Болбосоролой, эрдэм ухаанай ажал ябуулагшад
Нагасамни — үндэр тэнгэримни. Түүхэ шэнжэлэгшэ-ориенталист Шираб Чимитдоржиев
15 сентября 2021
2706
Шираб Бодиевич Чимитдоржиев 1927 оной августын 22-то Хэжэнгэ һууринда түрэһэн юм. Шираб Бодиевич дурсамжа соогоо иигэжэ бэшэһэн байдаг: "Буряад зон иигэжэ хэлсэдэг: дэлхэйдэ гурбан баян (баялиг) бии....
...Түрүүшын баян эрдэм бэлиг; дундахи баян үри хүүгэд, үнэр баян; адагай баялиг адуу мал."
Манай эхэ Жанчикова Цыренжаб, манай эсэгэ Чимитдоржо Бодиев 8 үхибүүдые үргэжэ, хүл дээрэнь гаргаһан гээшэ. Үнэр баян айл гээшэбди гэжэ баяртайгаар яридаг һэн. Дунда баяниие эдэлээд байнамди. Хорёо соомнай малшье бии, ядаха юумэн үгы гээшэ гэжэ энеэбхилэн хэлэдэг бэлэй. Харин үхибүүд һургуули абаха ёһотой, эрдэм бэлигтэй болоходоо урагшатай ябахат; хүнүүдэй түрүү зэргэдэ ябахат гэжэ эсэгэ ходо дурдажа һуудаг һэн.
Тиигээд үхибүүдээ бултыень дунда һургуулитай болгоо. Бултадаа (Ширабжалсан, Дугар, Ширабнимбу, Цырендолгор, Цыбикма, Ширабнамжил, Ширабнима, Цырендулма) Хэжэнгын дунда һургуули дүүргэһэн юм.
Эхэ эсэгэ эгээл ехэ хүбүүгээ—намайе — аяар холын, СССР-эй баруун хойто захада оршодогЛенинград хото руу эльгэбэ. 1947ондоЛенинградай университедэй восточно факультедэй монгол-тубэд отделениин оюутан болоһон байнаб.
Нэгэ жэл һураад, гэртээ айлшаар ерэхэдэмни, эхэ эсэгэ хоёр иигэжэ хэлэбэ:
Тиигээд лэ дүүнэр университет, институдта ороод һуража эхилбэ. Дугар, Цырендолгор хоёр Буряадай пединститудай физико-математическэ факультедтэ, Цыбикма биологическэ факультедтэ, Ширабнимбу (Нимбу) Буряадай зооветеринарна институдэй ветеринарна факультедтэ һурадаг болобо. Ширабнамжил (Намжил) Эрхүүгэй университедэй физико-математическэ факультедтэ оробо. Одхон хүбүүн — Ширабнима (Нима) Улаан-Удэдэ, Восточно-Сибирскэ технологическэ институдта һураа. Цырендулма (Нина) Баруун Сибирьтэ оршодог Красноярск хото ошожо, медицинскэ институдэй педиатрическэ факультедэй оюутан болобо.
Бодиин Чимитдоржын 8 хүбүүд, басагад дээдэ һургуулитай мэргэжэлтэд боложо гараба гээшэ (ехэ хубуун Шираб — монголовед (ориенталист), Дугар, Намжил — эрдэмтэ физигүүд, Цырендолгор -математикын, Цыбикма — биологиин багшанар, Нима — инженер-строитель, Нина — врач-педиатр)«.
Хэжэнгын дунда һургуули түгэсхэгшэдэй дундаһаа арбаад хүн эрдэмэй докторнууд болонхой юм. Эгээн түрүүн эрдэмэй докторой нэрэ зэргэдэ хүртэһэн Шираб Бодиевич Чимитдоржиев болоно. Залуухан Шираб нютагайнгаа һургуули 1945 ондо түгэсөөд, багшын курсада һураад, Дунда-Худанай эхин һургуулиие даагшаар нэгэ жэл ажаллаһан, багшалһан байна. Удаань 1947 ондо Ленинград хотын гүрэнэй университедэй восточно факультедэй монгол-түбэд хэлэнүүдэй таһагта орожо, тэрэнээ 1952 ондо «түүхэ шэнжэлэгшэ-ориенталист» (историк-востоковед) гэһэн мэргэжэлээр дүүргэбэ.
