Буряад Улас байгуулгын, үндэһэн хэлэ ба уран зохёол байгуулгын түүхэтэй үндэһэн театрай хүгжэлтын түүхэ нягта холбоотой юм.
1930-аад онуудта үндэһэн буряад театр байгуулха талаар тон шухала үйлэ хэрэгүүд болоһон юм. Буряад-Монголой АССР-эй Засагай газарай, тэрэ үедэ СНК-гай (Совет народных комиссаров) 1932 оной июниин 29-нэй тогтоолой ёһоор, үндэһэн театр нээгдэһэн байна. Искусствын техникумэй театральна таһагые дүүргэһэн түрүүшын бүлэг актернууд Н.Балданогой «Таһалдал» («Прорыв») гэжэ драмые найруулагша М.Хаптагаевагай хүтэлбэри доро 1932 оной июлиин 3-да тайзан дээрэ харуулһан юм.
Баяр жабхаланта оршомдо тайзан дээрэ түрүүшын бүлэг — 15 актер бүхы наһаараа театрта үнэн сэхэ алба хэхэ тухай, уран бэлигээ арад зондоо зорюулха тухай тангариг үгэһэн байна. Республикын Засагай газарһаа, олон эмхи зургаануудһаа һаял мүндэлһэн театрта үреэлэй һайхан үгэнүүд хэлэгдээ, бэлэгүүд барюулагдаа бэлэй.
Үндэhэн театр эмхидхэгшэдэй нэгэн Намжил Гармаевич Балданогой (1907-1984) намтар ехэ hонин юм. Ивалгын Оронго нютагта түрэhэн Намжил Балдано 1920-ёод онуудай hүүл багта комсомол залуушуулай удамарша байгаа. 1928 ондо суута кинорежиссер В.Пудовкин түрүүтэй бүлэг Буряад орондо ерээд, «Потомок Чингис хана» гэжэ фильмын хэсэгүүдые буулгаа hэн. В.Пудовкинай гуйлтаар комсомолой ударидагша Н.Балдано олоной хабаадаха үзэгдэлнүүдтэ нютагай зониие эмхидхэхэ ёhотой болобо. Һаял хори гаража ябаhан Намжил Балданогой намтарта Борьёогой үргэн талада, Тамчын дасанда, Сэлэнгын эрьедэ гайхамшаг киногой мүндэлхэ эди шэдиие хараhан, нютагайнгаа зонтой хамта хабаадаhан ушар ехээр нүлөөлөө hэн ха. Театртай холбоотой мэргэжэлдэ hураха хүсэл тиихэдэ, магад, түрэhэн байжа болоо.
Н.Балдано Үндэhэтэнэй искусствын байшанай театральна студида hуража эхилбэ. Студинь искусствын техникум болгогдоод, hуралсалаа дүүргэхэ үедэнь Буряад үндэhэн театр нээгдээ hэн. Н.Балдано театрта артистаар абтаад, буряад хэлэн дээрэ зүжэг зохёохо харюусалгатай ажалда хабаадуулагдаа. Тиигэжэ тэрэнэй бэшэhэн «Таhалдал» («Прорыв») гэжэ зүжэгөөр Буряад драмын театрай шэнэ үеын түүхэ эхилнэ.
Түрүүшын зүжэгэй афиша
1930-аад онуудай туршада залуу буряад театр Аполлон Шадаевай, Намжил Балданогой тэрэ үеын байдал тухай зүжэгүүдые, ород совет болон гадаадын драматургнуудай, классикаһаашье оршуулагдаһан зүжэгүүдые табидаг байгаа. А.Шадаевай «Мэргэн» гэжэ комеди, Н.Балданогой «Олоной нэгэн» гэжэ зүжэг үндэһэн буряад драматургиин мэргэжэлтэ түрүүшын ехэ бүтээлнүүд болоно.
Аполлон Шадаев Эрхүү можын Оhын аймагай Үбэсэ нютагта 1902 ондо түрэhэн юм. Буряад-Монголой багшанарай техникумдэ hураха үедөө түрүүшын зүжэгүүдээ нара харуулhан байна. А.И.Шадаев техникумэй hүүлээр гурбан жэлэй туршада Захааминда hургуулиие эрхилээ. 1931 ондо hая нээгдэhэн искусствын техникумдэ багшалдаг болобо. Буряад театртай хуби заяагаа холбожо, буряад драматургиин хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулhан намтартай.
