Уран зураг
Арадай зураашын алдар нэрэ
30 ноября 2018
1251
Эртээр үхибүүнэй уран бэлиг элирүүлжэ, мэргэжэлтэ һуралсалаар тэрэнииень бэхижүүлэн хүгжөөбэл, үндэр үрэ дүн туйлагдахань дамжаггүй. Уран зурааша Баясхалан Лыксоковэй наһанда эгээл иимэ ушар болоһон гээшэ.
Һургуулиин багша эсэгэнь хонгор заахан хүбүүнэйнгээ зураг зураха дуратайе адаглаад, тэрэ үедэ ехэ хүндэтэй «Пионерская правда» сониной соносхоһон конкурсдо бараг зурагуудыень эльгээхэдэнь, жюриин гэшүүд тэрэ зурагуудыень ехэтэ һайшааба. Москвагай В.И.Суриковай нэрэмжэтэ Уран зурагай институдай дэргэдэхи тусхай дунда һургуулида һурахыень тэрээндэ дурадхаа бшуу. Энэ золтой ушарһаа боложо, 11 наһатай Баясхалан мэргэжэлтэ багшанарай хүтэлбэри доро уран зурагай оньһо нюуса шудалжа эхилһэн азатай талаантай.
Зурагуудайнь шэмэ шүүһэтэй үнгэ газар дайдын, уһан далайн нюруугай, хада хабсагайнуудай түхэл шарайе, тэнгэреэр субажа ябаһан үүлэнүүдые, мал һүрэгэй бусалгые, айлшадые хүлеэһэн һэеы гэрнүүдые, нюсэгэн хүлөөрөө зөөлэн ногоо гэшхэһэн мэтэ үнэншэмөөр, мэдэрмээр дамжуулна. Эхэ дэлхэйнгээ шэмэг һайханиие урмашан зураглаһан уран биирэнь харагшын сэдьхэл хүлгүүлэн баярлуулна.
Хүнэй дүрэ зурахадаа, жэжэ хуби хэсэгүүдые ехэ наринаар, үнэншэмөөр хэрэглэжэ шадана. Жэшээлхэдэ, «Летчик. Даширабдан Батожабай дайнай үедэ» (1984) гэжэ зурагыень юрэ портрет бэшэ, харин портрет-уран зураг гээд нэрлэхээр. Харагшын урдаһаа сэхэ хараһан Д.Батожабайн портредһээ гадна нээлгээтэй дэбтэр, карандаш тэрэнэй зохёохы ажал тухайнь һануулһан хуби хэсэгүүд боложо, портредэй удхые бүри гүнзэгы болгоно. 2009 ондо зурагдаһан Очир хүбүүнэй портрет баһал удхын талаар нэмэри болоһон хуби хэсэгүүдэй аша туһаар үргэн, хэдэн дабхар удхатай уран зураг боложо тодорно.
Зурагуудынь Улаан-Үдын, Москвагай, мүн Россиин Соёлой яаманай хамтын суглуулбаринуудта, США-гай, Нидерландын, КНР-эй хубиин суглуулбаринуудта байдаг.
2007 ондо Буряад Уласай арадай уран зураашын үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн юм. Арадай зураашын алдар нэрэ дээрээ үшөөл ехэ алдар нэмээжэ ябахыень хүсэе.❚
Ородой алдар суута уран зурааша В.И.Суриковай нэрэмжэтэ һургуулиин уран зураг шудалалгын ёһо заншал бэедээ сүм шэнгээһэн хүбүүн тойроод байһан оршолониие үнэншэмэ тодоор, реалис арга баримталан харуулхаяа оролдоно гэхэдэ болоно. Илангаяа байгаалиин үзэгдэлнүүдые (пейзаж), натюрморт зурахадань, энэ шугамынь элихэн гээд һанагдана.
Буряадай үзэсхэлэн, нангин тахилгата газарнууд — Байгал далай, Ойхон, мүн Агын нэлэнхы үргэн талада хараһан хүнэй гайхал түрүүлдэг Тогоон шулуун, бүхы монголшуудай мүргэл шүтээнэй Алхана уулын үзэсхэлэн Үүдэн сүмэ, Догойн тала, Ононой эрье болон бусадшье зурагуудынь харагшын анхарал абаһаар эзэлнэ.
Зурагуудайнь шэмэ шүүһэтэй үнгэ газар дайдын, уһан далайн нюруугай, хада хабсагайнуудай түхэл шарайе, тэнгэреэр субажа ябаһан үүлэнүүдые, мал һүрэгэй бусалгые, айлшадые хүлеэһэн һэеы гэрнүүдые, нюсэгэн хүлөөрөө зөөлэн ногоо гэшхэһэн мэтэ үнэншэмөөр, мэдэрмээр дамжуулна. Эхэ дэлхэйнгээ шэмэг һайханиие урмашан зураглаһан уран биирэнь харагшын сэдьхэл хүлгүүлэн баярлуулна.
Хүнэй дүрэ зурахадаа, жэжэ хуби хэсэгүүдые ехэ наринаар, үнэншэмөөр хэрэглэжэ шадана. Жэшээлхэдэ, «Летчик. Даширабдан Батожабай дайнай үедэ» (1984) гэжэ зурагыень юрэ портрет бэшэ, харин портрет-уран зураг гээд нэрлэхээр. Харагшын урдаһаа сэхэ хараһан Д.Батожабайн портредһээ гадна нээлгээтэй дэбтэр, карандаш тэрэнэй зохёохы ажал тухайнь һануулһан хуби хэсэгүүд боложо, портредэй удхые бүри гүнзэгы болгоно. 2009 ондо зурагдаһан Очир хүбүүнэй портрет баһал удхын талаар нэмэри болоһон хуби хэсэгүүдэй аша туһаар үргэн, хэдэн дабхар удхатай уран зураг боложо тодорно.
1989 ондо Б.Лыксоков Россиин Уран зураашадай холбооной гэшүүнээр абтаа. 2001 ондо Ц.Сампиловай нэрэмжэтэ Уран һайханай музейдэ хубиин үзэсхэлэниин олоной анхарал татажа үнгэрөө. 2003 ондо «Росси» гэһэн Бүхэроссиин 10-дахи уран зурагай харалгада , 2004 ондо «Россиин мүнөө үеын уран зурагай искусство» гэжэ үзэсхэлэндэ, 2005 ондо Красноярскда болон Москвада болоһон үзэсхэлэнүүдтэ амжалтатай хабаадаа.
Зурагуудынь Улаан-Үдын, Москвагай, мүн Россиин Соёлой яаманай хамтын суглуулбаринуудта, США-гай, Нидерландын, КНР-эй хубиин суглуулбаринуудта байдаг.
2007 ондо Буряад Уласай арадай уран зураашын үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн юм. Арадай зураашын алдар нэрэ дээрээ үшөөл ехэ алдар нэмээжэ ябахыень хүсэе.❚