Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Теняков Валерий
- Буряадай гүрэнэй филармониин зүжэгшэн, эстрадна, хүүхэлдэйнүүдэй жэжэ театрай хүтэлбэрилэгшэ (1978-2004)
- Буряад Уласай арадай зүжэгшэн (2002)
- А. Н. Островскиин 100 жэлэй ойдо зорюулhан Бүхэроссиин театрнуудай фестиваль-нааданай диплом (1974)
- “Эрэ хүнэй эрхим роль” мүрысөөнэй дипломдо хүртэгшэ (1976)
- СССР-эй Соёлой яаманай ба мэргэжэлтэдэй зүблэлэй Түб хорооной Хүндэлэлэй тэмдэгээр ба РСФСР-эй “Соёлой отличник” гэhэн хүндын тэмдэгээр шагнагдагша
Валерий Владимирович Теняков 1948 оной декабриин 22-то Минусинск хотодо түрэhэн юм. 2004 онhоо Улаан-Үдэдэ, Буряадай эстрадада, тайзан дээрэхи хүүхэлдэйнүүдэй ба шэди гаргадаг нааданай хүгжэлтэдэ ехэхэн хубитаяа оруулhан.
Красноярскын хизаартахи театральна студи дүүргэhээр, 1966 онhоо Минусинск хотын драмын театрта табигдаха Е. Шварцын «Золушка» зүжэгтэ Хан тайжын (Принц) рольдо наадахаяа абтаhан байна. Һүүлээрхи 12 жэлэй туршада тэрэнэй репертуарта Челябинск, Черемхово, Абакан, Якутск, Улаан-Үдэ хотонуудаар ябалсажа наадаhан 30 гаран роль болоод байгаа.
Валерий Теняковай зохёохы ажалнууд театрта хабаатайшуулай ба сэтгүүлшэдэй зүгhөө тэмдэглэгдэhэн. 1974 ондо А. Н. Островскиин 100 жэлэй ойдо зорюулагдаhан Бүхэроссиин наадан дээрэ «Хожомдоhон дуран» зүжэгтэ Дормидонтын роль наадажа, дипломантын шагнал абаа. 1976 ондо зүжэгшэн «Эрэ хүнэй эрхим роль» шагналда хүртөө (Леоновой «Бүрхөөгтэй алтан тэргэ» соо Тимошын роль).
1978 онhоо Валерий Теняков Буряадай гүрэнэй филармонидо хөөрэлгын жанрай зүжэгшэнөөр хүдэлhэн. Тэрэ уран зохёолой, хүгжэмэй байгуулгын ба хүгжэмэй лекториин уран зохёолой үдэшэнүүдтэ хабаадалсаа. «Байгалай ритмнүүд», «Баяр» бүлэгүүдэй, «Сэлэнгэ» хамтаралай конферансье-хүтэлэгшэнь ябаа.
1980 ондо Валерий Владимирович филармониин үмэнэ «Һолонго» гэжэ эстрадын хүүхэлдэйнүүдэй мини-театр эмхидхээд, ото тэрэнээ ударидажа ябаа. Буряадай гүрэнэй филармонидо хүдэлhэн 25 жэлэйнгээ туршада 40 гаран хүүхэлдэйн зүжэгүүдые тэрэ найруулан табижа, өөрөө наадажа, хүүгэдые hонирхуулжа, баясуулжа ябаа: «Шэдитэ зүйлнүүд», «Буратино hара руу ниидэбэ», «Холын бүмбэрсэгэй нюуса», «Эди шэдитэн», «Тархай — улаан малгай», «Рим-ти-ти баабгайхан» гэхэ мэтэ. «Һолонго» бүлэг аргагүй амжалтатайгаар хүүгэдэй сэсэрлигүүдээр, Улаан-Үдын hургуулинуудаар, Буряад ороной аймагуудаар, мүн Ставрополь, Новосибирск, Красноярск, Якутск, Кызыл, Абакан, Эрхүү, Владивосток, Урда-Сахалинск гэхэ мэтэ хотонуудаар наадаяа харуулжа ябаа юм.
Валерий Теняков гансал бэлигтэй зүжэгшэн бэшэ, мүн олон hонин зүжэгүүдые, концертнүүдэй түсэбүүдые найруулан табиhан байха юм. Республикын хүүхэлдэйнүүдэй театрта Валерий Владимировичай табиhан «Ай даа, Мыцык» зүжэг, Буряадай филармонидо табиhан «Бэлэг», «Хэн ухаатайб?», «Бишыхан Хандамаа», «Бидэ ба хүүхэлдэйнүүд» гэhэн зүжэгүүдынь тон ехээр хүүгэдэй дура сэдьхэл татажа шадаа hэн. В. В. Теняков хүүгэдтэ зорюулагдаhан «Ялабхилhан мүшэд ба оромгүйшүүл» гэhэн шэнэ жэлэй нааданай зохёогшо, найруулан табигша ба шэмэглэгшэнь болоо. Үшөө хэдэн зүжэгүүдэй зураашаниинь, найруулан табигшань болоhон. Зүжэгүүдэйнгээ эд хэрэгсэл ба орёо оньhотой хүүхэлдэйнүүдээ өөрынгөө уран гараар бүтээжэ ябаа.
