Хадаг табилга

Бэри хэхэеэ басагынь эрихын тула хүбүүнэй эсэгын ошоходо гү, али түрэлэйнгөө нэгэ үбгэниие эльгээхэдэ болохо байгаа. Хүрьгэн болохо хүбүүн ошолдодоггүй һэн. Худа ураг оролсохо зон үхибүүдээ уулзуулжа, танилсуулдаггүй байгаа юм. 

Ошоһон хүн мэндэ амараа хэлсээд, энэ тэрэ юумэ хөөрэлдөөд, басаганай эсэгэд иимэшүүгээр хандаха юм: «Би айлшан ерээ хүм. Хэрэгтэй айлшан юм аабзаб даа. Хада газарай харгы гаргагша морин эрдэни, хари уласые ураг эльгэн болгогшо үхин эрдэни гэһэн ёһоор би газарай холоһоо, уһанай утаһаа үндэр дабаа дабажа, үргэн далайе гаталжа, хазаартые хагсаажа, хүлэгые хүлэргэжэ, үргэн ехэ хотыетнай эрьен буужа, бүхэ хуһан сэргэдэтнай морёо уяжа, бүхөөг сагаан ордондотнай орожо ерэһэн хэрэгни хадаа Дулма гэжэ нэрэтэй, 17 наһатай басагаяа Гонгор гэжэ нэрэтэй, 20 наһатай хүбүүндэмнай хани нүхэр болгожо үгыт гэжэ ерээб. Үреэлээ үлхэел, заяагаа залгаял». Тиихэдэнь басаганай эсэгэ иимэшүү харюу үгэдэг байгаа: «Би зүбшөөхэ байнаб. Зүгөөр энэ ахай үбгэн, эдэ буурал һаншагта хүгшэд яаха юм. Олоороо хэлсэһэн үгэгүй, оолёор сабшаһан өөгүй гэгшэ ааб даа». Басаганай гэртэхин худа ураг буухань гэжэ мэдэнги, дүтынгөө түрэл гаралда хэлэһэн байха юм. Тэдэ зон бултадаа зүбшөөгөө ааб даа. Эртэ урда сагта басагаяа хадамда үгэхэ гээшэ хамтын хэрэг байгаа бшуу. Нэгэ обогой зон нэгэ газарта байдаг, хамаг хэрэгээ ахамад зониинь шиидхэдэг һэн. «Зүбшөөгөө хадатнай ерэһэн хэрэгээ бүтээхэм», — гээд, бэриие эрижэ ерэһэн хүн үбэрһөө хадаг гаргажа, бурхандань табижа, гурба дахин мүргөөд, тэдэ зонтой золгохо юм. Тиигээд тэрэ хэтэ сахижа, уулада гал аһаагаад, тэдэнээ хадаг дээрэ хээд, худадаа бариха ёһотой. Худагыдаа тэмээнэй нооһоор орёоһон сагаанай сай бариха юм. Иихэдээ бэри эригдэбэ гээшэ. Энэ ёһые хадаг табилга гэжэ нэрлэдэг һэн. Эндэ түрэ найр болодоггүй, харин эдеэ хоол хэжэ, хадаг табигшадые хүндэлөөд үнгэргэдэг байгаа юм. 

Хадаг табилгын һүүлээр хоёр худанууд дахин уулзажа, басаганай худалдаан тухай хэлсэдэг байгаа. Шадалаар барагтай зоной худа болоо һаань, басаганай эсэгэ иимэшүү эрилтэ хэхэ: «Намда, һамгандам, абгадам, үбгэ эсэгэдэм унаха мори, басаганайм заһалда тэды толгой бодо мал, мори, сар, хони үгэхэт». Дундуурхан шадалтай зон нэгэ мори унуулаад, 5-10 бодо, арбаад хони үгэхэ гэһэн эрилтэ хэдэг һэн. 

Басагад хадамтай болоһонһоо хойшо түрынгөө болотор хадамуудайнгаа түрэлэй бүхы зонһоо үбгэнэйнгөө эсэгэ, эхэ, абга, аханар, тэдэнэй һамгадһаа тэрьелжэ, нюдэндэнь харагдахагүй гэжэ оролдодог, дайралдашоо һаа, юумэнэй саагуур хоргододог байгаа. Энээниие бэрилхэ гэжэ нэрлэдэг юм. Хэдэн жэл урид дүтэшэг һууһан хүндэ хадамнагдаһан басагад тэдэнэрһээ бэеэ нюужа ядан зобогшод һэн. 

Басагад 16-17 наһанһаа эхилээд, 20-21 наһан хүрэтэрөө хадамда гарантуу байгаа юм. Хадамда гарангүй 23-24 хүрэшоо һаа, хүгшэрһэндэ тоологдожо, хүн зондо хүндэгүйшэг бологшо бэлэй. Теэд 23-24 хүрэтэрөө хадамда гараагүй басагад тон үсөөн байгаа юм. Хүбүүд 25 хүрэтэрөө һамга абангүй ябадаг һэн.