Хүнэй хуби заяан жэгтэйгээр эрьедэг байха юм. 1930 оной намар Хабаровскда ангай арһа үйлэдбэрилэгшын мэргэжэлдэ һураха гэжэ гараһан аад, зуураа Дээдэ-Үдэдэ түрэл гаралайда ороһон Владимир Халматов танил хүбүүдээр уулзашаба. «Театральна студида һуранабди» гэхэдэнь, һонирхоод, тэдэ хүбүүдтэй хамта ошолсожо, режиссер Г.В.Браурэй хэшээлнүүдые шагнаад, эндээ үлэхэ гэжэ шиидэбэ. Тиигэжэ Владимир Халматов наһанайнгаа үндэр заяантай ушарһан юм.
Багадаа үншэн үрөөһэн үлэһэн Володиие Сара нагаса абгайнь бүлэдөө үргэжэ, хүбүүхэн Халматов хуряахайнгаа обогто ороһон юм. Һүбэлгэн бэрхэ хүбүүн тон түргөөр буряад хэлэндэ орожо, суг һурадаг нүхэдтэйгөө хамта багахан зүжэгүүдтэ наададаг болоо һэн. Хахад жэл үнгэрхэдэ, нютагай хүбүүн Петр Николаевтай хамта хоёрдохи курсда оруулагдаа бэлэй. Гурбадахи курсын оюутан Владимир Халматовта түрүүшынхиеэ шухала роль даалгагдаа һэн. А.Шадаев, С.Балдаев, А.Мяхановай бэшэһэн «Шэнэ зам» зүжэгтэ ангиин тэмсэлэй удха шанарые хүсэд ойлгоогүй Дэмбэ хүбүүнэй дүрэ яһала һайнаар бүтээгээ бэлэй.
Тэрэ үедэ ехэ олон зүжэгүүдтэ наадаа. Зүжэгһөө зүжэг бүхэндэ мэргэжэлынь ургажа, элдэб ондоо түхэлэй геройнуудай дүрэ бүтээдэг байгаа. Буряад драматургнуудай зүжэгүүдтэ наадаһан рольнууд сооһоо Н.Балданогой «Олоной нэгэн» зүжэгтэ шэн зоригтой партизан Дугар-Цэрэн Бимбаевай дүрые үнэншэмэ тодоор бүтээһыень В.Найдакова тэмдэглээ һэн.
Оршуулагдаһан зүжэгүүдтэ харагшадай үнэншэмөөр дүрэ харуулхань хүндэ ажал бэлэй. Дэлхэйн агууехэ классигууд Шекспирэй, Мольерэй, Гольдониин, Шиллерэй зүжэгүүдтэ тэрэ үеын европын зоной зан абари, яагаад бэеэ абажа ябадаг, ямар хубсаһа хунар үмдэдэг, яагаад хоорондоо харилсадаг байһан заншалнуудые наринаар шэнжэлһэнэй, өөртөө тааруулжа үзэһэнэй ашаар лэ тобоймо хурса дүрэнүүдые байгуулдаг һэн. Эдэ рольнуудай дүнгөөр В.Халматовта режиссернууд гол түлэб залуу инаг нүхэрэй дүрэ даалгадаг болошоо һэн. 1938 оной апрельдэ П.Берлинскиин найруулһан «Баир» хүгжэмтэ драмада В.Халматов гол геройн дүрэ ялбама тодоор наадахаһаа гадна, симфоническа оркестрэй дэмжэлгэ доро аятай зохид баритон хоолойгоор дуулажа суурхаһан юм. Энэ роль тэрэнэй эгээн ехэ зохёохы амжалта болоо гээд уласай хэблэлнүүд тэмдэглээ һэн.
1940 ондо Москвада болоһон нэгэдэхи декадын үедэ энэ роль ялас гэмээр гүйсэдхэжэ, шүүмжэлэгшэдэй һайн сэгнэлтэдэ хүртөө бэлэй. 1945 он болотор В.Халматов тус ролиие гүйсэдхэһэн байна.
Дайнай һүүлээрхи жэлнүүдтэ В.Халматов драмада, комедидэшье хабаяа туршана. Тэрэнэй байгуулһан дүрэнүүд сооһоо шүүмжэлэгшэд гол түлэб Булычевой, Чацкиин рольнуудые онсо тэмдэглэнэ. Энээнһээ гадна өөрөө зүжэг найруулжа туршана. 1945 ондо Х.Намсараевай «Тайшаагай ташуур» гэһэн түүхэтэ драма тайзан дээрэ нара харуулһан габьяатай. 1947-1948 онуудта өөрынгөө «Дуранай хүсэн» гэжэ зүжэг табижа, драматургын бэлиг шадабарияа туршана.
