Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Дондуков Дагба
- Буряадай Гүрэнэй Ажалай Улаан тугай орденто Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ академическэ драмын театрай зүжэгшэн
- Россиин габьяата зүжэгшэн (1973)
- Россиин арадай зүжэгшэн (1976)
- Москва хотодо үнгэрһэн түрүүшын (1940) ба хоёрдохи (1959) Буряадай уран зохёолой болон урлалай декадануудта хабаадалсаһан
- Монгол ороной «За участие в боях на Халхин-Голе» орденоор, «За отвагу в боях на Халхин-Голе», «За трудовое отличие» (1940) гэһэн медальнуудаар, Эсэгэ Ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай II шатын орденоор, мүн «За оборону Москвы», «За победу над Германией» орденуудаар шагнагданхай
Дагба Доржиевич Дондуков Хэжэнгын аймагай Шанаа нютагта 1915 оной февралиин 15-да түрэһэн байгаа. Һургуулида арба наһатайдаа орожо, һайн дуранай уран һайханай бүлгэмдэ эдэбхитэйгээр хабаададаг һэн.
1933 ондо нютагайнгаа мэдээжэ зүжэгшэн Чойжонима Гениновэй дурадхалаар Һүндэб Рабсалов Дагба Дондуков хоёр һаяхан нээгдээд байһан буряад драмын театрай зүжэгшэд болоһон. Иимэрхүүгээр бүхы Буряадһаа бэлигтэйшүүл суглуулагдажа, үндэһэн театр байгуулагдаһан бэлэй даа. Тэдэнэр театрта ажаллажа байха үедөө театрально-хүгжэмэй училищида һуража үрдиһэн байдаг.
Дайнай түрүүшын һарануудта Буряад-Монгол хүгжэмтэ драмын театрай зүжэгшэн Дагба Дондуков дайнда абтаһан, Халхын-Голдо дайлалдаһан юм. Дайнай удаа хэдэн жэл үнгэрһэн хойно Улаан-Баатарта театртаяа гастрольдо ябахадань, Цыденбал өөрөө амаршалжа, медаль зүүлгэһэн юм. 1941 оной намарһаа 93-дахи дивизиин 51-дэхи мэргэн буудагшадай полктой Москва хото хамгаалалсаһан. 1942 ондо хүндөөр шархатаад, олон госпитальнуудаар ябажа бэеэ аргалуулаад, нютагаа, түрэл театртаа бусаһан.
Һайн дуранай уран һайханай бүлгэмһөө мэргэжэлтэ тайзан дээрэ ерэһэн Дагба Дондуков бэлигтэй зүжэгшэдэй тоодо орогшо һэн. Тэрээндэ адли наадаха хүнүүд үндэһэн театрта олон байгаа. Тэрэ үедэ үнэн ажабайдал харуулһан, арадай-байдалай шэнжэтэй зүжэгүүд элбэг һэн.
Н. Балданогой «Хоёр нүхэд» («Два друга», 1933) зүжэгэй түрүүшын гол дүрэһөө эхилээд, һүүлшын Д. Дылгыровэй «Хари хүнэй гашуудал» (1978) хүрэтэр зүжэгшэнэй хуби заяанда 100 гаран дүрэнүүд байһан. К. Гольдониин «Слуга двух господ» (Флориндо Аретузи), У. Шекспирэй «Отелло» (Людовико), монгол драматург Лодойдамбын «Пять пальцев руки» (Хунчанар) ба Ч. Ойдовой «70 небылиц» (Галдан-Ноён), Цао Юйиин «Тайфун» (Лу Да-хай), Н. Погодиной «Кремлевские куранты», Н. Гоголиин «Горе от ума», мүн Д. Батожабайн, Ц. Шагжинай зүжэгүүдтэ наадаһан.
1945 оной декабрь һарада театрай тайзан дээрэ эгээ түрүүшынхиеэ, удаань үндэһэн драматургиин алтан жасада ороһон Х. Намсараевай «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэгые Владимир Халматов найруулан табяа. Д. Дондуков сэсэн Гоншог үбгэнэй дүрэ гүйсэдхөө, һүүлээрнь 30-аад жэл соо энэ дүрэеэ театрай элдэб найруулгануудта наадаһан.
