? Тэрэ сүүдтээ үгэхэдэтнай болохо, та ноёнтон,.. болон тиимэрхүү! Болохо! Би таниие мэдэхэб, та, үнэхөөрөө, сүүдлэлсэхэ ушарай гарахыел хүлеэжэ байнат,.. болон бусад... Хоб жэбээрээ өөдэлhэн хүнта. Танай уг гарбалайхид барандаа жэжэхэн заргануудта абтай зон! Барандаа!
ЛОМОВ: Минии гарбалые бү доромжологты! Ломовтонай гарбал соо барандаа үнэн сэхэ байhан юм, танай абга шэнги hангай зөөриие үрижэ-тарижа, нэгэнииньшье сүүдэй урда зогсоогүй!
ЧУБУКОВ: Харин танай Ломовтонай уг гарбалда бултадаа хиирэhэн зон байгаа!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Бултадаа, бултадаа, бултадаа!
ЧУБУКОВ: Үбгэн абатнай уhан архинша, бага абга эгэшэтнай, нэрлэжэ хэлэбэл, Настасья Михайловна, архитектортэй тэрьедэжэ арилаа,.. болон бусад... ЛОМОВ: Танай эхэтнай hаришаhан эхэнэр байгаа. (Хватается
за сердце.) Энэ хажуумни татагад гээд... Тархи руумни сохёод... Эсэгэтэн!.. Уhа!
ЧУБУКОВ: Харин танай эсэгэ шагайша (хаарташан), эдимэр байгаа! НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тэрэ абга эгэшэтнай гэжэ, хоб зөөгөөшэн,.. тон хоморой!
ЛОМОВ: Зүүн хүлни мэдэрэлгүй болошобо... Та — худхаашан-хуймаашан... О-оо, зүрхэмни!.. Нюдэнүүд соомни ошон бутаржа байна... Та муу hаналтайгаар шэлэжэ байнат гэжэ хэндэшье нюуса бэшэ... Малгаймни хаанаб?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Дорой! Хуурмаг! Үзэн ядахаар!
ЧУБУКОВ: Харин та, үнэхөөр тиимэ, хоротой, хоёр нюуртай, аюултай хүнта! Тиимэ!
ЛОМОВ: Аа, малгаймни энэ байна... Зүрхэмни... Хайшаа ошохомниб? Үүдэн хаанаб? О-ох!.. Үхэжэ байна хаб... Хүлни шэрэгдэжэ байна... (Идет к двери.)
ЧУБУКОВ: (ему вслед). Дахин манай руу хүлшье бү табигты!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгэгты тэрэ сүүдтээ! Бидэ харахабди!
Ломов уходит пошатываясь.
Чубуков и Наталья Степановна.
ЧУБУКОВ: Шүдхэр абаашаг! (Ходит в волнении.)
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Харыт, ямар яндан амитам? Энээнэй удаа hайн хүршэнэртөө үнэншөөд турша даа!
ЧУБУКОВ: Өөдэгүй, хүнэй шэнжэгүй амитан! Айбала!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Түрэхын эрэмдэг! Хүнэй газар эзэмдэжэ абаад, үшөө дээрэhээнь хараал-шэрээл табихаяа зүрхэлбэ.
ЧУБУКОВ: Энэ боохолдой, тиимэ-тиимэ, энэ, тахяашалжа, үшөө мэдээ хүргэжэ ерээ ха юм,.. болон бусад! Аа? Мэдээ хүргэжэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Ямар мэдээ?
ЧУБУКОВ: Тиигээ! Шамда хабаатай,.. мэдээ хүргэжэ ерээ ха юм.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Мэдээ? Намда? Ши юундэ энээн тухай намда урид хэлээгүйбши?
ЧУБУКОВ: Тиигээд лэ тэрэ хойноо ута хормойтой хубсаhа үмдөө ха юм! Зайдаhан (сосиска)! Хатаhан hархяаг!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Намда? Мэдээ? А-ах! (Падает в кресло и стонет.) Бусааха тэрэниие! Бусааха! А-ах! Бусааха!
ЧУБУКОВ: Хэниие бусааха?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Түргэн, түргэн! Досоомни муудажа байна! Бусааха! (Истерика.)
ЧУБУКОВ: Юун болошобо? Шамда юу? (Хватает себя за голову.) Зобоhон лэ хүн гээшэб! Бэеэ буудажархихаб! Үлгэлдэшэхэб! Тамалжа байнат!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үхэжэ байнаб! Бусааха!
ЧУБУКОВ: Тьфу! Мэнэ байтар. Бү бархира! (Убегает.)
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (одна, стонет). Юу хэжэрхибэ гээшэбта! Бусааха! Бусааха!
ЧУБУКОВ: (вбегает). Мэнэ ороод ерэхэ,.. болон бусад, шүдхэр абаашаг тэрэниие! У-уф! Өөрөө тэрээнтэй хөөрэлдэ, харин би, тиимэ, дурамгүй... НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (стонет). Бусааха!
ЧУБУКОВ: (кричит). Шамда хэлэнэ бэшэ гүб, ерэжэ ябана. О-оо, бурхамни, бэеэ хүсэhэн басаганай эсэгэ байха гээшэ юун гэhэн шалгалта гээшэб! Өөрыгөө хутагалжа алахаб! Тиимэ, тон лэ хутаглажа! Хүниие хараажа хаяад, доромжолоод, үлдэжэ гаргаад,.. эдэ бүгэдэ хуул шамhаа,.. ши!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгы, ши!
ЧУБУКОВ: Бишье зэмэтэйб, нээрээ! В дверях показывается Ломов. Зай, хөөрэлдэ энээнтэйгээ өөрөө! (Уходит.)
Наталья Степановна и Ломов.
ЛОМОВ: (входит, изнеможенный). Зүрхэмни айхабтараар сохилжо байна... Хүлни мэдэрэлгүй (эзэгүй) болошобо... Хажуу талам татагалзана.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хүлисэгты, бидэ халта түргэдөө хабди, Иван Васильевич... Мүнөөл hанаандамни орожо байна: үнэн дээрээ Сарнуудай Нуга танай ха юм.
ЛОМОВ: Энэ зүрхэм яатараа сохилно гээшэб... Нуга минии... Нюдэдни хоюулан таталзажа байна...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Танай,.. Нуга танай... Һуугты... Садятся. Эндэ манай тала буруу байгаа...
ЛОМОВ: Би ёhо сахижа тиигээ ха юмбиб... Газар намда тиимэшье үнэтэй бэшэл даа, ёhол ганса үнэтэй...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тиимэ, ёhо... Юуб даа, нэгэ ондоо юумэн тухай хөөрэлдэе.
ЛОМОВ: Тииhээ тиитэрээ намда баримтанууд биил. Минии абга эгэшын хүгшэн эжы танай абын хүгшэн абын таряашадта үгэhэн байгаа...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Болоо, энээн тухай хүрөө... (В сторону.) Юунhээ эхилхэ юм, мэдэнэгүйб... (Ему.) Һаядаа агнуурида гарахаар түхеэрнэ гүт? ЛОМОВ: Һойрто, хүндэтэ Наталья Степановна, хадалга дүүргээд лэ эхилхэ хаб. Та дуулаа гүт? Ямар ехэ гашуудалда ороод байна гээшэбиб! Минии Таабари, тэрэниие мэдэжэ байнат, дохолшоо.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Юун гэhэн хайратай юм! Яаба гээшэб?
ЛОМОВ: Мэдэнэгүйлби... хари, тунтыдхаа юм аа бы, али ондоо нохойнууд хазаба гээшэ гү... (Вздыхает.) Эгээл hайн нохоймни, тэрэ мүнгэн тухай хэлэлтэшьегүй! Би тэрээнэй түлөө Мироновта 125 түхэриг түлэhэн ха юмбиб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Дан ехэдүүлээлта, Иван Васильевич!
ЛОМОВ: Миниихеэр hаа, энэш ехэл хямда. Эрхим нохой.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба өөрынгөө Түлхисын түлөө 85 түхэриг үгөө hэн, Түлхисэ танай Таабариhаа холо дээрэ ха юм!
