1860 оной январиин 10-да, ядуу байдалда ороһон литераторнуудта, эрдэмтэдтэ туһа тэдхэмжэ үзүүлдэг бүлгэмэй урилгаар уран зохёолшо И.С.Тургенев Дон Кихот ба Гамлет хоёр тухай үгэ хэлэһэн байна. Эдэ хоёр герой нэгэл үедэ бии болоһон: Шекспирэй «Гамлет» 1601 ондо тайзан дээрэ табигдаа, 1605 ондо Сервантесай роман нара хараа. Тургенев тэдэниие тад ондоо (антипод) хоёр гэжэ элирхэйлээ һэн: «Дон Кихот — утверждение идеала, Гамлет — его отрицание; Дон Кихот — альтруизм, Гамлет — эгоизм; Дон Кихот — самоотверженность, бесстрашие, воля, Гамлет — скептицизм, безволие, рефлексия» («Энциклопедия литературных героев» — М.: Аграф, 1997).
Литература шэнжэлэгшэд, зохёолшод үнгэрһэн 400 гаран жэлэй туршада эдэ хоёр геройдо ондо ондоо сэгнэлтэ үгэһэн байна. И.С.Тургенев, жэшээнь, Гамледай дүрын удхые тайлбарилан, «Гамлет Щигровского уезда» (1849), мүн «Новь» гэжэ роман соо (1876) Неждановай дүрэ зураглаһан юм. Ф.М.Достоевский Отелло, Гамлет, Фальстаф гурбанай дүрэ образуудые иигэжэ тодорхойлһон байна: муу юумэндэ эбсэшэгүй ябадал; угаа ехэ сүхэрэлгэдэ хүргэһэн һэжэглэл; ниигэмэй дутагдалнуудые хэрэглэн амидаралга. Россида Шекспиртэ һүгэдэн һажаалгын дэлгэрһэн байдалда өөрын сэгнэлтэ үгэһэн Л.Н.Толстой «О Шекспире и о драме» (1906) гэжэ очерк соо иигэжэ бэшэһэн юм: «...Шекспир не может быть признаваем не только великим, гениальным, но даже самым посредственным сочинителем» (Полн.собр.соч., т.35, 1950, 217 н.). Энэ хараа бодолоороо Толстой Шекспирэй уран һайханай арга дүрэнүүдые түүхын үндэрһөө тодорхой зүбөөр, һүгэдэнгүй, бодото байһан соонь шэнжэлхые уряалаа бшуу.
Эдэ хоёр агуу уран үгэтэнэй хуби заяаншье тад ондоо гээд хүндэтэ уншагшадтаа һануулая. Сервантес гэгээнтэнэй сэбэр арюун намтартай: залуудаа эрэлхэг сэрэгшэ ябаа, удаань баряанда орожо, богоолой бүхы зоболон, ядарал, гажарал эдлэһэн; арай гэжэ сүлөөрөөд, нютагтаа бусажа, алба татабари суглуулагшын ажалтай болоо. Зөөлэн энэрхы сэдьхэлтэй Сервантес үгытэй ядуу зониие хайрладаг дээрэһээ өөрөө зэмэдэ орожо, нэгэтэ бэшэ түрмэдэ һууһан түүхэтэй. Терциаринуудай орденой үгытэй гэлэн Сервантес Дон Кихот тухай хоёрдохи номоо хэблэһэнэй удаа оройдоол жэл болоод, наһа бараһан юм.
Шекспирэй хуби заяан тад ондоо: драматург олзын хэрэгтэ ехэ һэдэбтэй, шуран хүн байгаа, зохёолнуудайнгаа ашаар һайса баяжаад, дворян хэргэм худалдажа абаа. Үнэр баян гэр бүлынгөө оршомдо зоболон гасалан мэдэнгүй, наһа бараһан түүхэтэй.
