1. Айдай - охотовед
2. Дари - метеостанциин хүдэлмэрилэгшэ, агнууриин бүлгэмэй түрүүлэгшэ
3. Сэрэн ахамад инженер
4. Сэсэг - багша
5. Сэбүүхэй - Сэрэнэй эжы
6. Шэмэд-Сэрэн - үбгэн буурал
7. Женя - фельдшер
8. Лазарь - малай эмшэн
9. Петр Ятабаевич - агнууриин ажахын директор
10. Энхэ Раднаевич - декан
11. Дандар - лесхозой ойн ахамад харуулшан
12. Валентина - метеостанциин хүдэлмэрилэгшэ
13. Ондории - нютагай зайhан
14. Сармаев - полицын участково инспектор
15. Намнам - коммерсант
16. Багли, Вася - ангуушад
17. Староста, залуушуул
Нэгэдэхи үйлэ
Тайзанай арада уран зурааша Б.Т. Тайсаевай «Сарма» гэhэн томо зураг.
Тэгэндэнь томо таhалга, саада ханада диван, үhээдэ алтан зула сэсэг hажаалгажа бүтээгдэhэн люстра. Зүүн гар талаар гэрэй орохо үүдэн, баруун талаар кухниин стол, hандайнууд, саашалаад унталгын таhалгын хаалгаатай дотор үүдэн.
Газааhаа шуурганай абяан дуулдана.
(Сэбүүхэй, Лазарь, Сэсэг, Сэрэн, Айдай, Женя)
С э б ү ү х э й (хүнгэхэн hабаа туланхай столой дэргэдэ hууна). Юрэдөө, яашоо юм гээшэб эдэмнай? Сэрэншье угайдхадаа хайшаа үгы болошоно гээшэб. (Шагнаархана). Газаамнай яагаа hанагдаа үзэгдөөгүй hалхи шуурган бэ-ээ, ай бурхан!
Л а з а р ь. Сэбүүхэй хээтэй, Сэрэн ошоhоор хэды шэнээн болооб? Таахада, давнын давно ябаа ха.
С э б ү ү х э й. Хари, нилээн болоол ошоhоор. Ажалhаа ерэмсээрнь лэ эдеэлүүлэншьегүй эдээнэйнгээ хойноhоо ябуулаа бэлэйлби. Нарин Хушуунай тохойн саада бэе машинаар гараад ерэхэдэ удаан бэшэ гүб даа, Лазарь, тиимэ бэзэ?
Л а з а р ь. Хари даа. Тиихэдээ Айдайтамнай тиишээ алирhанда гараа гэнэбты даа, Сэрэнэй эжы?
С э б ү ү х э й. Тиигээ даа, үглөөгүүр ороходом тиигэжэл хөөрэлдэжэ hуугаа hэн хоюулаа. Yхибүүдээ абаад.
Л а з а р ь. Тиихэдээ эдэмнай Нарин Хушуунай тохой онгосоороо гараа бы?
С э б ү ү х э й. Тиигээл ааб даа. Тохойн саадахи нарhан тужа онгосоор ошоходо түргэн ааб даа, харгыгаар аяар тэрэ хаагуур тойрожо, машинаар дондоржо ябахын орондо.
Л а з а р ь. Сэрэнэй эжы, тэдээнэйнгээ лаб онгосоор ошоhые хараа hэн бэзэт даа?
С э б ү ү х э й. Yгы ши, Лазарь, юу намай доброосолнош, а? Лаб мэдээ, өөрөө хараагүй юумэеэ хэлэхэ аалби? Дүрбүүлээ хүнэг hуулгаа баринхай, хоороб - мооробоо үргэлэнхэй далайн эрье ошожо ябаа hэн тэрэ онгосынгоо байдаг газар руу. Байд гээд харахадам тохой соо онгосоо поршогонуулжа ябаа юм hэн. Мүнөө болотороо хаана юу хэжэ ябадаг юм гээшэб, гайха тагна ехэ! Yшөө энэ яяр шуурганиинь үдэшэ тээшээ буушаба. Ямар аймшагтай шанга hалхин гээшэб! Баруун тээhээ наашалтараа хобхо үлеэлгэн алдаалби, мээл. Суба хэдэрээгүй hаа, шал норошохо hэн хаб.
Л а з а р ь. Хари. Эртүүр мүнөө шуургалба. Хугасааhаа hара урид эхилбэ гээшэ ха Сарма һалхимнай.
С э б ү ү х э й. Мал эртүүр бэлшээриhээ буугаад, сонхоороо харахадам эдээнэйхимнай хотондоо ороогүй байгаа. Эзэдынь бусажа ерээгүй гээшэл даа гээд лэ наашалаалби. Хүлдэхөө hанаhан юумэд ерэхэ юм гү гэжэ hанаад, ушаагыень түлибэб, үхибүүдэйнь хубсаhа хунар гаргажа бэлдэбэб. Шобто норошонхой ерэхэнь гээбы. Тиигээд лэ Сэрэнэйнгээ ерэхэдэ hанаата боложо, хойноhоонь ябуулаалби даа. Хаана ябагашалжа ябаа юм.
Л а з а р ь. Хари гайхалтай. Газаамнай харанхышье болошобо. Бишье эдэ хүршэнэрөө хүлеэжэ ядажа байтараа гэрэлэйнь аhашахада ерээ юм алтай гэжэ ороолби. Гайхалтай. Айдай Дари хоёр тайгаша зон даа, Айдай охотовед хүн гээшэ, шуургалхаа байhыень ойлгохо байгаал. Али ойн оёороор ябажа байhан зон дээрээ ортошоо юм гү даа шуурганда. Иимэ hалхин соогуур онгосоор юу ябаха hэм, ябагалаал гээбы. Тохой тойроод ори гансахан лэ харгы, Сэрэн тэдээнээ олохо даа.
С э б ү ү х э й. Олоходоош олохо юм гээбы, харин энэ хүйтэ нойтон соо яажа ябаа бэ-ээ, угайдхадаа тэрэ үхибүүд…
Л а з а р ь. Баяр бордойhон даа, найматай хүн гээшэш ехэсгээ болонхой. Харин Ондорюушка даараха бээрэхэнь лэ хаш даа.
С э б ү ү х э й. Тэли даа. Жаалда ехэ, арайл дүрбэтэйбди даа…
Сэсэг гэртэ бушуу ороно.
С э с э г. Тэты-сша! Yшөө ерээгүй гээшэ гү эдэмнай, эжы?
С э б ү ү х э й. Yгыл хари. Манайхишье баhа бусаагүй. Ши яагаа, басагаа унтуулаагши?
С э с э г. Тиигээ. ( Лазарь тээшэ эрьенэ ) Сайн, Лазарь!
Л а з а р ь. Сайн, Сэсэг!
С э с э г. Yдэртөө яршаглаад мүртэй унтаагүй юм hэн. Энэ шуурга зүгнэhэн байгаа ха даа. Унтамсаарнь ахайдань харуулаад, наашаа гүйгөөлби дэн удаан болоходотнай.
Л а з а р ь. Ахаймнай теэд хэр хаража шададаг юм ааб даа?
С э б ү ү х э й. Юу хэлээ гээшэбши, Лазарь, намhаа дээрэ харадаг юм ааб даа! Айдайн Баяртай сасуутан гүбэ. Найматай хүн гээшэш, үү, юу хэлээш, жэншэд гүүлэнгүй хараад байха.
С э с э г. Би тиигээ hаа үнеэень hаагаадхихам гээшэ гү, эжы?
С э б ү ү х э й. Тугалыень би табижархёо hэм, хүхэг саашаа. Энэ хүйтэндэ дулаасахашье байха.
Газаа машинын тогтохо абяан дуулдаад, Сэрэн гүйжэ ороно.
С э р э н (Лазарьта). Лазарь, гарыш түргэн! (hөөргөө гүйжэ гарана. Лазарь hуга харайн бодоод, хойноhоонь гарана).
С э с э г. Ой-ё, юун болоо гээшэб, а? Яагаа гээшэб, а?
С э б ү ү х э й. Хайшан гэжэ байжа энэмнай гүйнэб даа?
С э с э г (үүдэ нээжэ, газаашаа шагаана). Ой, Сэрэн! Яагаа гээшэб энэмнай?
С э р э н (cаанаhаа хашхарна). Барииш! Yyдээ барииш, Сэсэг! (Лазарьтай Айдайе хоёр тээhээнь тэлэн оруулна).
С э б ү ү х э й (гараа үбсүүндээ хашан сухарина). Татай! Яагаа гээшэб?
Л а з а р ь. Орондонь абаашая, орондонь.
Унталгынь таhаг руу оронод.
С э с э г. Ой! Энэмнай шал нойтон лэ!
С э б ү ү х э й (хойноhоонь ябана). Али иимэл hаа hогтуу юм гү?
Тайзан халта эрьен, унталгынь таhалга баран харагдана, гэбэшье томо таhалгын ехэнхи хуби харагдаhаар үлэнэ. Сэрэн Лазарь хоёр Айдайе орон дээрэнь hуулгаад, хубсаhыень тайлана.
С э р э н. Сэсэг, аршуул үгыш!
С э с э г (hард гэн асарна). Бари. Хаанаhаа олообши, а? Бэшэниинь хаана юм?
С э р э н (Лазарьтай Айдайн бэе аршана, хуурай хубсаhа үмдэхүүлнэ). Далайн эрьеhээ. Эрьедэ хэбтээ.
С э б ү ү х э й. Даринь хаана юм үхибүүдээрээ гэжэл байхада?! Хаана юм тэдэнь?
С э р э н. Би өөрөө юуш мэдэнэгүйб. (Айдайе хэбтүүлээд, хүнжэлөөр хушана). Эрьедэ гансаараал хэбтээ. Далай дээрэ галзуу шуурган!
С э с э г. Мэдээгүй хэбтээ юм гү?
С э р э н. Хари. Машина руу шэрэжэ оруулхадам hэгээ ороо хэбэртэй hэн.
С э б ү ү х э й. Тиигээд юун гэдэг юм бэшэн тухайгаа?
(Зали)
С э с э г (эрилтэтэйгээр). Сэрэн!
С э б ү ү х э й. Дуугарышгүй энээнээ!
С э р э н. Уф-ф! (шуухирна). Би баhал тиигэжэ hураа хүн бэзэб…
(Зали)
С э б ү ү х э й. Зай?
Л а з а р ь (гуйнгяар). Сэрэ-эн.
С э р э н. Уф! Гансааранби гээ. Тиигээд лэ дүүрээ. Ондоо юушье хэлээгүй. Мүнөө давай энээнээ гол оруулая!
С э б ү ү х э й. Сэсэг, тэрэ сай болоо ёhотой. (Сэсэг кухни руу гаража, сай аягална).
С э р э н. Лазарь, тэрэ доктор басагандаа ошогдохо бологдоо ха, а? Минии машинаар ошоод ерэхэ гүш?
Л а з а р ь. Юу машинаар гэжэ! Манайл урда hууна гүбэ. Ябагаар түргэн ха.
Даб гэн гарана.
С э с э г (аяга сай баряад ерэнэ). Дан халуун гээшэ гү даа.
С э р э н. Энэ соохор мэдээн соогоо яагаад халуун сай уухаб даа. Тэрэ шкаф соонь шэлтэй архи байха (өөрөө гараад, аягалаад асарна, Айдайн толгой үргөөд, амандань асарна). Уу энээниие, Айдай, уу, дээрэ болохо. (Айдай халта уугаад, хахана, сасана, тохоног дээрээ үндыгөөд, тойрон харана). Yшөө нэгэ жаа уу. (Айдай ууна, хэбтээд, абиртуугаар ёолоно).
С э с э г. Энэ халуун сай…
С э р э н. Байг даб дээрээ. Тэрэ ундан шэнгэг. Гол орохо.
С э б ү ү х э й. Айдай, тэрэ бэшэмнай…
С э р э н (таhа дүүрэн). Эжы! Шүлэнэй юумэ гаргаа hаа, hайн байгаа .
С э б ү ү х э й (амаа барин). Ээ… Тон зүб. Хониной hула шүлэн hүрхэй даараhан хүндэ. Энэ гэhээр борлуулаадхихабди.
Сэсэг. Би табяадхиhуу.
Сэрэн. Би сонхо хаагаад ерэхэм. (Газаашаа гарана).
Газаа шуурганай абяан дуулдана, гэрэй оройгоор аадар бороо табжархай табина. Сэбүүхэй Айдайн ойро ошоно, тонгойн байжа шэртэнэ. Айдай толгойгоо иишэ тиишэнь хүдэлгэн байжа аалихан ёолоно.
С э б ү ү х э й. Ай даа. Нэгэл муу юумэн болоо хаш даа хэбэрынь. Тэрэгүй hаа юундэ далайн эрьедэ мэдээ ухаагүй юумэн хэбтэхэ hэм. Мүнөөшье мэдээтэй мэдээгүй. Ай, бурхан тэнгэри! Ум маани бадмай хум! Абарыш маанараа, хайрлыш, хэшээгыш!
Альгаа хабсаран наманшална.
С э с э г (кухни соо юумэ хэн байтараа үүдээр шагаагаад). Эжы, шүлэндөө нэгэ бага лапша хэхэм гээшэ гү?
С э б ү ү х э й. А? Лапша? Yгы, юрэдөө, түрүүн ямар шүлэн хэрэгтэй гэлсээ hэмбибди?
С э с э г. Һула.
С э б ү ү х э й. Теэд hулыл шаныш, Сэсэг, юундэ хадуурнаш? Түрүүшынгээл бодол дахаха юм ха юм.
С э с э г. Талхатай hаа, хоолтой байха гү гэжэ hанаалби.
С э б ү ү х э й. Талхатай, хартаабхатай, hонгинотой…Зүб лэ даа. Теэд энэмнай (Айдайе заан) эдихэ юм аал? Һула шүлэ нэгэшье аяга уубалнь болоо.
С э р эн (газааhаа Лазарь Женя басаган хоёртой ороно). Һэргээ гү даа?
С э б ү ү х э й. Тэрэл хэбээрээ. Тэршэлнэ.
Ж е н я (тогтонгүй үбшэнтэнэй хажууда ошоно, субаяа тайлаад, сагаан халаадаараа үлэнэ. Ороной саанахи стол дээрэ ялагар түмэр хайрсагаа табина, Айдайн толгой барина). Халуунтай. Айдай, хэр байнабта, юунтнай үбдэнэб, а? (Хайрсаг сооhоо шэлтэй эм гаргаад, хүбэндэ дэбтээнэ, Айдайн хамарта асарна).
А й д а й (гараа арбагашуулан, нюураа hэбэнэ). Фу-у!
Ж е н я (дээрэнь тонгойн). Айдай, Айдай, ямарбта?
А й д а й. А? Би гү? (Тохоног дээрээ үндынэ, тойруулан харана. Тэрээнэй дотор хоолой: «Амиды хүн гүб? Yхөөгүй юм аалби?»).
С э с э г (гараад, аягатай шүлэ барина). Бари энээниие, hула шүлэн. Уу.
Ж е н я (Айдайн hугада градусник табина). Халуунииеш шалгае. Ямарбта, а? Хаанатнай үбдэнэб?
А й д а й (дэрэ өөдөө үндыжэ, налайн hагад hууна, аяга абажа, хэды hороно. Дотор хоолойнь: «Ай, бурхан! Эдэ зомни юушье мэдээгүй байна ха юм. Яаба хээбэшье ушарыень хэлэжэ үгэхэ хэрэгтэй»).
С э б ү ү х э й. ( ойронь ошоно ). Бэешни бараг гү даа, Айдай. (Айдай дохино). Юун болооб даа, хүбүүн? Бэшэншни хаанаб?
