Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Гуруев Чингис
- Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн
Гуруев Чингис Цыренович Хэжэнгын аймагай Хөөрхэ тосхондо 1945 оной сентябриин 27-до түрэһэн юм.
1969 ондо ЛГИТМиК дүүргэжэ, бэлигтэй залуухан 15 хүбүүд басагад Буряад театрай зүжэгшэдэй тоодо ороһон байгаа. Ерэхэдээ дипломно хүдэлмэри гэжэ Лопе де Вегын «Чудеса пренебрежения», В. Розовой «Страницы жизни», М. Каримай «В ночь лунного затмения», Ц. Шагжинай «Будамшуу» гэжэ зүжэгүүдые, тиихэдэ концерт абажа ерэһэн юм. Тэрэ зүжэгүүд соо Чингис Гуруевай байгуулһан рольнууд гэхэдэ: М. Каримай зүжэг соо Ялсыгул, В. Розовай — Анатолий, Ц. Шагжинай — Һорнии. Түрүүшын эдэ рольнууд соо Чингис Гуруевай бэлиг тэрэнэй ажалай намтарай эхин зүргэһөө элихэн харагдажа, өөртэнь дали жэгүүр ургуулжа, харагшада найдал түрүүлһэн байха. Тиигэжэ Чингис Гуруев 40 гаран жэлнүүд соо дуратай ажалдаа тайзан дээрээ мүнөөшье хүрэтэр арад түмэндөө бэлигээ бэлэглэһэн зандаа. Буряад театрай тайзан дээрэ тэрэнэй байгуулһан 100 гаран рольнууд театрай алтан жасада оронхой. Эдэ дүрэнүүдынь харагшадай сэдьхэлдэ шэнгэжэ үлөө: Мустай Каримай «Страна Айгуль» соо Ричард, Намдагай «Ээдрээ» соо Тайжа, Мухтаровай «Красивая» соо Мулла, А. Вампиловай «Прошлым летом в Чулимске» соо Мечеткин, В. Шекспирэй «Сон в летнюю ночь» соо Орсино, Л. Леоновай «Лёнушка» соо Мамаев, П. Григорьевай «Дочь русского актёра» соо Лисичкин, А. Софроновай «Власть» соо Глеб, А. Ангархаевай «Аршаанда болоһон найр» соо Тушалов, В. Шукшинай «Беседа при ясной луне» соо Костя, Д. Дылгировэй «Гайхалтайхан ушар» соо Дамдин Цыренов, Д. Батожабайн «Төөригдэһэн хуби заяан» соо Сүүгэл дасанай лама, Витте сайд, Монгол зохёолшо Ч. Ойдобой «далан худалч» соо Далай баян, Жалбуу, Галдан ноён, Ц. Шагжинай «Шүдхэртэй сүндүүг» соо тон лэ өөртэнь таараһан Хасар.
Эдэ дүрэнүүдээ байгуулхадань тэрэнэй түхэл, шарай, абари зан рольдоо тааража, бүришье этигэмээр дүрэнүүд байгуулагдадаг гэжэ шүүмжэлэгшэд анхарһан байдаг. Тайзан дээрэ наадахадаа зүжэг сохи тон өөрынгөө, хубиингаа ажабайдалда орошодог бэшэ, суг наадажа байһан нүхэдэйнгөө талые анхаралһаа табидаггүй, тиигэжэ зүжэг харагшын ойлгосо хүнгэн болодог. Тайзан дээрэ хүдэлсэ һайтай, харгшын нюдэндэ зохидоор харагдадаг, алхам бүхэниинь зүжэгэй ажабайдал соо нягтахан багтасатай. Б-М. Пурбуевай «Эрьехэ наран» соо тэрэнэй байгуулһан Дандар урда хэлэгдэгшын гэршэ болодог.
Зүжэгшын бэлиг дээрээ үшөө уран шүлэгшэ, Орос Уласай уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, шүлэгүүдэй 6 ном хэблүүлһэн юм. 1975 ондо — «Харгы», 1985 ондо — «Үндэр тэнгэри», 1995 ондо — «Хэбэд номхон Хэжэнгэмни», 2002 ондо — «Улаан хада», 2003 ондо — «Үлзы хэшэг», 2005 ондо — «Хуһахан».
Тэрэнэй үгэнүүд дээрэ бэшэгдэһэн дуунууд олон. Жэшээнь «Хуһахан», «Джарун Хашорай субарга», «Далан наһанай далай». Шүлэгүүдэй согсолборинуудһаа гадна «Найдал» гэжэ прозоор бэшэгдэһэн зохёолнуудай ном 2001 ондо хэблүүлһэн байха.