1958 ондо РСФСР-эй габьяата артистын нэрэ зэргэтэй В.Халматовые «Ургын һалбарха үе» гэжэ кинодо Улаан армиин отрядай командир Ширеторовэй роль гүйсэдхэхые урина. Харин 1959 ондо Москвада үнгэрһэн хоердохи декадада тэрэ ехэ олон зүжэгүүдтэ хабаадуулагдаа һэн. Артистын бэлиг үндэрөөр сэгнэгдээ: РСФСР-эй арадай артист гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэтэй болоһон байна.
1960-аад онуудта тэрэ өөрыгөө драматургын ажалда туршана. Эгээн оло дахин тайзан дээрэ табигдаһан зүжэгынь «Базарай бүлэ» болоно. Энэ зүжэгыень буряад театр 1965 ондо Монголдо гастрольдо ябахадаа харуулжа, һайнаар угтагдаа һэн.
1967 ондо Шекспирэй Лир хаанай дүрэ тайзан дээрэ бүтээхын тула амаргүй ехэ хүсэлэл оролдолго гаргаа бэлэй. Поэт Цыден Галсановай оршуулгые режиссер Федор Сахиров тайзан дээрэ найруулаа һэн. Владимир Халматовай Лир хаан харагшадай зүрхэ сэдьхэл доһолгомо дүрэ боложо тодороо. 1969 ондо Буряад театрай Москвада харуулһан зүжэгүүдэй тоодо «Лир хаан» үндэр сэгнэлтэдэ хүртэһэн юм. Энэ роль арадай зүжэгшэнэй эгээн шухала ажал боложо, түүхэдэ үлэһэн байна.
Гайхамшаг зүжэгшэн Владимир Константинович Халматов 57 наһан дээрээ алтан дэлхэйһээ халижа ошоо һэн. Дүрбэн тэгшэ бэлигтэй хүбүүн тухайгаа буряад арад мартахагүй.
Хэрэглэгдэһэн литература
1.Ю.Грачевский. Первое слово. — «Театральная жизнь», 1958, № 2.
2.В.Найдакова. Бурятский советский драматический театр. — Улан-Удэ, 1974.
Багадаа үншэн үрөөһэн үлэһэн Володиие Сара нагаса абгайнь бүлэдөө үргэжэ, хүбүүхэн Халматов хуряахайнгаа обогто ороһон юм. Һүбэлгэн бэрхэ хүбүүн тон түргөөр буряад хэлэндэ орожо, суг һурадаг нүхэдтэйгөө хамта багахан зүжэгүүдтэ наададаг болоо һэн. Хахад жэл үнгэрхэдэ, нютагай хүбүүн Петр Николаевтай хамта хоёрдохи курсда оруулагдаа бэлэй. Гурбадахи курсын оюутан Владимир Халматовта түрүүшынхиеэ шухала роль даалгагдаа һэн. А.Шадаев, С.Балдаев, А.Мяхановай бэшэһэн «Шэнэ зам» зүжэгтэ ангиин тэмсэлэй удха шанарые хүсэд ойлгоогүй Дэмбэ хүбүүнэй дүрэ яһала һайнаар бүтээгээ бэлэй.
Искусствын техникумэй театральна таһаг дүүргэһэн түрүүшын 15-най тоодо 1932 оной июлиин 7-до Буряад театрай үндэһэ табилсаһан габьяатай Владимир Халматов бүхы наһаяа тайзанда зорюулаа һэн. Москваһаа залуу үндэһэн театрта туһалхаяа ерэһэн режиссернуудай зүбшэл заабари бүхөөр хадуужа, мэргэжэлээ дээшэлүүлхын тула үнэн зүрхэнһөө оролдожо, бүхы һаналаа табижа урагшаа зориһон түүхэтэй.
Тэрэ үедэ ехэ олон зүжэгүүдтэ наадаа. Зүжэгһөө зүжэг бүхэндэ мэргэжэлынь ургажа, элдэб ондоо түхэлэй геройнуудай дүрэ бүтээдэг байгаа. Буряад драматургнуудай зүжэгүүдтэ наадаһан рольнууд сооһоо Н.Балданогой «Олоной нэгэн» зүжэгтэ шэн зоригтой партизан Дугар-Цэрэн Бимбаевай дүрые үнэншэмэ тодоор бүтээһыень В.Найдакова тэмдэглээ һэн.