ЛОМОВ: Түлхисэ Таабариhаа дээрэ гэжэ гү? Яанабта? (Смеется.) Түлхисэ Таабариhаа дээрэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Дээрэ байнгүй яаха юм! Үнэндөө Түлхисэ залуу, үшөө бэеэ хүсөөгүй, гэбэшье гансаараа гү, али бусад нохойнуудтай тэрээнhээ үлүү нохой Волчанецкэдэшье үгы.
ЛОМОВ: Хэшээгыт, Наталья Степановна, тэрэнэй шүдэнүүдынь ниилэдэггүй гэжэ та мэдэнэ ха юмта, тиимэ нохойнууд барандаа hайнаар зуужа шададаггүй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Шүдэнүүдынь ниилэдэггүй? Түрүүшынхеэ дуулажа байнаб!
ЛОМОВ: Доодо үргэниинь дээдэхиhээ богони гэжэ мэдүүлнэб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Та хэмжээ hэн гүт?
ЛОМОВ: Хэмжээ. Үргээжэ ябахадаа үшөө болохо, харин хүсэжэ зууха болоо hаа, хай даа...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Нэгэдэхеэр, манай Түлхисэ үүлтэртэ, hайн нохойнуудhаа гарбалтай, Хүллөөшэ Һүүшэ хоёрой хүбүүн, харин танай эреэн, шара-хүрин нохойн үүлтэрые ойлгохошьегүйш... Тиигээдшье үтэлшэнхэй, түрэхын эрэмдэг, хатайр морин шэнги...
ЛОМОВ: Үтэлшэнхэй,.. би энээнэйнгээ түлөө танай табаншье Түлхисэ абахагүйлби... Яажа болохо юм? Таабари — нохой, тиихэдэ Түлхисэ гэжэ,.. арсалдажаш байхань энеэдэтэй... Тэрэ танай Түлхисэ мэтын нохойнууд гүйгөөшэ нохойнуудые баридаг урдаа байhан эзэндэ дүүрэн байдаг. Хорин таба — эгээл таараhан сэн.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тан соо мүнөөдэр, Иван Васильевич, ямар нэгэн эсэргүүсэлгын шүдхэр hууна ха. Байжа байтараа Нуга минии гэхэт, тиигэжэ байтараа Таабари Түлхисэhөө дээрэ гэнэт. Һаналhаа бусад юумэ хэлэдэг хүндэ дурагүй хүм. Түлхисэ танай,.. юун гэхэ юм даа,.. тэнэг Таабариhаа зуу дахин дээрэ гэжэ hайн мэдэнэ ха юмта. Юундэ гэдэргэнь хэлэнэбта?
ЛОМОВ: Наталья Степановна, та намайе hохор гү, али тэнэг гэжэ тоолоно хат гэжэ хаража байнаб. Ойлгыт, танай Түлхисын шүдэнүүд ниилэдэггүй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Худал.
ЛОМОВ: Ниилэдэггүй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (кричит). Худалаар хэлэнэт!
ЛОМОВ: Юундээ иигэжэ hүүхирбэт, абхайхан?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Юу хэрэггүй юумэ хэлэжэ байнабта? Сухал хүрэхөөр! Танай Таабариие буудажа алахаар болоо, тиихэдэ та тэрээнээ Түлхисэтэй зэргэсүүлжэ байхат!
ЛОМОВ: Хүлисэгты, минии энэ арсалдаа үргэлжэлүүлхэ аргамни үгы. Зүрхэмни сохилжо байна.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Балай юумэ ойлгодоггүйл ангуушад аhан ехээр арсалдадаг юм байна гэжэ анхарбаб.
ЛОМОВ: Абхайхан, гуйнаб таниие, абяагүй болыт даа... Зүрхэмни тэhэршэхээ байнаа... (Кричит.) Абяагүй бологты!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Түлхисэ танай Таабариhаа зуу дахин дээрэ гэжэ ойлгоогүй сагтатнай абяагүй болохогүйб!
ЛОМОВ: Зуу дахин доро! Үхэhэй саашаа тэрэ танай Түлхисэ! Сабиргаймни,.. нюдэм,.. мүрэмни...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Танай тэнэг Таабариие алаhанайшье хэрэг үгыл даа, тэрээншьегүй үхэхэ туйлдаа хүрэнхэй ха юм!
ЛОМОВ: (плачет). Анираа хатагты! Зүрхэмни тэhэрбэ!!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгы, абяагүй болохогүйб!
Те же и Чубуков.
ЧУБУКОВ: (входит). Үшөө юум?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба, үнэн зүрхэнhөө хэлэгтыл даа: али нохойниинь дээрэб — манай Түлхисэ гү, али энээнэй Таабари гү?
ЛОМОВ: Степан Степанович, гуйнаб таниие, нэгэл юумэ хэлэгты: танай Түлхисын шүдэнүүд ниилэдэггүй бэзэ? Тиимэ гү, бэшэ гү?
ЧУБУКОВ: Тиимэш байг лэ? Энэ ямар тиимэ онсо болоо юм! Тиибэшье бүхы тойрог соо энээнhээ үлүү нохой үгы,.. болон бусад.
ЛОМОВ: Гэбэшье минии Таабари үлүү бэшэ гү? Һэшхэлээрээ!
ЧУБУКОВ: Та сэдьхэлээ бү хүдэлгэгты, хүндэтэмни... Хэшээгты... Танай Таабари, нээрээ тиимэ, өөрын hайн талануудтай... Һайн hүрэгэй, хүлнүүд дээрээ лаб байдаг, гуянь эрид,.. болон тиимэрхүү. Гэбэшье энэ нохой, мэдэхээ hанаа hаатнай, хоёр тон шухала дутагдалнуудтай: хүгшэрөө, тиихэдэ хоншоорынь богони.
ЛОМОВ: Хүлисэгты, зүрхэмни сохилжо байна... Баримтануудые хараял даа... Маруськинай шугы соо минии Таабари графай Дэлисэтэй толгой ниилүүлжэ гүйлдөө hэмнэй, тиихэдэ танай Түлхисэ бүхэли модо хожомдоо hэн.
ЧУБУКОВ: Тэрэ графай үргээлшэн тэрэниие ташуураараа сохёо, тиигээд тэрэш хожомдоо ха юм.
ЛОМОВ: Сохюулаагүйдөө арганьгүй байгаа. Бүхы нохойнууд үнэгэнэй хойноhоо гүйлдөө, харин танай Түлхисэ хони даража, зулгаажа захалаа ха юм. ЧУБУКОВ: Худалаар!.. Хонгорхомни, би түргэн сухалтай хүм,.. тиимэ, гуйнаб таниие, энэ арсалдаагаа болюулая даа. Ондоо хүнэй нохойе харахадаа хүнүүдэй атаархахада сохёо юм бэшэ гү... тиимэ! Барандаа үзэн ядаашад! Ташье, ноён, нүгэлтэйт! Халтал, нээрээ тиимэ, анхарагты даа, хэн нэгэнэй нохойн танай Таабариhаа дээрэ байбал,.. та тэрэ дороо,.. тиимэ,.. эхилдэгта,.. тиимэрхүү. Би хуу hанадагби!
ЛОМОВ: Бишье hананаб!
ЧУБУКОВ: (дразнит). Бишье hананаб... Та, теэ, юу hананабта?
ЛОМОВ: Зүрхэм сохилжо байна... Хүлни hалаа... Аргамгүй.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (дразнит). Зүрхэн сохилжо байна... Та юун ангуушан гээшэбта? Үнэгэ намнахын орондо эдеэнэйнгээ таhалга соо, пеэшэн дээрээл, тархаануудаа даража хэбтэхэ хүнта. Зүрхэн сохилжо байна...