Сервантес өөрынгөө зохёоһон Дон Киходой нүлөөн доро яаха аргагүй ороһон гээд түүхэ гэршэлнэ. Хэрбэеэ түрүүшын боти соо Дон Кихот аяншалжа ябаһан рыцарьби гэжэ номуудай нүлөөгөөр үнэншөөд ябадаг ухаагаар дутуушаг хүн гэжэ зураглагдаһан һаа, хоёрдохи ном соо тэрэ ухаа орошоно. Оршон тойронхиие одоошье үнэн зүбөөр, бодотоорнь хаража үзөөд, энэ зандань тогтоожо абахаяа арсана. Оршолонгой ёһо журамай, хүнүүдэй оюун ухаанай муухай хирэ дороһоо Бурханай бүтээһэн анханай арюухан дүрэ тэрэ бэдэржэ эхилээ бшуу. Тэрэ гэһээр, 400 гаран жэлэй туршада Дон Кихот хүнэй дутуутай шэнжэнүүдые, һалихай, забхай зангые үгы гэжэ буруушана, хүнэй сэдьхэл бодолой арюун сэбэрые үсэдөөр соносхоно. Байрон Дон Киходые энэ дэлхэйе хубилгаха шадалгүй буһалгаалагша гэжэ нэрлээд, романтис этигэл найдалай шүтөөн болгохо хэрэгтэ эхи табяа.
2002 ондо, мүнөө үеын эгээн мэдээжэ 100 литераторнуудһаа асууһанай үндэһөөр, Ослодо оршодог Нобелиин институт Сервантесай энэ романиие бүхэдэлхэйн литературын эгээн эрхим зохёол гэжэ соносхоһон байна. Гайхалтайнь гэхэдэ, тус мүрысөөндэ У.Шекспирэй хэдэн зүжэг, Гомерэй «Илиада» болон «Одиссея», Л.Толстойн, Ф.Достоевскиин, Г.Г.Маркесай, У.Фолкнерой, Ф.Кафкын, Г.Флоберэй, Т.Маннай, В.Вульфын болон бусад классигуудай суута зохёолнууд хабаадуулагдаа. Иимэ ондо ондоо шэглэлэй, ондо ондоо үе сагай зохёолнуудые жэшэхые дурадхаһан зониие, мүн сэгнэлтэ үгэһэн зонииешье гайхамаар.
Буряад соёлой ехэ гуламта — Х.Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын академическэ театр У.Шекспирэй хэдэн бүтээлнүүдээр зүжэгүүдые найруулһан байна. Агуу литературын — хүн түрэлтэндэ үршөөгдэһэн хэтэ мүнхын аршаан булагай харьялжал байгаа сагта тад ондоо юртэмсэнүүд уран зохёолой хуудаһануудһаа, театрай тайзан дээрэһээ уншагшадай, харагшадай һанаа сэдьхэлые хүлгөөжэ, ухаан бодолые эзэлжэл байха.
Литература шэнжэлэгшэд, зохёолшод үнгэрһэн 400 гаран жэлэй туршада эдэ хоёр геройдо ондо ондоо сэгнэлтэ үгэһэн байна. И.С.Тургенев, жэшээнь, Гамледай дүрын удхые тайлбарилан, «Гамлет Щигровского уезда» (1849), мүн «Новь» гэжэ роман соо (1876) Неждановай дүрэ зураглаһан юм. Ф.М.Достоевский Отелло, Гамлет, Фальстаф гурбанай дүрэ образуудые иигэжэ тодорхойлһон байна: муу юумэндэ эбсэшэгүй ябадал; угаа ехэ сүхэрэлгэдэ хүргэһэн һэжэглэл; ниигэмэй дутагдалнуудые хэрэглэн амидаралга. Россида Шекспиртэ һүгэдэн һажаалгын дэлгэрһэн байдалда өөрын сэгнэлтэ үгэһэн Л.Н.Толстой «О Шекспире и о драме» (1906) гэжэ очерк соо иигэжэ бэшэһэн юм: «...Шекспир не может быть признаваем не только великим, гениальным, но даже самым посредственным сочинителем» (Полн.собр.соч., т.35, 1950, 217 н.). Энэ хараа бодолоороо Толстой Шекспирэй уран һайханай арга дүрэнүүдые түүхын үндэрһөө тодорхой зүбөөр, һүгэдэнгүй, бодото байһан соонь шэнжэлхые уряалаа бшуу.