1969 ондо ЛГИТМиК дүүргэжэ, бэлигтэй залуухан 15 хүбүүд басагад Буряад театрай зүжэгшэдэй тоодо ороһон байгаа. Ерэхэдээ дипломно хүдэлмэри гэжэ Лопе де Вегын «Чудеса пренебрежения», В. Розовой «Страницы жизни», М. Каримай «В ночь лунного затмения», Ц. Шагжинай «Будамшуу» гэжэ зүжэгүүдые, тиихэдэ концерт абажа ерэһэн юм. Тэрэ зүжэгүүд соо Чингис Гуруевай байгуулһан рольнууд гэхэдэ: М. Каримай зүжэг соо Ялсыгул, В. Розовай — Анатолий, Ц. Шагжинай — Һорнии. Түрүүшын эдэ рольнууд соо Чингис Гуруевай бэлиг тэрэнэй ажалай намтарай эхин зүргэһөө элихэн харагдажа, өөртэнь дали жэгүүр ургуулжа, харагшада найдал түрүүлһэн байха. Тиигэжэ Чингис Гуруев 40 гаран жэлнүүд соо дуратай ажалдаа тайзан дээрээ мүнөөшье хүрэтэр арад түмэндөө бэлигээ бэлэглэһэн зандаа. Буряад театрай тайзан дээрэ тэрэнэй байгуулһан 100 гаран рольнууд театрай алтан жасада оронхой. Эдэ дүрэнүүдынь харагшадай сэдьхэлдэ шэнгэжэ үлөө: Мустай Каримай «Страна Айгуль» соо Ричард, Намдагай «Ээдрээ» соо Тайжа, Мухтаровай «Красивая» соо Мулла, А. Вампиловай «Прошлым летом в Чулимске» соо Мечеткин, В. Шекспирэй «Сон в летнюю ночь» соо Орсино, Л. Леоновай «Лёнушка» соо Мамаев, П. Григорьевай «Дочь русского актёра» соо Лисичкин, А. Софроновай «Власть» соо Глеб, А. Ангархаевай «Аршаанда болоһон найр» соо Тушалов, В. Шукшинай «Беседа при ясной луне» соо Костя, Д. Дылгировэй «Гайхалтайхан ушар» соо Дамдин Цыренов, Д. Батожабайн «Төөригдэһэн хуби заяан» соо Сүүгэл дасанай лама, Витте сайд, Монгол зохёолшо Ч. Ойдобой «далан худалч» соо Далай баян, Жалбуу, Галдан ноён, Ц. Шагжинай «Шүдхэртэй сүндүүг» соо тон лэ өөртэнь таараһан Хасар.
Эдэ дүрэнүүдээ байгуулхадань тэрэнэй түхэл, шарай, абари зан рольдоо тааража, бүришье этигэмээр дүрэнүүд байгуулагдадаг гэжэ шүүмжэлэгшэд анхарһан байдаг. Тайзан дээрэ наадахадаа зүжэг сохи тон өөрынгөө, хубиингаа ажабайдалда орошодог бэшэ, суг наадажа байһан нүхэдэйнгөө талые анхаралһаа табидаггүй, тиигэжэ зүжэг харагшын ойлгосо хүнгэн болодог. Тайзан дээрэ хүдэлсэ һайтай, харгшын нюдэндэ зохидоор харагдадаг, алхам бүхэниинь зүжэгэй ажабайдал соо нягтахан багтасатай. Б-М. Пурбуевай «Эрьехэ наран» соо тэрэнэй байгуулһан Дандар урда хэлэгдэгшын гэршэ болодог.
Зүжэгшын бэлиг дээрээ үшөө уран шүлэгшэ, Орос Уласай уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, шүлэгүүдэй 6 ном хэблүүлһэн юм. 1975 ондо — «Харгы», 1985 ондо — «Үндэр тэнгэри», 1995 ондо — «Хэбэд номхон Хэжэнгэмни», 2002 ондо — «Улаан хада», 2003 ондо — «Үлзы хэшэг», 2005 ондо — «Хуһахан».
Тэрэнэй үгэнүүд дээрэ бэшэгдэһэн дуунууд олон. Жэшээнь «Хуһахан», «Джарун Хашорай субарга», «Далан наһанай далай». Шүлэгүүдэй согсолборинуудһаа гадна «Найдал» гэжэ прозоор бэшэгдэһэн зохёолнуудай ном 2001 ондо хэблүүлһэн байха.