Санданова Сэсэгма

Сэсэгма Дашиевна Санданова Буряадай АССР-эй Зэдын аймагай Алцаг нютагта 1961 оной сентябриин 1-ндэ түрөө.
Үшөө һургуулида ябахаһаа Люба басаган дуунда дуратайгаараа үетэн нүхэд соогоо илгаржа, ёһотой мэргэжэлтэ дуушан болохоёо мэдэһэндэл, һургуулиингаа, аймагайнгаа уран һайханай бүлгэмүүдтэ ябадаг һэн. 1978 оной июнь соо Уласай буряад арадай дуушадай 1-дэхи мүрысөөндэ хабаадажа, 2-дохи һуури эзэлжэ, лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртөө. Жюриин гэшүүд Сэсэгма Сандановада дуунуудта һурахын тула мэргэжэлтэ багшанарта заалгахыень дурадхана.

1978 оной июль һарада Улаан-Үдын П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин дуунай таһагта ороно (Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн А. А. Арсалановай анги). Хонгёо, хурса, һайхан меццо-сопрана хоолойтой залуу басаган энэ һургуулияа дүүргээд, М. П. Мусоргскийн нэрэмжэтэ Уралай гүрэнэй консерваторидо (профессор К. М. Родионовагай анги) ороод, 1991 ондо Буряадай оперо болон баледэй академическа театрта уригдаад, хүдэлжэ эхилнэ. Камерна хүгжэмдэ илангаяа дуратай дээрэһээ 1995 онһоо Сэсэгма Санданова Буряадай гүрэнэй филармониин гол дуушан болоно.

Хүгжэмэй лекторидо хүдэлхэ гол зорилгонь хадаа ургажа ябаа «улаан бургааһадые» хүгжэмдэ дуратайгаар һургаха, дэлхэйдэ мэдээжэ хүгжэмшэдэй зэндэмэнитэй танилсаад, дуушан Сэсэгма Санданова ехэ дүршэл абажа, үхибүүдтэ олон дуунуудаа бэлэглээ.

Бага наһатай хүүгэдтэ В. Усовичай «Сказка про козла», «Небесный календарь», хүүгэдтэ зорюулһан оперонууд М. Баскын «Цветное молоко», М. Красевай «Топтыгин и Лиса» соо аргагүй һонирхолтойгоор онтохонуудай дүрэнүүдые гаргажа шадана. Тэрэ «Я помню чудное мгновенье», «А. Блок и музыка», «Души прекрасные порывы» (А. С. Пушкинэй шүлэгүүд хүгжэм доро) лекци-концертнүүдые үнгэргэжэ, һургуулиин ехэшье ангинуудай үхибүүдтэ, дунда мэргэжэлэй һургуулинуудай оюутадта зорюулаа.

С. Д. Санданова нүхэдөөрөө Шэтэдэ, Эрхүүдэ, Петровск-Забайкальскада, Шелеховтэ, Ангарскда, Усть-Кудта, Усть-Ордагай буряад тойрогто гастрольда ябалсаа.

С. Д. Санданова ялас гэмэ зохёохы шадабаритай, мэргэжэл ехэтэй дээрэһээ хододоо шэнэ бүтээлнүүд дээрэ хүдэлдэг. Дуушан саг үргэлжэ гансаараа ехэ концертнүүдэй программатай шагнагшадаа танилсуулдаг. Жэшээлхэдэ: «Арии из опер русских и зарубежных композиторов» гэжэ нэрэтэй зохёоһон программань оперо болон баледэй театрай симфоническэ шуулгатай (Оросой урлалай габьяата ажал ябуулагша, дирижер В. Ц. Галсанов) бүтээгдээ. Мүн лэ дуушан амжалтатай «Высоким слогом русского романса» гэһэн камерна программатай Глинкын, Даргомыжскийн, Чайковскийн, Рахманиновай романснуудые гүйсэдхөө.

Сэсэгма Санданова А. Андреевэй, Ю. Ирдынеевэй, С. Манжигеевэй, П. Дамирановай б. б. буряад композиторнуудай дуунуудай зохёохы замтай шагнагшадые танилсуулхаһаа гадна, өөрөө аргагүй гоёор дуунуудыень гүйсэдхэдэг. Энээнһээ гадна монгол арадай дуунуудые баһал гоёор хангюурдадаг. «Баяр» гэһэн хүгжэмэй буряад арадай зэмсэгүүдэй шуулгатай «Мелодии родного края» программатай Уласай олон аймагуудаар аяншалаа. Түрэл нютаг Зэдэеэ жэл бүхэндэ дуунуудаа бэлэглэхээ ошодог.

С. Санданова олон мүрысөөнүүдтэ хабаадагша. 1995 ондо Ф. Шубертын нэрэмжэтэ мүрысөөндэ (Екатеринбург), 1996 ондо Бүхэзүблэлтын залуу дуушадай мүрысөөндэ (Москва) хабаадажа, баярай бэшэгүүдтэ хүртөө.

Хүгжэмэй искусствэдэ аша габьяатай байһанайнгаа түлөө Сэсэгма Дашиевна Санданова Оросой Холбооной Соёлой яаманай Хүндэлэлэй грамотаар 2011 ондо шагнагдаа, «Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн» (2000), «Буряад Уласай арадай зүжэгшэн» (2006) гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртэнхэй, ажалай ветеран.

Литература
1. Родионова Э.Л. Дерзание молодости /Сэсэг Санданова // Бурятия, 1999, 6 мая. — С.12
2. Юндунова Д.Г. Мастера искусств Бурятии. Лауреаты международных, российских, региональных и республиканских конкурсов — Улан-Удэ: Изд-во БНЦ СО РАН, 2003. — С.49
3. Матвеева С. Арии и романсы // газета «Номер один», 2011, 30 ноября