В. В. Теняков хүрэhэн дээрээ тогтодоггүй, дам саашаа хүгжэжэ, эстрадын шэнэ аргануудые шэнжэлэн, багажадаа абадаг hэн. Тиин тэрэ иллюзионист-эди шэдишэнэй мэрэжэл шудалжа, хүүгэдэй, томошуулай нааданда элдэб янзын фокус (шуран арга, эльбэ шэди) харуулжа, зоной гайхал, урма баяр дэгжээлсээ.
2002 ондо Валерий Владимировичые Буряад Уласай соёл, уралалай тусхай дунда hургуулида циркын уралалай багшаар урижа, эди шэдиин нюусануудта, циркын эд хэрэгсэл бэлдэлгэдэ ерээдүйн мэргэжэлтэдые hургахыень дурадхаа. Тэрэ оюутадаараа өөрынгөө үргэн мэдэсэhээ харамгүй хубаалдан, зүжэг бүхэнэй түсэб зорилго табижа, наадаха харуулхыень заажа үгэжэ, хэрэгтэй болодог эд хэрэгсэлнүүдээ дархалха, заhаха, hэльбэхэ дадхалынь олгожо ябаа. Тэрэнэй шабинарай дунда Буряад Уласай Үүрэнэй циркын мэдээжэ зүжэгшэд Аюр Гомбоев, Баяр Гуржапов гэгшэд бии.
Зохёохы ажалдаа үндэр амжалтануудые туйлажа ябаhанайнгаа түлөө Валерий Владимирович Теняков олон шагналнуута хүртэhэн: соёлой мэргэжэлтэдэй Түб зүблэлэй ба СССР-эй соёлой яаманай Хүндэлэлэй тэмдэгээр, РСФСР-эй соёлой яаманай зүгhөө «Соёлой эрхимлэгшэ» гэhэн хүндын тэмдэг. «Буряад Республикын габьяата зүжэгшэн» (1992), «Буряад Республикын арадай зүжэгшэн» (2002) гэhэн нэрэ зэргэдэ хүртэhэн.
Валерий Владимирович hүүлшынгээ үдэрнүүд хүрэтэр дуратай ажалдаа үнэн сэхээр алба хээ. 2004 оной ноябриин 12-то хүндөөр үбшэлhэнэй удаа Валерий Владимирович Улаан-Үдэ хотодо наhанhаа нүгшөө.
Красноярскын хизаартахи театральна студи дүүргэhээр, 1966 онhоо Минусинск хотын драмын театрта табигдаха Е. Шварцын «Золушка» зүжэгтэ Хан тайжын (Принц) рольдо наадахаяа абтаhан байна. Һүүлээрхи 12 жэлэй туршада тэрэнэй репертуарта Челябинск, Черемхово, Абакан, Якутск, Улаан-Үдэ хотонуудаар ябалсажа наадаhан 30 гаран роль болоод байгаа.
Валерий Теняковай зохёохы ажалнууд театрта хабаатайшуулай ба сэтгүүлшэдэй зүгhөө тэмдэглэгдэhэн. 1974 ондо А. Н. Островскиин 100 жэлэй ойдо зорюулагдаhан Бүхэроссиин наадан дээрэ «Хожомдоhон дуран» зүжэгтэ Дормидонтын роль наадажа, дипломантын шагнал абаа. 1976 ондо зүжэгшэн «Эрэ хүнэй эрхим роль» шагналда хүртөө (Леоновой «Бүрхөөгтэй алтан тэргэ» соо Тимошын роль).
1978 онhоо Валерий Теняков Буряадай гүрэнэй филармонидо хөөрэлгын жанрай зүжэгшэнөөр хүдэлhэн. Тэрэ уран зохёолой, хүгжэмэй байгуулгын ба хүгжэмэй лекториин уран зохёолой үдэшэнүүдтэ хабаадалсаа. «Байгалай ритмнүүд», «Баяр» бүлэгүүдэй, «Сэлэнгэ» хамтаралай конферансье-хүтэлэгшэнь ябаа.
