Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Золотоева Юлия
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн (2005)
Юлия Золотоева 1963 оной апрелиин 25-да Эрхүү можын Боохон тосхондо түрэһэн юм. 1971 ондо Буряадай СССР-эй арадай зүжэгшэн Лариса Сахьянова РСФСР-эй арадай зүжэгшэн Пётр Абашеев хоёрой нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хатарай һургуулида ороһон, 1981 ондо амжалтатай дүүргэжэ гараад, гүрэнэй дуу хатарай «Байгал» шуулгада ажалда абтаһан юм. Энэ шуулгадаа (хожомынь театрай зиндаатай болгогдоһон) 24 жэл таһалгаряагүй хүдэлжэ гараһан байна.
Мэргэжэлэй һайн һургуули гараһан, тиихэдэ байгаалиһаа үгтэһэн бэлигынь, тайзан дээрэ зохид хүдэлсэнь тэрэнэй амжалтын эхин болоо бэлэй. Тиигэжэ театрайнгаа гол хатаршадай тоодо хүнгэнөөр ороһон юм. Эхилхэдээ «Хальмаг», «Шэмээшэгүүд», «Һойрнууд», «Эрьелдээшэн» б.б. олоной хабаадалгатай хатарнуудта оролсоно. Харуулжа байһан дүрэеэ һайнаар, түргэн ойлгожо, бэрхэ хатаршан байһанаа гэршэлээд, театрай алтан жаса болохо «Байгалай сэсэг», «Манай басагад» гэһэн хатарнуудта ядамаггүй оролсожо наадана. Буряадайнгаа урлал Монголдо, Наран Уласта (1984), Италида (1995), Бельги Франци хоёрто (1996), Болгари Греци хоёрто (2001) үндэр хэмжээндэ түлөөлжэ харуулаа, Москва, Новосибирск, Улаан-Баатар, Дархан хотонуудта үнгэрһэн Буряадай уран зохёолой болон соёлой үдэрнүүдтэ амжалтатай хабаадалсаа. Тэрэниие үндэрөөр сэгнэдэг Зүблэлтэ ороной болон Монголой нэрэтэй түрэтэй хатар найруулагшад тусагаар Юлия Золотоевада гэжэ хатар табидаг болоод байгаа. Зөөлэн хүдэлсэтэй, уян нугархай, эршэтэй эрьелдэхэ аргатай байһаараа илгардаг байгаа. Тиимэһээ гүйсэдхэхэнь эгээл хүшэр маягтай хатарнуудые тэрээндэ даалгадаг болоо. Илангаяа Москвагай хатар найруулагша Б. Ляпаевай табиһан «Тройка», «Буркондивизион» гэһэн хатарнуудта онсо илгарһан байдаг. Ю. Н. Золотоева ямаршье дүрэ байгуулжа шададаг зүжэгшэн юм. Хоёр хүнэй хатардаг «Хун шубууд» (хатар найруулагша А. Зиберт), наадатай, шогтой хатар «Северный» (хатар найруулагша С. Дамбаева) тусагаар Ю. Золотоевада гэжэ табигдаһан юм. Хатар найруулдаг Т. Е. Гергесова В. А. Тумурова хоёр тэрээнтэй хүдэлхэдөө, бэлигыень дүүрэн нээжэ шадаһан юм. «Узбек», «Башкир» болон «Дугы дээрэ» гэһэн хатарнуудта, илангаяа «Мянгад», «Биелгэ» гэһэн монгол хатарнуудта мартагдашагүй дүрэнүүдые байгуулһан байдаг.
Дуу хатарай «Байгал» шуулгада ажаллажа байха үедөө Зүблэлтэ оронойнгоо бүхы хото, хүдөөгөөр ябажа гараһан юм. 1979 ондо Москва, Санкт-Петербург хотонуудта үнгэрһэн уран зохёолой ба урлалай үдэрнүүдтэ хабаадалсаа, 1983 ондо Киев, Новосибирск, Улаан-Баатар, Дархан хотонуудаар нүүдэл тоглолтодо ябалсаһан байна. Зүжэгшэн Юлия Золотоевае Буряад Уласай, Усть-Ордагай, Агын тойрогуудай харагшад һайн мэдэхэ. 1983, 1989, 1999 онуудта Монголдо, 1984 ондо Японидо, 1995 ондо Италида, 1996 ондо Бельгидэ, 1996 ондо Францида, 2001 ондо Болгарида, 2001 ондо Грецидэ харагшадай урда буряад урлалаа дэлгэһэн байна.