Оршуулагдаһан зүжэгүүдтэ харагшадай үнэншэмөөр дүрэ харуулхань хүндэ ажал бэлэй. Дэлхэйн агууехэ классигууд Шекспирэй, Мольерэй, Гольдониин, Шиллерэй зүжэгүүдтэ тэрэ үеын европын зоной зан абари, яагаад бэеэ абажа ябадаг, ямар хубсаһа хунар үмдэдэг, яагаад хоорондоо харилсадаг байһан заншалнуудые наринаар шэнжэлһэнэй, өөртөө тааруулжа үзэһэнэй ашаар лэ тобоймо хурса дүрэнүүдые байгуулдаг һэн. Эдэ рольнуудай дүнгөөр В.Халматовта режиссернууд гол түлэб залуу инаг нүхэрэй дүрэ даалгадаг болошоо һэн. 1938 оной апрельдэ П.Берлинскиин найруулһан «Баир» хүгжэмтэ драмада В.Халматов гол геройн дүрэ ялбама тодоор наадахаһаа гадна, симфоническа оркестрэй дэмжэлгэ доро аятай зохид баритон хоолойгоор дуулажа суурхаһан юм. Энэ роль тэрэнэй эгээн ехэ зохёохы амжалта болоо гээд уласай хэблэлнүүд тэмдэглээ һэн.
1940 ондо Москвада болоһон нэгэдэхи декадын үедэ энэ роль ялас гэмээр гүйсэдхэжэ, шүүмжэлэгшэдэй һайн сэгнэлтэдэ хүртөө бэлэй. 1945 он болотор В.Халматов тус ролиие гүйсэдхэһэн байна.
Дайнай һүүлээрхи жэлнүүдтэ В.Халматов драмада, комедидэшье хабаяа туршана. Тэрэнэй байгуулһан дүрэнүүд сооһоо шүүмжэлэгшэд гол түлэб Булычевой, Чацкиин рольнуудые онсо тэмдэглэнэ. Энээнһээ гадна өөрөө зүжэг найруулжа туршана. 1945 ондо Х.Намсараевай «Тайшаагай ташуур» гэһэн түүхэтэ драма тайзан дээрэ нара харуулһан габьяатай. 1947-1948 онуудта өөрынгөө «Дуранай хүсэн» гэжэ зүжэг табижа, драматургын бэлиг шадабарияа туршана.
Одо заяан заримдаа шэрүүнээр эрьедэг ха юм даа. 1948 ондо зохёохы ажалтаниие хашаха хамаха үйлэ тодхор болоод, В.Халматовые театрһаань үлдэбэ. Нэрэ солотой артист ород хэлэ болон литература түрүүн Алайрта, һүүлдэ Хэжэнгэдэ заана. 1952 ондо байдал хубилжа, тэрэ гэдэргээ түрэл театртаа бусаа бэлэй. Ц.Шагжинай «Түрүүшын жэл» зүжэгтэ гол герой Зоригто Эрдынеевэй, Д.Батожабайн «Барометр шуурга харуулна» драмада большевик Иван Бабушкинай, Л.Хэнсбэррин зүжэгтэ Уолтер Ли, К.Треневой зүжэгтэ Горностаевай дүрэнүүдые бүтээгээ.
1958 ондо РСФСР-эй габьяата артистын нэрэ зэргэтэй В.Халматовые «Ургын һалбарха үе» гэжэ кинодо Улаан армиин отрядай командир Ширеторовэй роль гүйсэдхэхые урина. Харин 1959 ондо Москвада үнгэрһэн хоердохи декадада тэрэ ехэ олон зүжэгүүдтэ хабаадуулагдаа һэн. Артистын бэлиг үндэрөөр сэгнэгдээ: РСФСР-эй арадай артист гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэтэй болоһон байна.
1960-аад онуудта тэрэ өөрыгөө драматургын ажалда туршана. Эгээн оло дахин тайзан дээрэ табигдаһан зүжэгынь «Базарай бүлэ» болоно. Энэ зүжэгыень буряад театр 1965 ондо Монголдо гастрольдо ябахадаа харуулжа, һайнаар угтагдаа һэн.
1967 ондо Шекспирэй Лир хаанай дүрэ тайзан дээрэ бүтээхын тула амаргүй ехэ хүсэлэл оролдолго гаргаа бэлэй. Поэт Цыден Галсановай оршуулгые режиссер Федор Сахиров тайзан дээрэ найруулаа һэн. Владимир Халматовай Лир хаан харагшадай зүрхэ сэдьхэл доһолгомо дүрэ боложо тодороо. 1969 ондо Буряад театрай Москвада харуулһан зүжэгүүдэй тоодо «Лир хаан» үндэр сэгнэлтэдэ хүртэһэн юм. Энэ роль арадай зүжэгшэнэй эгээн шухала ажал боложо, түүхэдэ үлэһэн байна.
Гайхамшаг зүжэгшэн Владимир Константинович Халматов 57 наһан дээрээ алтан дэлхэйһээ халижа ошоо һэн. Дүрбэн тэгшэ бэлигтэй хүбүүн тухайгаа буряад арад мартахагүй.
Хэрэглэгдэһэн литература
1.Ю.Грачевский. Первое слово. — «Театральная жизнь», 1958, № 2.
2.В.Найдакова. Бурятский советский драматический театр. — Улан-Удэ, 1974.