(Зали)
А й д а й (нюураа уршылган, гараараа толгойгоо хабшана, хоёр тээшээ найгана. hамгад халта сухарин, амаа барина). Би… би… Гэнтэ бүрхөө… Аадар… (Нюргаа сэхэлжэ, сэхэ урдаа харан). Онгосодоо тэдээнээ hуулгааб… Дээрэhээнь майханаар хушааб… Һөөргөө мотоортоо ошооб. Гэнтэ hалхин буушоо… Гүйгөөд ерэхэдэм, үгы…
С э р э н (шэбэнэн татан) Юун үгы гэжэ? Онгосош гү?
А й д а й. Хэншье, юуншье…
Сэсэг Женя хоер уйлаба, Сэбүүхэй наманшалба, Сэрэн гараа хэхэ газараа оложо ядаба, Лазарь халта бүхыгөөд, альгаа нюуртаа абаашаба.
( зали )
С э б ү ү х э й (гэнтэ солоохой орон, нюдөө аршаад, сад гэнэ). Һүй, болиит! Яагаа гээшэбта! Болигты, үтэр түргэн болигты! Юугээшье хүсэд мэдээгүй байгаад, уhа нюдэн бү бологты, тодхор бү шэрэгты энээн руу! Магад, амиды мэндэ аалам? Магад, гаралдаха аалам? Маани мэгзэмээ уншагты, бурхан тэнгэриеэ гуйгты ами наhыень соёрхыт даа гэжэ. Байгал үбгэн далайдаа, Ойхон ехэ баабайдаа зальбарагты. Ойлгоогта, а, намайе? Yшөө дахин бархиралдаад үзөөрэйгты даа, энэ тулгуураа хонхойсо сохижорхихоб наанаhаатнай! Сэсэг, юу байгаабши? Тэрэ шүлөө саашань хоолтой болгоё. Сонхоо юундэ хаагаагүйбши, Сэрэн?
С э р э н (халта гайхангяар). Хаагаалби, эжы.
С э б ү ү х э й. Энэ сонхомнай юундэ юлыгөө юм теэд? (Айдайн хэбтэhэн орон дээрэхи газааhаа хаагдаагүй сонхо заатараа). Тьфу, шоорто мээл! Таанарhаа боложо эртүүр зүнтэглэжэ байна гээшэ гүб, али яана гээшэбиб! Хаалгынь хаангүй зүб орхёош энээниие, хүбүүн.
С э р э н. Эжы, уhа нюдэн бү бологты гээшэшни тон зyб. Мүнөө бэеэ hула табижа байха саг бэшэ. Хамаг арга шадалаараа, бии байгаа арга боломжоороо заха үзүүртэнь гаратар хэхэ бүтээхэ үйлэ хэрэг бшуу даа. Нүхэд, шанга байя, хүсэ шадалаа гулидхая! (Тойроошод зүбшөөнгеэр толгойгоо дохинод). Мүнөө таанар эндэhээ гараад, хэхэ ёhотой юумэеэ хэгты даа. Би халта (долёобороо амандаа асаран) үлэхэм.
Зон гарана, Сэрэн хойноhоонь таhалгын үүдэ хаана, Айдайн хүл үзүүртэ hууна.
Айдай, минии нүхэр, би хуу ойлгожо байнаб. Бэеэ бари, нyхэр, шангаар бари! Бэеэ hула табижа мүнөө огтолон болохогүй. Мүнөө тиигээ hаа, нүгэл хэhэнтэй адлишуу, ойлгоно бэзэш өөрөө? Шинии эбдэрээ hандараа hаа, хамаг юумэмнай урагшагүйдэхэдөө болохобшибы даа. Тэрээнээ бү мартае хоюулан, нүхэр.
(Зали)
Эрье бусажа ерэхэдээ, Айдай, бүри юушье хараагүйгши?
(Зали)
А й д а й. Хараа.
С э р э н. ( һэр-мэр гэн ) Хараа? Юу хараабши?
А й д а й. Сагаан юумэ.
С э р э н. Сагаан юумэ? Хаана? Холо гү?
А й д а й. Холо. Далай соо. Долгин дээгүүр. Хоёр дахин сайбагад гээ. Гэhэн шэнги байгаа.
С э р э н (баяртай шангаар). Тиихэдээ, тиихэдээ тэрэ хараашашни онгосошни ха юм! Тиихэдээ онгосошни тохой соо шэнгээгүй ха юм!
Yүдээр Сэбүүхэй, Сэсэг, Женя, Лазарь болон Намнам юрьен ороод, дарья табилдана.
С э с э г. Тиигээ hаа тэдэмнай амиды мэндэл!
Н а м н а м. Онгосо шэнгэхэгүй, томо ха юм! «Хоёрдохи Казанка» гээшэмнай оройдоо океан далайн онгосо гээшэл!
Л а з а р ь. Зүб хэлэнэш, Намнам! Далай соо мүнөө долгин ехэ тохой булан соохидо орходоо. Тиимэдээл hайн! Мүхэреэтээд байдаг ехэ долгиной орой. Тиимэ долгин дээгүүр hанаа амар ябадаг онгосо ааб даа!
С э р э н. Нүхэд, аргаарагты нэгэ жаа! Бү шууягты! Айдай, онгосо соогоо hэлюурнүүдшни бии юм hэн гү? (Айдай дохино). Амhарта? (Айдай баhа дохино). Тиибэл бидэтнай гаралдажа байна ха юмбибди! Онгосо далайда, hэлюур бии, уhа удхаха амhарта бии. Даримнай хүбүүдээрээ амиды мэндэ!
С э б ү ү х э й (урматайгаар). Хари хэлэнэл гүби таанарта тугаарhаа нааша! Бү бархиралдагты гэжэ юуш мэдээгүй байгаад. Зальбаржал байгты, Даридаа туhалагты алибаа юумээр. Һайн үгөөрөө дурдажа байгты, гал гуламта руунь hанаандаа дуудагты. Дари үхибүүдээрээ тэмсэжэ байна. Дари тэмсэхэ!
Х ү н з о н. Тэмсэхэ, тэмсэхэ!
С э б ү ү х э й. Дари тэмсэхэ! Дари гараа hула табихагүй! Манай басаган гээшэ гүбэ. Байгалай! (Гараа үргэн батална).
Ж е н я (термометр хараад). Ээ даа, энэмнай халууржа эхилбэл! Таанар барандаа гарагты даа.
С э б ү ү х э й. Гарае, гарае. (Бэшэнээ тγлхисэгөөнэ). Тэрээн руугаа шэхээ табяад байхагүй, юу энээн руу хабшуулдаашан гээшэбта! Сэсэг, тэрэ шүлэн болоо гээбы, эдеэлэе эдээнээ.
Баран гарана.
С э р э н (Айдайн толгой барижа үзөөд). Жаалда ехэ! Женя, эмшэлхэ болоолди даа. Эм домшни бии юм бэзэ даа?
Ж е н я. Бии, бии. Би энэ гэhээр бэлдээд орхихом (хайрсагаа уудална, шэлтэй эм хангируулна), энэ гэhээр буйлуулаадхихаб.
С э р э н. Тиигэ, Женя, тиигэ. (Бодоно). Би баhа нэгэ аргатай байхаб эмшэлхэ. Айдай, бишни энэ гэhээр. (Яаруу гарана).
(Айдайн дотор хоолой). «Бодожол байhан юумыем нyхэдни хэлэнэл даа. Нэгэшье үлүү юумэ нэмээгээгүй. Тиибэшье тэдээнэйм үгэнүүд найдал түрүүлнэ. Гэбэшье… Байза, үшөө дахин бодое даа. Зай, hэлюур бии, амhарта бии. Зүб, тэдэмни дээрэhээ майханаар хушаатай. Харин долгин дээгyyр лаб онгосонь сайбалзаа юм гү, али долгиной сагаан дэлhэ хараа юм гүб? Али hорьмоhоо гү? Юундэ теэд хоёр удаа хараhан шэнги болоо hэмбиб? Зай яахаб, онгосом тамарhан зандаа гэе. Тамарhан зандаа. Яагаад теэд долгиной урдаhаа онгосо барихабши? Һамгадhаа байха бата задарюун эрэшүүлэйшье тэрэ томо онгосо залахань бэрхэтэйл. Онгосо руу ороһон уһа тэдэмни эюулхэл юм бэзэ. Харин онгосын хажуу талаараа байтарнь хоёр дабхар гэрэй зэргэ долгиной ерэжэ сохибол, хай даа… (Толгойгоо хабшана. Шуурганай галзуу абяан соо Дариин хуугайлха, үхибүүдэйнь уйлалдаха дуулдана).
Зали
Хайшан гээд баарhадни амиды гаралдахаб даа. Иимэшүү шуурганда онгосоhоо байха томо томо пароходууд, бааржанууд хосорогшол. Мантан томо «Комсомолец» пароход Шэдын тохойдо анхан хосороо hэн. Долоон Нарhадай тохой буланда үшөө нэгэн шэнгээ. Хэншье амиды гараагүй. (Зали). Бү уйла, бэеэ бари! Хайшан гээд теэд бариха хүмбиб? Бү мэдэ, харин бари, шангаар бари!» (Айдай гараараа толгойгоо хабшаад, аниргүйгөөр үбхэр-үбхэр дотороо уйлана ).
Ж е н я (доторойнь байдал ойлгоод, дээрэнь тонгойно, хүбэнгөөр нюдыень аршана). Айдай, халууншни ехэдэхээ hанаа. Давай хоюулан тэмсэе. Тэрэ досоохи хүйтэнииеш намнае, а? (Айдай хайхарамжагүй зангана. Женя хамсыень шамаад, тарилга хэнэ.) Вот хорошо, вот бэрхэш! Һанаата бү боло. Баһа дэн тиигэжэ байжа хэлэжэ болохогүй, конеэшнэ, но үлүү ехээр һанаата бү боло, тэрэшни бүри совсем дэмы. Өөрөө харахаш, хамаг юумэн хуу һайнаар үнгэрхэ, хуу һайн байха.
С э р э н. (газааhаа ороно, Айдайн толгой барижа үзэнэ). Вот ёлки-палки! Но ничё. Энэ гэhээр энээнииешни болюулхабди. (Нюргагүй hандай дээрэ шэлтэй архи пүс байса табина). Сэсэ-эг!
Ж е н я. Ой, Сэрэн, болииш, болохогүйл. Мүнөө hая халуунай тарилга хээд байналби.
С э с э г (ороно). Докторой эмшэлжэ байхада ши нөөхил архияа…
С э р э н. Ямар нөөхил! Ямар архияа! Таанар давай эрэшүүлэй хэрэгтэ бү оролсогты, зай гү? Энэтнай мүнөө архи бэшэ, харин дом. Хара перец, аяга хэрэгтэй.
(Зали)
С э б ү ү х э й ( Саанаһаа зөөлөөр). Басага-аад! Эрэшүүл өөhэдөө мэдэг лэ даа. Баhа тэдээнэй хэрэг гэжэ байдаг ха юм.
С э с э г (үбсүүндээ гараа хабшан). Ууха болихыень Айдайhаа hураг лэ.
С э р э н. Ууха болихыень би нүхэрhөө hуража байхагүйб. Уугаагүй hаань, ама руунь шудхахаб. Асара. Перецтэй архиhаа hайн дом мүнөө байхагүй. Туршагдаhан арга. Дулаасаад унташаха. Yглөө яндагар һайн болоод бодохо.
(Айдайн дотор хоолой). «Яндагар болохош даа хари. Хэрбээ гэр бүлынгөө эндэ байгаа гээшэ hаа, би хэбтэжэшье байхагүй hэм… Тэндэ харанхы, тэндэ дошхон далай, тэндэ галзуу шуурган. Улаан гараараа тэрээн руу табижархёод, үшөө эндэ янгуурхажа хэбтэнэлби. Yзэн яданаб шамай, Айдай, үзэн яданаб!»
С э р э н (Сэсэгэй асарhан аяга руу архи хээд, перец холино, Айдайн толгой үргэн, амандань асарна). Уу энээниие, нүхэр, амталангүй гэнтэл залгижархи. (Айдай ууна. Тэрээнэй дотор хоолой): «Хоро уулгахаа яагааб даа. Yхөө hаамни дээрэ hэн амидыгаар иигэжэ зобонхаар. Мүнөө хэнэй түлөө, юунэй түлөө амиды ябахабиб? Иимэ ехэ гэмтэн яагаад амиды ябаха юм? (Зали). Юун гэжэ?! Юун гэжэ байжа үшөө hорхогононош даа! Юу үнэхөөрөө яндан муу дагадха шэнгеэр бэеэ hула табина гээшэбиб? Сохом бэшэ юумэн дээрэ торолдошоод, аймхай муушуулай зангаар үхэхэ хатаха тухайгаа үшөө бодожо байхаш! Барь гэнэм бэеэ шангаар! Һэргэлэн бай!»
С э с э г (томо аягатай ороно). Айдай, энэ hула шүлэ уу.
С э р э н (аягыень тодожо абаад, стол дээрэ табина). Халта хүлеэе. Тэрэ унда hаял уубабди.
(Айдайн дотор хоолой). «Наhаараашье хүнэй харууhанай боложо үзөөгүй аад, яагааш аягүй юм гээшэб. Туhалаабди гэжэ эдэ нүхэдэйнгөө эды оролдожо байхада доторойнгоо муу бодолнуудта баригдажа тумбайшанхай байхань гахай бүдүүлиг шуу. Һэшхэлыеньшье тэбшэхэ хэрэгтэй».
А й д а й (орон дээрээ үндын hууна). Шүлөө үгэ даа, Сэсэг.
(Хэды-еды hороод, бусаана. Сэсэг заал руу гарана. Саагуурнь хүнүүдэй аалихан хөөрэлдэхэ, аяга амhартын хангираад абахань хаа-яа дуулдана)
(Айдайн дотор хоолой). «Нээрээшье, нэгэ жаа бодолтой юм hаамни, иимэ гэнэ тодхор тохёолдохогүй байгаа. Теэд хаанаhаа шуурган гэнтэ буушаха гэжэ мэдэхэбши? Орой намар гү, али эртын хабараар буудаг гэнтын hалхин агшал Сарма гээшэмнай. Хаа-яа зундаашье үзэгдөө юм аабза. Ямар гэм зэмым түлөө иигэжэ намайе хэhээхэ болоноб? Ямар нүгэлэйм түлөө?» (Гэнтэ орон дээрээ бодон hуугаад, орилон hагад шангаар). Яахадаа?! Юунэй түлөө?! А, Сэрэн? А, Сэсэг?!
С э р э н (ехэ мэгдүүгээр). Айдай, аргаар, Айдай, бэеэ барииш даа.
(Лазарь, Намнам, Сэбγγхэй юрьелдэн ороод, түдэгэсэн зогсонод)
А й д а й. Би яагаа, далай бузарлаа гүб, а? Али хангай тайга гү? Али би хомхойржо ябаа гүб? Яахадаа далай иигэхэ болооб?! Минии гэмтэй юм hаа, өөрыем абаашахаа яагааб? Минии бүлэ яагаа юм?! Минии үхибүүд, хорхойдо хориггүй минии жаахан хүбүүд яагаа юм?! (Нюураа альгандаа бухан уйлана).
С э б ү ү х э й (толгойень эльбэн). Мухаа, хамаагүй, хамаагүй, халта уйлаадхихада хамаагүй. Досоошни хүнгэрхэ…
А й д а й (хүгшэнэй энгэртэ нэнгэн). Сэрэнэй эжы! Эжы! Бусааг намда тэдээниием! Һөөргэнь намда бусааг! Би тиигээгүй hаань, тиигээгүй hаань, би… би… (Орилон, орон дээрээ унана).
С э б ү ү х э й. Бусааха, заабол бусааха! Бурхан тэнгэри хуул мэдэжэ, хуул хаража байгаа гүбэ. Дари та хоерой γргэлхэ ямар нүгэл байба гээшэб! (Наманшалан). Ай, бурхан тэнгэри! Ойхон ехэ баабай! Аюул тодхорhоо зайлуулыш, ами наhыень абарыш!