Ю. Золотоева ниитын ажабайдалда эдэбхитэй хабаадалсагша, залуу ябахадаа «Байгал» шуулгын, удаань Буряадай дуу хүгжэмэй байшангай комсомолой эхин эмхиин ударидагша байһан юм. Олон удаан жэлнүүд соо багшалаа, «Байгалай мүшэхэнүүд» гэһэн хүүгэдэй хатарай шуулгын хатарнуудые найруулагша, хүтэлбэрилэгшэ байгаа. «Байгалай мүшэхэнүүд» 2002, 2004 онуудта хүүгэдэй хатарай бүлгэмүүдэй мүрысөөндэ 3-дахи һууринуудые эзэлһэн юм. Италида 2003 ондо, Францида 2004 ондо үнгэрһэн Ехэ наадануудта амжалтатай хабаадалсажа ерэһэн байха. Өөрынгөө мэдэсэ хүүгэдтэ дүүрэн хэмжээндэ дамжуулха гэжэ үнэн зүрхэнһөө оролдожо ябадаг юм. Хэдыдэшье, ямаршье хатарта тэрэ дороо гарахаар саг үргэлжэ бэлэн ябадаг хүн юм, суг ажаллажа ябадаг нүхэдтөө хүндэтэй хүн.
1986 онһоо 1991 он болотор Буряадай багшанарай дээдэ һургуулида ажалдаа ябаһаар түүхэ шудалжа гараһан, дунда мэргэжэлэй урлалай һургуулида «Байгал» шуулгын түүхээр хэшээлнүүдые үнгэргэдэг болоно. Олон жэлнүүдэй туршада хатар заажа, һорижо байгаа. 1997 онһоо 2005 он болотор «Байгалай мүшэхэнүүдэй» багша, хатарнуудые найруулагша, хүтэлбэрилэгшэ байһан юм.Тэдэнь 2003 ондо Италида, 2003 ондо Германида, 2004 ондо Францида (Конфоленс хото) амжалтатай хабаадана, тэндэ Юлия Ниловна «Уһан, Газар ба Гал» гэһэн зүжэгэнйь найруулагша байгаа. Тэндээ энэг зүжэг соо Сенегалай, Буряадай, Папуагай, Шэнэ Гвинейн хүүгэдые хамтаруулжа наадхуулһан, энэнь ехэ амжалта гэжэ тоологдоһон байдаг. Наһанайнгаа амаралтада гарабашье, миин һуужа байдаггүй, олон тоото харалганууд болон мүрысөөнүүдтэ хүүгэд, залуушуулые бэлдэжэ хабаадуулха дэмбэрэлтэй хэрэг эрхилжэ байдаг юм. Бэлдэһэн залуушуулынь нэгэнтэ бэшэ шангай һууринуудые эзэлжэ багшаяа баярлуулдаг байха.
Үшөө тиихэдэ бэрхэ найруулагша байһанаа харуулаа. Уран шүлэгшэ Есугей Сындуевэй зохёохы үдэшэ ехэ зохидхоноор найруулан үнгэргэһэн юм. Ойн баярай тоглолтонуудые үнгэргэхэдөө һанаамгай бэрхэ хүн юм.
Мэргэжэлэй һайн һургуули гараһан, тиихэдэ байгаалиһаа үгтэһэн бэлигынь, тайзан дээрэ зохид хүдэлсэнь тэрэнэй амжалтын эхин болоо бэлэй. Тиигэжэ театрайнгаа гол хатаршадай тоодо хүнгэнөөр ороһон юм. Эхилхэдээ «Хальмаг», «Шэмээшэгүүд», «Һойрнууд», «Эрьелдээшэн» б.б. олоной хабаадалгатай хатарнуудта оролсоно. Харуулжа байһан дүрэеэ һайнаар, түргэн ойлгожо, бэрхэ хатаршан байһанаа гэршэлээд, театрай алтан жаса болохо «Байгалай сэсэг», «Манай басагад» гэһэн хатарнуудта ядамаггүй оролсожо наадана. Буряадайнгаа урлал Монголдо, Наран Уласта (1984), Италида (1995), Бельги Франци хоёрто (1996), Болгари Греци хоёрто (2001) үндэр хэмжээндэ түлөөлжэ харуулаа, Москва, Новосибирск, Улаан-Баатар, Дархан хотонуудта үнгэрһэн Буряадай уран зохёолой болон соёлой үдэрнүүдтэ амжалтатай хабаадалсаа. Тэрэниие үндэрөөр сэгнэдэг Зүблэлтэ ороной болон Монголой нэрэтэй түрэтэй хатар найруулагшад тусагаар Юлия Золотоевада гэжэ хатар табидаг болоод байгаа. Зөөлэн хүдэлсэтэй, уян нугархай, эршэтэй эрьелдэхэ аргатай байһаараа илгардаг байгаа. Тиимэһээ гүйсэдхэхэнь эгээл хүшэр маягтай хатарнуудые тэрээндэ даалгадаг болоо. Илангаяа Москвагай хатар найруулагша Б. Ляпаевай табиһан «Тройка», «Буркондивизион» гэһэн хатарнуудта онсо илгарһан байдаг. Ю. Н. Золотоева ямаршье дүрэ байгуулжа шададаг зүжэгшэн юм. Хоёр хүнэй хатардаг «Хун шубууд» (хатар найруулагша А. Зиберт), наадатай, шогтой хатар «Северный» (хатар найруулагша С. Дамбаева) тусагаар Ю. Золотоевада гэжэ табигдаһан юм. Хатар найруулдаг Т. Е. Гергесова В. А. Тумурова хоёр тэрээнтэй хүдэлхэдөө, бэлигыень дүүрэн нээжэ шадаһан юм. «Узбек», «Башкир» болон «Дугы дээрэ» гэһэн хатарнуудта, илангаяа «Мянгад», «Биелгэ» гэһэн монгол хатарнуудта мартагдашагүй дүрэнүүдые байгуулһан байдаг.
