Зүжэгшэд ба хүгжэмшэд
Самандуев Виктор
- Буряадай АССР-эй арадай зүжэгшэн
Самандуев Виктор Галданович Хэжэнгын аймагай Ород тосхондо 1933 оной июлиин 2-то түрэһэн. 1949 ондо һургуулиин 7 анги дүүргэһээр, Хэжэнгэ һууринай арадай театрта орожо хүдэлөө. Табяад онуудаар нүүдэл буряад театр залуу зүжэгшэдөөр ехэл дуталдажа байгаа. Тэрэ сагта театрта хоёрхон лэ залуу зүжэгшэд: Валентина Найдакова болон Петр Лосев гэгшэд байһан. Шэнэ бэлигтэниие бэдэрэлгэн боложо, ахамад найруулагша Цырен Шагжин бүхы республикын шахуу нютагуудаар ябажа, хүдөөгэй уран һайханай бүлгэмүүдэй наадануудые зорюута анхаран хараһаар, 1952 ондо Хэжэнгын аймагһаа 18 наһатай, хонгёо гоё сопрано хоолойтой Цырэмжээ Уладаевае ба Виктор Самандуевые олоһон ха. 1952 оной сентябриин 18-да эдир бэлигтэн буряад драмын театрай зүжэгшэдэй тоодо ороо һэн. Тусхай һургуули һударта һуралсаашьегүй һаа, байгаалиһаа үгтэһэн ялас гэмэ бэлигтэй байһанайхи, тэрэ хоер залуушуул мэргэжэлтэ соел урлалай замаар алхалха заяатай байгаа.
Виктор гансата театрай репертуарта эдэбхитэйгээр оролсожо, 1952 ондо А. Корнейчугай «Улаалзарганын түглэ» соо Мартин Кандыбын, саашадаа «Гэр бүлын нэрэ хүндэ», «Алтан бүргэдэй дали доро», «Саада эрьедэ», «Гол дээрэхи галнууд» гэхэ мэтэ зүжэгүүдтэ удаа дараалан наадаһан.
В. Самандуев Н. Погодиной «Кремлиин курантнууд» соо Рыбаковай роль наадахадаа, өөдэргэн өөрэ, залуугай охёор бурьялһан, сэхэрмэг хүнэй дүрэ зураглана. Тэрэнэй герой үшөө хүсэд бэеэ хүсөөгүйшье һаа, һарбайһанаа алдахагүй абажал һалаха, зориһондоо хүрэхэ үсэд зантай гэжэ харагдана. Зүжэгшэн өөрынгөө геройн дүрэ бэелүүлхэдээ, доторой бата шанар ба сэдьхэл уяруулма үндэр бодол тэрээндэ олгоно. Рыбаков Маша хоёрой дундахи харилсаан — инаг дуранай заншалта шугамаар татагданагүй, харин дурлагшын инагай бурьялма мэдэрэлэй ашаар ажабайдалай һайханиие шэнэ нюдөөр обёорһыень харуулна: тэрэ огторгойн мүшэдые тоолонгоо, мүнхэ саг тухай бодомжолон, Зүблэлтэ засагтаа гурбан миллион оложо үгэһэйб гэжэ һанаашалха юм...
Самандуев Лопе де Вегын «Өөрын амарагай зараса» гэһэн зүжэг соо Фабьо хүлһэншэнэй роль наадаа. Тус ролиинь гол бэшэ, түрүүшээр харахада, удхаар багашаг хэмжээнэй гэхээр. Зүгөөр Виктор Самандуев наадаһан дүрэеэ тобойсо зураглан гаргажа, тэрэнь зүжэгэйнгээ эгээл бүтэмжэтэй, эли тодо рольнуудай нэгэн гэгдээ. Тэрэнь аман үгын зохёолнууд соо хэлэгдэдэг гэнэн хонгор, энеэдэтэй аад, өөрын омог зантай, бэеынгээ нэрэ хүндые баталха хүсэлтэй хүн ха. Харагшадай анхаралда баян эзэнэй жолоошон мүртөө, өөрынь хэлэһээр, зарасашье һаа, эзэдэйнгээ хажуудашье һуужа байхаһаа гадна, тэдэнэйнгээ урдуур (боожошоной һандайбша дээрэ) һууха аргатай хүнэй дүрэ табигдана. Энэ шог. Гэбэшье «Гарбалаар доогуур зон дээгүүр һүлдэтэй!» гэдэг. Тиин тус дүрэ — В. Самандуевай арсашагүй бэлигэй үрэ. Тэрэ наадахадаа, бэеэ барингяар, даамайгаар, үлүү гараса аяглангүй, өөрынгөө геройе энеэдэнэй шалтаг болгохоёо тэбшэн зүжэглөө. Юрэдөөл. урагшагүй, бага шүүһэтэй нойтон мунсын дүрэ гаргажа, зоной элэгтэ табингүй, тон зүбөөр, ехэ нарилан, нааданайнгаа шэрэ будаг буйлуулжа шадаһан ба ажабайдал соо сохом үзэгдэдэг, харагшадай үнэншэмөөр дүрэ гаргажа шадаһаниинь элитэ.