Дээдэ һургуули дүүргэһэн Шираб Чимитдоржиев партиин Буряад-Монголой обкомдо пропаганда, агитациин таһагта инструктораар ажаллажа байһанаа, түрэл болоһон университедэйнгээ восточно факультедэй Зүүн зүгэй гүрэнүүдэй түүхын кафедрын аспирантурада 3 жэл соо һураад, диссертаци амжалтатай хамгаалжа, түүхын эрдэмэй кандидат болобо. 1959 ондо СССР-эй дээдэ һуралсалай Министерство тэрэниие Томскын гүрэнэй университедтэ багшалхаар эльгэбэ. 5 жэлэй туршада Томскын университедэй түүхын кафедрада ажаллаа, Зүүн зүгэй оронуудай түүхые оюутадта заагаа.
1964 ондо Буряад ороноо бусажа, 9 жэлэй хугасаа соо Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ пединститудтэ доцентоор ажаллаба. 1973 онһоо наһанайнгаа амаралтада гаратараа Россиин наукануудай Академидэ, Буряадай филиалай Ниитын эрдэмэй институдта (Монголоведениин, буддологиин ба тибетологиин институдта) эрдэм-шэнжэлэлгын ажал ябуулаа. Нилээд удаан саг соо монголоведениин секторые даагшаар, баһа Зүүн зүгэй таһагые даагшаар ажаллаа. Баһа Буряадай гүрэнэй университедэй профессор мүн.
Ш.Б.Чимитдоржиев 1980 ондо Москва хотын Зүүн зүгэй оронуудые шэнжэлэн үзэдэг институдэй Диссертационно совет дээрэ докторско диссертаци хамгаалаа. Диссертациинь нэрэ-сэдэб: «Росси гүрэнтэй ба Дундада Азиин оронуудтай Монголой харилсаан (ХVII -ХVIII зуун жэлнүүд)». Тиигэжэ Шираб Бодиевич Хэжэнгэ нютагай түрүүшын эрдэмтэ доктор боложо алдаршаа.
Ш.Б.Чимитдоржиев 300 гаран эрдэм шэнжэлэлгын бутээлнүүдые, тэрэ тоодо арба гаран тусхай номуудые найруулан зохёогоод хэблэн гаргаа. Тэрэнэй бэшэһэн гол зохёолнуудые нэрлэе. «Наука» гэжэ Москвагай хэблэл «Монгол ба Росси гүрэнэй хоорондохи харилсаан (ХVII-ХVIII зуун жэлнүүд) », «Монгол ба Дунда Азиин оронууд», «Росси гүрэн ба Монгол орон», Новосибирскэ хотын «Наука» хэблэл «СССР ба МНР хоёрой хоорондохи соёл гэгээрэлэй, эрдэм наукын талаар харилсаан» гэжэ зохёолнуудые гаргаа. Улан-Удэдэ гараһан номуудынь гэбэл, «Монгол орон», «Манжын хархис бодолдо эсэргүү монголшуудай тэмсэл», «Эрхэ сүлөөгэй, бэеэ даанхай байдалай түлөө монгол арадай тэмсэл», «Дунда үеын монголшууд тухай орос, монгол, буряад летописууд юун гэжэ бэшэнэб», «Монгол орон дундада үедэ ба шэнэ үе сагта»... Эрдэм шэнжэлэлнүүдээ хэхэдээ Зүүн зүгэй оронуудай хэлэнүүдээр бэшэгдэһэн түүхын болон угай бэшэгүүдэй баримтанууд дээрэ, архивна материалнууд дээрэ үндэһэлэн бэшэдэг байһан юм.
Шираб Бодиевич имагтал Монгол ороной, Түб Азиин оронуудай түүхэ, соёл болбосорол шэнжэлдэг бэшэ, харин Буряад оронойнгоо түүхээр, соёлоор, хуби заяагаар һонирхожо, нилээд олон номуудые бэшэһэн байдаг. Мэдээжэ болоһон номуудайнь тэдые тоолохо болоо һаа иимэ: «Буряад-монголшууд: түүхэ ба соёл гэгээрэл», «Буряад-монголшууд, бидэ хэд биибди?», «Буряад зон цивилизацитай байгаа гү?», «Сагаалган», «Хүмүүжүүлгэ тухай үгэ» г.м.
1994-2007 онуудта түүхэдэ мартагдаһан, мартагдан алдаһан ажал ябуулагшадай нэрые һэргээн, «Буряадай суута ажал ябуулагшад» гэжэ долоон ном хэблэн гаргаа. Энээнһээ гадна тус серидэ ородог «Хори-буряадһаа гарбалтай суута хүнүүд», «Цыбен Жамцарано», «Цогто Бадмажапов», «Бимбын Ринчен», «Гомбо Бельгаев» гэжэ номуудые бэшээ.