1980 ондо Валерий Владимирович филармониин үмэнэ «Һолонго» гэжэ эстрадын хүүхэлдэйнүүдэй мини-театр эмхидхээд, ото тэрэнээ ударидажа ябаа. Буряадай гүрэнэй филармонидо хүдэлhэн 25 жэлэйнгээ туршада 40 гаран хүүхэлдэйн зүжэгүүдые тэрэ найруулан табижа, өөрөө наадажа, хүүгэдые hонирхуулжа, баясуулжа ябаа: «Шэдитэ зүйлнүүд», «Буратино hара руу ниидэбэ», «Холын бүмбэрсэгэй нюуса», «Эди шэдитэн», «Тархай — улаан малгай», «Рим-ти-ти баабгайхан» гэхэ мэтэ. «Һолонго» бүлэг аргагүй амжалтатайгаар хүүгэдэй сэсэрлигүүдээр, Улаан-Үдын hургуулинуудаар, Буряад ороной аймагуудаар, мүн Ставрополь, Новосибирск, Красноярск, Якутск, Кызыл, Абакан, Эрхүү, Владивосток, Урда-Сахалинск гэхэ мэтэ хотонуудаар наадаяа харуулжа ябаа юм.
Валерий Теняков гансал бэлигтэй зүжэгшэн бэшэ, мүн олон hонин зүжэгүүдые, концертнүүдэй түсэбүүдые найруулан табиhан байха юм. Республикын хүүхэлдэйнүүдэй театрта Валерий Владимировичай табиhан «Ай даа, Мыцык» зүжэг, Буряадай филармонидо табиhан «Бэлэг», «Хэн ухаатайб?», «Бишыхан Хандамаа», «Бидэ ба хүүхэлдэйнүүд» гэhэн зүжэгүүдынь тон ехээр хүүгэдэй дура сэдьхэл татажа шадаа hэн. В. В. Теняков хүүгэдтэ зорюулагдаhан «Ялабхилhан мүшэд ба оромгүйшүүл» гэhэн шэнэ жэлэй нааданай зохёогшо, найруулан табигша ба шэмэглэгшэнь болоо. Үшөө хэдэн зүжэгүүдэй зураашаниинь, найруулан табигшань болоhон. Зүжэгүүдэйнгээ эд хэрэгсэл ба орёо оньhотой хүүхэлдэйнүүдээ өөрынгөө уран гараар бүтээжэ ябаа.
В. В. Теняков хүрэhэн дээрээ тогтодоггүй, дам саашаа хүгжэжэ, эстрадын шэнэ аргануудые шэнжэлэн, багажадаа абадаг hэн. Тиин тэрэ иллюзионист-эди шэдишэнэй мэрэжэл шудалжа, хүүгэдэй, томошуулай нааданда элдэб янзын фокус (шуран арга, эльбэ шэди) харуулжа, зоной гайхал, урма баяр дэгжээлсээ.
2002 ондо Валерий Владимировичые Буряад Уласай соёл, уралалай тусхай дунда hургуулида циркын уралалай багшаар урижа, эди шэдиин нюусануудта, циркын эд хэрэгсэл бэлдэлгэдэ ерээдүйн мэргэжэлтэдые hургахыень дурадхаа. Тэрэ оюутадаараа өөрынгөө үргэн мэдэсэhээ харамгүй хубаалдан, зүжэг бүхэнэй түсэб зорилго табижа, наадаха харуулхыень заажа үгэжэ, хэрэгтэй болодог эд хэрэгсэлнүүдээ дархалха, заhаха, hэльбэхэ дадхалынь олгожо ябаа. Тэрэнэй шабинарай дунда Буряад Уласай Үүрэнэй циркын мэдээжэ зүжэгшэд Аюр Гомбоев, Баяр Гуржапов гэгшэд бии.
Зохёохы ажалдаа үндэр амжалтануудые туйлажа ябаhанайнгаа түлөө Валерий Владимирович Теняков олон шагналнуута хүртэhэн: соёлой мэргэжэлтэдэй Түб зүблэлэй ба СССР-эй соёлой яаманай Хүндэлэлэй тэмдэгээр, РСФСР-эй соёлой яаманай зүгhөө «Соёлой эрхимлэгшэ» гэhэн хүндын тэмдэг. «Буряад Республикын габьяата зүжэгшэн» (1992), «Буряад Республикын арадай зүжэгшэн» (2002) гэhэн нэрэ зэргэдэ хүртэhэн.
Валерий Владимирович hүүлшынгээ үдэрнүүд хүрэтэр дуратай ажалдаа үнэн сэхээр алба хээ. 2004 оной ноябриин 12-то хүндөөр үбшэлhэнэй удаа Валерий Владимирович Улаан-Үдэ хотодо наhанhаа нүгшөө.