«Доржо Банзаров», 1966 он. Ород, буряад арадуудай хоорондохи харилсаан, тэдэнэй талархал, нүхэсэлэй түүхэнь албанһаа үни табигдаһан хасаг Кузьмагай хуби заяанай ашаар Доржо Банзаровтай уулзаһан сагһаа эхи табиһан байна. Хуушанай хасаг сэрэгшэ буса яһатанай түлөөлэгшэ байһан чиновнигойдо байраа оложо түбхинэхэдөө, гэрэйнгээ эзэндэ үнэнтөөр һанаагаа табижа, гансал өөрыень хайрлаһандань бэшэ, мүн хуби заяануудайнгаа адлирхуу байһанда уяран, үнэн нүхэрынь болоо. Тус ролиие Виктор Самандуев аргагүй бэрхээр наадаһан юм.
В. Самандуевай юунтэйшье сасуулшагүй бүтээлнүүдэйнь нэгэн гэбэл — «Лир хаан» зүжэг соохи элэг наадашан — шут болоно. Тэрэ шог гаргаашан зоргондоо ябаха гэһэн хаанашье бэшэгдээгүй эрхэтэй, хаан шэрээдэшье һуужа, хаанда өөртэнь һургаалшье заажа, элдэб элэг зугаа мэти адхаруулжа байхаһаа гадна, бүхы ордон соо ори гансааран гэхээр ажабайдал, амидарал тухай бодолгодо абтадаг хүниинь һэн. Тэрэ нэгэшье үгэ дуугарангүй, тон анхаралтайгаар хаан түрын һандаран, хубаарида орожо байхыень адаглахадаа, хоротой үгэ хэлэнэшьегүй, бүришье аниргүй болошоод байна. Лир хаан зүжэгэй түгэсхэлдэ найгалзан унахадаа, элэгшэн богоолоо тэбэрин, хоюулан бэе бэедээ таһа няалдана. Үгырэн хооһорһон, ухаагаа төөришэһэн Лир нүгөөдэеэ өөрынгөө түрэл, түрэһэн хүбүүн мэтээр тэбэринэ, харин тэрэнь үрбэгэрхэн бэеэрээ Лирэй үмхи яһатай бэедэ эльгэлэн нэнгэнэ. Тиин тэрэ хоер хоюулан суг болоходоо, бата түншэеэ оложо, хёморгоото шуургые дабан гараха хамтын хүсэ олоно.Тэдэ илана.
Виктор Галданович театрта 1969 он болотор хүдэлөө.
Виктор гансата театрай репертуарта эдэбхитэйгээр оролсожо, 1952 ондо А. Корнейчугай «Улаалзарганын түглэ» соо Мартин Кандыбын, саашадаа «Гэр бүлын нэрэ хүндэ», «Алтан бүргэдэй дали доро», «Саада эрьедэ», «Гол дээрэхи галнууд» гэхэ мэтэ зүжэгүүдтэ удаа дараалан наадаһан.
В. Самандуев Н. Погодиной «Кремлиин курантнууд» соо Рыбаковай роль наадахадаа, өөдэргэн өөрэ, залуугай охёор бурьялһан, сэхэрмэг хүнэй дүрэ зураглана. Тэрэнэй герой үшөө хүсэд бэеэ хүсөөгүйшье һаа, һарбайһанаа алдахагүй абажал һалаха, зориһондоо хүрэхэ үсэд зантай гэжэ харагдана. Зүжэгшэн өөрынгөө геройн дүрэ бэелүүлхэдээ, доторой бата шанар ба сэдьхэл уяруулма үндэр бодол тэрээндэ олгоно. Рыбаков Маша хоёрой дундахи харилсаан — инаг дуранай заншалта шугамаар татагданагүй, харин дурлагшын инагай бурьялма мэдэрэлэй ашаар ажабайдалай һайханиие шэнэ нюдөөр обёорһыень харуулна: тэрэ огторгойн мүшэдые тоолонгоо, мүнхэ саг тухай бодомжолон, Зүблэлтэ засагтаа гурбан миллион оложо үгэһэйб гэжэ һанаашалха юм...
