Буряад-монгол ороной мэдээжэ зон
Майдари Жапхандаев — арадай зүжэгшэн, Буряадай цирк байгуулагша
30 ноября 2021
679
Майдари Хайдапович Жапхандаев 1946 ондо Агын Буряадай тойрогой Дүльдүргэ аймагай Алхана һууринда түрэһэн юм.
Тэрэ 1969 ондо Ленинградай гүрэнэй театрай, хүгжэмэй болон кинематографиин институт түгэсөөд, зохеохы намтараа эхилһэн юм.
Майдари Жапхандаев Буряад драмын театрай тайзан дээрэ зуу гаран рольнуудые зүжэгүүдтэ гүйсэдхэһэн юм, М. Каримай «Не бросай огонь, Прометей» — Прометейеэ, Вс. Вишневскиин «Оптимистическая трагедия» — Алексейеэ, А. Сафроновай «Власти» — Маслинай, Ч. Айтматовай «Материнское поле» — Суванкулай, «Буранный полустанок» — Едигейеэ, А. Вампиловай «Старший сын» — Бусыгинай, М. Горькиин «Последний» — Александрай, олон бусад зүжэгүүдтэ рольнуудые гүйсэдхэһэн юм. Майдари Жапхандаев зүжэгүүдтэ наадахадаа, тайзан дээрэ ялас гэмээр дүрсэнүүдые харуулжа шададаг байһан. Мэргэлжэтэд, театральна критигууд Жапхандаевай бэлигые үндэр дээрэ сэгнэдэг һэн.
Майдари Жапхандаев нэгэтэ бэшэ уран һайханай кинофильмнуудта наадаһан, рольнуудые гүйсэдхэһэн юм. Жэшээлбэл, «Три солнца», «Горький можжевельник», «Пегий пес, бегущий краем моря» гэһэн уран һайханай кинофильмнуудта наадаа.
1986 онһоо1996 он болотор, Майдари Хайдапович Буряадай театрнуудай ажаябуулагшадай холбоое хүтэлөө. Эдэ арбан жэлэй хугасаа соо, Майдари Хайдапович ехэхэн лэ ажал ябуулаа, тэрэ буряадай театрнуудай эмхидхэлэй болон зохеохы шухала асуудалнуудые шиидхэлсээ. Ленинградай гүрэнэй театрай, хүгжэмэй болон кинематографиин институт бэлигтэй залуушуул буряад студида һурахаяа эльгээгдээ, буряадай театрнуудай олон зүжэгшэд гүрэнэй түрүү театрнуудта зохеохы стажировка гараа, театрнуудай ажалшадта байрын гэр баригдажа ашаглалда тушаагдаа.
1995 ондо Майдари Хайдаповичые, Буряад театрта хамта хүдэлдэг ажалшадынь, театрай ударидагшын, захиралай тушаалда дэбжүүлһэн юм, тэрэ энэ тушаалдаа гурбан жэлэй хугасаа соо, 1998 он болотор хүдэлөө. Тэрэнэй захирагшын тушаалда ажаллаха үедэ, Саха (Яхад) республикын, Хальмагай, Тывагай, Монгол ороной театрнуудай ажаябуулагшадаар хамтын олон тоото зүжэгүүд табигдаа, олон зохеохы түсэлнүүд бэелүүлэгдээ. М. Жапхандаев Улаан-Үдэдэ, Улаан-Баатарта үнгэргэгдэһэн монгол туургата арадуудай драмын театрнуудай фестивальнуудай эрхилэгшэнь байһан юм.
Майдари Хайдапович хүндэтэй театрай ажаябуулагша, ехэ бэлигтэй эрхилэгшэ байһандаа, Буряад Уластаа цирк байгуулжа шадаа. 1996 ондо Буряадай цирковай школа-студида түрүүшынхиеэ үхибүүд циркын искусствада һурахаа абтагдаа. Эдэ үхибүүдые циркын искусствада һургахыень Монгол оронһоо мэргэжэлтэд уригдаа, Буряадай соелой болон искусствын училищидэ цирковай искусствын таһаг эмхидхэгдэһэн юм.