1952 ондо найруулагша Буянто Аюшинай Н. Балданогой «Дүлэн» гэжэ зүжэгтэ Дагба Дондуков партизануудай командир Найдан Максаровай роль гүйсэдхөө.
1956 ондо театрта 19-дэхи зүүн жэлэй һүүлээрхи ба 20-дохи зуун жэлэй эхиндэ мэдээжэ байһан испан уран зохёолшо ба драматург Анхел Гимерэй «Человек и волк» зохёолоор зүжэг табигдаа. Энэ хадаа Испаниин помещик баяшуулай ба юрын арадай ангиин тэмсэл тухай. БМАССР-эй габьяата зүжэгшэн Дагба Дондуков мүлжэгшэ Себастьянай дүрэ уран тодоор бүтээн харуулаа.
Казах драматург Г. Мусреповэй «Козы-Корпеш ба Баян-Слу» зүжэгтэ Д. Дондуков Жантыгай дүрэ гүйсэдхөө. Зүжэгшэн угаа шадамараар тус геройн орёо зан абариие бүтээжэ шадаа».
Д. Дондуковой гүйсэдхэһэн хэдэн олон дүрэнүүдэйнь дунда шүүмжэлэгшэдээр эгээ тодоор тэмдэглэгдэһэн дүрэ — 1959 ондо Москвада үнгэрһэн Д. Батожабайн «Барометр шуурга харуулна» спектакльда хубисхалша Ранжуров мүн.
Хамта ажалладаг зонтоёо адли Дагба Доржиевич наһанайнгаа ехэнхи сагые Буряад ороноороо, Усть-Ордын ба Агын тойрогуудаар нүүдэл тоглолтонуудта ябажа үнгэргөө. Тэрэ сагта хэдэн һараараа ябагдадаг һэн.
«Угаа зөөлэн, аятай зохид хүн байһан, — гэжэ тэрээн тухай Россиин арадай зүжэгшэн Г. Б. Бутуханов дурсан хөөрэнэ, — залуушуул тэрээндэ, аха суг нүхэртөө тон дуратай һэн.
1976 ондо Москвада Буряад театрай гастрольдо ябаһанай удаа бэлигтэй зүжэгшэн Дагба Доржиевич Дондуков » Россиин арадай зүжэгшэн" гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө һэн.
«Стеклянные бусы» кинофильмдэ гол рольнуудай нэгые Д. Д. Дондуков гүйсэдхэһэн юм.
1982 оной мартын 7-до наһа бараа.
1933 ондо нютагайнгаа мэдээжэ зүжэгшэн Чойжонима Гениновэй дурадхалаар Һүндэб Рабсалов Дагба Дондуков хоёр һаяхан нээгдээд байһан буряад драмын театрай зүжэгшэд болоһон. Иимэрхүүгээр бүхы Буряадһаа бэлигтэйшүүл суглуулагдажа, үндэһэн театр байгуулагдаһан бэлэй даа. Тэдэнэр театрта ажаллажа байха үедөө театрально-хүгжэмэй училищида һуража үрдиһэн байдаг.
Дайнай түрүүшын һарануудта Буряад-Монгол хүгжэмтэ драмын театрай зүжэгшэн Дагба Дондуков дайнда абтаһан, Халхын-Голдо дайлалдаһан юм. Дайнай удаа хэдэн жэл үнгэрһэн хойно Улаан-Баатарта театртаяа гастрольдо ябахадань, Цыденбал өөрөө амаршалжа, медаль зүүлгэһэн юм. 1941 оной намарһаа 93-дахи дивизиин 51-дэхи мэргэн буудагшадай полктой Москва хото хамгаалалсаһан. 1942 ондо хүндөөр шархатаад, олон госпитальнуудаар ябажа бэеэ аргалуулаад, нютагаа, түрэл театртаа бусаһан.