С э р э н. Айдайда ямар нүгэл байхаб? Охотовед хүндэ тиимэ хирэ халдахагүйл.
С э с э г. Халдаха бариха гэжэ хэлэһэнэйшье үлүү. Манай нүхэдэй ябадал дэмбэрэлтэйлшье, буянтайшье үйлэ хэрэгүүд агшал. Дари баһа ойн харуулшан мэргэжэлтэй хүн. Тэрэ сагдуул модо тариһан тухайнь һаныел. Урзанда тариhан сагдуулынь hөөл hайнаар өөдэлжэ байна ха юм. Тэрэ Байсын хүндыдэ тариhан мододынь! Тэндэхи нарhан тужаhаа ганса түгсүүлэй үлэтэр хуу хиргаа hэмнэй модо отологшод! Һургуулидаа бидэ энэ темээр сочинени бэшэжэ байнабди.
С э р э н . Тэрэ тон зүб! Нүгэл буян хоерой жэшээ нэгэ газарта!
С э б ү ү х э й. Yхибүүд! Хүрөө! Хүрөө бологты! Дайра дээрэ дабhа адхажа…
Л а з а р ь. Зүб, зүб! Нүгэл буянгаа эндэ мүнөө ухашалаад яахамнайб. Айдай, уhа нюдэн болоходо туhа гэжэ байхагүй. Тэрээгээрээ, хари, гэнтэ тодхор шэрэжэ байгшабди. Болиё, нүхэд!
Ж е н я. Таанар гарагты даа, зай гү?
С э р э н (хоолойгоо шангадхан). Олоороо энээ руу нэбшылдээд яахамнайб, нүхэд. Гэртээ ябагты. Yглөө гэжэ байха. Сэсэг бидэ хоёр эндээ үлэнэ бэзэбди.
Ж е н я. Би баhа үлэхэб.
С э р э н. Тиимэ ааб даа, Женя, ши үлэлсэхэш. Шам тухай хэлэлтэшьегүй. Эжы, ши хари даа, үхибүүднай баһа яажа байгаа юм. (Зал руу гарана).
(Айдайн дотор хоолой). «Yхибүүдни яажа байгаа юм? Даримни яажа байгаа юм, а? Яажашье байгты, гансал амиды мэндэ бусагты! Бусагты намдаа! Намда бэшэ ондоо юуншье хэрэггүй. Нүгэлтэй hаам, бурхан тэнгэри, өөрыем абаарай. Туhалыш даа, тэнгэри бурхан, гуйхын ехээр гуйнаб. Би бэшэ ондоо юушье, хэзээдэшье гуйжа байхагүйб. Бүлыемни бусаажа үгэ».
Валентина гэртэ ороно.
В а л е н т и н а (гараа үбсүүндээ хашан). Метиостанциhаа аюулай дохёо үгөөбди. Хото руу дамжуулаабди. Далай дээгүүр нэгэшье томо онгосо үгы хаш, хэншье харюусанагүй. Ямар бэ Айдай, а?
С э с э г (угтан ошожо, шэбэнэн hагад). Ой, Валентина! Халуураа. Ехэ халуунтайл даа. Доктор басаган ойронь. Тарилга хээ.
В а л е н т и на. Ой-ё-даа…
(Айдайн дотор хоолой). «Халуураа? Хэн? Би гү? Би наhан соогоо үбдэжэ үзөөгγйлби. Yбшэнhөө байха ханяаданшье намда хүрэдэггүй юумэл!»
С э р э н (заал сооhоо). Бараг даа, Валентина. Айдай саhан дээрэшье унтахадаа яадагшьегүй, түмэр хатуу бэетэй. Бараг болохо.
С э с э г. Валентина, шамда шүлэ хээдхихэм.
В а л е н т и н а. Байг, байг. Баабаймнай хотоhоо үшөө бусаадүй. Би гэртээ яараhуу. Хүлдэхөө hананхай үлэн хооhон ерэхэ юм бэшэ гү. Шүлөө халааhуу даа харижа. (Гарана).
С эр э н (саанаhаа). Женя, тэрэ диван дээрэ амара. Хаана хэбтэхээ, Сэсэг, өөрөө мэдэнэш. Таанар дуурд гэжэ байгты. Би манахам.
(унтариин таhаг орожо, Айдайн хүл үзүүртэ hууна)
(Айдайн дотор хоолой). «Манахам? Намай гү? Адуун шэнгеэр гү? Адуун тухай Даринь юун гэжэ хэлээ бэлэй? А, адуун гэжэ гү, ямар hайхан амитам даа, ямар зөөлэн, ямар ульгам үгэб даа гэнэ hэн гү. Мори абае, ой тайгадашье, гэр тойроноошье маша ехэ туhатай байха гээ hэмнай. Һаналыень лэ тэбшэхын тула тиихэдэ мори абаа бэлэйлби. Тиихэдээл сабидарайнгаа аша туhые хүсэд ойлгоо hэм. Анханһаа ото ябагаар ябажа hурашаhан аад, морин унаа тухай бододогшьегүй байгаалби. Яажа тиихэдэ Дариингаа үгэ дуулаа hэмбиб».
А й д а й . Һайнши даа, Дари.
С э р э н (ороной нюрга түшөөд hууhанаа).Юун? Айдай, юун гэнэш даа?
Ж е н я (үүдээр ороно). Дуугараа гү?
С э р э н (ааляар). Һамгандаа баяр хүргэнэ.
Ж е н я. Ехээр халуурба гээшэл даа. Уушханиинь харлагшаб. Баhа нэгэ тарихам гээшэ гү? Дээрэ дээрэhээнь тарихада зүрхэндэнь баhа хүндэ байхал даа.
С э р э н. Тари, Женя, тари! Айдайн зүрхэн юуш диилэхэ, моринойхидол хүсэтэй.
(Айдайн дотор хоолой). «Тиигэжэ хэлсэдэг бэлэй гү? Тиимэ үгэ бии агша бэлэй гү? Моринойхидол хүсэтэй, алтан зүрхэн… Дариимни зүрхэн одоол алтан лэ даа. Хаанаб теэд Даримни?»
А й д а й (олойрон). Дари-а!
Ж е н я. Ай баарhан! Олойржо эхилбэ. Халууниинь дэншье hаа ехэдээ гээшэл даа. Камфораар бэеыень γрэе. Халууниинь бууруулха ёhотой.
С э р э н. Тиигэе, тиигэе! Би Сэсэгээ дуудахам.
С э с э г (таhалгын руу орожо ябаhанаа). Би унтаагyйлби. Yрэе, үрэе! Сэрэн, самсыень тайла.
(Сэрэн Айдайн самса тайлана, Айдай эсэргүүсэхээ hанана)
С э р э н. Айдай, самсаа тайлае. Дуулана гүш? Халууншни ехэдэхээ hанаа. Камфорна спиртээр үрөөдхие. Гансата hэб гэшэхэш. Тайла, тайла, бү нобшоро.
(Зали)
(шэнэ үзэгдэл)
Хамтын байрын таhалга. Таhалга соо хэдэн орон. Столой саана урда урдаhаа харалсаад Айдай Дари хоёр hууна. Стол дээрэнь сай, хилээмэн, повидло, сахарница гэхэ мэтэ боро эдеэн табяатай.
А й д а й. Басагадшни зорюута бидэ хоёрые үлээжэ ошобо гү даа, хуу барандаа театр ябашаба.
Д а р и. Зорюута бэшэл даа. Манай басагад театрhаа урилга асараа hэн. Дуратайшуул ошоо.
А й д а й. Ши дурагүй байгаагши?
Д а р и. Нэгэл билет үлөөд байгаа юм hэн. Теэд хоюуландамнай хүртэхэгүйдэнь би арсааб.
А й д а й. Һайнши даа, Дари…
(Зали).
Дари, намда сэхыень хэлэ даа! Ойн ажахын мэргэжэл юундэ шэлээбши?
Д а р и (аалихан энеэнэ). Ши юундэ охотовед болохоо hанаабши?
А й д а й. Ээ! Энэ буруу. Түрүүлжэ би асуудал табяа бшууб. Харюуса.
Д а р и. Ой тайга. Оршон байгаали. Амидарагша ан гүрөөл, шубуу шонхор. Байгаали хамгаалгын орёо хүшэр зорилгонууд. Газар уhанай хэшэг бодолтой дүмүүгээр эдлэлгэ. Иимэл даа.
А й д а й. Зүб даа, Дари. Гамтай дүмүүхэнээр эдлэхэ хэрэгтэй хангайн хэшэг. Илангаяа далай шадархи дайдада. Хэр теэд хүсэ хүрэхэб гэжэ hананабши, Дари?
Д а р и. Хоюулан болоходоо нилээн юумэ туйлахабди даа. Айдай, би шамай хараhаар таарахабди гэжэ ойлгоо hэм. Иимэл хүбүүн намда хэрэгтэй гэжэ бодооб.
А й д а й. Дари, дуратайб гэхынгээ орондо иигэжэ хэлэнэгши?
Д а р и. Һүбэлгэнши даа, Айдай. Теэд ши намда өөрөө дуратайб гэжэ үшөө хэлээгүйлши.
А й д а й. Юу хэлээ гээшэбши? Хэлээгγй гэжэ гү? Тиибэл мүнөө хэлэхэб. Эрэ хγн хадаа. Хожом шамай ходо хашараажа байхагүйб. (Айдай Дари хоёр бодоод, бэе бэедээ дyтэлнэ). Дари, би шамда дуратайб.
(Дари Айдайн энгэртэ нэнгэнэ)
Д а р и. Ямар hайхан үгэнүүд гээшэб. Намда хэншье хэзээдэшье иигэжэ хэлээгүйл. Yшөө дахин хэлыш даа.
А й д а й. Дари, би шамда дуратайб.
(Зали)
Айдайн гэртэ. Айдай тэрэл хэбээрээ орон дээрэ хэбтэнэ. Хүл үзүүртэнь Сэрэнь hуумгашаар hажана. Газаа hалхилхань дуулдана. Ойрохи сонхынь хаалта шэбхээрээ хахинана.
А й д а й. Дари, би шамда дуратайб.
С э р э н (гэнтэ hэреэд, hэр-мэр гэн). Сэсэ-эг, Сэсэг! Женя! Тариха болоо хабди.
С э с э г ( таһалга руу орон). Баhа дуугарна гү даа?
С э р э н. Харыш, хүлhэ һалhан. Ходо олойрно. Айдай, Айдай, унтыш даа, hанаагаа амара. Бэеэ барииш даа, нүхэрни, бэеэ бари.
(аршуулаар нюур, хүзүүень аршана)
Ж е н я. Айдай, ямарбши? Ууса руушни тарихамни.
С э р э н. Тари, Женя. Айдай, халта уруугаа хара даа.
Айдай уруугаа харан хэбтэнэ, нюдөө аршана. Женя тарилга хэнэ. Газаа hалхин ордоhолоод, сонхын хаалта бүри ехээр хахинана.
(Айдайн дотор хоолой). Сэрэн зорюута энээниие хаагаагүй ёhотой. Далай руу хараhан сонхо хаажа, гэр бүлэтэймни холбоо барисааем таhалжа байхань гү? Дари бидэ хоёрой холбоо барисаан хэтэ мүнхэдөө бшуу».(Зали)
Хамтын байра. Тэрэл байдал.
Д а р и. Стипендишни hарадаа хүрэдэг гү?
А й д а й. Yгыл тээшээ байдаг лэ даа.
Д а р и. Миниихишье баhал тиимэ. Гэбэшье тэрээнээ хоюулан хүргэхэ ёhотойбди.
А й д а й. Хари, хэрбээ шинии мүнгөө баряа hаа.
Д а р и. Магад, би мүнгэндэ hалан ааламби?
А й д а й (энеэн). Шинии тиимэ гээшэ hаа, наран баруун тээhээ гараха!
Д а р и (Айдайе нилээн шарайшалаад). Һайн даа, Айдай. Найдалыеш харюулхаа оролдохоб.
А й д а й. Хамаг олзо-доходоо, бүлынгөө бюджет ши баридаг байхаш, Дари.
Д а р и ( бодолгото болонгёор дуугүй дохино). Айдай, хаана байхаяа бидэ хоёр хүсэд hайн хэлсээгyйлди.
А й д а й. Далай шадар лэ ааб даа, манайда. Абымни гэр бии юм. Томо, яндагар hайн зандаа, эрьедэ шахуу. Энэ зундаа тэрээнээ шэрдээд баряад орохобди.
Д а р и. Айдай. (Зали). Айдай, би мүнөөдэр докторто ошооб…
А й д а й. (hэр-мэр гэн). Докторто? Яагаабши? Yбшэлөө аалши?
Д а р и (амыень альгаараа бүглэн). Бэшэ, бэшэ! Мэдэнэ гyш, Айдай (аягүйрхэн), би… ээ… хээлитээ хаб.
А й д а й. Хээлитээ ? Юу хэлээ гээшэбши? (Шанга тэбэринэ). О, минии Ногоон Дари Эхэ! Ямар hайн юумэ хэлэнэ гээшэбши! (Бэлхүүhээрнь үргөөд, эрьюулэн hэнжэгыдэнэ, табяад, гэдэhэндэнь шэхээ табина).
Д а р и (дyмyyгээр хойшолуулна). Мүнөө юун дуулдаха юм даа, боли, Айдай.
А й д а й. Хэдытэйб, а? Хүбүүн гү, али басаган, а?
Д а р и. Доктор хоёр hара шахуу гээл даа .
А й д а й. Ура! Хүбүүн байха ёһотой ! Минии хүбүүн!
Д а р и. Айдай, би иигэжэ hананаб. Мүнөө зунайнгаа шалгалта тушаагаад академическэ амаралта абаха болоо ха. Зунайнгаа амаралтада гарахын урда тээ нэгэ багахан үдэшэ үнгэргэхэмнай гү нүхэдөө суглуулаад, а?
А й д а й. Зүб, тиигэе. Саашаа гэртээ түбхинөөд, би ажалда орохоб.
Д а р и. Ажалда? ( зали ) Харин hургуулиш яаха юм?
А й д а й. Хоюулан адли амаралта абахабди. Ши намай яаха гэжэ hананаш, Дари? Гансаарайеш хүбүүгээ тэбэрюулээд, гэртээ орхихо гэжэ гү? Yгы, тэрэ буруу. Би шамай орхихогүйб. Хоюулан лэ хадаа хоюулан. Бидэ гадарhаа туhа хүлеэжэ байхагүйбди, түрэлхидтөө түбэг татахагүйбди. Бишни ажалда орохоб. Хүбүүнэйнгээ бордойтор hуралсалаа саашань үргэлжэлүүлхэ аргатай болоод байхабди.
Д а р и (Айдайе тэбэрижэ, баяр жаргалhаа уйлан). Би жаргалтайhаа жаргалтай хүн гээшэ хаб. Намда ондоо хэншье, юуншье хэрэггүй.
А й д а й. Намдашье. Дари, хоюулан тангариг үргэхэмнай гү?
Д а р и. Өөhэд тухайгаа гү?
А й д а й. Тиимэ ааб даа. Хойноhоом дабта. Бурхан тэнгэриин урда (Дари дабтана), Yлгэн ехэ газар дэлхэйнгээ урда бидэ, Айдай Дари хоёр, юунэйншье болоо hаа, хэтэ мүнхэдөө хоюулан ябахабди.
(Дари дабтана. Таалалдана)
(Зали)
Коридор. Yүдэн. «Деканат» гэhэн гаршаг. Айдай Дари хоёр үүдэ татан ороно. Жэрэгэр һандай. Столой саана Энхэ Раднаевич.
А й д а й. Орожо болохо гү, Энхэ Раднаевич?
Д а р и. Сайн байна.
Э н х э Р а д н а е в и ч . О! Сайн, сайн, залуушуул. Һуугты. (Айдай Дари хоёр хажуу һандай дээрэ зэргэлнэ).Зай, залуу нүхэдни, таанарай мэдүүлгэтэй танилсанхайб, ушар удхыеншье ойлгоо хэбэртэйб. Нэгэл асуудал байна hуралсалайтнай талаар. Академическэ амаралта хоюулан эринэт. Юундэ?
