Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Догданова Туяна
Циркын уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Туяна Молоновна Догданова 1981 оной ноябриин 22-то Хурамхаанда түрэһэн юм. 1987 ондо Хурамхаанай 2-дохи дунда һургуулида орожо, 1999 ондо дүүргээд, уласай «Гэсэр-Дангинын» илагша боложо, Зүүн-Сибиириин соёлой болон урлалай ехэ һургуулиин театрай таһагта шалгалта барингүй абтаһан байгаа. Хоёрдохи ангиһаа хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрта уригдажа, «Һүлдын юртэмсэ» гэжэ зүжэгтэ наадана.
2004 ондо ехэ һургуулияа дүүргэжэ гараад, Барханай арадай театрта дипломойнгоо хүдэлмэри — Баяр Эрдынеевэй «Онгон сагаан онгосо» гэжэ зүжэг табижа эрхим сэгнэлтээр хамгаалһан юм. Барханай арадай театр энэ зүжэгөө абаад, буряад оронойнгоо нютаг бүхэнөөр ябажа харуулһан, харгшад ехэтэ һонирхон угтажа абадаг байһан. Тиигээд соёл урлалай ехэ һургуулиин циркын таһагай багша боложо ажалда абтаад, үшөө хажуугаарнь Буряад драмын академическэ театра зүжэгшэнөөр уригдажа, 2006 он болотор ажаллаа. Хуса Намсараевай нэрэмжэтэ театрта «Түрын дүхэриг», «С.С.С.Р.», «Трёхгрошовая опера», «Бальжан хатан», «Чингисхаан», «Нугаһанай ангуури» гэһэн зүжэгүүдтэ наадаа. С. Бальжанов, В. Кондратьев, Б. Жалцанова, С., Э. Жамбаловтан гэһэн найруулагшадай гар доро хүдэлэлгэнь тайзанай зохёохы ехэ һургуули боложо үгэһэн юм. Циркын һургуулиин захирал Наталья Афанасьеватай суг табиһан тоглолтонь Кемерово хотын «Оюутадай хабарта» мүнгэн медальда хүртэһэн юм. Удаань, «Шэдитэ орон» гэһэн ээлжээтэ нааданиинь Красноярск хотодо I шатын дипломдо хүртэнэ. 2005 ондо Чингис Раднаевай дуу шэмэглэжэ сэнхир дэлгэстэ буулгагдаһан, 2006 оной «Алтаргана» нааданда «Дангина» гэжэ гоо басагадай мүрысөөндэ оролсоо бэлэй.
Тэрэнэй циркын тоглолто найруулгын талаар түрүүшын «Сансарын үльгэршэн» гэжэ ехэ хүдэлмэри 2006 ондо циркын таһагай оюутадтай болоо. Энэнь тэдэнэй дипломно хүдэлмэри боложо, дуури бүжэгэй театрай тайзан дээрэ табигдаһан, һайн сэгнэлтэдэ хүртэһэн юм. Циркынгээ 10 жэлэй ойн баярта тоглолто бэлдэжэ табяа. 2007 ондо дүршэлөө дээшэлүүлжэ һуралсал гараһан, тиигэжэ багшалха ажалаараа I шатын мэргэжэлтэн болоһон юм. «Театрай хабар-2008» гэһэн ехэ нааданда найруулагша боложо оролсоо, гадна хэдэ хэдэн уласай хэмжээнэй зүжэглэмэл наадануудые, тэрэ тоодо Хурамхаанай аймагай 80 жэлэй ойн баярые, найруулан табиһан байха юм. Туяна 2008 онһоо Буряадайнгаа циркын найруулагша боложо хүдэлнэ, 2009 онһоо циркынгээ уран һайханай хүтэлбэрилэгшын тушаалда томилогдоо бэлэй.
Хүдэлжэ байһан энэ хугасаа соогоо циркдэ ажаллажа байһан хамта олоноо нэгэдүүлжэ, олоной хоорондын ойлгсо тэгшэлжэ шадаа. Циркын зүжэгшэдэй һуралсал эмхидхэгдээ, түрүү дүй дүршэл халан абаха талаар ехэ ажал хэгдэнэ, өөһэдынгөө, зүжэгшэдэйнгөө дундаһаа бэрхэшүүлээ һоригшод болгожо табина. Туяна Молоновна жэлдээл шэнэ тоглолто табижа байдаг болонхой, «Бүхы дэлхэйн циркын үдэр» удха түгэлдэр, үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэдэг болонхой. Хүүгэд болон залуушуулай уласхоорондын «Циркын юртэмсэ» гэжэ ехэ наада эмхидхэжэ үнгэргэнэ.