Тэрэнэй зохёоhон «Лимбэ», «Хоёр бэшэг», «Түбжөөн» болон бусад нэгэ акттай зүжэгүүдые республикын аймагуудта байгуулагдаhан hайн дуранай уран hайханай бүлгэмүүд найруулан табидаг байгаа. Мүн хүүгэдтэ зорюулагдаhан зүжэгүүдтээ арадай аман зохёол, онтохо болон үльгэр домогуудые, арадай дуунуудые үргэнөөр хэрэглэдэг hэн.
А.Шадаев (түрүүн зэргэдэ баруун гарһаа гурбадахи) уран зохеолшодтой
1934-1935 онуудта ГИТИС дүүргэһэн залуу буряад режиссернууд Гомбожап Цыдынжапов, Мария Шамбуева нютагаа бусажа, театртаа шэнэ ами оруулхаһаа гадна, 1936 онһоо театрально-хүгжэмэй училищи болгогдоһон һуралсалай гуламтада багшалһан юм. Тэрэ үедэ ехэ олон бэлигтэй буряад эдиршүүл СССР-эй алишье хотонуудта тусхай мэргэжэлтэ һуралсал гараха аргатай болоод, үндэһэн театр байгуулгын, кадрнуудые бэлэдхэлэй асари ехэ ажал айхабтар түргэн мүрөөр ябуулагдаһан түүхэтэй.
1937 ондо театрай дэргэдэ мэргэжэлтэ симфоническа оркестр байгуулагдаа. Тэрэл үеэр Буряад радиогой хүгжэмэй редакци ажалаа эхилээ. Театрай оркестр радиогоор буряад хүгжэм, буряад композиторнуудай зохёолнуудые ото наададаг, олоной дунда дэлгэрүүлдэг һэн.
1938 ондо Буряад-Монголой филармони нээгдээ. Тэрэнэй симфоническа оркестрэй бүридэлдэ Москва, Ленинград, Киев, Калинин хотонуудһаа ерэһэн хүгжэмшэд наададаг бэлэй. Буряадай искусствын техникум дүүргэгшэд театрай, хоорой болон оркестрэй труппануудта нэмэри хүсэн боложо ороо.
Буряад яһатан ородой болон европын театрай, драматургиин, хүгжэмэй, классическа хатарай туйлалтануудые гайхалтай хүнгэнөөр бэедээ шэнгээжэ шадаһан юм. Үнишье болонгүй, үндэһэн тайзан дээрэ буряад хэлэндэ оршуулагдаһан Мольерэй «Тартюф» (1936 он, Г.Цыдынжаповай найруулга), Гольдониин «Хоёр ноедой зараса» (1937 он, М.Шамбуевагай найруулга), ород театрай режиссер Л.Ицковой 1938 ондо найруулһан Шекспирэй «Отелло» ( Дездемона — М.Шамбуева, Отелло — Г.Цыдынжапов, Яго — Н.Балдано) табигдаа һэн.
Д.Дашинимаевай бэшэһэн «Зоригто» гэжэ драмые Г.Цыдынжапов тайзан дээрэ табиха хүсэлтэй һэн. Теэд 1937 ондо элитэ поэт, ниитын ажал ябуулагша Дамба Дашинимаев хардалганда орожо, тушаагдаад, 1938 ондо буудуулһан юм. Үнинэй һанаһан хүсэлөө бэелүүлхын тула Г.Цыдынжапов А.Шадаевтай хамта энэ либреттын автор болоод, П.Берлинский хүгжэмыень зохёожо, үндэһэн драмын театрта «Баир» гэжэ нэрэтэй хүгжэмтэ зүжэг түрүүшынхиеэ табижа туршаһан тухай В.Ц.Найдакова бэшэнэ. Драмын артистнууд симфоническа оркестрэй дэмжэлгэ доро ари болон ариозо дуулаба: В.Халматов — Баир, Н.Гармаева — Булаган, Ц.Шагжин — Суута-Мэргэн, Ч.Генинов — Хутармаан, Ж.Пагбаин — Буханай. Хоорой болон хатарай номернуудые театрай артистнууд, училищиин ахамад курсын оюутад гүйсэдхөө бэлэй. Энэ зүжэгые харагшад халуунаар угтаа һэн.