А й д а й. Энхэ Раднаевич, бидэ хэндэшье түбэг татангүй өөhэдөө урдахияа туйлаха гэжэ hананабди.
Э н х э Р а д н а е в и ч. Ойлгосотой. Хаана байхабта?
А й д а й. Гэртээ. Гэлтэй хари, манайда. Амяараа байха гэр бии.
Э н х э Р а д н а е в и ч. Һайн лэ гээшэ. Саада жэл хоюулан hуралсалдаа бусахат, тиимэ гү?
А й д а й, Д а р и (хоюулан). Тиимэ, заабол бусахабди.
Э н х э Р а д н а е в и ч. Айдай, шинии охотоведγγдэймнай факультедэй эрхим hайн оюутан hэн тула би шамда ехэ найдадаг гээшэб. Ёhотой охотовед боложо гараха зон үнэндөө үсөөн байдаг юм. Жэл болоод бусахат гэжэ этигэнэб. Зай, энэ асуудал шиидэгдээ. Yшөө нэгэ зүйл байна. Нютагайтнай агнууриин ажахы далай шадархи ой тайга руу агнууриингаа газар талмай hунаагаа юм ха. Тэрэ газарынь Зүлхэ мүрэнэй эхинhээ захалдаг гэжэ би мэдэнэб. Асуудал: хэрбээ ангуушанаар тиишээ орожо хүдэлөө hаа яахабши, Айдай?
А й д а й (hγрэжэ бодон). Намда эгээл таараха ажал байгаа!
Э н х э Р а д н а е в и ч. Агнаха газаршни хүнэй ябаагүй шахуу бар тайга бшуу даа. Түбхинэгдөөгүй газар юм. Байрын отогууд, бааза, лабааз, зүргэ харгы, юрэдөөл, γйлэдбэриин бγхы юумэн байгуулагдаха ёhотой. Тэрэ ажахын директор баhал минии hурагша ябаhан хүн юм. Би шинии түлөө гуйхаб, арсаха гэжэ hананагүйб. Ехээр нобшоронгүй, энэ зундаа минии зүгhөө ошоорой.
А й д а й, Д а р и (хүл дээрэ бодон). Энхэ Раднаевич! Һайн даа! Маша ехээр туhалбат. Жэл болоод, заабол бусахабди!
(Зали)
Хамтын байра. Уташаг түхеэрэгдэhэн стол. Халта халамгай хэдэн залуушуул, староста, Дандар, Валентина, Айдай, Дари шууянад.
Д а н д а р. Ааляар, нγхэд! Айдай Дари хоёрнай! Валентина бидэ хоёроо даган, та хоёрой хамтархада, бидэтнай юу бэлэглэхэ тухайгаа ехэтэ бодолгото болообди. Тиигээд лэ (саашаа даб гээд, алтан шара плафонуудтай люстра гаргана) иимэ юумэн дээрэ тогтообди. Энэ алтан зула сэсэг мэтэ люстра танай гэр бүлые хододоо һайхан үнгэ гэрэлээрээ гэрэлтүүлжэ, харгы замыетнай алтан зула сэсэгээр бүрхөөжэ байг лэ гэжэ үреэнэбди. (Айдайда барина).
В а л е н т и н а (Дариие тэбэрин). Yхибγγдтнай алтан шара гэрэл соо умбажа ябаг!
З а л у у ш у у л. Ура! Хундагаа γргэеэ!
Д а н д а р. Би Айдайн нютагай хүн тула нүхэдэйнгөө алтан зула сэсэгэй ангахаа hанаа hаань, уhалалсажа, ганхахаа hанаа hаань, сэхэлэлсэжэ байгуужаб! Тиимэ бэзэ, Валя!
В а л е н т и н а. Одоо зγб! ( Дандартаа нэгэн ) Дандар бидэ хоёр танай нютагта hууха гэжэ шиидээбди.
Д а н д а р. Би hургуулияа дγγргэхэдээ нютагтаа хүдэлхэб. Юрын ойн харуулшанааршье даб дээрээ хүдэлжэ эхилээ hаам намда хамаагγй. Эхэ нютагаа эбтэй hайхан hэргээхэбди сугтаа!
Д а р и. Ямар hайн юумэ гээшэб! Валентина, тиигэжэ шиидээгши!
В а л е н т и н а. Конеэшнэ, Дарья! Далайн эрьедэ hуухаhаа ехэ жаргал мүнөө намда үгыл! Дандарайнгаа ашаар байгаалитайгаа суг hуухамни. Дандарни бүгшэм городhоом намайгаа хобхолоо.
А й д а й. Бэрхэш, Дандар! Бэрхэш, Валентина! Манай лесхоздо та хоёрто ажал олдохо. Залуу мэргэжэлтэд, урагшаа!
В а л е н т и н а. Би алталмал халбага, һэрээнүүдые Дарида баринаб. Амтан шэмэтэ эдеэн хоолтнай барагдашагγй байг лэ даа! (Барина).
Д а р и, А й д а й. Һайн даа, угаа ехэ hайн даа!
З а л у у ш у у л. Ура! Хундагаа үргэе!
С т а р о с т а. Хүндэтэ нүхэд! Бүлэг соогоо, факультет соогоо хоёрхон лэ басагадтай hэмди. Дари Валентина хоёрнай манай факультедэй шэмэг, олоноймнай зүүдэн юм бэлэй. Би бүлгэмэй староста hэн тула официальнаар хэлэжэ байнаб. Манай хоёр гоохон дангина өөhэдтөө урбаагүй, өөhэдынгөө хүбүүдтэ халуун дураяа бэлэглээ. Валентина ойн харуулшан Дандарта, харин Дари манай нүхэр охотовед болохо Айдайда гараба. Бидэ тиихэдэнь яанабибди, нүхэд?
З а л у у ш у у л. Баярлана-оо!
С т а р о с т а. Вот именно! Зол жаргал хүсэнэбди! Шэлээнэй манай Айдай, шэлээнэй манай Дари хоёр, шэлээнэй ехэ жаргал эдлэжэ, шэлэhэн мэргэжэлдээ шэди мэтэ, үльгэр мэтэ баяр эдлэжэ ябагты. Та хоёроймнай энэ ехэ инаг дуранhаа үхи хүбүүд олоор мүндэлэг! Ура!
Б а р а н д а а. Ура-а!
С т а р о с т а. Айдай! Манай эсэгэнэрэй, элинсэг хулинсагай хэлэдэгэй ёhоор, (бyу гаргана), бууша хүн хyсэтэй, хабатай, зориг тγгэлдэр, сагаан hайхан hанаатай, даруу номгон зантай, тэсэбэри гээшэ ехэтэй, ехэ найдамтай зон гээшэ. Эдэ бүгэдэ эрхим hайн шанар шэнжэ энэ бyу соо нэбтэрэн шэнжэнхэй. Бидэшни, шинии группын хүбүүд, энэ бэлэг шамдаа барихадаа шадаха һанаха юумэеэ бэлэглэбэ гээшэбди! Бари! (Барина). Дари, энэ бэлэгэй ашаар олзоборилогдоһон бүхы баялиг шамда зорюулагдана!
А й д а й. Һайн даа, нγхэд. Бидэтнай одоол hанагдаагүй ехэ бэлэгүүдтэ хүртэжэ, горитойгоор баяжашабалди!
Д а р и. Нүхэд, Валентина, манай хаяг таанар мэдэнэт. Айлшалжа байгты манайдаа!
В а л е н т и н а. Таанаршье манайдаа ерэжэ орожо байгты!
С т а р о с т а. Гашуун гэе-ээ!
Б а р а н д а а (хундагануудаа үргэн). Гашуун гэн-ээ!
(Айдай Дарияа тэбэрин талана)
С т а р о с т а. Алтан дэлхэй дээрэ шэб шэнээр мүндэлhэн Айдайн гэр бүлэ мандаха болтогой!
Б а р а н. Болтогой!
Д а н д а р. Айдай Дари хоёр бүмбэрсэг дэлхэй дээрэ жаргаха болтогой!
Б а р а н. Болтогой!
(Айдай Дари хоёр тэбэрилдээд байна. Баран альгаа ташана)
(Зали)
Айдайн гэртэ
А й д а й (гэнтэ хүдэлөөд). Заал соо алтан зула сэсэгни байна гү?
С э р э н (хүл үзүүртэнь hуумгашаа һажажа һууhанаа). А? Юун? Алтан зула сэсэг? Айдай, баhа үбэштэйржэ байнаш халуундаа. Ямар алтан зулаяа хэлэнэш? Тэрэш хагдаржа байгаа бэшэ юм гү, али мүнөө бүри hалаа юм гү?
А й д а й (үндэгэд гээд). Юугээ хэлэнэш?
С э р э н (сээжэhээнь даран). Хэбтэ, хэбтэ, Айдай. Бү бодо.
Ж е н я (саанаhаа ороод). Айдай, бү бодыш даа. Ямар сэсэг hуранаш даа?
А й д а й. Заал соо үлгөөтэй. Алтан зула…
С э с э г (Жениин хойноhоо ороно). Байна, байна, Айдай. Мүнөөхил хэбээрээ үлгөөтэй. (Сэрэн Женя хоёрто шэбэнэн hагад). Түрынгөө бэлэг люстра тухайгаа хэлэнэ ха юм. Дари намда хөөрэгшэ... хөөрэдэг. Айдаймнай мүнөө манhаа холо ябана. Арбаад жэлэй саана. Даритайгаа тэндэ. Һаалта бү хэе. Гансал хүлhыень аршае.
А й д а й. ( үндэгэшэн ) Буумни, Сэрэн, байна бэзэ эндээ?
С э р э н. Айдай, нүхэ-аар, буушни тэрэ түмэр хайрсаг соогоо, hанаагаа бү зобо. Би тэрээнииень хэндэшье үгэхэгүйб.
(Айдай халта толгойгоо дохино, Сэрэ, дуугай нюдөө аршана)
(Зали)
Агнууриин ажахын контора. Ханаарнь ан гүрөөл харуулhан плакадууд. Петр Ятабаевич, Айдай, Дари ута столой саана hуунад.
П е т р Я т а б а е в и ч. Зай, та хоёр ерээдүйн мэргэжэлтэд, бэе дааhан байдалтнай эхилбэ гээшэ. Даб дээрээ, Айдай, ажалтай болобош. Зуун дүрбэлжэн километр талмайтай агнууриин тэрэ шэнэ газарта түбхинэжэ шадаа hаа, эрхим hайн хэрэг бүтээхэбди. Хэдэн жэлэй туршада, 3-4 жэлэй хугасаа дотор, тэрэ газарнай түбхинэгдөөд байха ёhотойбши бы даа. Гол байраяа, бааза болгохо газараа, заабол минии тэрэ шамда барюулhан карта дээрэ тэмдэглэhэн газарта табихам гэжэ бү нэтэрээрэй даа. Өөрөө хараарай. Карта зурагаар харахада тэрэл тэмдэглээшэ газарта болохотой байха мэтэ байна.
А й д а й. Тиимэ. Байра дээрээ эли болохол даа.
П е т р Я т а б а е в и ч. Туhалха хүнэй хэрэгтэй болоо hаань, хэлээрэй.
А й д а й. Петр Ятабаевич, намда туhамарша биил (Дарияа мүрөөрнь тэбэринэ). Адлил мэргэшэжэ ябана ха юмбибди.
П е т р Я т а б а е в и ч. Ээ! Жалда ехэ! Декамнай, Энхэ Раднаевич, шам тухайшье, Дари, хэлэжэ байгаа hэмнай! Ори таhа мартажархёолби, ходол яаража тэбдэжэ ябахаш, яажа hануулба гээшэбта! Дари, хэзээ нарайлхабши даа?
Д а р и. Долоон hара болоод.
П е т р Я т а б а е в и ч. Yү! Теэд хахад жэл дотор юу хэжэ байха хүмши?
Д а р и. Нүхэртөө туhалхаб.
П е т р Я т а б а е в и ч. Зүб, Дари, бэрхэш, Дари! Нүхэртөө туhалхаш. Туhалхадаа харин миин hамганиинь байhан тула туhалха бэшэ, харин Хашагай агнууриин ажахын ёhотой хүдэлмэришэн мэтээр хүдэлхэш!
Д а р и. Ой!
А й д а й. Пэй!
П е т р Я т а б а е в и ч. Вот тебе ой, вот тебе пэй! Минии болон манай агнууриин ажахын та хоёрто түрын бэлэг баринаб – Ногоолойн Дари манай ажахыда штатна хангагшаар ажалда абтаба!
А й д а й Д а р и х о ё р. Ура! (Хоюулан тэбэрилдээд абана). Петр Ятабаевич, танда угаа ехэ hайн даа!
П е т р Я т а б а е в и ч. Һайн хүнэй hамган байхада hайн лэ юм бэзэ, харин өөрөө үшөө ажалтай байхада бүри дээрэ бэшэ гү? Нарайлhанай удаа үхибүүнэй тэдхэмжэ бага ехэшье hаань абахаш, декретныншни мүнгэн гэжэ байха. Тиимэ ехэшье бэшэ hаа, все равно туhа. Ондоо бэшэ сүлөө ажал үгыл даа, нүхэд.
Д а р и. Yгы, үгы, Петр Ятабаевич, энэл тушаал зэргэ даб дээрээ намда эгээл таараха. Танда үшөө дахин hайн даа!
П е т р Я т а б а е в и ч. Минии залуу нүхэд! Тэрэ агнууриин шэнэ талмай дээрэ ой тайгын ёhо заншалаар зүбөөр тохиргон тааруулжа, үйлэдбэри байгуулжа таанар шадаа hаа, хэдэн жэлэй үнгэрхэдэ тон ехэ амжалта туйлаад байхабди. Тэрэтнай танай наhанайтнай ехэ хэрэг болохо. Һүүлдэ охотовед болоод, аймагайнгаа бүгэдэ агнуури эрхилжэ байхадаа тэрэ талмайтнай yйлэдбэриин гол шухала хубинь болоод байха. Тиимэhээ, минии залуу нүхэд, би иигэжэ хэлэхэ байнаб. Таанар залуут, хүсэтэй хабатайт, согтой залитайт! Байгаа юртэмсэ дээрэ бэе бэеэ оложо, далижахын ехээр далижанхайт! Энээнһээ ехэ зол жаргал мүнөөдэр танда байхагүй! Харин танай ерээдүй тэндэ, Зүлхэ мүрэнэй эхиндэ. Шуумайгты урагшаа, залуушуул!
(Зали)
Айдайн гэртэ. Заал соонь. Дандар, Сэрэн, Сэсэг, Женя.
Д а н д а р (hогтуу орожо ерэнэ. Шангаар). Эй, хэн бииб?!
Женя (диван дээрээ унтажа байhанаа hуга харайн бодоно). Ааляар, Дандар !
Д а н д а р. Һүй! Доктор басаган! Сайн байна-оо!
С э р э н (Айдайн таhалгаhаа гарана). Ааляар, Дандар, бү шууя!
С э с э г (хүүгэдэй таhалгаhаа гарана). Юу хашхараа хүмши эндэ.
Д а н д а р (енгүүтэйгээр). Yгы, яагаа, юун болоо юм, а? Дуугардагаараал дуугарналби. Һууримнай хуу барандаа унташоо юм гү. Танайл сонхын гэрэлтэй байхада ороолби.
С э р э н. Хаанаhаа ябаа хүмши? Городhоо hая бусажа ябаа хүн гүш?
Д а н д а р. Город ошоhыем хаанаhаа мэдээ хүмши, а? Нэгэл юумэ хэхэдэш хуу барандаа мэдэhэн дуулаhан байха! Ямар зон агшаб! Хаанаhаа мэдээш, а, Сэрэн?