ЧУБУКОВ: Нээрээ, та юун ангуушан гээшэбта? Танда, нээрээ тиимэ,.. иигэжэ сохилжо байhан зүрхэтэй,.. эмээл дээрэ собхоржо ябанхаар, гэртээл hуухаар. Агнажашье байдаг hаа яана гэнэт, арсалдаа үүсхэжэ, бусадай нохойнуудта hаалта болохын түлөөл гарадаг ха юмта,.. болон бусад. Би түргэн сухалтай хүм, энэ хөөрэлдөөгөө орхиё даа. Та оройдоошье, нээрээ тиимэ, ангуушан бэшэт!
ЛОМОВ: Та, юу, ангуушан юм гүт? Графта нялтаганахын түлөөл гаралсадаг бэшэ гүт,.. нюуса бодолнуудаараа талархалыень эзэлхэ гэжэ... Зүрхэм!.. Та худхаляатай хүнта!
ЧУБУКОВ: Юу? Би худхаляатай гэжэ гү? (Кричит.) Анираа хата!
ЛОМОВ: Худхаляатай!
ЧУБУКОВ: Үх-хибүүн! Гүлгэн!
ЛОМОВ: Үтэлhэн үхэр хулгана! Бурханда харша!
ЧУБУКОВ: Бү дуугара, үгы hаашни яндан буугаар торхируу буудаhан шэнги буудажархихаб! Эшхэрээшэн!
ЛОМОВ: Танай наhа бараhан hамган таниие,.. о-оо, зүрхэмни!.. сохидог байhан гэжэ бултанда мэдээжэ... Хүлни,.. сабиргаймни,.. ошонууд... Унабаб, унабаб!.. ЧУБУКОВ: Харин ши өөрөө түлхюур баригшынгаа ула дорош!
ЛОМОВ: Тиихэл hэн,.. тиихэ,.. зүрхэмни тэhэршэбэ! Мүрэмни мултаршаба... Мүрэмни хаанаб?.. Үхэжэ байнаб! (Падает в кресло.)Эмшэниие! (Обморок.) ЧУБУКОВ: Үхибүүн! Эхыншни hүн урал дээрэш хатаагүй! Эшхэрээшэн! Муудажа байнаб! (Пьет воду.) Муу боложо байна!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Та юун ангуушан гээшэбта? Та морин дээрэшье hуужа шададаггүйт! (Отцу.) Аба! Энэш яаба? Аба! Харыш, аба! (Взвизгивает.) Иван Васильевич! Энэш үхэшөө!
ЧУБУКОВ: Минии досоо аягүй болоод байна!.. Амимни түүрэжэ байна!.. Агаар, агаар хэрэгтэй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Энэш үхөө! ( Треплет Ломова за рукав.) Иван Васильич! Иван Васильич! Юу хэжэрхибэ гээшэбибди? Үхөөл даа! (Падает в кресло.) Эмшэниие, эмшэниие! (Истерика.)
ЧУБУКОВ: О-ох!.. Юун болооб? Шамда юун хэрэгтэй болооб?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (стонет). Энэш үхэшэбэ!.. Үхөө!
ЧУБУКОВ: Хэн үхөө гэжэ? (Поглядев на Ломова.) Нээрээ үхэшөөл! Эсэгэтэн! Уhа! Эмшэниие! (Подносит ко рту Ломова стакан.) Уугты!.. Үгы, уунагүй... Тиихэдээ нээрээ үхэбэ ха юм даа,.. болон тиимэрхүү... Зоболонто хүн! Би юундэ духа руугаа тобшо ябуулнагүйбиб? Юундэ би мүнөө болотор өөрыгөө хутагалжа алаагүйбиб? Юу хүлеэнэбиб? Намда хутага үгэгты! Ташуур буу үгэгты! Ломов шевелится. Энэш амидыржа захалба хэбэртэй... Уугты даа уhа! Иигээд...
ЛОМОВ: Ошон... Манан... Энэ хаана байнабиб?
ЧУБУКОВ: Түргэн гэрлээд орхигтыл даа, шүдхэр абаашаг таанарые! Энэш зүбшөөнэ! (Соединяет руки Ломова и дочери.)Энэш зүбшөөнэ,.. болон тиимэрхүү. Та хоёрто үршөөлөө үгэнэб,.. болон бусад. Гансал минии амар заяа бү таhалагты! ЛОМОВ: Аа? Юу? (Поднимаясь.) Хэниие?
ЧУБУКОВ: Энэш зүбшөөнэ! Зай? Таалалдагты, тиигээд,.. тиигээд шүдхэр абаашаг таанарые!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (стонет). Энэш амиды... Тиимэ, тиимэ, би зүбшөөнэб...
ЧУБУКОВ: Таалалдагты!
ЛОМОВ: Аа? Хэниие? (Целуется с Натальей Степановной.) Ехэл зохид... Хэшээгыт, юун боложо байнаб? Аа, тиимэ, ойлгоноб... Зүрхэмни, ошонууд... Би жаргалтайб, Наталья Степановна... (Целует руку.) Хүлшье мэдэрэлгүй болоо даа...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Би,.. бишье баhа жаргалтайб...
ЧУБУКОВ: Ээм мүрэ дээрэhээм хада уулын унажа ошоhондол... Уф-фэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Харин,.. эгээ мүнөө сэхэ хэлэгты даа: Таабари Түлхисэhөө доро гэжэ.
ЛОМОВ: Дээрэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Доро!
ЧУБУКОВ: Зай, иигээд лэ гэр бүлын жаргал эхилбэ хаш! Шампанска асарагты!
ЛОМОВ: Дээрэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Доро! Доро! Доро!
ЧУБУКОВ: (стараясь перекричать). Шампанска! Шампанска асарагты!
ХҮШЭГЭ❚
Степан Степанович Чубуков, газар эдлэгшэ
Наталья Степановна, тэрэнэй басаган, 25-тай
Иван Васильевич Ломов, Чубуковай хүршэ, баһал газар эдлэгшэ, тарган, томо, гэбэшье һэжэгүүшэ хүн
Үйлэнь Чубуковай буусада болоно. Чубуковай гэртэ айлшадые угтажа абадаг таһалга. Чубуков, арадаа хормойтой хубсаһа үмдэһэн, сагаан һабар бээлэйтэй Ломов ороно.
ЧУБУКОВ: (угтажа ошоод). Хонгорхомни, энэ хэниие хаража байна гээшэбиб! Иван Васильевич! Ехэл баярлааб! (гарыень барина) Нээрээ хүлеэгдээгүй бэлэг лэ,.. эж-жыхэмни... Хэрэ байнабта даа?
ЛОМОВ: Һайн бэлэйт. Танайхин хэрэ байнабта?
ЧУБУКОВ: Байналди даа бага-багаар, минии сахюусан, танайл мэгзэмээр,.. болон тиимэрхүү. Һуугыт, гуйнаб таниие... Үнэхөөрөө, хүршэнэрөө мартаха гээшэ муул даа,.. эж-жыхэмни. Хонгорхомни, энэ та яагаа албан ёhоор хэбэртэй? Арадаа хормойтой хубсаhан, hабар бээлэй,.. болон тиимэрхүү. Али хайшааб даа, ошожо ябана гүт, хүндэтэмни?
ЛОМОВ: Үгы даа, гансал танай руу, хүндэтэ Степан Степаныч.
ЧУБУКОВ: Теэд, юунэйхиие гэжэ энэ арадаа хормойтой хубсаhа (фрак) үмдөөд? Эгээл Шэнэ жэлдэ урид мэдээсэhэн айлшан мэтэ!
ЛОМОВ: Харагты даа, ямар хэрэг гэжэ. (гарыень дүнгэжэ баяряад) Би танайда, хүндэтэ Степан Степаныч, нэгэ гуйлтаараа амар зяаетнай таhалан, орожо ерэбэб. Урдандаашье нэгэнтэ бэшэ туhа эридэг hэм, та үргэлжэ, тиигэжэ хэлэхэ юм hаа даа,.. харин би, хүлисэгты, hэгшэнги байнаб. Уhа балгаhууб, хүндэтэ Степан Степаныч. (уһа балгана)
ЧУБУКОВ: (хажуу тээшээ). Мүнгэ урьhалхаа ерээ! Үгэхэгүйб! (тэрээндэ) Ямар хэрэг болооб, гоё хүн?
