Эхирэд угсаатан

Эрьеын габа эхэтэй,
Эреэн гутаар эсэгэтэй.

Хонгоодор угсаатан

Хонгоодорнууд гээшэ хэд бэ? Энэ хадаа тон багаар шэнжэлэгдэһэн асуудал болоно.

Ураг түрэлэй холбоо

Ураг түрэлэй, уг гарбалай данса бэшэгые наряар хүтэлжэ ябаһан бууралнуудай нэгэнтэй би һаяхан уулзаа бэлэйб. Тэрэ буурални 1912 оной үхэр жэлдэ мүнөөнэй Дунда Губиин аймагай Дэлгэр-Хангайн Ямаагийн Баруун-Цохын буусада түрэһэн Будын Хас-гуай алдартай.

Угнай үнэр баян болоно

Хүүгэдые балшар бага наһанһаань уг гарбалаа мэдэжэ ябахаар хүмүүжүүлхэ гээшэ үргэн ниитэ арад түмэнэй гол зорилго, нангин уялга болоно бшуу. Тиимэһээ жэшээ болгон, би өөрынгөө, Бата-Мүнхэ Жигжитовэй, уг гарбалай һарбаалжа һурагшадай анхаралда дурадхахамни.

Угаймнай удха

...монгол-буряадай эшэ үндэһэ табигшад хадаа Бүртэ-Шоно, Гуа-Марал байгаа. Тэдэнэй хүбүүдэй нэгэниинь Хоридой-мэргэн. Энэ хүн Баргажан-гуа нэрэтэй һамгатай бэлэй. Тэдэнэй басаганиинь Алан-Гуа болоно.

Угаа хүндэлхэ ёһо

Ябажа ябахадамнай жаргалтай,
Зорижо ябахадамнай золтой
Энэ мүргэлыемнай мүргэл болгогты.
Һайн мүргэлыемнай мүргэл болгогты.

Уг изагуураа удхалан хөөрэхэдэ...

Уг гарбалаа мэдэжэ ябая!

«Угаа мэдэхэгүй хүниие
Уһан дээрэһээ гал эдихэ,
Түрэлөө мэдэхэгүй хүниие
Тэмээн дээрэһээ нохой зууха...»

Түрэл ба түрэлнүүд

Төөрижэ ябаһаар, түрэлөө олохо,
Зобожо ябаһаар, золоо олохо.

Сонгоол угсаатан

Буддын шажанай дэлгэржэ, бөөнэр болон бөө мүргэлтэдые хашажа байха үедэ тэдэнэр Эрхүү можын Худай голой һалаа болохо Мүрэн голой эрье шадарай нютагуудаар ажаһуухаяа ерээ һэн.

Сартуул угсаатан

Сартуул угсаатан болбол Сарата уулын хормойдо анха түрүүн ажаһуудаг байгаа. Сарата уулын орой гээшэ һара мэтээр яларжа байдаг һэн ха.

Одо заяамнай үргэмжэтэй байг лэ!

Угтан гараһан
Уг гарбални,
Түрэл арадтам
Туһа хүргэлсыш,
Сээжэ зүрхыем
Шэнээр баясуулыш

Нагасаяа нагаса гэжэ нэрлэе!

Мүнөөнэй байдалаар харахада, зарим хүнүүд нагасаяа нагаса гэжэ нэрлэхээ болиһон. Нагасын орондо ахай гэдэг.
Энэ манай нэгэ ехэ алдуу болоно. Буряад угсаатанайнгаа ёһо гурим эбдэнэбди.
Хүн гээшэ хододоо нагасаяа нагаса гэжэ нэрлэхэ ёһотой

Буряадуудай уг гарбал тухай

Булгад угсаатан

Булгад хадаа Эхирэдэй ахай гэжэ тоологдодог байгаа. Ушар иимэһээ Булгад, Эхирэд үринэр гэжэ түүрээн мүргэдэг байһан гэхэ.

“Буряад” гэһэн нэрэ

Мүнөө «буряадууд» гэхэдээ, томо ехэ угсаата байгуулганууд гэжэ ойлгонобди: хори, эхирэд, булгад, хонгоодорнууд, сонгоолнууд, сартуулнууд.