Н.Петрова Булаганай рольдо (1940 он)
Саашадаа партитурыень бүри орёо болгожо, Булаганай партиие мэргэжэлтэ дуушан Н.Петрова гүйсэдхөө. Авторнууд буряад аман зохёолой гүн удха дэлбэлжэ, уран дүрэнүүдые хэрэглэжэ, зүжэгтөө халуун ами оруулжа шадаа бшуу. Нэгэдэхи декадын үедэ харуулһан зүжэг соогоо Сагаан Үбгэн түрүүтэй Цам хатар оруулһанииень, москвагайхид гайхан бахархан хараа, үндэрөөр сэгнээ, үндэһэн уралигай онсо һайхан шэнжэ гэжэ түбэй хэблэлнүүд магтаа һэн.
И.М.Туманов
БМАССР-эй СНК-гай 1939 оной декабриин 20-ной тогтоолоор үндэһэн театр хүгжэмэй-драмын театр болгогдоо һэн. Иигэжэ оперо болон баледэй театрай эхин табигдаа. 1940 ондо Москвада үнгэрхөөр хараалагдаһан Буряадай искусствын болон уран зохёолой декадада габшагай бэлэдхэл эхилээ һэн. Москвагай Станиславскиин болон Немирович-Данченкын нэрэмжэтэ театрай режиссер, СССР-эй арадай артист И.М.Туманов декадын уран һайханай хүтэлбэрилэгшөөр томилогдоһон юм.
М.Фролов
Шоно баатар тухай урданай түүхэтэ домогуудые хэрэглэн, Н.Балданогой 1939 ондо бэшэһэн драматическа поэмэ-либреттын үндэһэн дээрэ композитор М.Фролов хүгжэм зохёожо, түрүүшын буряад оперо «Энхэ-Булад баатар» мүндэлһэн түүхэтэй. Маркиан Фроловто жэнхэни буряад хүгжэм зохёоходонь, залуу буряад композиторнууд Дандар Аюшеев, Баудоржи Ямпилов туһалһан юм.
Хүгжэмтэ режиссурын үндэр бэлигтэн И.М.Туманов энэ бүтээлые тайзан дээрэ найруулба. Тенор Иван Батурин Энхэ-Булад баатарай парти гүйсэдхөө, хоморой һайхан бас хоолойтой Бадма Балдаков хаанай парти, Надежда Петрова Арюун Гоохоной партиие уянгата-драматическа сопрано хоолойгоор дуулаһан байна. Эдэ һайхан хоолойн аянга шагнахаһаа гадна буряад ёһо заншалай, урданай дуунуудай, хатарнуудай гайхамшаг үзэсхэлэн хаража хужарламаар байгаа бэлэй. СССР-эй арадай артист И.А.Моисеев оперые шэмэглэһэн уян буряад түхэлэй хатарнуудые найруулһан юм.
Н.Г.Балдано
Удаа дараалан «Эржэн» гэжэ хүгжэмтэ шэнэ зүжэг театрайхид бэлдээ. Н.Балдано тэрэ үе сагай эрилтээр бэшэһэн энэ зүжэг соогоо хони үсхэбэрилдэг «Сэлэнгэ» совхозой ажалшадай юрын байдал тухай, залуу мэргэжэлтэд Эржэн Андрей хоёрой дуран тухай хөөрэнэ.
Тиигэжэ театрай ажалаа эхилһээр зургаадахи хаһада ахамад режиссер Г.Цыдынжаповай үүсхэл оролдолгоор гол түлэб хүгжэмэй шэглэлээр театр хүгжэһэн юм. Хүгжэмтэ драмаһаа оперодо залан хүгжэлтэ эрид шууд ябуулагдаа. Гүрэн түрэшье залуу үндэһэн театрта мүнгэн тэдхэмжэ гамнаагүй, оперын дуушадые һургаха багшанар, концертмейстер, хормейстер, оркестрэй дирижер, балетмейстер мэтын бэрхэ мэргэжэлтэдые Москвагай эрхим театрнууд Буряад орондо эльгээгээ (И.А.Моисеев, С.А.Арсентьев, Т.К.Глязер болон бусад).
Найман жэлэй туршада (1932-1940) үндэһэн буряад театр хүгжэлтын талаар айхабтар ехэ алхам хэһэн түүхэтэй юм. Буряад артистнууд гайхамшаг хүсэл оролдолготой, үндэр эрмэлзэлтэй, урагшаа дабшаха зоригтой байхаһаа гадна бурханай үршөөһэн үндэр уран бэлигтэй байгаал даа.
Хэрэглэгдэһэн литература
1.«Искусство Бурят-Монгольской АССР» (сборник), — М.-Л. 1940.