ЛОМОВ: Харагты даа, Хүндэтэ Степаныч,.. зэмэтэйб, Степан Хүндэтэевич,.. гэлтэй, би айхабтар хүлгэнхэй байнаб, харана гүбтэ даа... Нэгэ үгөөр, гансал та намда туhалжа шадаха байнат, иимэ эрхэдэ хүртэхэ гэжэ оролдоошьегүй hаамни,.. танай туhада хүртэхэб гэжэ hанаашархахашье эрхэгүйб...
ЧУБУКОВ: Зай, бү унжагайруулыт даа,.. эж-жыхэмни! Эрид хэлэгты! Зай?
ЛОМОВ: Мэнэ... энэ дороо. Юуб гэбэл, би танай басаганай, Наталья Степановнагай, гарые эрихэ гэжэ ерээ hэм.
ЧУБУКОВ: (баяртайгаар). Эж-жыхэ-эн! Иван Васильевич! Дабтагты даа дахин, дуулабагүйб!
ЛОМОВ: Би эрихэ нэрэ түрэтэйб...
ЧУБУКОВ: (таһа дүүрэн). Хонгорхомни... Би ехэл баяртайб,.. болон тиимэрхүү... Тиимэ, нээрээл тиимэрхүү... (тэбэринэ, таалана) Үнинэйл бодолтой hэм. Энэ саг үргэлжэ намтаяа байдаг бодолни. (нулимса дуһаагаад абана)
Би танда үргэлжэ дуратай байгааб, өөрынгөө хүбүүндэ мэтэ. Та хоёрто зүбшэл, дура бурхан үршөөг,.. болон тиимэрхүү, бил үргэлжэ хүсэдэг байгааб... Юундээ мухар мунса шэнги байшаба гээшэбиб? Баярлаhандаа бахардашабаб, эсэслэн бахардашооб! О-ох, би үнэн зүрхэнhөө... Ошожо Наташые наашань дуудаhууб,.. болон тиимэрхүү.
ЛОМОВ: (уяран). Хүндэтэ Степан Степаныч, намда зүбшөөхэ гээшэ аа гү, та юун гэжэ hананат?
ЧУБУКОВ: Иимэ, нээрээ иимэ гоё хүн,.. гэнтэ тэрэ зүбшөөнгүй байха гэжэ! Миисэгэй мэтэ дуратай байгаа юм бэшэ гү,.. болон тиимэрхүү... Мэнэ гэhээр! (ошоно). Ломов. Гансаараа.
ЛОМОВ: Хүйтэн гээшэнь... Шалгалтын урда мэтэ шэшэржэ байнаб. Гол шухалань — шиидэхэ хэрэгтэй. Удаан бодожо, түдэгэсэжэ, олон табые хэлэжэ, тон лэ өөртөө таарамжатайе, тиихэдэ үнэн дура хүлеэжэ байха болоо hаа, хэзээдэшье гэрлэхэгүйш... Брр!.. Хүйтэн гээшэнь! Наталья Степановна эрхим эзэн эхэнэр, зохидхон, эрдэмтэй,.. намда ондоо юун хэрэгтэй юм? Гэлтэй, мүнөөнhөө сэдьхэлни доhолоод, шэхэмни шууяжа захалшаба. (уһа балгана) Намда hамга абангүй байжа болохогүй... Нэгэдэхеэр, 35-тай болошобоб — оройтохоо байhан наhан гэдэг гээбы даа. Хоёрдохёор, намда зүб, гуримтай ажаhуудал хэрэгтэй... Зүрхэмни гажагтай, сохидолынь үргэлжэ дэндүү, түргэн сухалтайб, айхабтараар сэдьхэлээ хүдэлдэгби... Мүнөө энэ уралнуудни hалганалдажа байна, зүүн нюдэнэйм зубхи дээрээ татажа байна... Харин минии эгээл бузагай юумэн гэхэдэ — нойрни. Орондоо орожо хэбтээд, эгээл унтахаа байтаршни зүүн хажуудаш, юум даа, нэгэ юумэн татаганаад абаха!.. Тэрэнь эгээл мүрэ, толгой рууш дамжаха юм... Хиирэhэн юумэдэл гүйжэ бодохош, нэгэ хэды ябад гээд, дахин хэбтэхэш, тиигээд лэ дахин лэ эгээл унтахаа байтаршни, баhал тэрэл таладаа татаганаад абаха! Тиигэжэ хори дахин дабтагдаха...
Наталья Степановна Ломов хоёр.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (ороно). Нээрээ, бурхан үзэг! Энэ та ха юмта, харин аба: «Ошо, тэндэ хүпеэс бараанда ерээд байна», — гэжэ хэлэбэ ха юм. Иван Васильевич, сайн байнат!
ЛОМОВ: Сайн, хүндэтэ Наталья Степановна!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хүлисэгты, би энэ нюсэгэн бэе дээрээ гэрэйнгээ самсаарби... Бидэ хорхиног сэбэрлэнэбди, хатаахаяа. Яагаа удаанай манайхяар ябаагүйбта? Һуугты... Һуунад. Үглөөнэй хоол бариха гүт?
ЛОМОВ: Үгы даа, hайн бэлэйт, эдеэлээд ябанаб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тамхилагты... Энэ зуруул... Газаамнай зохидхон үдэр боложо байнал, харин үсэгэлдэр ямараар бороо ороо гээшэ hэм, ажалшаднай үдэрөө дүүрэн юушье хээгүй. Танайхин хэды бухалтай болообта? Би, хомхоймни ехэдээд, тэрэ нугаяа хуу сабшажа хаяаб, тиигээд мүнөө баярлахашье юумэн үгы, үжэнэ аа гү гэжэ hанаагаа зобожо байнаб. Халта хүлеэхэл байhан байгаа. Энэ юун гээшэб? Та энэ арадаа хормойтой хубсаhаар (фрактай) бэшэ аалта! Һонин лэ! Нааданда ошожо ябана гүт? Гэлтэй, та яhала зохид болоолта... Нээрээ, яатараа гоёбо гээшэбта?
ЛОМОВ: (сэдьхэлээ хүдэлэн). Хүндэтэ Наталья Степановна... Би зүрхэлжэ-зүрхэлжэ, намайе шагнахыетнай гуйха гэжэ шиидээб... та гайхаха байхат, сухалдахадаашье болохот, гэбэшье би... (хажуу тээшээ) Яаш-шаhан хүйтэн гээшэб!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Юун болооб? Зали. Зай?
ЛОМОВ: Би богонишогоор хэлэжэ туршаhууб. Хүндэтэ Наталья Степановна, намайе үнинhөө, үшөө үхибүүн ябахаhаа, танай гэр бүлые мэдэхэ гэжэ танда мэдээжэ. Минии наhа бараhан абга эгэшэ, тэрэнэй үбгэн, минии тэдээнhээнь үе залгажа газар абаhые та мэдэнэт, танай абада, наhа бараhан эжыдэтнай гүнзэгы талархалаа мэдүүлжэ байдаг юм hэн. Ломовтоной болон Чубуковтоной изагууртан тон лэ эбтэйнүүд, хоорондоо түрэлэй мэтэ гэхээр харилсаатай байдаг бэлэй. Тэрэ мүртөө минии газарай танай газартай ниилээд байдагые та hайн мэдэнэ ха юмта даа. Һанана ёhотойт, минии Сарнуудай Нуга танай Хуhататай хилэ нэгэн ха юм.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Зэмэтэйб, хөөрөөндэтнай халта оролсохом ха. Та «Минии Сарнуудай Нуга» гэнэт... Теэд, тэрэтнай танай юм гү?
ЛОМОВ: Минии...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үшөө юун гэхэбта! Сарнуудай Нуга манай, танай бэшэ!
ЛОМОВ: Үгы, минии, хүндэтэ Наталья Степановна.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Энэтнай намда дуулдаагүй hонин. Хаанаhаа танай байха юм?