Дуу хатарай «Байгал» шуулгада ажаллажа байха үедөө Зүблэлтэ оронойнгоо бүхы хото, хүдөөгөөр ябажа гараһан юм. 1979 ондо Москва, Санкт-Петербург хотонуудта үнгэрһэн уран зохёолой ба урлалай үдэрнүүдтэ хабаадалсаа, 1983 ондо Киев, Новосибирск, Улаан-Баатар, Дархан хотонуудаар нүүдэл тоглолтодо ябалсаһан байна. Зүжэгшэн Юлия Золотоевае Буряад Уласай, Усть-Ордагай, Агын тойрогуудай харагшад һайн мэдэхэ. 1983, 1989, 1999 онуудта Монголдо, 1984 ондо Японидо, 1995 ондо Италида, 1996 ондо Бельгидэ, 1996 ондо Францида, 2001 ондо Болгарида, 2001 ондо Грецидэ харагшадай урда буряад урлалаа дэлгэһэн байна.
Ю. Золотоева ниитын ажабайдалда эдэбхитэй хабаадалсагша, залуу ябахадаа «Байгал» шуулгын, удаань Буряадай дуу хүгжэмэй байшангай комсомолой эхин эмхиин ударидагша байһан юм. Олон удаан жэлнүүд соо багшалаа, «Байгалай мүшэхэнүүд» гэһэн хүүгэдэй хатарай шуулгын хатарнуудые найруулагша, хүтэлбэрилэгшэ байгаа. «Байгалай мүшэхэнүүд» 2002, 2004 онуудта хүүгэдэй хатарай бүлгэмүүдэй мүрысөөндэ 3-дахи һууринуудые эзэлһэн юм. Италида 2003 ондо, Францида 2004 ондо үнгэрһэн Ехэ наадануудта амжалтатай хабаадалсажа ерэһэн байха. Өөрынгөө мэдэсэ хүүгэдтэ дүүрэн хэмжээндэ дамжуулха гэжэ үнэн зүрхэнһөө оролдожо ябадаг юм. Хэдыдэшье, ямаршье хатарта тэрэ дороо гарахаар саг үргэлжэ бэлэн ябадаг хүн юм, суг ажаллажа ябадаг нүхэдтөө хүндэтэй хүн.
1986 онһоо 1991 он болотор Буряадай багшанарай дээдэ һургуулида ажалдаа ябаһаар түүхэ шудалжа гараһан, дунда мэргэжэлэй урлалай һургуулида «Байгал» шуулгын түүхээр хэшээлнүүдые үнгэргэдэг болоно. Олон жэлнүүдэй туршада хатар заажа, һорижо байгаа. 1997 онһоо 2005 он болотор «Байгалай мүшэхэнүүдэй» багша, хатарнуудые найруулагша, хүтэлбэрилэгшэ байһан юм.Тэдэнь 2003 ондо Италида, 2003 ондо Германида, 2004 ондо Францида (Конфоленс хото) амжалтатай хабаадана, тэндэ Юлия Ниловна «Уһан, Газар ба Гал» гэһэн зүжэгэнйь найруулагша байгаа. Тэндээ энэг зүжэг соо Сенегалай, Буряадай, Папуагай, Шэнэ Гвинейн хүүгэдые хамтаруулжа наадхуулһан, энэнь ехэ амжалта гэжэ тоологдоһон байдаг. Наһанайнгаа амаралтада гарабашье, миин һуужа байдаггүй, олон тоото харалганууд болон мүрысөөнүүдтэ хүүгэд, залуушуулые бэлдэжэ хабаадуулха дэмбэрэлтэй хэрэг эрхилжэ байдаг юм. Бэлдэһэн залуушуулынь нэгэнтэ бэшэ шангай һууринуудые эзэлжэ багшаяа баярлуулдаг байха.
Үшөө тиихэдэ бэрхэ найруулагша байһанаа харуулаа. Уран шүлэгшэ Есугей Сындуевэй зохёохы үдэшэ ехэ зохидхоноор найруулан үнгэргэһэн юм. Ойн баярай тоглолтонуудые үнгэргэхэдөө һанаамгай бэрхэ хүн юм.