2.В.Ц.Найдаков. Бурятское драматическое искусство, — Улан-Удэ, 1962.
1930-аад онуудта үндэһэн буряад театр байгуулха талаар тон шухала үйлэ хэрэгүүд болоһон юм. Буряад-Монголой АССР-эй Засагай газарай, тэрэ үедэ СНК-гай (Совет народных комиссаров) 1932 оной июниин 29-нэй тогтоолой ёһоор, үндэһэн театр нээгдэһэн байна. Искусствын техникумэй театральна таһагые дүүргэһэн түрүүшын бүлэг актернууд Н.Балданогой «Таһалдал» («Прорыв») гэжэ драмые найруулагша М.Хаптагаевагай хүтэлбэри доро 1932 оной июлиин 3-да тайзан дээрэ харуулһан юм.
Баяр жабхаланта оршомдо тайзан дээрэ түрүүшын бүлэг — 15 актер бүхы наһаараа театрта үнэн сэхэ алба хэхэ тухай, уран бэлигээ арад зондоо зорюулха тухай тангариг үгэһэн байна. Республикын Засагай газарһаа, олон эмхи зургаануудһаа һаял мүндэлһэн театрта үреэлэй һайхан үгэнүүд хэлэгдээ, бэлэгүүд барюулагдаа бэлэй.
Үндэhэн театр эмхидхэгшэдэй нэгэн Намжил Гармаевич Балданогой (1907-1984) намтар ехэ hонин юм. Ивалгын Оронго нютагта түрэhэн Намжил Балдано 1920-ёод онуудай hүүл багта комсомол залуушуулай удамарша байгаа. 1928 ондо суута кинорежиссер В.Пудовкин түрүүтэй бүлэг Буряад орондо ерээд, «Потомок Чингис хана» гэжэ фильмын хэсэгүүдые буулгаа hэн. В.Пудовкинай гуйлтаар комсомолой ударидагша Н.Балдано олоной хабаадаха үзэгдэлнүүдтэ нютагай зониие эмхидхэхэ ёhотой болобо. Һаял хори гаража ябаhан Намжил Балданогой намтарта Борьёогой үргэн талада, Тамчын дасанда, Сэлэнгын эрьедэ гайхамшаг киногой мүндэлхэ эди шэдиие хараhан, нютагайнгаа зонтой хамта хабаадаhан ушар ехээр нүлөөлөө hэн ха. Театртай холбоотой мэргэжэлдэ hураха хүсэл тиихэдэ, магад, түрэhэн байжа болоо.
Н.Балдано Үндэhэтэнэй искусствын байшанай театральна студида hуража эхилбэ. Студинь искусствын техникум болгогдоод, hуралсалаа дүүргэхэ үедэнь Буряад үндэhэн театр нээгдээ hэн. Н.Балдано театрта артистаар абтаад, буряад хэлэн дээрэ зүжэг зохёохо харюусалгатай ажалда хабаадуулагдаа. Тиигэжэ тэрэнэй бэшэhэн «Таhалдал» («Прорыв») гэжэ зүжэгөөр Буряад драмын театрай шэнэ үеын түүхэ эхилнэ.
Түрүүшын зүжэгэй афиша
1930-аад онуудай туршада залуу буряад театр Аполлон Шадаевай, Намжил Балданогой тэрэ үеын байдал тухай зүжэгүүдые, ород совет болон гадаадын драматургнуудай, классикаһаашье оршуулагдаһан зүжэгүүдые табидаг байгаа. А.Шадаевай «Мэргэн» гэжэ комеди, Н.Балданогой «Олоной нэгэн» гэжэ зүжэг үндэһэн буряад драматургиин мэргэжэлтэ түрүүшын ехэ бүтээлнүүд болоно.
Аполлон Шадаев Эрхүү можын Оhын аймагай Үбэсэ нютагта 1902 ондо түрэhэн юм. Буряад-Монголой багшанарай техникумдэ hураха үедөө түрүүшын зүжэгүүдээ нара харуулhан байна. А.И.Шадаев техникумэй hүүлээр гурбан жэлэй туршада Захааминда hургуулиие эрхилээ. 1931 ондо hая нээгдэhэн искусствын техникумдэ багшалдаг болобо. Буряад театртай хуби заяагаа холбожо, буряад драматургиин хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулhан намтартай.