Самандуев Лопе де Вегын «Өөрын амарагай зараса» гэһэн зүжэг соо Фабьо хүлһэншэнэй роль наадаа. Тус ролиинь гол бэшэ, түрүүшээр харахада, удхаар багашаг хэмжээнэй гэхээр. Зүгөөр Виктор Самандуев наадаһан дүрэеэ тобойсо зураглан гаргажа, тэрэнь зүжэгэйнгээ эгээл бүтэмжэтэй, эли тодо рольнуудай нэгэн гэгдээ. Тэрэнь аман үгын зохёолнууд соо хэлэгдэдэг гэнэн хонгор, энеэдэтэй аад, өөрын омог зантай, бэеынгээ нэрэ хүндые баталха хүсэлтэй хүн ха. Харагшадай анхаралда баян эзэнэй жолоошон мүртөө, өөрынь хэлэһээр, зарасашье һаа, эзэдэйнгээ хажуудашье һуужа байхаһаа гадна, тэдэнэйнгээ урдуур (боожошоной һандайбша дээрэ) һууха аргатай хүнэй дүрэ табигдана. Энэ шог. Гэбэшье «Гарбалаар доогуур зон дээгүүр һүлдэтэй!» гэдэг. Тиин тус дүрэ — В. Самандуевай арсашагүй бэлигэй үрэ. Тэрэ наадахадаа, бэеэ барингяар, даамайгаар, үлүү гараса аяглангүй, өөрынгөө геройе энеэдэнэй шалтаг болгохоёо тэбшэн зүжэглөө. Юрэдөөл. урагшагүй, бага шүүһэтэй нойтон мунсын дүрэ гаргажа, зоной элэгтэ табингүй, тон зүбөөр, ехэ нарилан, нааданайнгаа шэрэ будаг буйлуулжа шадаһан ба ажабайдал соо сохом үзэгдэдэг, харагшадай үнэншэмөөр дүрэ гаргажа шадаһаниинь элитэ.
«Доржо Банзаров», 1966 он. Ород, буряад арадуудай хоорондохи харилсаан, тэдэнэй талархал, нүхэсэлэй түүхэнь албанһаа үни табигдаһан хасаг Кузьмагай хуби заяанай ашаар Доржо Банзаровтай уулзаһан сагһаа эхи табиһан байна. Хуушанай хасаг сэрэгшэ буса яһатанай түлөөлэгшэ байһан чиновнигойдо байраа оложо түбхинэхэдөө, гэрэйнгээ эзэндэ үнэнтөөр һанаагаа табижа, гансал өөрыень хайрлаһандань бэшэ, мүн хуби заяануудайнгаа адлирхуу байһанда уяран, үнэн нүхэрынь болоо. Тус ролиие Виктор Самандуев аргагүй бэрхээр наадаһан юм.
В. Самандуевай юунтэйшье сасуулшагүй бүтээлнүүдэйнь нэгэн гэбэл — «Лир хаан» зүжэг соохи элэг наадашан — шут болоно. Тэрэ шог гаргаашан зоргондоо ябаха гэһэн хаанашье бэшэгдээгүй эрхэтэй, хаан шэрээдэшье һуужа, хаанда өөртэнь һургаалшье заажа, элдэб элэг зугаа мэти адхаруулжа байхаһаа гадна, бүхы ордон соо ори гансааран гэхээр ажабайдал, амидарал тухай бодолгодо абтадаг хүниинь һэн. Тэрэ нэгэшье үгэ дуугарангүй, тон анхаралтайгаар хаан түрын һандаран, хубаарида орожо байхыень адаглахадаа, хоротой үгэ хэлэнэшьегүй, бүришье аниргүй болошоод байна. Лир хаан зүжэгэй түгэсхэлдэ найгалзан унахадаа, элэгшэн богоолоо тэбэрин, хоюулан бэе бэедээ таһа няалдана. Үгырэн хооһорһон, ухаагаа төөришэһэн Лир нүгөөдэеэ өөрынгөө түрэл, түрэһэн хүбүүн мэтээр тэбэринэ, харин тэрэнь үрбэгэрхэн бэеэрээ Лирэй үмхи яһатай бэедэ эльгэлэн нэнгэнэ. Тиин тэрэ хоер хоюулан суг болоходоо, бата түншэеэ оложо, хёморгоото шуургые дабан гараха хамтын хүсэ олоно.Тэдэ илана.
Виктор Галданович театрта 1969 он болотор хүдэлөө.