С э с э г. Юу хүндэ халдаа хүмши, Дандар? Тугаар Валентинашни ороод гараа hэн.
Д а н д а р (hэр-мэр гэн). Валентина? Юун болоод оросогоогоо юм? Гулянка-пьянка болоо алтай эндэтнай, а? Айдай хаанаб? Архи ууя! Би коньяктайб. (Yбэрhѳѳ гаргана). Вот. Табан хушуутай, «Арарат». Табан хушуутай коньяк!
С э р э н. Дандар! Эндэ сэнгэлгын газар бэшэ. Ши мүнөө гэртээ ошо, зай? Гэртэхиншни хүлеэжэ байhан байха. Һамганшни ороhоор яараад, шүлөө халаахам гээд гараа hэн.
Д а н д а р. На хрен намда шүлэн! Би городой ресторан соо hууhанаа ерээб!
С э р э н. Давай, Дандар, гэртээ яба! Эндэ бү шууя! ( үүдэн руу эрьюулнэ)
Д а н д а р. Yгы юун болоо юм, а? Юундэ таанар эндэ суглараа юмта?
С э р э н. Валентинашни хэлэнэ бэзэ үнэхөөр hанаата болоо юм hаашни. Яба, яба.
(Тyлхеэд гаргана).
Д а н д а р. А! Yлдэбэ гүт? Ну, ладно! Хэмнэй хэнээ үлдэгшэ ааб, хожом харуужабди.
(Гарана)
С э р э н . Хожом , хожом ( араһаань түлхин гаргана )
С э с э г. Гэртээ Валентинаяа зобоохонь даа энэ hогтуугаар. Архи уудаг болоо гээшэб, золиг!
С э р э н. Модо отолжо эхилhээр баяжааб гээд, танихаар бэшээр хубилшоо. Дээрэлхүү, бэеэ үрэнги…
С э с э г. Мүнгэн хүниие гутаана ха.
С э р э н. Энэмнай ондоо хөөрэлдөөн. Дандарые бажууха хэрэгтэй. Дэн үлүү гараад ябана. Зай, унтагты! Шадаал hаа, унтаарайгты. Бишье халта хэбтэхэм.
(Зали)
Айдай, Сэрэн, Сэсэг, Женя, Дари.
Д а р и (тайзанай зүүн талаhаа, ажалай ногоон эрээн хубсаhаар. Гараа hарбайгаад дуудана). Айдай! Айдай! Айдай-ай!..
(Айдай хашхараад, собхоржо бодоно. Сэрэн тэрэниие дарана)
С э р э н. Аргаар, нүхэр, аргаар, Айдай.
Сэсэг, Женя таhалга руу гγйлдэжэ ороно. Сэсэг нγхэртѳѳ туhална. Женя тγмэр хайрсагаа хангируулна.
С э с э г. Айдай, болииш даа, хайрлыш даа, нүхэр.
С э р э н. Ааляарыш даа, нүхэр, бэеэ бари.
А й д а й (гэнтэ хүдэлхөө болёод хэбтэтэрээ, hэгээ ороhон хүнэй хоолойгоор). Сэрэн, би тэдээндээ ошохом.
С э р э н. Ошохобди хоюулан, Айдай, хоюулан ошохобди.
А й д а й. Намай бү дара, Сэрэн. Мүнөө гараад лэ ябаха ёhотой. Дари намай дуудаа!
С э р э н. Дуудаа? Һайн лэ гээшэ! Yглөө болоод лэ орхиг!
С э с э г (Сэрэндээ). Юу олойрhон дэмырhэн зγγдыень ухаандань абхуулна гээшэбши?
Ж е н я. Хари, тиихэдээ мэхэлнэ ха юмта. Һγγлдэ өөртэнь бүришье хγндэ байхал.
С э р э н (бадашана). Дуугайгты! Шγдхэр абаг таанады! Юуш ойлгохогүй аад, эрэшүүлэй хэрэгтэ оролсогшобта! Таанарhаа али юумэ асуугаа hэн гүб? Дариин дуудажа байгааша hайн, үнэхөөрөө hайн! Yдэр болоод ябахабди гэхэдээ би яагаа, нүхэрөө мэхэлнэ гүб? Таанарай тархида ондоо юумэн ороногүй гү хара һэжэгһээ бэшэ? Yдэр болотор шуурган намдаха ёhотой, тиимэ бэзэ, Айдай? Онгосоор ябаха аргын гарамсаар лэ бидэ ябахабди. Хайшаа ябахабибди? Ойхон арал тээшэ. Тэндэ загаhанай инспекциин катер шуургалхын урдахана ябаа hэн. Би Һэльбэрын дабаанhаа хараа hэм гэртээ бусажа ябахадаа. Хаана тэрэ катер хорохоб гэнтэ шуурганда ороходоо? Тэрэ багаар хорохо шэбээлхэ ямар газар бииб, Айдай?
А й д а й. Шэбээ. Ойхоной Шэбээ тохой.
С э р э н. Тиимэл ха hэн! Би тиигэжэл hанаа hэм. Шэбээ орохобди. Харин катераар саашалхабди. Тиимэ бэшэ гү, Айдай?
А й д а й. Тиимэ.
С э р э н. Харин мүнөө нэгэ жаашье hаань унта. Олойрон, дэмырэнгүй унта. Хγл дээрэ бодохо хэрэгтэй. Бираагүй hааш, шамhаа ямар тоолхо байхаб.
Ж е н я. Али больница абаашахамнай гү даа, а?
С э р э н. Юун? Больница? Женя, юун гэнэ гээшэбши? Тэндэ үлүү һайнаар эмшэлхэ юм гү? Больница үлүү hайн эмтэй домтой юм гү шамда орходоо?
Ж е н я. Тэндэ байhан эм намда эндэмни хуу бии. Теэд тэндэ врач эмшэлхэ ха юм. Харин би юрын лэ фельдшерби.
С э р э н. Женя! Ши юун гэжэ нам тухай hананаш, а? Би зоргоороо болоо hаа, нүхэрөө болницада абаашажархёод, мүнөө hанаа амар гэртээ унтажа хэбтэхэ hэн лэ би. Юунэй түлөө гэртэнь байлгаа гэжэ hананаш, а? Юунэй түлөө энэ зүүн сонхынь хаалта хаангүй орхёо гэжэ hананаш?
Ж е н я (мүрөө хабшагад гyyлэн). Мэдэхэгүй. Би мартажархёо гэжэ hанаалби. Шэбхэнь хахинаад, уйдхартай гээшэнь. Сэдьхэлэй хүбшэргэй аймшагтайгаар дайрана.
С э р э н. Вот именно! Далай руу хараhан сонхо би зорюута хаагаагүйб. Дари үхибүүдээрээ гэр гуламтатайгаа энээгээрээшье (сонхо заана) холбоо барисаатай байха ёhотой. Тэрээнииень халхалжа, таhалжа болохо аал? Ши Айдайе больница абаашаха hэм гэнэш. Айдайн гэртээ үгы гээшэ hаа, Дари хэнтэйгээ hанаандаа холболдожо байха юм?
(Зали).
Женя, ши бү ай, Айдай яахашьегүй, эдэгэхэ. Би нүхэрөө хохидообол, ѳѳрѳѳ хажуугаарнь гонзойгуужаб. Энэшни саhан дээрэшье зали абаад ябахадаа яахашьегүй хүн. Энэ халууниинь имагтал сэдьхэл hанаанай. Yглөө болотор гэртээ байг. Энэ hүни гэмгүй үнгэрөө гээшэ hаа, саашаа юумэн тохирхо. Харин ахамад врачhаа бү ай. Нам дээрэ хуу тохоорой. Табяагγй гээрэй.
Ж е н я (нюураа дахаад hуутараа). Ой, Сэрэн, ой, Сэсэг! Ямар гүн ехэ ухаанай юумэ дуулаба гээшэбиб! Би шал тэнэг амитан ябана гээшэ хаб… Гэртэнь дуудаха, татахын тула сонхыеньшье хаахагүй гэжэ! Ямар нарин бодол гээшэб, ямар hонор сэдьхэл гээшэб! Сэрэн! Ямар бэрхэ хүн гээшэбши? Али ши лама юм гүш, бөө гү?
С э р э н. Ямар үхэhэнэй намhаа лама багша, бөө гараха юм! Эжын лэ hургаал бэшэ юм гү, али… эндэмнай отол иигэжэ сэдьхэдэг юумэл.
С э с э г. Тиимэл ааб даа.Һамгадай hургаал газаагуур ошохогγйл.
С э р э н. Зайл даа, хүрөө тиигээд! Женя, хии hудаhа номгоруулдаг эм бии бэзэ?
Ж е н я. Бии.
С э р э н. Һайн лэ гээшэ! Yшөө унтуулдагые холёорой. Тари.
Ж е н я. Тиихэл гэжэ байгаалби. Энэ хуу бэлэн лэ.
С э р э н. Тиимэл хадань ябуула. Харин ши, Айдай, давай нэгэ жаа бэеэ бари. Тугаар хашхархадаш зγрхэм байшан алдаба. Ганса ши зобоно бэшэ ха юмши даа. Бишье, Сэсэгшье, Женишье… Хуул барандаа зүрхэ сэдьхэлээ үбдэжэ… Өөрынхим хаха буушахоо hанана. Нүхэр, бү гомдо. Олойрхо, дэмырхэдээ юунш гэхэш, юуш хэхэш. Мүнөө амара, Айдай, хайрла, хэшээ, унта.
(Зали)
Хоёрдохи үйлэ
Айдайн гэртэ. Сэрэн, Сэсэг, Лазарь, Сэбүүхэй, Шэмэд, Намнам, Багли, Валентина, Ондории , Сармаев, Петр Ятабаевич .
Сэрэн Сэсэг хоёр гэртэ ороно.
С э р э н. Больница абаашаа хадаа болообди. Уушхыень рентгенээр хараад, hанаагаа амараг Женя докторнай.
С э с э г. Женя, баарhан, ехээр айба даа. Бүхы харюусалга дааба гээшэл даа.
С э р э н. Хари. Бэрхэ басаган! Һүбэлгэншье!
С э с э г. Зүрхэтэйшье. Ахамад врачhаа юумэ эдихэ байха. Би тэрээндэш ойлгуулжа хэлэхэмни гү али гэхэдэм, өөрөө хэлэхэб гээ hэн. Харуулаад, үзүүлээд Айдайе тэрэ доронь гэртэнь асархаб гэнэ.
С э р э н. Вот молодец! Ямар золтой хүбүүнэй hамган бологшо ааб?
(Сэсэг нүхэрэйнгөө дала мүр наадан зугаа жүтөөрхэн альгадаад абана. Сэбүүхэй ороно)
С э б ү ү х э й. Хайшалаад ерэбэт та хоёрнай?
С э р э н. Айдайе Жениингээ больница абаашаад ерээбди. Халууниинь буугаа хэбэртэй.
С э с э г. Докторой hанаани хэнтэг абаашалди даа. Уушхыень шалгаха гээ. Эжы, үхибүүднай…
С э б ү ү х э й. Yү-е! Сэсэ-эг, ши, гүйжэ ошоод, хүхүүлээд ерэ даа. Басагамнай угжаашье мүртэй абанагyй, яршаглахаа hанана.
С э с э г. Хари, тиихэл гэжэ байтараа Айдайтанай гэр арилгаха гэжэ Сэрэнтэйгээ хөөрэлдөөлди… Би мэнэ гэhээр. (Яарана).
С э б ү ү х э й. Зүб, зүб, Дариин ерэтэр гэрыень тэрэ зандань яндагар сэбэр байлгаха хэрэгтэй. Ши яба, яба, Сэсэг. Сэрэншье шорой хамаадхина аабза.
С э р э н (голхоронгёор). Эжы!
С э б y y х э й. Тьфу-у, юрэдөө, яаhан юм гээшэб! Хүнэй үгыдэ хамаадхииш. Тэрэ яахашьегүй. Харин угаадаhа би өөрөө гаргуужаб.
Сэрэн хамуур абаад, аман соогоо гэмэрэн, толгойгоо hэжэн байжа шала хамажа эхилнэ. Хэрэлсы өөдэ хүнэй гараха дуулдана. Сэрэн хамуураа шала дээрэ хаяна. Петр Ятабаевич ороно.
П е т р Я т а б а е в и ч. Сайн!
С э б ү ү х э й. А, Петромаан, hайн юумэн үгы даа. (Хамуур баряад, саашань хамана).
П е т р Я т а б а е в и ч (зуг татана). Яахадаа?
С э б ү ү х э й. Э, мэдээгүй ябаналтайш тиихэдээ?
П е т р Я т а б а е в и ч. Юу мэдээгүй гэжэ? Юун болооб, а? Айдай хаанаб?
С э р э н. Айдай больницада. Тэрэшье тэрэ, Петр Ятабаевич, үсэгэлдэр үдэшэлэн Айдай…
С э б ү ү х э й. Ааляар, хүбүүн, шанга шангаар энэ гэртэ дуугаржа, энээн руу тодхор бү шэрэ! Шэхэндэнь шэбэнээдхи, зай гy?
(Сэрэн Петр Ятабаевичай шэхэндэ шэбэнэнэ)
П е т р Я т а б а е в и ч. Ай, бурхан!
С э б ү ү х э й. Ааляар!
П е т р Я т а б а е в и ч (нэгэ хирэ Сэрэниие шагнаад). Ё-олки-палки!
С э б ү ү х э й. Ааляар гэнэм!
П е т р Я т а б а е в и ч. Ай-я-яй!
С э б ү ү х э й. Аргаар гэжэл байхада! Петромаан! Орой дээгүүршни энээгээрээ ябуулжархихаб хари! (Тулуураа hэжэнэ).
П е т р Я т а б а е в и ч. Ой-ех-хо даа! (Стул hандайлна). Сэбүүхэй хээтэй, бүри досоогоо багтаашагүй юумэ дуулахадаа, хайшан гэхэбши? Аймшагтай байнал даа.
С э б ү ү х э й. Багтаа, Петромаан, досоогоо, һайса багтаа. Бэшэ ондоо бэшэ яахаб.
П е т р Я т а б а е в и ч (Сэрэнhээ). Айдай тиигээд?..
С э р э н. Удангүй ерэхэ. Фельдшер Женя өөрөө асарха.
П е т р Я т а б а е в и ч. Тиихэдээ Айдай ээллэбэ гээшэ ха.
С э б ү ү х э й. Айдайн үбдөөшэ сэдьхэл hанаанhаань юм аабза. Тиимэ юумэнэй болоогүй hаа, тэрэ хэды норобо даарабашье үбдэхэгүй hэн.
(газааhаа Лазарь, Намнам ороно)
Л а з а р ь. Ехэ докторто абаашаагта?
Н а м н а м. Айдай бараг ааб даа? Хэр хонооб?
С э р э н. Бараг. Бэеэ харуулаад, мэнэ ерэхэ.
Л а з а р ь. О! Тиигээ хадаа hайн.
С э р э н. Намнам, онгосош бэлэн бэзэ?
Н а м н а м. Бэлэн ааб даа. Бүри хара үглөөнhөө. Теэд далай дэн дошхон лэ даа. Онгосын ябахаар бобшээ гараанти гэжэ нету.
П е т р Я т а б а е в и ч. Эк-кэ даа. Катерhаа бэшэ юумэн мүнөө бирахагүйл даа энэ долгин соогуур. Елки-палки! Манай агнууриин ажахыда катер гэжэ байха бэшэ, вертолет гэжэ байха бэшэ, халаг!
С э р э н. Нарин далайн паром ябажа шадахагүйл даа, а?
Н а м н а м. Yгы ааб даа.
Л а з а р ь. Тэрэ хабтагар гүзээтэйш өөдөө харашана ааб даа энэ шуурган соо.