Буряад ороной түүхэдэ эгээл түрүүшынхиеэ буряад ба орос хэлэнүүд дээрэ буряадай түүхэ бэшэгүүдые (летописуудые) зохёон найруулжа бэлэглээ. Тэдэнэй нэрэ: «Буряадай түүхэ бэшэгүүд» (1992), «Буряадай түүхэ бэшэгүүд. 2-дугаар ном» (1998), «Бурятские летописи» (1995).
Ш.Б.Чимитдоржиев мүнөө үеын буряадай үндэһэтэнэй хүдэлөөндэ, буряад ороной ниитын ажал ябуулгада эдэбхитэйгээр хабаададаг эрдэмтэ байһан юм. Тэрэнэй нэрэ арад зондо, үргэн олониитэдэ мэдээжэ. Буряад арадай түүхые, соёл гэгээрэлые зүбөөр харуулха гэжэ аргагүй ехэ оролдолго гаргадаг байһан юм. Буряад-монгол арадай ёһо заншалые, хэлэ бэшэгые хамгаалан олон үгүүлэлнүүдые хэблэһэн байха, элдэб суглаа хурал дээрэ элидхэл табиһан байха. Буряад арадай Конгрессэй соведэй, ВАРКын соведэй, Агван Доржиевай, Элбэк-Доржи Ринчиногой ниитын фондын гэшүүн байгаа. Ш.Б.Чимитдоржиевай хэһэн ажал хүдэлмэринь үндэрөөр сэгнэгдэнхэй. Тэрэ хадаа Буряадай АССР-эй ба Россиин Федерациин эрдэм наукын габьяата ажал ябуулагша, Буряад Республикын Правительствын шангай лауреат, Монгол гүрэнэй наукануудай Академиин хүндэтэ гэшүүн, Эрдэм наука ба искусствын Петровско Академиин бодото гэшүүн (академик), Нүүдэлшэдэй (кочевой цивилизациин) Уласхоорондын Академиин бодото гэшүүн, Монголшо эрдэмтэдэй Уласхоорондын Академиин хүндэтэ гэшүүн, «Хани барисаан» гэжэ орденай кавалер, «Чингис хааны Алдрын одон» гэһэн хүндэтэ шагналда хүртэнхэй.
Түүхэ шэнжэлэгшэ-ориенталист Шираб Бодиевич Чимитдоржиевай эрдэмэй ажалнуудыень мэргэжэлтэд үндэр дээрэ сэгнэгдэдэг юм. Эжымнай аха болохо Шираб Бодиевич 2017 оной январь һарада тэбхэр 90 наһан дээрээ алтан дэлхэйтэеэ хахасан ошоо. Минии хуби заяанда ехэ нүлөө үзүүлһэн, эрдэм наукын дардам замаар дахуулһан, наукын нангин харгыгаар юрөөн үдэшэһэн Шираб нагасаяа — үндэр тэнгэриеэ хододоо дурсан ябадагби.
Автор более 300 научных работ, в том числе монографий: Антиманьчжурская борьба монгольского народа. Улан-Удэ, 1974; Монгол орон. Улан-Удэ, 1974; Взаимоотношения Монголии и России. ХVII-ХVIII вв. М.: Наука, 1978; Взаимоотношения Монголии и Средней Азии в ХVII-ХVIII вв. М.: Наука, 1979; Россия и Монголия. М.: Наука, 1987; Сотрудничество СССР и МНР в области культуры и науки. Новосибирск: Наука, 1983; Кто мы — бурят-монголы? Улан-Удэ, 1991; Хождение хори-бурят к белому царю. Хоринск, 1993; Сагаалган. Улан-Удэ, 1991; Буряадай түүхэ бэшэгүүд. Улан-Удэ, 1992; Выдающиеся бурятские деятели (XVII — нач. XX в.). Улан-Удэ, 1993; Бурятские летописи. Улан-Удэ, 1995; Была ли цивилизация у бурят? Улан-Удэ, 1996; и др.
Ш. Б. Чимитдоржиев имеет публикации на иностранных языках (монгольском, китайском, английском и др.).
О Ш. Б. Чимитдоржиеве
Список основных трудов доктора исторических наук Ш. Б. Чимитдоржиева (до 1987 г.) // Народы Азии и Африки. М., 1987. № 5.