ЛОМОВ: Яагаад хаанаhаа гэжэ? Би тэрэ танай Хуhата Дүрэhэн намаг хоёрой хоорондуур шаантаг боложо ороhон Сарнуудай Нуга тухай хэлэнэб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тиимэ-тиимэ... Тэрэш манай...
ЛОМОВ: Үгы, та эндүүрнэт, хүндэтэ Наталья Степановна, тэрэш минии.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Һэгээ орыт, Иван Васильевич! Тэрэ үнинэй танай болоhон гү?
ЛОМОВ: Яагаад үнинэй гэжэ? Би хэды соо өөрыгөө hананабиб, тэды соол манай байhан.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Зай, иигээд орхиё даа, хүлисэгты!
ЛОМОВ: Саарhа-дансанууд сооhоошье элил, хүндэтэ Наталья Степановна. Нэгэ үе Сарнуудайш Нуга арсаалдаатай байhан юм, энэ үнэн; мүнөө тэрэ минии гэжэ бултанда мэдээжэ. Эндэ арсалдажа байhанай хэрэггүй. Харагты даа, минии абга эгэшын хүгшэн эжы энэ Нугые танай абын хүгшэн абын таряашадта хирпиисэ галдажа үгэдэг байhанайнь түлөө ямаршье түлөөhэгүйгөөр, саг болзоргүйгөөр эдлэжэ байхыень үгэhэн байгаа. Танай абын хүгшэн абын таряашад Нугые дүшэн жэлэй туршада ямаршье түлөөhэгүй эдлэжэ байгаа, тиимэhээ өөрынхимнай гэжэ тоолодог байгаа ха юм, хожомынь, тэрэ Дүримэй гарахада...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Оройдоошье энэ танай хөөрэгшөөр бэшэ! Минии хүгшэн аба, тиихэдэ үшөө элинсэг абамни тэдээнэй газар тэрэ Дүрэhэн намаг хүрэтэр гэжэ тоолодог байгаа, тиимэhээ Сарнуудай Нуга манай байгаа. Эндэ юунэй арсалдаан байгаа юм, ойлгоногүйб. Гомдолтойшье!
ЛОМОВ: Танда би дансануудаа харуулхаб, Наталья Степановна!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгы, та зорёолжо, намайе туршажа байнат... Ямар нэгэн, хүлеэгдээгүй, бэлэг шэнги! Гурбан зуу шахуу жэлнүүд соо газар эдлэжэ байн гэhэйш, энэ газартнай танай бэшэ гэжэ мэдүүлбэл! Иван Васильевич, хүлисэгты, энэ шэхэнүүдтээ үнэншэхэеэ болишобоб... Энэ Нуга намда тиимэшье үнэтэй бэшэл даа. Тэндэ оройдоол табан десятиинэ, гурбан зуун түхэриг шахуул сэнтэй юм бэшэ гү, гансал үнэн сэхэ бэшэ ушар сухалыемни хүргэнэ. Юушье хэлэжэ байгты, хамаагүй, гансал үнэн сэхэ бэшэ ябадалые би тэсэхэгүй байнаб. ЛОМОВ: Шагныт даа намайе, гуйнаб таниие! Танай абын хүгшэн абын таряашад, би танда хэлээ hэмнэйб даа, минии абга эгэшын хүгшэн эжыдэ хирпиисэ галдадаг байгаа. Абга эгэшымни хүгшэн эжы, тэдээндэ hай хэхэ гэжэ...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хүгшэн аба, хүгшэн эжы, абга эгэшэ... эндэ би юушье ойлгоногүйб! Нуга манай, тиигээд лэ дүүрээ.
ЛОМОВ: Хари-ээ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Манай! Хоёршье үдэрэй туршада баримтануудые хэлэжэ байгты, хойноо ута хормойтой арбан табаншье хубсаhа үмдэгты, тэрэ манай, манай, манай!.. Танайхи намда хэрэггүй, өөрынхиеэшье алдаха дурамгүй... Яанабта!
ЛОМОВ: Намда, Наталья Степановна, Нугашье хэрэггүйл даа, гэбэшье би ёhо баримталжал тиигэнэб. Дуратай hаатнай, зүбшөөгты, тэрэниие би танда бэлэглэжэрхихэб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Өөрөө би танда бэлэглэхэ аргатайб, минии ха юм!.. Эдэ бүгэдэ, адаг захань, жэгтэй байна, Иван Васильевич! Бидэ таниие мүнөө хүрэтэр hайн хүршэ гэжэ тооложо байгаабди, нёдондо жэл бидэ танда молотилкоо үгөө бэлэйбди, тэрээнhээ боложо бидэ өөhэдөө ноябрь соо таряагаа сохихо баатай болоо hэмди, тиихэдэ та маанарта цыгаануудта хандаhан мэтэ ханданат. Өөрымни газарые өөртэмни бэлэглэжэ байнат. Хүлисэгты, энэтнай хүршэ зоной ябадал бэшэл даа! Миниихеэр, энэтнай баhаhан хэрэг, мэдэхээ hанаа hаатнай...
ЛОМОВ: Танайхяар hаа, би засагай эрхэ хуули бусаар буляагша болоно гүб? Абхайхан, би хэзээшье ондоо хүнэй газар эзэмдэжэ байгаагүйб, энээнэй түлөө би хэндэшье өөрыгөө гэмнүүлхэгүйб... (түргөөр домбодо ошожо, уһа ууна) Сарнуудай Нуга минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Худалаар, манай!
ЛОМОВ: Минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Худал! Би танда баримтануудые харуулхаб! Мүнөөдэртөө, тэрэ Нугада сабшахыень, үбhэшэдөө эльгээхэб!
ЛОМОВ: Юу-у?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Мүнөөдэртөө минии сабшагшад тэндэш бии болохо!
ЛОМОВ: Би тэдэнииеш оро hэегүй үлдэхэб!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тиимэ эрхэгүйт (Зүрхэлхэгүйт)!
ЛОМОВ: (зүрхэеэ барин). Сарнуудай Нуга минии! Ойлгоно гүт? Минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хашхарангүй байжа үзэгтыл даа! Гэртээ ошоод hүүхиржэ, сухалдаа хииганажа байхадатнай болохо, эндэ бэеэ хэм соогоо баригты!
ЛОМОВ: Абхайхан, хэрбэеэ энэ зүрхэнэйм зоболонтой сохидол үгы hаа, hудалайм сабиргайдаа тоншоогүй hаа, би тантай ондоогоор хөөрэлдэхэ hэм! (хашхарна) Сарнуудай Нуга минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Манай!
ЛОМОВ: Минии!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Манай!
ЛОМОВ: Минии!
Эдэ хоёр. Чубуков бии болоно.
ЧУБУКОВ: (оронгоо) Юун болооб? Юундээ hүүхирэлдэбэт?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба, Сарнуудай Нуга хэнэйб гэжэ энэ ноёндо ойлгуулжа үгыт даа, манай гү, али энэ хүнэй гү?
ЧУБУКОВ: (тэрээндэ). Дальбараахамни, Нуга манай!
ЛОМОВ: Степан Степаныч, хэшээгыт, хаанаhаа танай байха юм? Ядахын сагта таньшье бодолтой байгыт! Минии абга эгэшын хүгшэн эжы Нугые танай хүгшэн абын таряашадта саг зуура хэрэглэхээр түлөөhэгүй үгөө hэмнай.
Таряашад дүшэн жэл соо энэ газар эдлээ, тэрээндээ өөрын газар мэтэ дадал болошоо, харин Дүримэй бии болоходо...
ЧУБУКОВ: Хэшээгыт, хүндэтэмни... Гансал таряашадай танай хүгшэн эжыдэ түлэдэггүй байhан ушарые та мартажа байнат, болон тиимэрхүү,.. юундэб гэхэдэ тэрэ үедэ Нугашни арсалдаатай байhан юм, болон бусад... Харин мүнөө, тон тиимэ, тэрээнииеш манай гэжэ нохой бүхэн мэдэхэ болонхой. Та тэрэ газарай зураг хараагүй ха юмта даа!