С э р э н. Тиихэл даа. (Гараа гараараа шаана). Ойхоной Шэбээн тохой буланай ойро загаhанай инспекциин катер ябаа hэн шуурганай урдахана. Яагаад тэрээндэ хүрэжэ ошолтойб? Рациарнь холбоо барилсаа hаа метеостанциhаа болохотой хаш, а?
Л а з а р ь. Би метеостанциhаа ябаналби. Хари, инспекциин катер үсэгэлдэрhөө дуудажа яданабди гэлдэжэ байна hэн.
Н а м н а м. Шуурганда ороо хадаа үсэгэлдэрhөө рацинь hаланхай байгаа ёhотой. Тэрэгүй hаа, шуурган тухай мэдээсэл абаhан байха hэн. Онгосын капитан далай гарахагүй байгаал.
С э р э н. Тэрэ зγб. Маанадта тиишээ ошохын арга байхагүй, тэдэ мүнөө шэхэ дүлии. Эк-кэ даа юм байна даа.
(Багли Вася хоёр ороно)
Б а г л и. Сайн байна-оо! Пэй, яагаа оломта?
В а с я. Yй! Газаа Сэрэнэй машина хараад, Айдаймнай энэ hалхин соогуур хайшалхань гээшэб гэжэ hанаалди.
Б а г л и. Айдай хаанаб?
С э р э н. Намна-ам, эдэ Багли Вася хоёроо газаа гаргаад, һэмээхэнээр дуулгаадхил даа.
Н а м н а м. Тиигэе. Гарая газаашаа. (Гарана).
Б а г л и, В а с я. Юун гээшэб? Юун болоо гээшэб?
(Хойноhоонь гарана)
Ш э м э д - С э р э н (туранхай үндэр, хундан, гадар хубсаһан дээрээ сэрэгэй үргэн бүһэтэй, γмдѳѳ тохоногоороо татадаг заншалтай, сарюун солгёон зантай. Yүдэндэ дайралдана) Мэндэ-ээ!
Н а м н а м. Yү-е! Шэмэд-Сэрэн баабай! Гарае, гарае! Би нэгэ юумэ хэлээдхиhүү таанарта.
Ш э м э д-С э р э н. А, юун? Юумэ хэлэхэм? Хайшан гэнэш, намнам, хэлыш тиигээд эндээ.
Н а м н а м. Гарае газаашаа, газаа хэлэхэб. (Хамсыhаань татана).
Ш э м э д-С э р э н. Гарахагүйб-еэ! Гэртэ хүсэд ороогүй байхада газаашань шэрэжэ байха гэжэ юун гээшэб?!
С э б ү ү х э й. Намнам! Ши тэдэ хоёроо дахуулаад лэ гара даа. Би энээндэ өөрөө хэлyyжэм.
(Намнам, Багли, Вася гурбан гарана).
Шэмэд-Сэрэн, яба наашаа оро.
Ш э м э д-С э р э н. Юун гэжэ? Энээндэ хэлγγжэм? Намда гү?
С э б ү ү х э й. Зайл даа, яахадаа юумэ гансата ойлгоод орхидоггγйбибди? Анханай тиимэ аад лэ… Наашаа hуу.
(hандай дүтэлүүлнэ).
Ш э м э д-С э р э н (hууна). Юун гэхээ hанаабши, Сэбүүхэй? Нэгэ юумэн болоо алтайл даа. Олоороошье суглараа байнат.
С э б ү ү х э й. Тиигээ. Юумэн болоо. Мүртэй юумэн бэшэ. Энэ гэртэ тэрээн тухай шангаар дуугархань сээртэй. Ойлгоногши?!
Ш э м э д-С э р э н. Юу хашхараабши? Дүлии бэшэлби?
С э б ү ү х э й. Yгы, хэлэhыемни ойлгоогши даа?
Ш э м э д-С э р э н. Ойлгоо хүн аабзаб даа үбэштэй бэшэ хадаа.
С э б ү ү х э й. Тиибэл шэхээ таби, шэбэнээд үгэхэм.
(шэхэндэнь шэбэнэнэ)
Ш э м э д-С э р э н. Yү! Татай! Чё тако, а?
(үндэгэшэнэ)
С э б ү ү х э й. Аргаар, аргаар юрэдөө!
(саашань шэбэнэнэ)
Ш э м э д-С э р э н. Юундэ онгосодоо hуулгаха болоо юм?! Тиигэбэл хапуут бэшэ юм гү?
С э б y y х э й. Аргаарыш гэхэдэ!
(хундан толгойень альгадаад абана, саашань шэбэнэнэ)
Шэмэд-Сэрэн (хоёр нюдаргаа хэды үргөөд, үбдэг дээрээ дγмγγхэн табина).
(Зали)
Эх даа, ямаршье… Гүлмэр гэхэдэ, гүлмэр бэшэ, тэнэг гэхэдэ, тэнэг бэшэ!
(Айдай Женя хоёр ороно. Женя Айдайе hугадаад, зоной ойгуур гарана, саада таhалгадань оруулна)
(Зали)
Ж е н я (таhалгаhаа гараад). Айдай бараг. (Сэдьхэлээ хүдэлгэн). Зүб эмшэлээш гээ. Ахамад врач хараахаа hэдээ намай. Ойлгуулхадам, бишье шинии орондо байгаа hаа, иимэ ушарай болоо хада гэртэнь үлөөхэ hэм гээ.
С э р э н. Главврачнай молодец хүбүүн байна.
(Намнам, Багли, Вася, Ондории ороно)
О н д о р и и. Сайн гэхэгүйш. Таниие хараhандаа баяртай байнам!
Ш э м э д-С э р э н. А-hаа! Ондории засаг ерэбэ бы! Юун гэгшэ ааб энэмнай?
О н д о р и и. Шэмэд-Сэрэн баабай, өөрөө hая газаа дуулабаб. Намнам хэлэжэ γгөө. Юун гэhэн бузар юумэн болобо гээшэб!
Ш э м э д-С э р э н. Нютагай зайhан хадаа энэ хэрэг саб-яб гүүлээдхи.
С э р э н. Yгы, Шэмэд-Сэрэн баабай, халта байгыт даа. Хүн юумэ hая дуулаад, дотороо болбосоруулжа ядажа байгаа юм аабза.
С э б ү ү х э й. Шэмэд-Сэрэн тиимэл агша гүбэ. Ходол яаража, модо мүргэжэ ябаха. Мүнөө Ондориие тэбдyyлээд яахань гээшэб! Өөрөө хэлыш яаха хэхэеэ мэдээ юм hаа. Шимнайл (баһанхадаар) нютагай аха заха үбгэжөөл гүбши, хэнhээш ехээр наhаа эдеэ хадаа.
Ш э м э д-С э р э н ( хяб гэн) Хэнhээш ехээр наhаа эдеэ хадаа! Ши, Сэбүүхэй, язви ехэ, гайтайл муухай хэлэ аматай амитанши даа. Хамаг юумэн хуу хγгшэржэ hархииха, гансал хэлэншни оройдоо хүгшэрдэггүй юм байнал. Хорон хадхуу хэлэншни үшөө хүүжэ болоо ха!
С э р э н. Шэмэд-Сэрэн баабай! Эжы! Болит даа, яалдаа гээшэбта.
Ш э м э д-С э р э н. Болие-о, болие! Би энэ Сэбүүхэйтэй анханайшье таараагүй хүм. Нэгэл хэлэбэл, хадхуу ёдогор юумэ дуугарха.
(тунайшаар зангана)
С э б ү ү х э й. Шишье тиимэл гүбши! Yхэhэн муу зантай!
Шэмэд-Сэрэн. Ох, паря! Муу зантай! Яндан муугаар хүгшэрбэ гээшэ гүш даа… Тиигээд хүрөө! Yхибүүдэй урда үшөө туусалдахамнай дутаа бы!
(Сэсэг гүйгөөд ороно)
С э с э г. Сэрэн! (Гүйжэ ерээд, энгэрдэнь дэхэнэ). Сэрэн! О-ё!
С э р э н. Юун? Юун болооб, Сэсэг?!
С э с э г (уйлана). Yгы, үгы… Хэлэжэ шадахагүй байнаб. Участково инспектор өөрөө хэлэг!
П е т р Я т а б а е в и ч. Юун?
(Халта гэдэргээ сухарина. Булта хоолойгоо татан, амяа татана)
(Зали)
(Сармаев милициин хубсаhаар, ахамад лейтенант, бараниие тойрон харана)
С а р м а е в. Дуулаад байнагта?
(Зали)
(Айдай таhалгаhаа гараад, үүдэнэй можо түшэнэ)
Айдай, шам тухай бэшэ. Шинии ушар тухай тугаарханай дуулааб. Yсэгэлдэр yдэшэлэн Дандар Валентина хоёрые хэн хаана хараа hэм?
(Зали)
Ш э м э д-С э р э н. Ши, сагдаа Сармаев, манай сэдьхэл бү зобоо, зай? Юун болооб баhа? Хэлээд орхииш тэрээнээ участково иснпектор хадаа зүрхэтэйгөөр.
С а р м а е в (хоолойгоо заhасагаана). Ээ... Засагай түлөөлэгшэ hэн тула хэлээгүйдэ аргагүй. Мүрдэлгэ ябажа байна. Юрэдөөл… Дандар… ээ… Гэртэхинээ буудаа…
Х γ н з о н. Буудаа? Юу хэлээ гээшэбши? Хиирээ юм гү тэрэмнай? Яагаа гээшэб? Һогтуугаар тиигээ. Амиды юм гү тэдэнь?
(Зали)
Ш э м э д-С э р э н. Хүбүүн, ямар юм теэд тэдэнэрынь?
С а р м а е в. Хүбүүниинь эхэеэ хамгаалаа юм гү hогтуу гэртээ ерээд аашалхадань. Дандар хэрэлдээ наншалдаа үүсхээ хаш. Хүбүүниинь бодоогүйл даа. Харин Валентинада операции хээ. Доктор үндыхэ гэнэ.
(Зали)
(Айдай можоор hолжороод, дороо hуушана)
Хүн зон (дарья табилдана) Юун гээшэб, а? Яаhан юм гээшэб? Яахада үхибүүдээ буудажа байха юм гээшэб? Яахадаа hамгаяа буудажа байха юм гээшэб?! Шүдхэр ороолон болоо юм аабы иигэжэ хубилхадаа?!
С э р э н (сад гэнэ). Yгы, тиимэ юумэн байхагүй! Байхагүй тиимэ юумэн!
С а р м а е в. Юун байхагүй гэжэ! Би бүхэли hүниндөө прокуратуратай хамта мүрдэлгэ хээб!
С э р э н (толгойгоо барин хоёр тээшээ найгалзана). Дандар… Манай Дандар, манай нүхэр, лесхозоймнай ахамад ойн харуулшан! Яаш үнэншэмэ бэшэл!
П е т р Я т а б а е в и ч. Яагааш гээшэб даа тэрэ Дандар. Сэмсэгэр гоё хүбүүн ябагша hэмнай анханай.
С э б ү ү х э й. Хуул сэмсэгэр гоё ябахабди. Нүгэл шэбэлгүй ябаа hаа.
Н а м н а м. Нүгэл шэбэлгүй? Дандарта ямар нүгэл байха юм hэм?
Ш э м э д-С э р э н. Ямар нүгэл шэбэл?! (hуга харайн бодоно). Модо отолhоной нүгэл не хочешь, а? Дандар хэды шэнээн модо отолооб, а? Хомеэрсэ хэжэ эхилhээр энэш хэды шэнээн болобоб? Дүрбэ-табан жэл гү?
Н а м н а м. Yгы, Шэмэд-Сэрэн баабай, модоной зүбшөөл - лесобилет абана ха юмши, тэрэмнай гүрэнэй ёhо дүримөөр хэгдэжэ байhан ажал ха юм.
Ш э м э д-С э р э н. А гүрэн түрэшни юун юм? Хүнүүдhээл бүридэhэн зургаан бэшэ юм гү? Тэдээнэй алдуу эндүүе таанар, абаха эдихээл мэдэхэ хүдхэшүүл, дагана ха юмта. Yймөөтэй муу саг hамбаашалаад!
С э б ү ү х э й. Амиды юумэнэй ами таhалжа байха гэжэ!
Ж е н я. Амиды юумэнэй?
Ш э м э д-С э р э н. Амиды ааб даа! Модон гээшэ газар дэлхэйн эгээн томо ургамал. Тиимэ hэн тула бусад ургамалhаа халуун амитай, өөрын hүнэhэтэйшье бэшэ юм гy?
С э б ү ү х э й. Ургамалhаа байха шулууншье амитай гэдэг ха юм! Модо үлүү ехээр отолходоо угаа ехэ нүгэл үргэлнэ гээшэл!
Ш э м э д-С э р э н. Yгы, яагаа юумэ ойлгохогүй зон гээшэбта?! Һаншагаа сайха дүтэлшөөд!
Н а м н а м. Юрэдөө, хайшаа юм гээшэб? Модо отолходо – нүгэл, шулуу хүдэлгэхэ – нүгэл! Яажа амидарха зонбибди?
Ш э м э д-С э р э н (сэдьхэлээ бүри ехээр хүдэлэн). Ух, ты! Харыт энээниие! (Бүһөө татаад абана) Модо отолоогүй hаа, туража үхэхөө байнагши?! Бэшэ зоноо харыш яагаад һуухыень. Ямар юумэ хэхэ, бүтээхэ дуратай байнабта, тэрээнээл хээд ябыт. Харыш энэ Сэрэниие! ( заана ). Колхозой тараагтар машинын инженер болоод, хара түмэр ябуулаад лэ байна ха юм. Лазарь яанаб? Малай эмшэн ябана, тиигэнэ бэзэ?
Б а г л и. Тиигэнэ-э, тиигэнэ! Буруунай һүүл мушхана! Һа-һа!
Ш э м э д- С э р э н.( Һүрөөтэйгөөр тэрээн тээшэ эрьенэ). И параавильна! Мэдэхэ шадахал юумээ мушхаад ябаха ёһотой. Дурлаһан юумээ хэжэ ябаха гээшэ дээдын жаргал юм аабза. Минии Базаржаб баһал инженерээр залууһаа хойшо хара түмэр мушхаад ябаа, мүнөө мал үсхэбэриин үйлэдбэри хубиин талаар эрхилжэ эхилбэ. А юундэ гэжэ знаешь, Намнам? Юундэб гэхэдэ, дуратай юумэнэй хажуугаар хэжэ бүтээжэ ябаха баһа нэгэ юумэн гэжэ байдаг. Ойлгоно гүт таанар, дуратай юумэеэ, мүнөөдэр хэрэгтэй юумэеэ хэхэ надобшибы даа. Вот Сэсэгы харагты. Багша болоод, үхи хүбүүдытнай һургажа ябана. Петромаан яагааб? Ятабайн хүбүүн, минии нүхэрэй, суута ангуушанай! Баарһамни, баруун дайнһаа бусаагүй юм… А-ах! Так вот, мүнөө хүбүүниинь, манай Петруха Ятабаевич, нютагаймнай ангуушадай бүхэли ажахы хүтэлбэрилжэ ябана. Шишье, Намнам, тэрээн руу тархяа шэхэнхэй аад лэ, мүнөө хэн юун боложо ябана гээшэбши, а? Өөрөө ши уг яhаараа оротон хүн байгаад, яагаа иимэ юумэ ойлгодоггүй хүн байгаа хүмши! Бурхантай, бөөтэй гүбши хамниган хүн хадаа!
Н а м н а м. Yгы, Шэмэд-Сэрэн баабай, намай хараагты, намда заагты! Нэгэл юумэ хари ойлгоногүйлби. Гэрэй модо отолжо баhа болохогүй юм гээшэ гү?
Ш э м э д-С э р э н. Ши яанаш, зорёолногши,а? (Уурлана. Тохоногоороо бүhөө татана.).
С э б ү ү х э й. Шэмэд-Сэрэн, бай, бай, нэгэ жаа аргаар. Хэб соонь хэлээд үгыш, юугээ буршаганаа хγмши!