2000 ондо Буряад Уласай правительствын тогтоолоор, Буряадай гүрэнэй цирк тайлдаа һэн, энэ шэнэ байгуулагдаһан циркын директорээр М.Х. Жапхандаев томилдогдоо юм. Буряадай цирковай школа-студидиин хүмүүжүүлһэн, һургаһан зүжэгшэд дэлхэйн олон тоото гүрэнүүдтэ мэдээжэ болонхой, тэдэ зүжэгшэд Буряадай, Россин цирковай искусстватай хари гүрэнэй харагшадые танилсуулжа ябадаг юм, залуу буряад зүжэгшэдэй олон тоото концертна номернуудынь дэлхэйн цирковай искусствын престижна тэмсээнүүдтэ алтан, мүнгэн ба хүрэл шагналнуудта хүртэһэн юм.
Эхэ орон илгаран гараһан Буряад театрай зүжэгшэн, Буряад Уластаа цирк байгуулһан М.Х. Жапхандаевай габьяае үндэрөөр сэгнээ юм. Майдари Хайдапович Жапхандаевта «Заслуженный артист Бурятской АССР», «Лауреат Государственной премии Бурятской АССР» (1976), «Народный артист Бурятской АССР» (1981), «Заслуженный артист РСФСР» (1988), «Народный артист Российской Федерации» (1996), «Заслуженный работник культуры Агинского Бурятского автономного округа» (2006), «Заслуженный работник культуры Монголии» (2007), Орден Дружбы (2007) гэһэн үндэр нэрэ зэргэнүүд олгогдоо юм.
Бэлигтэй Буряад театрай зүжэгшэн, Буряадай цирк байгуулагша Майдари Жапхандаев 2008 ондо алтан дэлхэйтэеэ хахасан ошоо.
М.Х. Жапхандаев тухай:
А.Петрунин. Труд актера // Правда Бурятии, 1973, 13 июня;
Ч. Гомбоин. Грани таланта // Правда Бурятии, 1996, 12 января;
Н. Гончикова. Беседа с директором Бурдрамы М.Жапхандаевым // 1998, 30 апреля;
С. Байминова. Алтай соембоһоо һабагшатай // Буряад үнэн, Духэриг, 2003, ноябриин 27;
Б. Дамбаринчинов. Майдари // Буряад үнэн, Духэриг, 2006, апрелиин 13;
Жапхандаев Майдари Хайдапович // Бурятия, 2008, 23 февраля.
Майдари Жапхандаев Буряад драмын театрай тайзан дээрэ зуу гаран рольнуудые зүжэгүүдтэ гүйсэдхэһэн юм, М. Каримай «Не бросай огонь, Прометей» — Прометейеэ, Вс. Вишневскиин «Оптимистическая трагедия» — Алексейеэ, А. Сафроновай «Власти» — Маслинай, Ч. Айтматовай «Материнское поле» — Суванкулай, «Буранный полустанок» — Едигейеэ, А. Вампиловай «Старший сын» — Бусыгинай, М. Горькиин «Последний» — Александрай, олон бусад зүжэгүүдтэ рольнуудые гүйсэдхэһэн юм. Майдари Жапхандаев зүжэгүүдтэ наадахадаа, тайзан дээрэ ялас гэмээр дүрсэнүүдые харуулжа шададаг байһан. Мэргэлжэтэд, театральна критигууд Жапхандаевай бэлигые үндэр дээрэ сэгнэдэг һэн.
Майдари Жапхандаев нэгэтэ бэшэ уран һайханай кинофильмнуудта наадаһан, рольнуудые гүйсэдхэһэн юм. Жэшээлбэл, «Три солнца», «Горький можжевельник», «Пегий пес, бегущий краем моря» гэһэн уран һайханай кинофильмнуудта наадаа.
1986 онһоо1996 он болотор, Майдари Хайдапович Буряадай театрнуудай ажаябуулагшадай холбоое хүтэлөө. Эдэ арбан жэлэй хугасаа соо, Майдари Хайдапович ехэхэн лэ ажал ябуулаа, тэрэ буряадай театрнуудай эмхидхэлэй болон зохеохы шухала асуудалнуудые шиидхэлсээ. Ленинградай гүрэнэй театрай, хүгжэмэй болон кинематографиин институт бэлигтэй залуушуул буряад студида һурахаяа эльгээгдээ, буряадай театрнуудай олон зүжэгшэд гүрэнэй түрүү театрнуудта зохеохы стажировка гараа, театрнуудай ажалшадта байрын гэр баригдажа ашаглалда тушаагдаа.