ЛОМОВ: Тэрэ минии гэжэ би танда гэршэлхэб!
ЧУБУКОВ: Үгы, тиимэ баримтануудые олохогүйт, минии дуратай хүн. ЛОМОВ: Үгы, олохоб!
ЧУБУКОВ: Юунэйхиие иигэжэ хашхарха юм, эж-жыхэмни? Хашхархаараа юушье баримталжа шадахагүйт. Би танайхида hанаашарханагүйб, өөрынхиеэшье алдаха дурамгүй. Юундэ гээшэб? Иимэл ушарай болоод байгаа хада, Нугые өөрын болгожо тоосолдохо бодолтой hаатнай, танда үгэнхаар таряашадта бэлэглэжэрхихэб. Тиим байн!
ЛОМОВ: Ойлгоногүйб! Та хүнэй зөөриие ондоо хүнүүдтэ бэлэглэхэ ямар эрхэтэй юмта?
ЧУБУКОВ: Эрхэтэй гүб, үгы гү гэжэ өөрөө мэдэхыемни зүбшөөгты. Тон тиимэ, та залуу, намтай иимэ хоолойгоор хөөрэлдэлгэдэ дадаагүй хүм,.. болон бусад. Би болобол, та залуу, танhаа хоёр дахин аха байнаб, тиимэhээ намтай хоолойгоо шанга болгонгүй хөөрэлдэхыетнай гуйха байнаб,.. болон тиимэрхүү. ЛОМОВ: Үгы, та намайе тэнэг гэжэ тоолонот, намайе наада барижа байнат! Минии газарые өөрымни газар гэнэт, үшөө тиигээд энээниие анхарангүй байха hэн, хүн шэнгеэр хөөрэлдэхэ hэн гэхэ hанаатай байнат! Һайн хүршэнэр иигэжэ байдаггүй юм, Степан Степаныч! Та хүршэ бэшэ, засагай эрхэ хуули бусаар буляагша гээшэт!
ЧУБУКОВ: Юу? Юун гэжэрхибэт?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба, үбhэшэдөө энэ дороо тэрэ Нуга руу ябуула!
ЧУБУКОВ: (Ломову). Юун гэжэрхибэт, та ноён?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Сарнуудай Нуга манай, би танда үгэхэгүйб,.. үгэхэгүйб,.. үгэхэгүйб!
ЛОМОВ: Харахабди даа энээнииетнай! Тэрэ газар минии гэжэ би танда сүүдээр ойлгуулхаб!
ЧУБУКОВ: Сүүдээр? Тэрэ сүүдтээ үгэхэдэтнай болохо, та ноёнтон,.. болон тиимэрхүү! Болохо! Би таниие мэдэхэб, та, үнэхөөрөө, сүүдлэлсэхэ ушарай гарахыел хүлеэжэ байнат,.. болон бусад... Хоб жэбээрээ өөдэлhэн хүнта. Танай уг гарбалайхид барандаа жэжэхэн заргануудта абтай зон! Барандаа!
ЛОМОВ: Минии гарбалые бү доромжологты! Ломовтонай гарбал соо барандаа үнэн сэхэ байhан юм, танай абга шэнги hангай зөөриие үрижэ-тарижа, нэгэнииньшье сүүдэй урда зогсоогүй!
ЧУБУКОВ: Харин танай Ломовтонай уг гарбалда бултадаа хиирэhэн зон байгаа!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Бултадаа, бултадаа, бултадаа!
ЧУБУКОВ: Үбгэн абатнай уhан архинша, бага абга эгэшэтнай, нэрлэжэ хэлэбэл, Настасья Михайловна, архитектортэй тэрьедэжэ арилаа,.. болон бусад... ЛОМОВ: Танай эхэтнай hаришаhан эхэнэр байгаа. (Хватается
за сердце.) Энэ хажуумни татагад гээд... Тархи руумни сохёод... Эсэгэтэн!.. Уhа!
ЧУБУКОВ: Харин танай эсэгэ шагайша (хаарташан), эдимэр байгаа! НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тэрэ абга эгэшэтнай гэжэ, хоб зөөгөөшэн,.. тон хоморой!
ЛОМОВ: Зүүн хүлни мэдэрэлгүй болошобо... Та — худхаашан-хуймаашан... О-оо, зүрхэмни!.. Нюдэнүүд соомни ошон бутаржа байна... Та муу hаналтайгаар шэлэжэ байнат гэжэ хэндэшье нюуса бэшэ... Малгаймни хаанаб?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Дорой! Хуурмаг! Үзэн ядахаар!
ЧУБУКОВ: Харин та, үнэхөөр тиимэ, хоротой, хоёр нюуртай, аюултай хүнта! Тиимэ!
ЛОМОВ: Аа, малгаймни энэ байна... Зүрхэмни... Хайшаа ошохомниб? Үүдэн хаанаб? О-ох!.. Үхэжэ байна хаб... Хүлни шэрэгдэжэ байна... (Идет к двери.)
ЧУБУКОВ: (ему вслед). Дахин манай руу хүлшье бү табигты!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгэгты тэрэ сүүдтээ! Бидэ харахабди!
Ломов уходит пошатываясь.
Чубуков и Наталья Степановна.
ЧУБУКОВ: Шүдхэр абаашаг! (Ходит в волнении.)
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Харыт, ямар яндан амитам? Энээнэй удаа hайн хүршэнэртөө үнэншөөд турша даа!
ЧУБУКОВ: Өөдэгүй, хүнэй шэнжэгүй амитан! Айбала!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Түрэхын эрэмдэг! Хүнэй газар эзэмдэжэ абаад, үшөө дээрэhээнь хараал-шэрээл табихаяа зүрхэлбэ.
ЧУБУКОВ: Энэ боохолдой, тиимэ-тиимэ, энэ, тахяашалжа, үшөө мэдээ хүргэжэ ерээ ха юм,.. болон бусад! Аа? Мэдээ хүргэжэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Ямар мэдээ?
ЧУБУКОВ: Тиигээ! Шамда хабаатай,.. мэдээ хүргэжэ ерээ ха юм.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Мэдээ? Намда? Ши юундэ энээн тухай намда урид хэлээгүйбши?
ЧУБУКОВ: Тиигээд лэ тэрэ хойноо ута хормойтой хубсаhа үмдөө ха юм! Зайдаhан (сосиска)! Хатаhан hархяаг!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Намда? Мэдээ? А-ах! (Падает в кресло и стонет.) Бусааха тэрэниие! Бусааха! А-ах! Бусааха!
ЧУБУКОВ: Хэниие бусааха?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Түргэн, түргэн! Досоомни муудажа байна! Бусааха! (Истерика.)
ЧУБУКОВ: Юун болошобо? Шамда юу? (Хватает себя за голову.) Зобоhон лэ хүн гээшэб! Бэеэ буудажархихаб! Үлгэлдэшэхэб! Тамалжа байнат!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үхэжэ байнаб! Бусааха!
ЧУБУКОВ: Тьфу! Мэнэ байтар. Бү бархира! (Убегает.)
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (одна, стонет). Юу хэжэрхибэ гээшэбта! Бусааха! Бусааха!
ЧУБУКОВ: (вбегает). Мэнэ ороод ерэхэ,.. болон бусад, шүдхэр абаашаг тэрэниие! У-уф! Өөрөө тэрээнтэй хөөрэлдэ, харин би, тиимэ, дурамгүй... НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (стонет). Бусааха!
ЧУБУКОВ: (кричит). Шамда хэлэнэ бэшэ гүб, ерэжэ ябана. О-оо, бурхамни, бэеэ хүсэhэн басаганай эсэгэ байха гээшэ юун гэhэн шалгалта гээшэб! Өөрыгөө хутагалжа алахаб! Тиимэ, тон лэ хутаглажа! Хүниие хараажа хаяад, доромжолоод, үлдэжэ гаргаад,.. эдэ бүгэдэ хуул шамhаа,.. ши!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгы, ши!
ЧУБУКОВ: Бишье зэмэтэйб, нээрээ! В дверях показывается Ломов. Зай, хөөрэлдэ энээнтэйгээ өөрөө! (Уходит.)
