Пурбуев Цыдендамба

Цыдендамба Пурбуевич 1924 ондо Бэшүүрэй аймагай Шэбэртэ тосхондо түрэһэн байгаа. Ленинградай гүрэнэй театрай, хүгжэмэй ба киногой А. Островскийн нэрэмжэтэ дээдэ һургуулиин түрүүшын буряад студи 1958 ондо дүүргэжэ ерээд, буряадай драмын театрта зүжэгшэнөөр ажалда абтана. Тэрэнэй һургуулияа дүүргэжэ ерээд ажалда оролго 1959 ондо Москвада үнгэрхэ хоёрдохи декадатай тудалдаа. Ниислэл хотодо үнгэрһэн декадада ехэ амжалтатай хабаадалсажа, бэрхэ зүжэгшэд болохо байһанаа гэршэлээ. Илангаяа аха үеын зүжэгшэд тэдэнэй хэрэг үргэлжэлүүлжэ, ерээдүйн халаанда дамжуулха бэлигтэйшүүлэй бии болоһондо баяртай угтажа абаһан юм. Ч. Генинов, Н. Гендунова, М. Степанова, Ж. Иванов, В. Халматов, П. Николаев, Г. Лосев, Ю. Шангина, Д. Дондуков, С. Рабсалов, С. Гончикова гэгшэд болон бусад тэдэнэй һажааха, дууряаха багшанарынь, тайзан дээрэ суг наадаха нүхэдынь болоо бэлэй. Тэрэ жэлнүүдтэ тайзан дээрэ Ц. Шагжинай «Будамшуу», «Түрүүшын жэл», Д. Батожабайн «Барометр шуурга харуулна», А. Грибоедовэй «Ухаанһаа болоһон уйдхар», Н. Погодиной «Кремлиин курантнууд» болон үшөөшье ондоо зүжэгүүд ябажа байгаа. Тэдэ зүжэгүүдэй зэргэдэ залуу зүжэгшэдэй Лопе де Вегын «Собака на сене», А. Чеховэй «Дядя Ваня», В. Розовай «Жаргалай түлхюур» гэжэ дипломно зүжэгүүд оролсоод, харагшадай һонирхол татажа ябажа эхилээ. Дамба Пурбуев эдэ зүжэгүүдэй бултандань зүжэгэй нэрын гү, али гол дүрэнүүдые харуулжа наададаг байгаа юм. Шэнэ зүжэг табихадаа залуу зүжэгшэндэ А. Грибоедовэй «Ухаанһаа болоһон уйдхар» соо Молчалинай дүрэ харуулхыень даалгана. Энэ дүрэдэнь Цыдендамба Пурбуев эрхимээр ороһон байдаг. Театрайнгаа тайзан дээрэ 50 жэлнүүдэй туршада ажаллаха үедөө 100 гаран дүрэнүүдые харуулжа наадаһан юм: Заботкин Д. Батожабайн «Барометр шуурга харуулна» соо, Анучкин Н. Гоголиин «Женитьба» соо, Михаил А. Макаёногой «Левониха дээшээ дэгдэбэ» соо, Роман Кошкин К. Тренёвой «Любовь Яровая» соо, Люченцио У. Шекспирэй «Укрощение строптивой» соо, Максим Дракин Л. Леоновай «Лёнушка» соо, Тарба Жигжитов Х. Намсараевай «Тайшаагай ташуур» соо, Сэнгэ монгол драматург Ч. Ойдовой «Сэсэн Сэнгэ» соо, тиихэдэ Монголой агууехэ гүрэн түрын ажал ябуулагша Д. Сүхэ-Баатарай дүрэ Д. Намдагай «Ээдрээ» соо айхабтар һайнаар, үнэншэмэ гоёор наадаһан байдаг. 1970-дахи онуудай эхеэр Ч. Айтматовай «Улаахан пулаадтай уляангирни» гэжэ зүжэгэй табигдахада бэрхэ хүнэй, ажабайдал гээшые сэгнэжэ шададаг Байтемирэй дүрэ харуулжа наадаа бэлэй. 1973 ондо үндэһэн драматургиин Бүхэоросой ехэ нааданай хоёрдохи шатын дүнгүүдээр бусад хэдэн зүжэгшэд болон найруулагша С. Будажапов гэгшэдтэй суг нэгэдэхи шатын дипломоор шагнагдана. Тэрээндэ энэл ажалайнь түлөө Буряад Уласай Гүрэнэй шагнал олгогдоо һэн. Театртаа ажаллажа байгаа һүүлшынгээ жэлнүүдтэ Ф. Буляковай «Хүгшэд хадамда гаран алдаба» гэжэ зүжэг соо Абдуллагай дүрэ байгуулаа бэлэй. Тиихэдэ Д. Батожабайн «Төөригдэһэн хуби заяанда» авторай зүгһөө уншалга, Булад Гавриловай «Чингисхаанда» түрын зонхилогшо боложо наадаа. Буряадай академическэ театр театрайнгаа 73-дахи хаһые Булад Гавриловай «Эртэ урдын ёһо заншалаар» гэжэ зүжэгөөр нээһэн юм. Цыдендамба Пурбуев энэ зүжэгые буряад хэлэндэ оршуулаад, өөрөө — Агууехэ дайнай ветеран Юндэнэй гол дүрэ наадаһан юм.
Цыдендамба Пурбуевичай байгуулһан Юндэнэй дүрэ хэзээдэшье мартагдашагүй дүрэ боложо харагшын сэдьхэлдэ мүнхэрһэн байдаг.

1987 ондо Ц. А. Балбаров өөрөө Ц. Пурбуевые театрайнга захирал болгожо томилһон, тиигэжэ 8 жэлэй туршада урагшатай һайн хүтэлбэрилэгшэ ябаһаараа театрайнгаа түүхэдэ ороһон хүн бэлэй.

Түрэл театртаа 50 жэлнүүдэй туршада ажаллажа гарахадаа, театрайнгаа амжалтануудта, нэрэ хүндынь дээшэлхэ хэрэгтэ горитойхон хубитаяа оруулһан хүн байһан юм.