Шескпир
Шескпир
Эдэ хоёр агуу уран үгэтэнэй хуби заяаншье тад ондоо гээд хүндэтэ уншагшадтаа һануулая. Сервантес гэгээнтэнэй сэбэр арюун намтартай: залуудаа эрэлхэг сэрэгшэ ябаа, удаань баряанда орожо, богоолой бүхы зоболон, ядарал, гажарал эдлэһэн; арай гэжэ сүлөөрөөд, нютагтаа бусажа, алба татабари суглуулагшын ажалтай болоо. Зөөлэн энэрхы сэдьхэлтэй Сервантес үгытэй ядуу зониие хайрладаг дээрэһээ өөрөө зэмэдэ орожо, нэгэтэ бэшэ түрмэдэ һууһан түүхэтэй. Терциаринуудай орденой үгытэй гэлэн Сервантес Дон Кихот тухай хоёрдохи номоо хэблэһэнэй удаа оройдоол жэл болоод, наһа бараһан юм.
Шекспирэй хуби заяан тад ондоо: драматург олзын хэрэгтэ ехэ һэдэбтэй, шуран хүн байгаа, зохёолнуудайнгаа ашаар һайса баяжаад, дворян хэргэм худалдажа абаа. Үнэр баян гэр бүлынгөө оршомдо зоболон гасалан мэдэнгүй, наһа бараһан түүхэтэй.
Сервантес өөрынгөө зохёоһон Дон Киходой нүлөөн доро яаха аргагүй ороһон гээд түүхэ гэршэлнэ. Хэрбэеэ түрүүшын боти соо Дон Кихот аяншалжа ябаһан рыцарьби гэжэ номуудай нүлөөгөөр үнэншөөд ябадаг ухаагаар дутуушаг хүн гэжэ зураглагдаһан һаа, хоёрдохи ном соо тэрэ ухаа орошоно. Оршон тойронхиие одоошье үнэн зүбөөр, бодотоорнь хаража үзөөд, энэ зандань тогтоожо абахаяа арсана. Оршолонгой ёһо журамай, хүнүүдэй оюун ухаанай муухай хирэ дороһоо Бурханай бүтээһэн анханай арюухан дүрэ тэрэ бэдэржэ эхилээ бшуу. Тэрэ гэһээр, 400 гаран жэлэй туршада Дон Кихот хүнэй дутуутай шэнжэнүүдые, һалихай, забхай зангые үгы гэжэ буруушана, хүнэй сэдьхэл бодолой арюун сэбэрые үсэдөөр соносхоно. Байрон Дон Киходые энэ дэлхэйе хубилгаха шадалгүй буһалгаалагша гэжэ нэрлээд, романтис этигэл найдалай шүтөөн болгохо хэрэгтэ эхи табяа.
Сервантес
Сервантес
2002 ондо, мүнөө үеын эгээн мэдээжэ 100 литераторнуудһаа асууһанай үндэһөөр, Ослодо оршодог Нобелиин институт Сервантесай энэ романиие бүхэдэлхэйн литературын эгээн эрхим зохёол гэжэ соносхоһон байна. Гайхалтайнь гэхэдэ, тус мүрысөөндэ У.Шекспирэй хэдэн зүжэг, Гомерэй «Илиада» болон «Одиссея», Л.Толстойн, Ф.Достоевскиин, Г.Г.Маркесай, У.Фолкнерой, Ф.Кафкын, Г.Флоберэй, Т.Маннай, В.Вульфын болон бусад классигуудай суута зохёолнууд хабаадуулагдаа. Иимэ ондо ондоо шэглэлэй, ондо ондоо үе сагай зохёолнуудые жэшэхые дурадхаһан зониие, мүн сэгнэлтэ үгэһэн зонииешье гайхамаар.
Буряад соёлой ехэ гуламта — Х.Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын академическэ театр У.Шекспирэй хэдэн бүтээлнүүдээр зүжэгүүдые найруулһан байна. Агуу литературын — хүн түрэлтэндэ үршөөгдэһэн хэтэ мүнхын аршаан булагай харьялжал байгаа сагта тад ондоо юртэмсэнүүд уран зохёолой хуудаһануудһаа, театрай тайзан дээрэһээ уншагшадай, харагшадай һанаа сэдьхэлые хүлгөөжэ, ухаан бодолые эзэлжэл байха.