Манай эхэ Жанчикова Цыренжаб, манай эсэгэ Чимитдоржо Бодиев 8 үхибүүдые үргэжэ, хүл дээрэнь гаргаһан гээшэ. Үнэр баян айл гээшэбди гэжэ баяртайгаар яридаг һэн. Дунда баяниие эдэлээд байнамди. Хорёо соомнай малшье бии, ядаха юумэн үгы гээшэ гэжэ энеэбхилэн хэлэдэг бэлэй. Харин үхибүүд һургуули абаха ёһотой, эрдэм бэлигтэй болоходоо урагшатай ябахат; хүнүүдэй түрүү зэргэдэ ябахат гэжэ эсэгэ ходо дурдажа һуудаг һэн.
Тиигээд үхибүүдээ бултыень дунда һургуулитай болгоо. Бултадаа (Ширабжалсан, Дугар, Ширабнимбу, Цырендолгор, Цыбикма, Ширабнамжил, Ширабнима, Цырендулма) Хэжэнгын дунда һургуули дүүргэһэн юм.
Эхэ эсэгэ эгээл ехэ хүбүүгээ—намайе — аяар холын, СССР-эй баруун хойто захада оршодогЛенинград хото руу эльгэбэ. 1947ондоЛенинградай университедэй восточно факультедэй монгол-тубэд отделениин оюутан болоһон байнаб.
Нэгэ жэл һураад, гэртээ айлшаар ерэхэдэмни, эхэ эсэгэ хоёр иигэжэ хэлэбэ:
-Зай, ши, Ширабжалсан, бэрхэш, дээдэ һургуулида һуража эхилбэш, дүүнэртээ һайн жэшээ харуулжа байнаш. Эрдэм бэлигтэ һураха харгы зам тэдэнэртээ нээжэ үгэбэ гээшэш. Дүүнэршни бултадаа дээдэ һургуулитай болохо ёһотой.
Тиигээд лэ дүүнэр университет, институдта ороод һуража эхилбэ. Дугар, Цырендолгор хоёр Буряадай пединститудай физико-математическэ факультедтэ, Цыбикма биологическэ факультедтэ, Ширабнимбу (Нимбу) Буряадай зооветеринарна институдэй ветеринарна факультедтэ һурадаг болобо. Ширабнамжил (Намжил) Эрхүүгэй университедэй физико-математическэ факультедтэ оробо. Одхон хүбүүн — Ширабнима (Нима) Улаан-Удэдэ, Восточно-Сибирскэ технологическэ институдта һураа. Цырендулма (Нина) Баруун Сибирьтэ оршодог Красноярск хото ошожо, медицинскэ институдэй педиатрическэ факультедэй оюутан болобо.
Бодиин Чимитдоржын 8 хүбүүд, басагад дээдэ һургуулитай мэргэжэлтэд боложо гараба гээшэ (ехэ хубуун Шираб — монголовед (ориенталист), Дугар, Намжил — эрдэмтэ физигүүд, Цырендолгор -математикын, Цыбикма — биологиин багшанар, Нима — инженер-строитель, Нина — врач-педиатр)«.
Хэжэнгын дунда һургуули түгэсхэгшэдэй дундаһаа арбаад хүн эрдэмэй докторнууд болонхой юм. Эгээн түрүүн эрдэмэй докторой нэрэ зэргэдэ хүртэһэн Шираб Бодиевич Чимитдоржиев болоно. Залуухан Шираб нютагайнгаа һургуули 1945 ондо түгэсөөд, багшын курсада һураад, Дунда-Худанай эхин һургуулиие даагшаар нэгэ жэл ажаллаһан, багшалһан байна. Удаань 1947 ондо Ленинград хотын гүрэнэй университедэй восточно факультедэй монгол-түбэд хэлэнүүдэй таһагта орожо, тэрэнээ 1952 ондо «түүхэ шэнжэлэгшэ-ориенталист» (историк-востоковед) гэһэн мэргэжэлээр дүүргэбэ.
Дээдэ һургуули дүүргэһэн Шираб Чимитдоржиев партиин Буряад-Монголой обкомдо пропаганда, агитациин таһагта инструктораар ажаллажа байһанаа, түрэл болоһон университедэйнгээ восточно факультедэй Зүүн зүгэй гүрэнүүдэй түүхын кафедрын аспирантурада 3 жэл соо һураад, диссертаци амжалтатай хамгаалжа, түүхын эрдэмэй кандидат болобо. 1959 ондо СССР-эй дээдэ һуралсалай Министерство тэрэниие Томскын гүрэнэй университедтэ багшалхаар эльгэбэ. 5 жэлэй туршада Томскын университедэй түүхын кафедрада ажаллаа, Зүүн зүгэй оронуудай түүхые оюутадта заагаа.