Туяна Догданова гол ажалайнгаа хажуугаар хотын, уласай хэмжээнэй олон тоото наада-тоглолтонуудые найруулан табижа байдаг юм.
2004 ондо ехэ һургуулияа дүүргэжэ гараад, Барханай арадай театрта дипломойнгоо хүдэлмэри — Баяр Эрдынеевэй «Онгон сагаан онгосо» гэжэ зүжэг табижа эрхим сэгнэлтээр хамгаалһан юм. Барханай арадай театр энэ зүжэгөө абаад, буряад оронойнгоо нютаг бүхэнөөр ябажа харуулһан, харгшад ехэтэ һонирхон угтажа абадаг байһан. Тиигээд соёл урлалай ехэ һургуулиин циркын таһагай багша боложо ажалда абтаад, үшөө хажуугаарнь Буряад драмын академическэ театра зүжэгшэнөөр уригдажа, 2006 он болотор ажаллаа. Хуса Намсараевай нэрэмжэтэ театрта «Түрын дүхэриг», «С.С.С.Р.», «Трёхгрошовая опера», «Бальжан хатан», «Чингисхаан», «Нугаһанай ангуури» гэһэн зүжэгүүдтэ наадаа. С. Бальжанов, В. Кондратьев, Б. Жалцанова, С., Э. Жамбаловтан гэһэн найруулагшадай гар доро хүдэлэлгэнь тайзанай зохёохы ехэ һургуули боложо үгэһэн юм. Циркын һургуулиин захирал Наталья Афанасьеватай суг табиһан тоглолтонь Кемерово хотын «Оюутадай хабарта» мүнгэн медальда хүртэһэн юм. Удаань, «Шэдитэ орон» гэһэн ээлжээтэ нааданиинь Красноярск хотодо I шатын дипломдо хүртэнэ. 2005 ондо Чингис Раднаевай дуу шэмэглэжэ сэнхир дэлгэстэ буулгагдаһан, 2006 оной «Алтаргана» нааданда «Дангина» гэжэ гоо басагадай мүрысөөндэ оролсоо бэлэй.
Тэрэнэй циркын тоглолто найруулгын талаар түрүүшын «Сансарын үльгэршэн» гэжэ ехэ хүдэлмэри 2006 ондо циркын таһагай оюутадтай болоо. Энэнь тэдэнэй дипломно хүдэлмэри боложо, дуури бүжэгэй театрай тайзан дээрэ табигдаһан, һайн сэгнэлтэдэ хүртэһэн юм. Циркынгээ 10 жэлэй ойн баярта тоглолто бэлдэжэ табяа. 2007 ондо дүршэлөө дээшэлүүлжэ һуралсал гараһан, тиигэжэ багшалха ажалаараа I шатын мэргэжэлтэн болоһон юм. «Театрай хабар-2008» гэһэн ехэ нааданда найруулагша боложо оролсоо, гадна хэдэ хэдэн уласай хэмжээнэй зүжэглэмэл наадануудые, тэрэ тоодо Хурамхаанай аймагай 80 жэлэй ойн баярые, найруулан табиһан байха юм. Туяна 2008 онһоо Буряадайнгаа циркын найруулагша боложо хүдэлнэ, 2009 онһоо циркынгээ уран һайханай хүтэлбэрилэгшын тушаалда томилогдоо бэлэй.
Хүдэлжэ байһан энэ хугасаа соогоо циркдэ ажаллажа байһан хамта олоноо нэгэдүүлжэ, олоной хоорондын ойлгсо тэгшэлжэ шадаа. Циркын зүжэгшэдэй һуралсал эмхидхэгдээ, түрүү дүй дүршэл халан абаха талаар ехэ ажал хэгдэнэ, өөһэдынгөө, зүжэгшэдэйнгөө дундаһаа бэрхэшүүлээ һоригшод болгожо табина. Туяна Молоновна жэлдээл шэнэ тоглолто табижа байдаг болонхой, «Бүхы дэлхэйн циркын үдэр» удха түгэлдэр, үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэдэг болонхой. Хүүгэд болон залуушуулай уласхоорондын «Циркын юртэмсэ» гэжэ ехэ наада эмхидхэжэ үнгэргэнэ.
Туяна Догданова гол ажалайнгаа хажуугаар хотын, уласай хэмжээнэй олон тоото наада-тоглолтонуудые найруулан табижа байдаг юм.