Наталья Степановна и Ломов.
ЛОМОВ: (входит, изнеможенный). Зүрхэмни айхабтараар сохилжо байна... Хүлни мэдэрэлгүй (эзэгүй) болошобо... Хажуу талам татагалзана.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Хүлисэгты, бидэ халта түргэдөө хабди, Иван Васильевич... Мүнөөл hанаандамни орожо байна: үнэн дээрээ Сарнуудай Нуга танай ха юм.
ЛОМОВ: Энэ зүрхэм яатараа сохилно гээшэб... Нуга минии... Нюдэдни хоюулан таталзажа байна...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Танай,.. Нуга танай... Һуугты... Садятся. Эндэ манай тала буруу байгаа...
ЛОМОВ: Би ёhо сахижа тиигээ ха юмбиб... Газар намда тиимэшье үнэтэй бэшэл даа, ёhол ганса үнэтэй...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тиимэ, ёhо... Юуб даа, нэгэ ондоо юумэн тухай хөөрэлдэе.
ЛОМОВ: Тииhээ тиитэрээ намда баримтанууд биил. Минии абга эгэшын хүгшэн эжы танай абын хүгшэн абын таряашадта үгэhэн байгаа...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Болоо, энээн тухай хүрөө... (В сторону.) Юунhээ эхилхэ юм, мэдэнэгүйб... (Ему.) Һаядаа агнуурида гарахаар түхеэрнэ гүт? ЛОМОВ: Һойрто, хүндэтэ Наталья Степановна, хадалга дүүргээд лэ эхилхэ хаб. Та дуулаа гүт? Ямар ехэ гашуудалда ороод байна гээшэбиб! Минии Таабари, тэрэниие мэдэжэ байнат, дохолшоо.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Юун гэhэн хайратай юм! Яаба гээшэб?
ЛОМОВ: Мэдэнэгүйлби... хари, тунтыдхаа юм аа бы, али ондоо нохойнууд хазаба гээшэ гү... (Вздыхает.) Эгээл hайн нохоймни, тэрэ мүнгэн тухай хэлэлтэшьегүй! Би тэрээнэй түлөө Мироновта 125 түхэриг түлэhэн ха юмбиб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Дан ехэдүүлээлта, Иван Васильевич!
ЛОМОВ: Миниихеэр hаа, энэш ехэл хямда. Эрхим нохой.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба өөрынгөө Түлхисын түлөө 85 түхэриг үгөө hэн, Түлхисэ танай Таабариhаа холо дээрэ ха юм!
ЛОМОВ: Түлхисэ Таабариhаа дээрэ гэжэ гү? Яанабта? (Смеется.) Түлхисэ Таабариhаа дээрэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Дээрэ байнгүй яаха юм! Үнэндөө Түлхисэ залуу, үшөө бэеэ хүсөөгүй, гэбэшье гансаараа гү, али бусад нохойнуудтай тэрээнhээ үлүү нохой Волчанецкэдэшье үгы.
ЛОМОВ: Хэшээгыт, Наталья Степановна, тэрэнэй шүдэнүүдынь ниилэдэггүй гэжэ та мэдэнэ ха юмта, тиимэ нохойнууд барандаа hайнаар зуужа шададаггүй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Шүдэнүүдынь ниилэдэггүй? Түрүүшынхеэ дуулажа байнаб!
ЛОМОВ: Доодо үргэниинь дээдэхиhээ богони гэжэ мэдүүлнэб.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Та хэмжээ hэн гүт?
ЛОМОВ: Хэмжээ. Үргээжэ ябахадаа үшөө болохо, харин хүсэжэ зууха болоо hаа, хай даа...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Нэгэдэхеэр, манай Түлхисэ үүлтэртэ, hайн нохойнуудhаа гарбалтай, Хүллөөшэ Һүүшэ хоёрой хүбүүн, харин танай эреэн, шара-хүрин нохойн үүлтэрые ойлгохошьегүйш... Тиигээдшье үтэлшэнхэй, түрэхын эрэмдэг, хатайр морин шэнги...
ЛОМОВ: Үтэлшэнхэй,.. би энээнэйнгээ түлөө танай табаншье Түлхисэ абахагүйлби... Яажа болохо юм? Таабари — нохой, тиихэдэ Түлхисэ гэжэ,.. арсалдажаш байхань энеэдэтэй... Тэрэ танай Түлхисэ мэтын нохойнууд гүйгөөшэ нохойнуудые баридаг урдаа байhан эзэндэ дүүрэн байдаг. Хорин таба — эгээл таараhан сэн.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Тан соо мүнөөдэр, Иван Васильевич, ямар нэгэн эсэргүүсэлгын шүдхэр hууна ха. Байжа байтараа Нуга минии гэхэт, тиигэжэ байтараа Таабари Түлхисэhөө дээрэ гэнэт. Һаналhаа бусад юумэ хэлэдэг хүндэ дурагүй хүм. Түлхисэ танай,.. юун гэхэ юм даа,.. тэнэг Таабариhаа зуу дахин дээрэ гэжэ hайн мэдэнэ ха юмта. Юундэ гэдэргэнь хэлэнэбта?
ЛОМОВ: Наталья Степановна, та намайе hохор гү, али тэнэг гэжэ тоолоно хат гэжэ хаража байнаб. Ойлгыт, танай Түлхисын шүдэнүүд ниилэдэггүй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Худал.
ЛОМОВ: Ниилэдэггүй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (кричит). Худалаар хэлэнэт!
ЛОМОВ: Юундээ иигэжэ hүүхирбэт, абхайхан?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Юу хэрэггүй юумэ хэлэжэ байнабта? Сухал хүрэхөөр! Танай Таабариие буудажа алахаар болоо, тиихэдэ та тэрээнээ Түлхисэтэй зэргэсүүлжэ байхат!
ЛОМОВ: Хүлисэгты, минии энэ арсалдаа үргэлжэлүүлхэ аргамни үгы. Зүрхэмни сохилжо байна.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Балай юумэ ойлгодоггүйл ангуушад аhан ехээр арсалдадаг юм байна гэжэ анхарбаб.
ЛОМОВ: Абхайхан, гуйнаб таниие, абяагүй болыт даа... Зүрхэмни тэhэршэхээ байнаа... (Кричит.) Абяагүй бологты!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Түлхисэ танай Таабариhаа зуу дахин дээрэ гэжэ ойлгоогүй сагтатнай абяагүй болохогүйб!
ЛОМОВ: Зуу дахин доро! Үхэhэй саашаа тэрэ танай Түлхисэ! Сабиргаймни,.. нюдэм,.. мүрэмни...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Танай тэнэг Таабариие алаhанайшье хэрэг үгыл даа, тэрээншьегүй үхэхэ туйлдаа хүрэнхэй ха юм!
ЛОМОВ: (плачет). Анираа хатагты! Зүрхэмни тэhэрбэ!!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Үгы, абяагүй болохогүйб!
Те же и Чубуков.
ЧУБУКОВ: (входит). Үшөө юум?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Аба, үнэн зүрхэнhөө хэлэгтыл даа: али нохойниинь дээрэб — манай Түлхисэ гү, али энээнэй Таабари гү?
ЛОМОВ: Степан Степанович, гуйнаб таниие, нэгэл юумэ хэлэгты: танай Түлхисын шүдэнүүд ниилэдэггүй бэзэ? Тиимэ гү, бэшэ гү?
ЧУБУКОВ: Тиимэш байг лэ? Энэ ямар тиимэ онсо болоо юм! Тиибэшье бүхы тойрог соо энээнhээ үлүү нохой үгы,.. болон бусад.
ЛОМОВ: Гэбэшье минии Таабари үлүү бэшэ гү? Һэшхэлээрээ!