1964 ондо Буряад ороноо бусажа, 9 жэлэй хугасаа соо Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ пединститудтэ доцентоор ажаллаба. 1973 онһоо наһанайнгаа амаралтада гаратараа Россиин наукануудай Академидэ, Буряадай филиалай Ниитын эрдэмэй институдта (Монголоведениин, буддологиин ба тибетологиин институдта) эрдэм-шэнжэлэлгын ажал ябуулаа. Нилээд удаан саг соо монголоведениин секторые даагшаар, баһа Зүүн зүгэй таһагые даагшаар ажаллаа. Баһа Буряадай гүрэнэй университедэй профессор мүн.
Ш.Б.Чимитдоржиев 1980 ондо Москва хотын Зүүн зүгэй оронуудые шэнжэлэн үзэдэг институдэй Диссертационно совет дээрэ докторско диссертаци хамгаалаа. Диссертациинь нэрэ-сэдэб: «Росси гүрэнтэй ба Дундада Азиин оронуудтай Монголой харилсаан (ХVII -ХVIII зуун жэлнүүд)». Тиигэжэ Шираб Бодиевич Хэжэнгэ нютагай түрүүшын эрдэмтэ доктор боложо алдаршаа.
Ш.Б.Чимитдоржиев 300 гаран эрдэм шэнжэлэлгын бутээлнүүдые, тэрэ тоодо арба гаран тусхай номуудые найруулан зохёогоод хэблэн гаргаа. Тэрэнэй бэшэһэн гол зохёолнуудые нэрлэе. «Наука» гэжэ Москвагай хэблэл «Монгол ба Росси гүрэнэй хоорондохи харилсаан (ХVII-ХVIII зуун жэлнүүд) », «Монгол ба Дунда Азиин оронууд», «Росси гүрэн ба Монгол орон», Новосибирскэ хотын «Наука» хэблэл «СССР ба МНР хоёрой хоорондохи соёл гэгээрэлэй, эрдэм наукын талаар харилсаан» гэжэ зохёолнуудые гаргаа. Улан-Удэдэ гараһан номуудынь гэбэл, «Монгол орон», «Манжын хархис бодолдо эсэргүү монголшуудай тэмсэл», «Эрхэ сүлөөгэй, бэеэ даанхай байдалай түлөө монгол арадай тэмсэл», «Дунда үеын монголшууд тухай орос, монгол, буряад летописууд юун гэжэ бэшэнэб», «Монгол орон дундада үедэ ба шэнэ үе сагта»... Эрдэм шэнжэлэлнүүдээ хэхэдээ Зүүн зүгэй оронуудай хэлэнүүдээр бэшэгдэһэн түүхын болон угай бэшэгүүдэй баримтанууд дээрэ, архивна материалнууд дээрэ үндэһэлэн бэшэдэг байһан юм.
Шираб Бодиевич имагтал Монгол ороной, Түб Азиин оронуудай түүхэ, соёл болбосорол шэнжэлдэг бэшэ, харин Буряад оронойнгоо түүхээр, соёлоор, хуби заяагаар һонирхожо, нилээд олон номуудые бэшэһэн байдаг. Мэдээжэ болоһон номуудайнь тэдые тоолохо болоо һаа иимэ: «Буряад-монголшууд: түүхэ ба соёл гэгээрэл», «Буряад-монголшууд, бидэ хэд биибди?», «Буряад зон цивилизацитай байгаа гү?», «Сагаалган», «Хүмүүжүүлгэ тухай үгэ» г.м.
1994-2007 онуудта түүхэдэ мартагдаһан, мартагдан алдаһан ажал ябуулагшадай нэрые һэргээн, «Буряадай суута ажал ябуулагшад» гэжэ долоон ном хэблэн гаргаа. Энээнһээ гадна тус серидэ ородог «Хори-буряадһаа гарбалтай суута хүнүүд», «Цыбен Жамцарано», «Цогто Бадмажапов», «Бимбын Ринчен», «Гомбо Бельгаев» гэжэ номуудые бэшээ.
Буряад ороной түүхэдэ эгээл түрүүшынхиеэ буряад ба орос хэлэнүүд дээрэ буряадай түүхэ бэшэгүүдые (летописуудые) зохёон найруулжа бэлэглээ. Тэдэнэй нэрэ: «Буряадай түүхэ бэшэгүүд» (1992), «Буряадай түүхэ бэшэгүүд. 2-дугаар ном» (1998), «Бурятские летописи» (1995).