Тэрэнэй зохёоhон «Лимбэ», «Хоёр бэшэг», «Түбжөөн» болон бусад нэгэ акттай зүжэгүүдые республикын аймагуудта байгуулагдаhан hайн дуранай уран hайханай бүлгэмүүд найруулан табидаг байгаа. Мүн хүүгэдтэ зорюулагдаhан зүжэгүүдтээ арадай аман зохёол, онтохо болон үльгэр домогуудые, арадай дуунуудые үргэнөөр хэрэглэдэг hэн.
А.Шадаев (түрүүн зэргэдэ баруун гарһаа гурбадахи) уран зохеолшодтой
1934-1935 онуудта ГИТИС дүүргэһэн залуу буряад режиссернууд Гомбожап Цыдынжапов, Мария Шамбуева нютагаа бусажа, театртаа шэнэ ами оруулхаһаа гадна, 1936 онһоо театрально-хүгжэмэй училищи болгогдоһон һуралсалай гуламтада багшалһан юм. Тэрэ үедэ ехэ олон бэлигтэй буряад эдиршүүл СССР-эй алишье хотонуудта тусхай мэргэжэлтэ һуралсал гараха аргатай болоод, үндэһэн театр байгуулгын, кадрнуудые бэлэдхэлэй асари ехэ ажал айхабтар түргэн мүрөөр ябуулагдаһан түүхэтэй.
1937 ондо театрай дэргэдэ мэргэжэлтэ симфоническа оркестр байгуулагдаа. Тэрэл үеэр Буряад радиогой хүгжэмэй редакци ажалаа эхилээ. Театрай оркестр радиогоор буряад хүгжэм, буряад композиторнуудай зохёолнуудые ото наададаг, олоной дунда дэлгэрүүлдэг һэн.
1938 ондо Буряад-Монголой филармони нээгдээ. Тэрэнэй симфоническа оркестрэй бүридэлдэ Москва, Ленинград, Киев, Калинин хотонуудһаа ерэһэн хүгжэмшэд наададаг бэлэй. Буряадай искусствын техникум дүүргэгшэд театрай, хоорой болон оркестрэй труппануудта нэмэри хүсэн боложо ороо.
Буряад яһатан ородой болон европын театрай, драматургиин, хүгжэмэй, классическа хатарай туйлалтануудые гайхалтай хүнгэнөөр бэедээ шэнгээжэ шадаһан юм. Үнишье болонгүй, үндэһэн тайзан дээрэ буряад хэлэндэ оршуулагдаһан Мольерэй «Тартюф» (1936 он, Г.Цыдынжаповай найруулга), Гольдониин «Хоёр ноедой зараса» (1937 он, М.Шамбуевагай найруулга), ород театрай режиссер Л.Ицковой 1938 ондо найруулһан Шекспирэй «Отелло» ( Дездемона — М.Шамбуева, Отелло — Г.Цыдынжапов, Яго — Н.Балдано) табигдаа һэн.
Д.Дашинимаевай бэшэһэн «Зоригто» гэжэ драмые Г.Цыдынжапов тайзан дээрэ табиха хүсэлтэй һэн. Теэд 1937 ондо элитэ поэт, ниитын ажал ябуулагша Дамба Дашинимаев хардалганда орожо, тушаагдаад, 1938 ондо буудуулһан юм. Үнинэй һанаһан хүсэлөө бэелүүлхын тула Г.Цыдынжапов А.Шадаевтай хамта энэ либреттын автор болоод, П.Берлинский хүгжэмыень зохёожо, үндэһэн драмын театрта «Баир» гэжэ нэрэтэй хүгжэмтэ зүжэг түрүүшынхиеэ табижа туршаһан тухай В.Ц.Найдакова бэшэнэ. Драмын артистнууд симфоническа оркестрэй дэмжэлгэ доро ари болон ариозо дуулаба: В.Халматов — Баир, Н.Гармаева — Булаган, Ц.Шагжин — Суута-Мэргэн, Ч.Генинов — Хутармаан, Ж.Пагбаин — Буханай. Хоорой болон хатарай номернуудые театрай артистнууд, училищиин ахамад курсын оюутад гүйсэдхөө бэлэй. Энэ зүжэгые харагшад халуунаар угтаа һэн.