П е т р Я т а б а е в и ч. Минии ойлгоходо, гэр байрын даа, ажахыдаа, байдалдаа гэхэ гү даа хэрэгтэй модо шулуу хэрэглэхэдээ бидэ яадагбибди? Хангай тайгын даа, хада уулын даа эзэд бурхадта мүргөөд, эдеэнэйнгээ дээжэ үргэжэ хүндэлөөд, ушар байдалаа хэлэжэ, хэрэгтэй юумээ гуйдаг бэшэ гүбди, тиимэ бэзэ, нүхэд?
Ш э м э д-С э р э н. Тиимэл ааб даа. Тиихэдэ газар дайдамнай, уhан гол, далаймнайш болог, маанадтайгаа баяртайгаар баялигhаа хубаалдахал. Маагты, абагты, байдалдаа хэрэглэгты! Харин таанар газар дайдынгаа эгээн ехэ баялиг болохо модо хүү-хяа отолоод, тоо томшоогүйгөөр хюдаад, үшөө тэрэтнай багадаад, эндээ, нютагтаа хэрэглэхэгүй, хари зондо, Хитад руу худалдажа байхат! Түрэл байгаалиингаа маанадайнгаа түлөө оролдожо, аяар 100-150 жэл соо шахажа ургуулhан юумые хари руу хямдаар хаяжа байхат!
С э б ү ү х э й. Гүрэн түрэ юугээ хаража байдаг юм агшаб!
Ш э м э д-С э р э н. Ши, Ондории, засагайнгаа байрын оройдо туг хюурнуудые хиисхүүлхэhээ бэшэ ондоо юумэ хэдэг хүн гүш, али энэ хара сүүмхээ hугубшалаад лэ ябаашан юм гүш?
О н д о р и и. Юундэ юумэ хэхэгүй гэжэ…
Ш э м э д-С э р э н. Дуугай! Хэхэ надо! Энэ модо зоргоороо иигэжэ отоолулга болюулха хэрэгтэй. Ой тайгамнайш дууhахань, гол мүрэмнайш хатаха шэргэхэнь, ан гүрөөлшье, шубуу шонхоршье үсөөрхэнь. Далаймнайшье юун болотороо бузарлагдана гээшэб.
(зали)
Энэ, юрэдөө, хайшан гэhэн гүрэн түрэ гээшэб, а? Зай, ерээд онhоо Зүблэлтэ гүрэн бутаржа hалаа, шэнэ ондоо гyрэнэй байгуулагдатар алдуу эндүү гараал юм бэзэ, дутуу дунда юумэн олдоол юм бэзэ. Энэ хашалан сагта, иимэ ехэ хубилалтануудай боложо байхада таанар hанамжа бодомжоо оруулжа, харгы замыень тэгшэрүүлэлсэжэ байхын орондо, муу саг hамбаашалжа (хоолойнь шанга болоно) газар уhаяа бузарлажа, хооhолжо байхат! Ном hударгүй, эрдэм hургаалгүй болоогта?! Ахашуулдаа юундэ ханданагүйбта, али тэдэтнай дураагууд болоо гү?! Һуража асуужашье байхагүй. Лама багшаhаа, бөө заарингуудhаа асуухаа яанабта хэрэг эхилхынгээ урда?! Яаhан зон болообта?! Яаhан үхибүүд гээшэбта?!
С э б ү ү х э й. Шэмэд-Сэрэн, ааляар! Баранииень бү гэмнэ!
Ш э м э д-С э р э н. Дуугай бай, Сэбүүхэй! Аляаниинь шэлэжэ байхабши? Хуул барандаа буруу гээшэт иимэ байдалда ороо хадаа! Хуу барандаа! Би… би (дуугаа аалидхан) юунэй түлөө, хэнэй түлөө энэ газар уhаа хамгаалаа гээшэбиб хоротон дайсан пашиистаhаа, а? Юунэй түлөө дайнда ябаабиб, а? (Хоолойгоо шангадхан). Хэды дахин шархатааб! Хэды шобто буудуулааб! Хүнэгөөр (!) шуhаа гоожуулааб! ( сэдьхэлээ хүдэлэн,зангирһан хоолойгоо заһана)
(Зали)
Таанарай иимэ муу муухайгаар газар дайдадаа хандахые мэдээ hаа, соёл ехэтэй немецтэ газараа тушаажа үгэхэ байгаа, шоорто мээл!
(шала дэбһэнэ)
С э б ү ү х э й. Шэмэд-Сэрэн! Юун үхэhэнөө хэлэжэ байна гээшэбши хахархай аман байнал гэжэ!
Ш э м э д-С э р э н. Тьфу, шоорто мээл! Таанарhаа боложо, үлүү үгэ алдабаб! Һөөргэнь абанаб hүүлшынгээ үгэнүүдые. Оройдоо, мээл, мээл, аймшагтайгаар дурам гутана, гомдолни хүрэнэ та барнаагуудта. Ойлгыт, үхибүүд. Газар дайда hунажашье байхагүй, ургажа үдэжэшье байхагүй. Хүнэй эгээл hанаха байха, эгээл нангин юумэн газарнай ха юм. Юундэ эхэ газар, Yлгэн газар гэдэг юм?! Газар дайдадаа эхэдээ хандадагтал, hамга басагадтаа хандадагтал адляар хандыт! Гамтайгаар, мээхэйгээр, дуратайгаар! Инаг hайхан басагандаа хандаhан мэтээр! Эхэ газар, инаг басаган гээшэш адлил эбы хөөрхы юм гээшэ ха юм!
С э б ү ү х э й. Тиихэдэтнай газар уhамнай үхибүүдтээ хандаhандал маанараа бөөмэйлжэ байхал! Эхэнэр гээшэ газарай, энэ бүгэдэ байгалай хүн. Эхэнэрэй үгэ анхаржа, хэлээшыень хабшуулжа, энэ юун гээшэб гэжэ бодомжолжо ябыт, эрэшүүл.
Ш э м э д-С э р э н. Тиимэ ааб даа! Харин намай харыт. Би Эрэгжэд хээтэйтэйтнай ямар эбтэй эетэй һуугшабиб, хаа-яа халта–хулта туусалдаашье һаа.
С э б ү ү х э й. Зайл даа! Һайрхуу юм аад лэ!
Ш э м э д – С э р э н. Юу һайрхуу гэжэ! Шил өөрөө хэнһээш ехээр наһаа эдеэш баряаш гэжэ байжа тугаар жобжогоноо бэшэ һэн гүш? Вот (тойрон харана), таанар анхаржа байгты, залуушуул. Тугаарай, минии иишэ оро оромсоор, Сэрэнэйтнай эжы хэрэгтэ хэрэггүй газарта эдэ үгэнүүдые хэлэжэ байгаа һэм бэзэ? Хэрэгтэйш юумэ хэлэһэнээ, үгыш юумэ хэлэһэнээ өөрөөшье мэдээгүй аад лэ. Вот иимэл зон гээшэ эдэмнай. Өөрөөшье мэдэнгүй нэгэ мүртэй һайн юумэ хэжэрхёод лэ байха.
Ж е н я. Шэмэд-Сэрэн баабай, Сэрэнэй эжы ямар мүртэй һайн юумэ хэбэб?
Ш э м э д – С э р э н. А? Хэн тэндэ пииг гэбэб? ( дүтэлнэ). Шангаар дуугара.
С э с э г. Женил даа, манай доктор басаган.
Ш э м э д – С э р э н. Дуугай, Сэсэг бэреэхэй. Өөрөө хэлэг.
Ж е н я. Би Женилби даа. Танихаа болёогта?
Ш э м э д – С э р э н. Юундэ танихагүй һэмбиб…
С э б ү ү х э й. Танижа байгаад юугээ һурасагаагаа хүмши! Һаянай бүгсэ уусаа зада хадхуулһан аад лэ!
Ш э м э д - С э р э н. Тьфу, шоорто мээл! Бүгсэ уусаа! Нэгэл хэлэбэл, язви ехэ! Хэлэнэйш хорон холтоһон гээшэнь тэнсэлгүй даа. Зай, шамайгаар яахамнайб ( хайхарамжагүй зангана). Ээ…Ээ…Юун гэжэ байтараа (духаа үрэнэ)…
Ж е н я. Сэрэнэй эжын наһаа эдеэ гээшынь ашаг туһа тухай.
Ш э м э д – С э р э н. Тиимэ-өө, тиимэ! Ииш, юумэн гээшые саб гүүлээдхинэбшибы даа. ( Дүтэлнэ). Саб-яб гэтэр бодолоо гаргаад байха. Иимэхэн үнжэгэн хүүхэн аад лэ. Айдайе энэ һүниндөө эмшэлээ гэнэ гү? Бэрхэш! Иимэ бэрхэ, иимэ зүрхэтэй! Манайл басаган гээшэш, манай Дари шэнги. ( Толгойень эльбээд, хүхэнэн үндэнэ.) Тэрэ асуудалдашни харюусахаб. Манай Сэбүүхэй баһал шам шэнгихэн басаган гээшэ бшуу даа. Яяр яндан хадхуу хэлэтэйшье һаа…Яахабши даа теэд. Тэрээнииень тэсэхэ надо эрэ хадаа (дүтэлнэ). Наашаа болоодхи даа, муха-а (үндэхөө һанана).
С э б ү ү х э й ( гараа арбагашуулан, һуга харайн бодоно) Арил-ай сшаа! Хайшан гэжэ байжа дэмырэгшэб байтараа! Халтал энээниие һорхогонуулаадхи, дүүрээ!
Ш э м э д – С э р э н. Ааляар, ааляар, Сэбүүхэй! Тиигээд дүүрээ, зай? Фу-у даа. Вот так, залуушуул. Харин тэрэ минии наһаа эдиһэн ушар иимэ. Yнэхөөрөөшье, намһаа үндэр наһатан гэжэ манай нютагта үгы. Би 90 хүрөөд ябанаб! Мүнөөш болотороо үтэг сабшалангаа сабшадагби!
П е т р Я т а б а е в и ч. Тиимэ-ээ, тиимэ! Манай Шэмэд-Сэрэн баабай залуушуулhаа дээрэ! Yтэг сабшалангаа зунай хоёр дахин сабшадаг юм ааб даа!
Ш э м э д-С э р э н. Вот! Зунай хоёр дахин сабшадагби! Хари мүнөөл зундаа намда халта ехэдэн алдаа гү даа. Зүрхэ амамни һабиганаад, тарюулаа һэм энэ доктор басагандаа. Эм домым тааруулаад, оройдоо сарааза тэрэ һолигод гэһэн зүрхыем меэстэ дээрэнь табяадхёо! Вот, иимэ бэрхэ доктор! Так вот! Би мүнөөшье болотор hүхөө баряад, гэр барилсахаб! Юундэ гэжэ hурыт? Юундэб гэхэдэ би байгаалитайгаа, газар уhантайгаа нэгэ амин мэтээр ябахаа оролдодолби. Нэгэтэшье заримашуул шэнгеэр зоргоороо модо отолжо ябаагүйб. Дэмы бургааhашье хухалаагүйб, дэмы муу үгэшье алдаагүйб. Далайда ябаа hаа, уhа руу нёлбохо шээхэhээ байтагай хартаабхын хальhашье хаяхагүйлби.
П е т р Я т а б а е в и ч. Вот, вот! Тон зүб!
Ш э м э д-С э р э н. Тиигээгүй hаа, бидэ хэд болонобибди? Биигээ бэлтэ эдеэд, үглөөдэрэйнгөө юумэндэ hанаата болохогүй мана hохор нохонгууд гү? Харагты мүнөө Дандарые! Вот живой жэшээ. Ямар hайншье, бэрхэшье хүбүүн hэм! Ямаршье hайн, бэрхэшье hамга абаа hэм Валентиные. Ямаршье бэрхэ хүбүүтэй hэм! Мүнөө юм бэ? Хогоосон! Модо зоргоороо отолжо, халта мүнгэтэй болохолоороо, дээрэлхүү зан гаргадаг болобо, архи уудаг болобо. Хараhаар байтар хэрзэгы зантай болобо. Һүүлэй hүүлдэ гэр бүлөө буудаба, алаба хюдаба. Тиимэ юумэн саанаhаа тиигүүлжэ байна ха юм, ойлгоногта таанар?! Тэрэ Дандар мүнөө яахаб? Тэрээндэ мүнөө хоёр лэ харгы зам бии : нэгэн гэбэл, мүртэй путёово хүн юм һаа, хүн бэеэ бэелжэ, ошоһон хүбүүнэйнгээ түлөө ажаябаха, тэрээнэйнгээ хэхэ хэрэг үйлэ өөр дээрээ даагаад. Үгы гэбэл, амидыгаар үхэхэ. Вот иимэбшибы даа. Харана бэзэт, өөрыень абаашангүй эгээл дүтынь зониие хохидуулаад байхыень! Айдайн гэр бүлэ баhал таанарай нүгэлhөө боложо хохидоод байна гээбы.
С э б ү ү х э й. Угайдхадаа тэдэ хорхойдо хориггүй үхибүүд! Баарhад даа!
Ш э м э д-С э р э н. Дуугай байгаарай, Сэбүүхэй! Ойлгоно гүт, таанар, мүнөө юу хэжэ, ямар нүгэл үргэлжэ ябаhанаа? Тоолхотой бүдүүн хүн гээшэ дэмбэрэлтэй һайн хэрэг хэжэ бүтээжэ ябадаг бэшэ юм гү. Һайн һайхан хэрэгтнай таанарай хойно ажаһууха үхибүүд болон аша гушадатнай зорюулагдана бэшэ юм гү? Юунэй түлөө ажаһуугдадаг юм, а? Таанарай шудалдаг ном һудар соо энэ асуудал хооһоор табигдаһан зандаал байна гү? Так вот, минии харюу дуулагты: та бүгэдэ дэмбэрэлтэ һайхан ябадалаараа ерээдүйнгөө халаанай байдал һайжаруулна гээшэт. Энээнэй түлөө хүн гээшэ газар уһан дээрэ амидардаг. Харин ганса эдихэ уухын түлөө бэшэ. Би тиигэжэл ойлгогшоб. Тиимэ ушарһаа тэнгэри бурханшье болог, байгаалишье болог, юрэдөөл, тэрэ нарин дэлхэй юртэмсэ бүри тэсэхэ аргагүй болоходоо үсөөниие хэhээнэ гээшэ таанар олониие абархын түлөө! Харин тэрэ үсөөмнай тон үнэтэй юумэмнай байха. Тэрэ эгээл дүтымнай зон! Тэрэ үхибүүднай! Вот так!
С э б ү ү х э й. Шэмэд-Сэрэн! ( толгойгоо хабшан ) Ой, Шэмэд-Сэрэн!
Ш э м э д – С э р э н. Юум? Буруу гэхэшни гү? Баһа хараахашни гү?
С э б ү ү х э й. Шэмэд-Сэрэн! Хойноһоомнай ерэхэ зоной түлөө һуунабди гэжэ ямар тодо мэргээр хэлэбэ гээшэбши! Би харюу бэдэржэ сүхэрөөд ябаалби. Бэрхэш даа, Шэмэд-Сэрэн, һайнши даа, Шэмэд-Сэрэн!
Ш э м э д – С э р э н. А, шамда одоол бэрхэ болобо гүб? Наһан соогоо пеэрвэеэ!
С э б ү ү х э й ( гуйнгяар, ойронь ошон ) Бү тиигэжэ байжа хэлыш даа. Шинии бэрхые анханайл мэдэгшэ гүбди бидэ барандаа.
Ш э м э д – С э р э н. Юу тиигээд нэгэл хэлэн муу, нэгэл хэлэн яндан дагадха болгожо ядажа байгшабши ходо бүреэ намайе!
С э б ү ү х э й. ( зөөлөөр ) Зай, хүрөө, хүрөө тиигээд. Маанарайнгаа, һамгад басагадайнгаа, абари зан өөрөө мэдэжэ байгаад, бү тиигыш даа.