1995 ондо Майдари Хайдаповичые, Буряад театрта хамта хүдэлдэг ажалшадынь, театрай ударидагшын, захиралай тушаалда дэбжүүлһэн юм, тэрэ энэ тушаалдаа гурбан жэлэй хугасаа соо, 1998 он болотор хүдэлөө. Тэрэнэй захирагшын тушаалда ажаллаха үедэ, Саха (Яхад) республикын, Хальмагай, Тывагай, Монгол ороной театрнуудай ажаябуулагшадаар хамтын олон тоото зүжэгүүд табигдаа, олон зохеохы түсэлнүүд бэелүүлэгдээ. М. Жапхандаев Улаан-Үдэдэ, Улаан-Баатарта үнгэргэгдэһэн монгол туургата арадуудай драмын театрнуудай фестивальнуудай эрхилэгшэнь байһан юм.
Майдари Хайдапович хүндэтэй театрай ажаябуулагша, ехэ бэлигтэй эрхилэгшэ байһандаа, Буряад Уластаа цирк байгуулжа шадаа. 1996 ондо Буряадай цирковай школа-студида түрүүшынхиеэ үхибүүд циркын искусствада һурахаа абтагдаа. Эдэ үхибүүдые циркын искусствада һургахыень Монгол оронһоо мэргэжэлтэд уригдаа, Буряадай соелой болон искусствын училищидэ цирковай искусствын таһаг эмхидхэгдэһэн юм.
2000 ондо Буряад Уласай правительствын тогтоолоор, Буряадай гүрэнэй цирк тайлдаа һэн, энэ шэнэ байгуулагдаһан циркын директорээр М.Х. Жапхандаев томилдогдоо юм. Буряадай цирковай школа-студидиин хүмүүжүүлһэн, һургаһан зүжэгшэд дэлхэйн олон тоото гүрэнүүдтэ мэдээжэ болонхой, тэдэ зүжэгшэд Буряадай, Россин цирковай искусстватай хари гүрэнэй харагшадые танилсуулжа ябадаг юм, залуу буряад зүжэгшэдэй олон тоото концертна номернуудынь дэлхэйн цирковай искусствын престижна тэмсээнүүдтэ алтан, мүнгэн ба хүрэл шагналнуудта хүртэһэн юм.
Эхэ орон илгаран гараһан Буряад театрай зүжэгшэн, Буряад Уластаа цирк байгуулһан М.Х. Жапхандаевай габьяае үндэрөөр сэгнээ юм. Майдари Хайдапович Жапхандаевта «Заслуженный артист Бурятской АССР», «Лауреат Государственной премии Бурятской АССР» (1976), «Народный артист Бурятской АССР» (1981), «Заслуженный артист РСФСР» (1988), «Народный артист Российской Федерации» (1996), «Заслуженный работник культуры Агинского Бурятского автономного округа» (2006), «Заслуженный работник культуры Монголии» (2007), Орден Дружбы (2007) гэһэн үндэр нэрэ зэргэнүүд олгогдоо юм.
Бэлигтэй Буряад театрай зүжэгшэн, Буряадай цирк байгуулагша Майдари Жапхандаев 2008 ондо алтан дэлхэйтэеэ хахасан ошоо.
М.Х. Жапхандаев тухай:
А.Петрунин. Труд актера // Правда Бурятии, 1973, 13 июня;
Ч. Гомбоин. Грани таланта // Правда Бурятии, 1996, 12 января;
Н. Гончикова. Беседа с директором Бурдрамы М.Жапхандаевым // 1998, 30 апреля;
С. Байминова. Алтай соембоһоо һабагшатай // Буряад үнэн, Духэриг, 2003, ноябриин 27;
Б. Дамбаринчинов. Майдари // Буряад үнэн, Духэриг, 2006, апрелиин 13;
Жапхандаев Майдари Хайдапович // Бурятия, 2008, 23 февраля.