Н.Петрова Булаганай рольдо (1940 он)
Саашадаа партитурыень бүри орёо болгожо, Булаганай партиие мэргэжэлтэ дуушан Н.Петрова гүйсэдхөө. Авторнууд буряад аман зохёолой гүн удха дэлбэлжэ, уран дүрэнүүдые хэрэглэжэ, зүжэгтөө халуун ами оруулжа шадаа бшуу. Нэгэдэхи декадын үедэ харуулһан зүжэг соогоо Сагаан Үбгэн түрүүтэй Цам хатар оруулһанииень, москвагайхид гайхан бахархан хараа, үндэрөөр сэгнээ, үндэһэн уралигай онсо һайхан шэнжэ гэжэ түбэй хэблэлнүүд магтаа һэн.
И.М.Туманов
БМАССР-эй СНК-гай 1939 оной декабриин 20-ной тогтоолоор үндэһэн театр хүгжэмэй-драмын театр болгогдоо һэн. Иигэжэ оперо болон баледэй театрай эхин табигдаа. 1940 ондо Москвада үнгэрхөөр хараалагдаһан Буряадай искусствын болон уран зохёолой декадада габшагай бэлэдхэл эхилээ һэн. Москвагай Станиславскиин болон Немирович-Данченкын нэрэмжэтэ театрай режиссер, СССР-эй арадай артист И.М.Туманов декадын уран һайханай хүтэлбэрилэгшөөр томилогдоһон юм.
М.Фролов
Шоно баатар тухай урданай түүхэтэ домогуудые хэрэглэн, Н.Балданогой 1939 ондо бэшэһэн драматическа поэмэ-либреттын үндэһэн дээрэ композитор М.Фролов хүгжэм зохёожо, түрүүшын буряад оперо «Энхэ-Булад баатар» мүндэлһэн түүхэтэй. Маркиан Фроловто жэнхэни буряад хүгжэм зохёоходонь, залуу буряад композиторнууд Дандар Аюшеев, Баудоржи Ямпилов туһалһан юм.
Хүгжэмтэ режиссурын үндэр бэлигтэн И.М.Туманов энэ бүтээлые тайзан дээрэ найруулба. Тенор Иван Батурин Энхэ-Булад баатарай парти гүйсэдхөө, хоморой һайхан бас хоолойтой Бадма Балдаков хаанай парти, Надежда Петрова Арюун Гоохоной партиие уянгата-драматическа сопрано хоолойгоор дуулаһан байна. Эдэ һайхан хоолойн аянга шагнахаһаа гадна буряад ёһо заншалай, урданай дуунуудай, хатарнуудай гайхамшаг үзэсхэлэн хаража хужарламаар байгаа бэлэй. СССР-эй арадай артист И.А.Моисеев оперые шэмэглэһэн уян буряад түхэлэй хатарнуудые найруулһан юм.
Н.Г.Балдано
Удаа дараалан «Эржэн» гэжэ хүгжэмтэ шэнэ зүжэг театрайхид бэлдээ. Н.Балдано тэрэ үе сагай эрилтээр бэшэһэн энэ зүжэг соогоо хони үсхэбэрилдэг «Сэлэнгэ» совхозой ажалшадай юрын байдал тухай, залуу мэргэжэлтэд Эржэн Андрей хоёрой дуран тухай хөөрэнэ.
Тиигэжэ театрай ажалаа эхилһээр зургаадахи хаһада ахамад режиссер Г.Цыдынжаповай үүсхэл оролдолгоор гол түлэб хүгжэмэй шэглэлээр театр хүгжэһэн юм. Хүгжэмтэ драмаһаа оперодо залан хүгжэлтэ эрид шууд ябуулагдаа. Гүрэн түрэшье залуу үндэһэн театрта мүнгэн тэдхэмжэ гамнаагүй, оперын дуушадые һургаха багшанар, концертмейстер, хормейстер, оркестрэй дирижер, балетмейстер мэтын бэрхэ мэргэжэлтэдые Москвагай эрхим театрнууд Буряад орондо эльгээгээ (И.А.Моисеев, С.А.Арсентьев, Т.К.Глязер болон бусад).
Найман жэлэй туршада (1932-1940) үндэһэн буряад театр хүгжэлтын талаар айхабтар ехэ алхам хэһэн түүхэтэй юм. Буряад артистнууд гайхамшаг хүсэл оролдолготой, үндэр эрмэлзэлтэй, урагшаа дабшаха зоригтой байхаһаа гадна бурханай үршөөһэн үндэр уран бэлигтэй байгаал даа.
Хэрэглэгдэһэн литература
1.«Искусство Бурят-Монгольской АССР» (сборник), — М.-Л. 1940.
2.В.Ц.Найдаков. Бурятское драматическое искусство, — Улан-Удэ, 1962.