Ш э м э д – С э р э н. А-һаа, ойлгосотой. Yлэ мэдээшэхэн болоод лэ, таанарайнгаа урда диилдээшэ болоод лэ байгыш даа гэжэ гү? Хуваатит гэжэ ши тоожо мэдэхэ ёһотойш!
С э б ү ү х э й. Зай даа! Энэмнай бүри хүхиршэбэ! Нэгэл һайнииень дурда даа, у сёо, дүүрээ!
Ш э м э д – С э р э н. У сёо тиигээд, хуваатит!
С э б ү ү х э й. Хуваатит! Тиигээд дүүрээ! ( тойроошодто хандан ). Таанар энэ бидэ хоёрой туусалдаае ойндоо бэтгы абаарайгты. Бидэ хоёртнай абари зангаар адлихан аад лэ ходо иигэлдэжэл байдаг зон гүбди даа. Таанар намайе энэ үбгэжөөлые хүндэлдэггүй гэжэ һанаагта? Минии хараал хараал бэшэ, үреэл байха. Шэмэд-Сэрэн баабайнтнай хэлээшэ тон зүб. Тэрээнһээ үнэн зүб юумэн гэжэ байхагүй. Тэрээн дээрэнь нэмээ нэмээгүйшье һаа, би өөрынгөө зүгһөө иигэжэ хэлэхэ ёһотойб. Байгаали гээшэ ядахадаал тиигэнэ ааб даа. Байгаали гээшэ эгээл амиды юртэмсэ бшуу. Бидэ хүн зон Эхэ Байгаалиин үхибүүд гээшэ бшуубди. Далаймнайшье Байгал гэжэ Байгаалиhаа нэрэтэй бэшэ юм гү? Би тиигэжэл ойлгогшоб. Эхын муудахада үхибүүн юундэ доройтохогүй юм? Оройдоо бүри сүм эхэhээ дулдыдажа байдаг аад лэ!
Ш э м э д-С э р э н. Вот, эхэ хүнэй, эмгэн хүнэй хэлэхые шагнагты! Yшөө дахин хэлэнэб. Эхэнэр хүн гээшэ газарай, оршон байгаалиин амитан. Тэдээнэй үгэ шагнагты, үгыень дуулагты. А то заримашуулнай бил эрэ гээшэб, бил мэдэхэ гээшэб гэдэг, тэмээн шэнги hаанайжа, аяар дээгүүр дабаха дабаагаа харашанхай ябадаг. Эхэнэрэйнгээ ойлгыш, хүл дорохёо харыш гэхэдэ, тоохогүй, нохойш хусаа гэжэ зариман hанахагүй, аймшагтай бүдүүзгэй юумэнyyд ябаха, дорохи шулуунhаа бүдэршэхэ аад лэ даа.
П е т р Я т а б а е в и ч. Зүб даа, эхэнэр гээшэ байгаалиин. Байгаалитай маанар эрэшүүлһээ үлүү hайн холбоотой. Тиимэhээ эхэнэр гээшэ хамаг юумэ сэдьхэл зүрхөөрөө ойлгоод байдаг угаа нарин досоохитой зон ха юм даа. Минии бодожол, hанажал ябадаг юумые танаар, Шэмэд-Сэрэн баабай, Сэбγγхэй хээтэй хоёр, хэлэбэт, үшөөшье тодорхойлжо үгэбэт. Би тэрэ нүгэл шэбэл үргэлхэ ябадал агнуурида ехэ үзэгдэнэ гэжэ хэлэхэ байнаб. Хэтэрмэ ехээр ан хюдаhан зон баhал хохидонобши бы даа. Илангаяа агнууриин ёhо журам хазагайруулhан зон. Хулгайгаар агнаашадуул. Ушарынь хадаа агнууриин ёhо журам гээшэ байгаалиин байдалhаа, ан гүрөөлэй амидараанhаа үндэhэлжэ табигдаhан ёһо дүрим шуу даа. Зай, Айдайе абаад харае. Айдай нэгэ дахин журам хазагайруулжа ябаа һэн гү, а? Таанар өөhэдөө мэдэнэт. Нэгэшье тиимэ юумэ хээгүй. Тиимэ юумэ сахихын, хинахын тула мүнөө аймагай охотовед ябана.
А й д а й (үндэгэд гэн, доро унаhан хоолойгоор). Бишье нүгэл үргэлөө хаб даа.
П е т р Я т а б а е в и ч. Бэшэ, Айдай, тиимэ бэшэ. Ши мүнөөл тиигэжэ hананаш иимэ ушарта ороод байхадаа. Агнуурида журам хазагайруулаагүй hаа, нүгэл гэжэ байхагүй. Хэмhээл үлүү гараагүй hаа! Юуб гэхэдэ агнуури гээшэ хүн түрэлтэнэй анха түрүүшээр эрхилhэн ажал шуу даа. Амидархын түлөө эрхилжэ байhан! Нэгэшье гүрэн түрэ агнуури эрхилээгүй мγнѳѳшье байхагүй. Газар дайдынгаа баян хэшэгhээ хүртэлсэхэгүй гэжэ яахаб. Тиимэhээ Айдайн эрхилдэг ажалда нүгэл гэжэ байхагүй. Хэды ехэ ажал хээб Айдай! Зуун дүрбэлжэн километр агнууриин шэнэ газар 3 жэлэй туршада Даритайгаа суг хамта түбхинүүлээ. Тэндэ, энэ Зүлхэ мүрэнэй эхиндэ, хүнэй ябаагүй бар тайга соо 7 агнууриин отог, наанань бааза байгуулаа. Мүнөө тэрэ газарыень аймагаймнай агнууриин эгээл hайн, эгээл олзотой газар гэгдэдэг болоо. Өөрөө Айдай мүнөө жэл бyри 120 эрхим шанартай хара булга, мянгаад хэрмэ гүрэндэ тушаана, зунай үедэ тонно тонно омоли болон сагаан загаһа олзоборилно, эмтэ домто ургамал суглуулна, hархяаг жэмэс тушаана. Энэ хэды ехэ оролдособ, хэды ехэ hайн hайхан дэмбэрэлтэй ажал хэгдэнэб! Охотоведэй хүдэлмэриин хажуугаар эды ехэ ажал бүтээнэбшибы даа. Харин тиихэдэ, ши, Багли, хулгайгаар загаhа баринаш. Балсыша баригдаагүй хадаа барагтай хэбэртэй ябаа хүн аабзаш. Бариха сагтань, үе болзор соонь, эдихэ загаһа өөртөө олзоборилходо болохо юм аабза. Далайн эрьедэ hуугаад, загаhа эдингүй байжа баhа яажа болохоб. Би тэрэ улам хомхойрогшод тухай хэлэнэб. Анхан, минии залууда, тохойн шэнээн гэхээр омоли баригдагша hэн. Мүнөө юум? Жараахайhаа тээ ехэсхэй юумэ хуу шүүжэ гарганабшибыт даа. Тэрэтнай багадаад, түрьhөө хаяха үедэнь гол горхо хаажа, машина машинаар эхэ загаhа удханат. Юун үлэхэ юм далаймнай баялигhаа? Тэрэнээ ойлгохо тархитай зон гүт, али үгы гү? Yлүү гаратараа загаhа баряашадуулые мүртэй hайн байгаа гэжэ хараа hэн гүт? Харагша гүбты өөhэдөө. Тэдэ зоной уг унгяараа өөдэлhэн юумэн гэжэ үгы агшал. Загаhанай түлөө хэды барнаагууд далайда шэнгэнэ гээшэб, мүльhэн дээгүүршье үбэлдөө мэдээн шадаан боложо байжа гүйлгэлдөөд, машина хашинаараа баhа хосорно. Эк-кэ даа… Ойлго, Багли, осолдо оробош иигэжэ нүгэл үргэлжэ ябаhаар.
Ш э м э д-С э р э н. Тиимэ ааб даа. Тэрэ Оосьхо яагааб, Баглиин эсэгэ? Баглиие эндэ хараа hэн гүб, үгы гү? Багли!
Б а г л и. Байна, байна.
Ш э м э д-С э р э н. Хари. Оосьхо, шинии баабайшни, дайнай hүүлээр дээ, үшөөл хэсyy шэрүүн жэлнүүдтэ, хотоной зониие тэжээхэм гэжэ агнуури хээд, Сармын дабаанай оройдо табан бугын бэлшэжэ ябахада таба hүрэдэгөөр бултыень унагаагаа юм hэн. Магтуулба бариба даа хотонойнгоо зондо, харин удангүй моринhоо үхэн унашоо hэмнэй. Ши жаа ябааш даа, юу мэдэхэ hэмши. Дуулаhан байхалши даа.
Б а г л и. Дуулаһан ааб даа.
Ш э м э д-С э р э н. Хари. Тэрэ бугашни бүхэли бүлэ ябаа ха юм даа. Анхан аба хайдаг хэхэдээ дүхэриг соо ороhон ан гүрөөл хуу баранииень хюдажа байгаагүй юм. Хэрэгтэйень барижа эдлээд, үлээшыень дyхэриг таhалжа, ябагты, үдэгты, үнэржэгты гээд табидаг заншалтай байгаа. Харин мүнөө хараhан лэ юумэеэ шүүрэхэ гэжэ байха!.. Тэрэ Пурбын Юндэн баhа яаба гэнэбибди? Бэеэ хорлобо гэлсэнэ һэн гү?
С а р м а е в. Тиигээ. 4-дэхи дабхарай балкон дээрэhээ дэбхэрээ!
Ш э м э д-С э р э н. Ой-ё-ё! Вот, харана гүт? Тэрээнэй урдахана үргээлдэ гурбан бугын гарахада, баhал гурбуулайень буудажа баряа тэрэ Юндэн. Би хэлээ hэм Юндэндэ, Дандарташье хэлээб. Ээ, юумэ тоохоор бэшэ, миин лэ гараараа иигэлдэжэ (зангана) байгаа hэн. Нэгэ жаа-жуу мүнгэтэй болохолоороо аймшагтай бүдүүзгэйнүүд, шоорто мээл! Мүртэй юумэ олоһон юумэндэл. Анханай баяшуулдал тоһоор шэдэлсэжэ, зөөхэйгөөр будалсажа байбал яахатнай гээшэб?! Тэнгэриһээ нэгэ наһа ахаб гэхэнь гү?
С э б ү ү х э й. Тэли да! Ай бурхан!
С а р м а е в. Багли тиихэдэнь хулгайгаар агнахаа болиногүй иимэ жэшээнүүдые мэдэжэ байгаад. Yшөө хойноо энэ Васиие дахуулна.
Б а г л и. Зай, болиит даа…
П е т р Я т а б а е в и ч. Юу болиит даа гэжэ! Би Вася та хоёртой нэгэ хөөрэлдөө hэм... Ойлгоо юм аабза гэжэ hанажа ябаалби.
С а р м а е в. Багли Вася хоёр үшөөл лаб баригдаагүй ябана. Баригдахат заабол тиигэжэ ябахадаа. Би таанарые hэргылнэб. Таанар гансашье агнууриин ажахыhаа хоюулха бэшэ, түрмын үүдэ татахат!
Б а г л и. О, болиё, болиё! Би анхан жаа - жуу алдуу эндүү гаргаа hэм. Мүнөө тиихээ болинхойб. Хайрлажа хэшээжэ, үгэдэм үнэншыт!
В а с я. Давно болинхой зон аабзабди даа. Булганда табиhан занга хабхаангуудаа хамаг сороог-мороогой гаратар анхан абагшагүй hэмди, харин Петр Ятабаевичай шанга гэгшээр мантай нэгэ хөөрэлдэхэдэ болёо hэмди. Бурхан зүг! Нүгэл шэбэл! О-ёх-хо, аюултай!
Н а м н а м. Нүхэд! (hүүхирнэ). Нүхэд! Би модо отолхоо болихомни! Лесхозһоо зүбшөөл абаад, тэрэ унагааhан модоной талмай дээгүүр модо тарихам!
С э б ү ү х э й. Yү! Ямар һайхан юумэ дуулаба гээшэбиб! Одоол дэмбэрэлтэй хэрэг эрхилхэш! Гэмээ сагааруулхаш!
Ш э м э д-С э р э н. Зүб! Эхилэ тэрээнээ! Бишье сагдуул тарилсахаб!
З о н. Бишье, бишье тарилсахаб. Бүгэдэ айл аймагаараа хамhалсахабди!
Н а м н а м. Һайн даа, айл аймагни!
С э с э г. Хэдэн жэлэй саана манай Дари сагдуул тарижа эхилээ hэн. Өөрынгөө hайн дураар. Өөрынгөө хүсөөр! Ябаган тэргэ дээрэ шэрээд. Мүнөө тэндэнь гушаад сагдуул арбайлдажа бодонхой!
Н а м н а м. Сэсэг! Тэрэл жэшээ би гэнтэ ухаандаа оруулаалби. Дариин hайгаар! Тэрэ нарhан тужа Дандар отолоо юм hэн, халаг. Харин мүнөө тэндэ Дариин тариhан нарhан тужа бии боложо байна.
Х ү н з о н (дарья табилдана). Дариин тужа анханайхидаал hэргэхэ. Лесхозтой хэлсээд, тэрэ талмай баранииень модоор бүрхөөе, Дари ерэхэдээ, өөрөө зааха, өөрөө эхилhэн ажалаа хүтэлбэрилхэ! Намнам тон зүб юумэ эхилбэ!
О н д о р и и. Дариин тужа саашань hунаахабди. Манай Намнам Дариин үүсхэл үргэлжэлүүлхэм гэбэ. Би өөрынгөө талаhаа аймагай захиргаанда энэ асуудал табихаб. Дэмжүүлхэ байхабди гэжэ найданаб.
Ф е н я (гүйгөөд ороно). Ахай!
Л а з а р ь. Феня? Юун болооб?
Ф е н я. Ахай! (Дуугаржа ядан, уйлаhан энеэһэн хоёрой хоорондо хахад альганай зэргэ хүхэльбэ саарhа харуулна). Айдай! Айдай хаанаб? Телеграмма ерээ!
Айдай бодоно. Гараа үбсүүндээ хашаад, сухарина.
Л а з а р ь. Феня! Хаанаhаа, ажалhаа, почтоhоо гүш?
Ф е н я. Тиимэ! Һаял ерээ. Ерэмсээрнь абаад, наашаа гүйшөөб. Айдай, бари. (Абаашаад үгэнэ.)
А й д а й (саб шүүрэн абаад, нюдэндөө абаашана. Гэнтэ сад гэжэ хашхарна, хуугайлна)
С э р э н (гарhаань шүүрэжэ абаад, шангаар уншана). Баабай, бидэ амиды мэндэбди. Хойноhоомнай Баргажан ерэ. Дари гэнэ-ээ!
(хүн зон хашхар хуугай табилдана, энеэлдэнэ, уйлалдана, тэбэрилдэнэ)
Ш э м э д-С э р э н. Харана гүт, залуушуул, юумэн гээшэ хайшааб гэжэ? Буянтай, бурхантай, ариг сэбэрээр ябахада бүхы юумэн урагшатай hайн байха. Газар уhамнай эхэ мэтэ тэсэбэритэй, угаа дэмбэрэлтэй байна бшуу даа.
С э б ү ү х э й. Ай, бурхан! Ашата бурхамнай харалсаа, Байгал далаймнай, Ойхон баабаймнай туhалаа юм ха юм. (Наманшална). Хари би хэлэжэл байна hэн гүбиб үсэгэлдэрhөө! Уhа нюдэн боложо, тодхор бү шэрэгты энээ руу гэжэ, нохонгууд! Амиды мэндэ заабол гаралдаха гээ hэмнайб! Юундэ газар уhамнай хүлисэхэгүй юм? Юундэ Дари шадахагүй юм? Манай басаган гээшэ бшуу, манай, Байгалай басаган!
(Х ү ш э г э)
2006 он