Ш.Б.Чимитдоржиев мүнөө үеын буряадай үндэһэтэнэй хүдэлөөндэ, буряад ороной ниитын ажал ябуулгада эдэбхитэйгээр хабаададаг эрдэмтэ байһан юм. Тэрэнэй нэрэ арад зондо, үргэн олониитэдэ мэдээжэ. Буряад арадай түүхые, соёл гэгээрэлые зүбөөр харуулха гэжэ аргагүй ехэ оролдолго гаргадаг байһан юм. Буряад-монгол арадай ёһо заншалые, хэлэ бэшэгые хамгаалан олон үгүүлэлнүүдые хэблэһэн байха, элдэб суглаа хурал дээрэ элидхэл табиһан байха. Буряад арадай Конгрессэй соведэй, ВАРКын соведэй, Агван Доржиевай, Элбэк-Доржи Ринчиногой ниитын фондын гэшүүн байгаа. Ш.Б.Чимитдоржиевай хэһэн ажал хүдэлмэринь үндэрөөр сэгнэгдэнхэй. Тэрэ хадаа Буряадай АССР-эй ба Россиин Федерациин эрдэм наукын габьяата ажал ябуулагша, Буряад Республикын Правительствын шангай лауреат, Монгол гүрэнэй наукануудай Академиин хүндэтэ гэшүүн, Эрдэм наука ба искусствын Петровско Академиин бодото гэшүүн (академик), Нүүдэлшэдэй (кочевой цивилизациин) Уласхоорондын Академиин бодото гэшүүн, Монголшо эрдэмтэдэй Уласхоорондын Академиин хүндэтэ гэшүүн, «Хани барисаан» гэжэ орденай кавалер, «Чингис хааны Алдрын одон» гэһэн хүндэтэ шагналда хүртэнхэй.
Түүхэ шэнжэлэгшэ-ориенталист Шираб Бодиевич Чимитдоржиевай эрдэмэй ажалнуудыень мэргэжэлтэд үндэр дээрэ сэгнэгдэдэг юм. Эжымнай аха болохо Шираб Бодиевич 2017 оной январь һарада тэбхэр 90 наһан дээрээ алтан дэлхэйтэеэ хахасан ошоо. Минии хуби заяанда ехэ нүлөө үзүүлһэн, эрдэм наукын дардам замаар дахуулһан, наукын нангин харгыгаар юрөөн үдэшэһэн Шираб нагасаяа — үндэр тэнгэриеэ хододоо дурсан ябадагби.
Автор более 300 научных работ, в том числе монографий: Антиманьчжурская борьба монгольского народа. Улан-Удэ, 1974; Монгол орон. Улан-Удэ, 1974; Взаимоотношения Монголии и России. ХVII-ХVIII вв. М.: Наука, 1978; Взаимоотношения Монголии и Средней Азии в ХVII-ХVIII вв. М.: Наука, 1979; Россия и Монголия. М.: Наука, 1987; Сотрудничество СССР и МНР в области культуры и науки. Новосибирск: Наука, 1983; Кто мы — бурят-монголы? Улан-Удэ, 1991; Хождение хори-бурят к белому царю. Хоринск, 1993; Сагаалган. Улан-Удэ, 1991; Буряадай түүхэ бэшэгүүд. Улан-Удэ, 1992; Выдающиеся бурятские деятели (XVII — нач. XX в.). Улан-Удэ, 1993; Бурятские летописи. Улан-Удэ, 1995; Была ли цивилизация у бурят? Улан-Удэ, 1996; и др.
Ш. Б. Чимитдоржиев имеет публикации на иностранных языках (монгольском, китайском, английском и др.).
О Ш. Б. Чимитдоржиеве
- Главное богатство (интервью с Ш. Чимитдоржиевым) // Бурятия. 1996. 30 мая.
- Монголия в трудах ученых Восточной Сибири. (Библиографический указатель). Иркутск, 1975.
- О монографии Ш. Б. Чимитдоржиева «Россия и Монголия» // Бюллетень Международной ассоциации монголоведов. (Монгол-ун судлал-ун мэдээлэл). Улан-Батор, 1989. № 1(3).
Список основных трудов доктора исторических наук Ш. Б. Чимитдоржиева (до 1987 г.) // Народы Азии и Африки. М., 1987. № 5.