Эхэнэрэй зүүдхэл

Бүхы дэлхэйн эхэнэрнүүд бэеэ шэмэглэжэ, алта, мүнгэ, шүрэ, бриллиант гэхэ мэтэ үнэтэ зүйлнүүдые хэрэглэдэг гээшэ. Мүн баһа манайшье буряад эхэнэрнүүд, бэреэд, басагад имагтал тэдээндэ хабаатай зүүдхэл, гоёолтонуудтай юм. Тэдэнэй зүүдхэлнүүд ондоо арадуудайхиһаа онсо илгардаг.

БАСАГАНАЙ ЗҮҮДХЭЛ
Найман гэзэгэ надхуулһан, нахигар хотогор басаганай шэмэг гоёолтые дурдабал, толгойдоо шүрэ, хуба шэгэдхэн зүүжэ, хүзүүндээ бурханай гуу, шэхэндээ алтан, мүнгэн сахариг, һиихэ, гартаа алтан, мүнгэн бугааг, хажуу таладаа зүүдхэлээ зүүдэг. Монгол, буряад алташа, мүнгэшэ дархашуул уран бэлигээрээ бүхы дэлхэй дээрэ суутай болоһон юм. Эхэнэрнүүдэй зүүдхэлые, хубсаһа хунарые хараха зуураа, ямар арадта хабаатай байһыень алдуугүйгөөр таажа болохо байна.

ДАРУУЛГА
Тооробшо малгайн доодо залгаае тойруулан шэмэглэһые даруулга гэдэг. Даруулгые хара үнгын хилэнгээр бүридэг.
Тэрээн дээгүүрээ улаан шүрэ хоёр-гурбан үеэр зэргэлүүлэн хададаг. Мүн шүрэһөө гадна, оюун, номин, хуба һэлгэлдүүлэн хададаг. Мүн шэхэнэй урдахануур даруулгаһаа жэжэ шүрэнүүдээр үлхөөнүүдые олоор хэдэг байгаа. Тэрэ үлхөөдэнь алтан, мүнгэн оролсодог һэн.

ҺИИХЭ
Даруулгын хоёр хажууһаа сагаан мүнгэн үлгүүр зүүжэ, тэрээндээ энгэр бэедээ тудахаар тааралдуулан, хоёр томо мүнгэн сахариг үлгэдэг. Тэрэ сахаригтаа нэмэлтэ шэмэг болгожо, оюун, шүрэ, номин гэхэ мэтэ үнэтэ шулуунуудые үлхөө болгон үлгэдэг байгаа.

ХАЖУУГАЙ ЗҮҮДХЭЛ
Хажуугай зүүдхэл гээшэ һамгад, басагадай дэгэлэй хоёр хажууень дахуулһан унжалга зүүдхэл юм. Хабтагай мүнгэн «хорло» сахариг түхэреэндэ гарьханууд байдаг. Нэгэ гарьхань дэгэлдэ зүүгдэнхэй. Гурбан гарьхаһаань мүнгэн үлгүүр һанжанхай. Тэдэ үлгүүрнүүдэй тоо зургаа болодог. Үлгүүр бүридэ хэтэ, хутага, шэхэнэй хулхибша, зэтэр хюмһаяа арилгаха хэрэгсэл, утаһа зүүнэй хургабша, шэгшэлүүр зүүгдэнхэй ябадаг байгаа.
ГУУ
Гуу гээшэ хүзүүнэй зүүдхэл юм. Мүнгэн үлгүүр ооһортой, түхэреэн мүнгэн хэлбэритэй. Басагад, бэреэдүүд гуу соогоо бурхан һахюуһаа хадагалжа ябадаг һэн.

ШЭХЭНЭЙ ҺИИХЭ
Шэхэнэй һиихэ алта мүнгөөр дархалдаг. Хурганай бэһэлиг мүн лэ алта, мүнгөөр, эрдэниин шулуугаар хэдэг байгаа.

ТУЙБА
Туйба хадаа үһэнэй гоёолто болоно. Басагад туйба зүүдэггүй һэн.

Басагадые хуримай ёһоор хадамда гаргахадаа, найман һалаа гэзэгыень хоёр һалаа болгожо, гүрэдэг байгаа. Тиигэжэ хадамда ошоһон басагад эгээл түрүүшынхиеэ туйба зүүжэ эхилдэг һэн. Туйба зүүлгэхэ эхэнэрэй мэнгэ жэлые тодорхойлон хаража, зорюута шэлэн абадаг байгаа.

Туйба гээшые гурбалжан хэлбэритэй хүрин занданаар бүтээдэг һэн. Газаахи гурбалжандань алтан бэһэлиг һуулгажа, туйбаһаа доошо үһэнэй «гэр» туулмаг зохёон хэдэг байгаа. Тэрэ туулмагынь хара торгоор хэдэг һэн. Харин туулмагайнь үзүүртэ сасаг шэмэг зүүдхэл, гарьха, мүнгэн шэмэг һанжан байдаг.