ЧУБУКОВ: Та сэдьхэлээ бү хүдэлгэгты, хүндэтэмни... Хэшээгты... Танай Таабари, нээрээ тиимэ, өөрын hайн талануудтай... Һайн hүрэгэй, хүлнүүд дээрээ лаб байдаг, гуянь эрид,.. болон тиимэрхүү. Гэбэшье энэ нохой, мэдэхээ hанаа hаатнай, хоёр тон шухала дутагдалнуудтай: хүгшэрөө, тиихэдэ хоншоорынь богони.
ЛОМОВ: Хүлисэгты, зүрхэмни сохилжо байна... Баримтануудые хараял даа... Маруськинай шугы соо минии Таабари графай Дэлисэтэй толгой ниилүүлжэ гүйлдөө hэмнэй, тиихэдэ танай Түлхисэ бүхэли модо хожомдоо hэн.
ЧУБУКОВ: Тэрэ графай үргээлшэн тэрэниие ташуураараа сохёо, тиигээд тэрэш хожомдоо ха юм.
ЛОМОВ: Сохюулаагүйдөө арганьгүй байгаа. Бүхы нохойнууд үнэгэнэй хойноhоо гүйлдөө, харин танай Түлхисэ хони даража, зулгаажа захалаа ха юм. ЧУБУКОВ: Худалаар!.. Хонгорхомни, би түргэн сухалтай хүм,.. тиимэ, гуйнаб таниие, энэ арсалдаагаа болюулая даа. Ондоо хүнэй нохойе харахадаа хүнүүдэй атаархахада сохёо юм бэшэ гү... тиимэ! Барандаа үзэн ядаашад! Ташье, ноён, нүгэлтэйт! Халтал, нээрээ тиимэ, анхарагты даа, хэн нэгэнэй нохойн танай Таабариhаа дээрэ байбал,.. та тэрэ дороо,.. тиимэ,.. эхилдэгта,.. тиимэрхүү. Би хуу hанадагби!
ЛОМОВ: Бишье hананаб!
ЧУБУКОВ: (дразнит). Бишье hананаб... Та, теэ, юу hананабта?
ЛОМОВ: Зүрхэм сохилжо байна... Хүлни hалаа... Аргамгүй.
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (дразнит). Зүрхэн сохилжо байна... Та юун ангуушан гээшэбта? Үнэгэ намнахын орондо эдеэнэйнгээ таhалга соо, пеэшэн дээрээл, тархаануудаа даража хэбтэхэ хүнта. Зүрхэн сохилжо байна...
ЧУБУКОВ: Нээрээ, та юун ангуушан гээшэбта? Танда, нээрээ тиимэ,.. иигэжэ сохилжо байhан зүрхэтэй,.. эмээл дээрэ собхоржо ябанхаар, гэртээл hуухаар. Агнажашье байдаг hаа яана гэнэт, арсалдаа үүсхэжэ, бусадай нохойнуудта hаалта болохын түлөөл гарадаг ха юмта,.. болон бусад. Би түргэн сухалтай хүм, энэ хөөрэлдөөгөө орхиё даа. Та оройдоошье, нээрээ тиимэ, ангуушан бэшэт!
ЛОМОВ: Та, юу, ангуушан юм гүт? Графта нялтаганахын түлөөл гаралсадаг бэшэ гүт,.. нюуса бодолнуудаараа талархалыень эзэлхэ гэжэ... Зүрхэм!.. Та худхаляатай хүнта!
ЧУБУКОВ: Юу? Би худхаляатай гэжэ гү? (Кричит.) Анираа хата!
ЛОМОВ: Худхаляатай!
ЧУБУКОВ: Үх-хибүүн! Гүлгэн!
ЛОМОВ: Үтэлhэн үхэр хулгана! Бурханда харша!
ЧУБУКОВ: Бү дуугара, үгы hаашни яндан буугаар торхируу буудаhан шэнги буудажархихаб! Эшхэрээшэн!
ЛОМОВ: Танай наhа бараhан hамган таниие,.. о-оо, зүрхэмни!.. сохидог байhан гэжэ бултанда мэдээжэ... Хүлни,.. сабиргаймни,.. ошонууд... Унабаб, унабаб!.. ЧУБУКОВ: Харин ши өөрөө түлхюур баригшынгаа ула дорош!
ЛОМОВ: Тиихэл hэн,.. тиихэ,.. зүрхэмни тэhэршэбэ! Мүрэмни мултаршаба... Мүрэмни хаанаб?.. Үхэжэ байнаб! (Падает в кресло.)Эмшэниие! (Обморок.) ЧУБУКОВ: Үхибүүн! Эхыншни hүн урал дээрэш хатаагүй! Эшхэрээшэн! Муудажа байнаб! (Пьет воду.) Муу боложо байна!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Та юун ангуушан гээшэбта? Та морин дээрэшье hуужа шададаггүйт! (Отцу.) Аба! Энэш яаба? Аба! Харыш, аба! (Взвизгивает.) Иван Васильевич! Энэш үхэшөө!
ЧУБУКОВ: Минии досоо аягүй болоод байна!.. Амимни түүрэжэ байна!.. Агаар, агаар хэрэгтэй!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Энэш үхөө! ( Треплет Ломова за рукав.) Иван Васильич! Иван Васильич! Юу хэжэрхибэ гээшэбибди? Үхөөл даа! (Падает в кресло.) Эмшэниие, эмшэниие! (Истерика.)
ЧУБУКОВ: О-ох!.. Юун болооб? Шамда юун хэрэгтэй болооб?
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (стонет). Энэш үхэшэбэ!.. Үхөө!
ЧУБУКОВ: Хэн үхөө гэжэ? (Поглядев на Ломова.) Нээрээ үхэшөөл! Эсэгэтэн! Уhа! Эмшэниие! (Подносит ко рту Ломова стакан.) Уугты!.. Үгы, уунагүй... Тиихэдээ нээрээ үхэбэ ха юм даа,.. болон тиимэрхүү... Зоболонто хүн! Би юундэ духа руугаа тобшо ябуулнагүйбиб? Юундэ би мүнөө болотор өөрыгөө хутагалжа алаагүйбиб? Юу хүлеэнэбиб? Намда хутага үгэгты! Ташуур буу үгэгты! Ломов шевелится. Энэш амидыржа захалба хэбэртэй... Уугты даа уhа! Иигээд...
ЛОМОВ: Ошон... Манан... Энэ хаана байнабиб?
ЧУБУКОВ: Түргэн гэрлээд орхигтыл даа, шүдхэр абаашаг таанарые! Энэш зүбшөөнэ! (Соединяет руки Ломова и дочери.)Энэш зүбшөөнэ,.. болон тиимэрхүү. Та хоёрто үршөөлөө үгэнэб,.. болон бусад. Гансал минии амар заяа бү таhалагты! ЛОМОВ: Аа? Юу? (Поднимаясь.) Хэниие?
ЧУБУКОВ: Энэш зүбшөөнэ! Зай? Таалалдагты, тиигээд,.. тиигээд шүдхэр абаашаг таанарые!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: (стонет). Энэш амиды... Тиимэ, тиимэ, би зүбшөөнэб...
ЧУБУКОВ: Таалалдагты!
ЛОМОВ: Аа? Хэниие? (Целуется с Натальей Степановной.) Ехэл зохид... Хэшээгыт, юун боложо байнаб? Аа, тиимэ, ойлгоноб... Зүрхэмни, ошонууд... Би жаргалтайб, Наталья Степановна... (Целует руку.) Хүлшье мэдэрэлгүй болоо даа...
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Би,.. бишье баhа жаргалтайб...
ЧУБУКОВ: Ээм мүрэ дээрэhээм хада уулын унажа ошоhондол... Уф-фэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Харин,.. эгээ мүнөө сэхэ хэлэгты даа: Таабари Түлхисэhөө доро гэжэ.
ЛОМОВ: Дээрэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Доро!
ЧУБУКОВ: Зай, иигээд лэ гэр бүлын жаргал эхилбэ хаш! Шампанска асарагты!
ЛОМОВ: Дээрэ!
НАТАЛЬЯ СТЕПАНОВНА: Доро! Доро! Доро!
ЧУБУКОВ: (стараясь перекричать). Шампанска! Шампанска асарагты!
ХҮШЭГЭ❚