Һайн дуранай уран һайханай бүлгэмһөө мэргэжэлтэ тайзан дээрэ ерэһэн Дагба Дондуков бэлигтэй зүжэгшэдэй тоодо орогшо һэн. Тэрээндэ адли наадаха хүнүүд үндэһэн театрта олон байгаа. Тэрэ үедэ үнэн ажабайдал харуулһан, арадай-байдалай шэнжэтэй зүжэгүүд элбэг һэн.
Н. Балданогой «Хоёр нүхэд» («Два друга», 1933) зүжэгэй түрүүшын гол дүрэһөө эхилээд, һүүлшын Д. Дылгыровэй «Хари хүнэй гашуудал» (1978) хүрэтэр зүжэгшэнэй хуби заяанда 100 гаран дүрэнүүд байһан. К. Гольдониин «Слуга двух господ» (Флориндо Аретузи), У. Шекспирэй «Отелло» (Людовико), монгол драматург Лодойдамбын «Пять пальцев руки» (Хунчанар) ба Ч. Ойдовой «70 небылиц» (Галдан-Ноён), Цао Юйиин «Тайфун» (Лу Да-хай), Н. Погодиной «Кремлевские куранты», Н. Гоголиин «Горе от ума», мүн Д. Батожабайн, Ц. Шагжинай зүжэгүүдтэ наадаһан.
1945 оной декабрь һарада театрай тайзан дээрэ эгээ түрүүшынхиеэ, удаань үндэһэн драматургиин алтан жасада ороһон Х. Намсараевай «Тайшаагай ташуур» гэжэ зүжэгые Владимир Халматов найруулан табяа. Д. Дондуков сэсэн Гоншог үбгэнэй дүрэ гүйсэдхөө, һүүлээрнь 30-аад жэл соо энэ дүрэеэ театрай элдэб найруулгануудта наадаһан.
1952 ондо найруулагша Буянто Аюшинай Н. Балданогой «Дүлэн» гэжэ зүжэгтэ Дагба Дондуков партизануудай командир Найдан Максаровай роль гүйсэдхөө.
1956 ондо театрта 19-дэхи зүүн жэлэй һүүлээрхи ба 20-дохи зуун жэлэй эхиндэ мэдээжэ байһан испан уран зохёолшо ба драматург Анхел Гимерэй «Человек и волк» зохёолоор зүжэг табигдаа. Энэ хадаа Испаниин помещик баяшуулай ба юрын арадай ангиин тэмсэл тухай. БМАССР-эй габьяата зүжэгшэн Дагба Дондуков мүлжэгшэ Себастьянай дүрэ уран тодоор бүтээн харуулаа.
Казах драматург Г. Мусреповэй «Козы-Корпеш ба Баян-Слу» зүжэгтэ Д. Дондуков Жантыгай дүрэ гүйсэдхөө. Зүжэгшэн угаа шадамараар тус геройн орёо зан абариие бүтээжэ шадаа».
Д. Дондуковой гүйсэдхэһэн хэдэн олон дүрэнүүдэйнь дунда шүүмжэлэгшэдээр эгээ тодоор тэмдэглэгдэһэн дүрэ — 1959 ондо Москвада үнгэрһэн Д. Батожабайн «Барометр шуурга харуулна» спектакльда хубисхалша Ранжуров мүн.
Хамта ажалладаг зонтоёо адли Дагба Доржиевич наһанайнгаа ехэнхи сагые Буряад ороноороо, Усть-Ордын ба Агын тойрогуудаар нүүдэл тоглолтонуудта ябажа үнгэргөө. Тэрэ сагта хэдэн һараараа ябагдадаг һэн.
«Угаа зөөлэн, аятай зохид хүн байһан, — гэжэ тэрээн тухай Россиин арадай зүжэгшэн Г. Б. Бутуханов дурсан хөөрэнэ, — залуушуул тэрээндэ, аха суг нүхэртөө тон дуратай һэн.
1976 ондо Москвада Буряад театрай гастрольдо ябаһанай удаа бэлигтэй зүжэгшэн Дагба Доржиевич Дондуков » Россиин арадай зүжэгшэн" гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө һэн.
«Стеклянные бусы» кинофильмдэ гол рольнуудай нэгые Д. Д. Дондуков гүйсэдхэһэн юм.
1982 оной мартын 7-до наһа бараа.