Хүгжэм
Сагаан далиин хангалаар…
12 сентября 2019
1310
Буряадай гүрэнэй Ленинэй орденто, СССР-эй арадай зүжэгшэн Гомбо Цыдынжаповай нэрэмжэтэ дуури бүжэгэй театрай гол дуушан, Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн Доржо Шагдуровай тоосоото тоглолто хараад түрэhэн бодолнууд.
«Хүхэ тэнгэриин үндэртэ
Хун шубууд зэлэ татаа.
Сарьдаг уулын үндэртэ
Сагаан дали бадараа...
Хии агаарай долгин соо
Хангал үнэр анхилаа...»
Сагаан далиин хангал үнэр... Эдэ үгэнүүдээр үдэшые хүтэлэгшэд — Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн Олег Бабуев болон эстрадын залуу дуушан Ирина Шагдурова хоёр Захааминай аймагһаа гарбалтай, ургажа ябаhан дуушан Доржо Шагдуровай хубиин тоосоото тоглолтын хүшэгэ «Феникс» театрай тайзан дээрэ нээбэ.
Буряадуудта «...ехээр нэрлэжэ, тэмдэглэжэ болохогүй ойгоо гүйсэбэ» — гэһэн ойлгосо байдаг. Доржо Павловичаа, эхэнэр бэшэшье һаань, гүйсэһэн наһыень нюужа, мэнэ һая тэмдэглэһэн түрэһэн үдэрөөрнь амаршалжа, үргэн hайхан нютагайнгаа алдар нэрые үргэжэ ябаhан нютаг нэгэтэн танхим дүүрэн суглараа.
Доржо Шагдуров Санагын дунда hургуули 1995 ондо дүүргэжэ, Улаан-Үдын П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуулида орожо hураа. Багшань Буряад Уласай арадай зүжэгшэн, Оросой Холбооной соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, дүршэлөөрөө баян, сэдьхэлээрээ hайхан, шабинартаа энхэргэн Баяр Гомбоевич Базаров байгаа бэлэй... Энэ тоглолтодо Баяр Гомбоевичай наһанай нүхэр, Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн, дууриин дуушан Виктория Жамьяндоржиевна Базаровагай ерээд һуухые харахадаа, Доржын түрүүшын алхамуудые мэдэхэ хүнэй толгойдо элдэбын бодолнууд орохол юм байгаа...
Улаан-Үдэдөө һургуулияа дүүргээд, Доржо Шагдуров Новосибирск хотын М. И. Глинкын нэрэмжэтэ хүгжэм дуунай дээдэ hургуули 2005 ондо дүүргэнэ.
2003 онhоо 2006 он болотор Новосибирскын гүрэнэй дуури, бүжэгэй академическэ театрта ажаллаа.
Доржо Шагдуров 1999 ондо Ага тосхондо үнгэрhэн СССР-эй арадай зүжэгшэн Һасаран Линховоинай нэрэмжэтэ дуушадай уласхоорондын VI мүрысөөнэй Ехэ-шагналда — Гран-при шагналда хүртэhэн юм. Тиихэдэ хоёр жэл үнгэрөөд байхада, 2001 ондо Москвада
Оросой Холбооной оюутадай дунда үнгэрhэн BELLA VOICE (ПРЕКРАСНЫЙ ГОЛОС) гэжэ дуушадай нээмэл мүрысөөнэй нэгэдэхи шагналда хүртөө бэлэй.
2003 ондо Томск хотодо үнгэрhэн «Сибириин романсиада» гэhэн мүрысөөндэ илагшадай тоодо орожо, хоёрдохи hуури эзэлhэн юм. Тиихэдэ 2008 ондо Эрхүүдэ үнгэрhэн Бүгэдэ буряадай уласхоорондын «Алтаргана» гэжэ үндэhэн нааданда хабаадалсаад, мүн лэ хоёрдохи шагналда хүртөө бэлэй.
СССР-эй арадай зүжэгшэн Дугаржап Дашиевай нэрэмжэтэ дуушадай удасхоорондын мүрысөөнэй нэгэдэхи шагналда хүртэгшэ, 2009 он;
2012 ондо үнгэрһэн СССР-эй арадай зүжэгшэн Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ дуушадай удасхоорондын мүрысөөнэй 2-дохи hуури;
2017 ондо Монголдо үнгэрhэн «Бага Алтаргана» гэhэн уласхоорондын үндэhэн нааданай нэгэдэхи шагнал.
Доржо үшөө Улаан-Үдэдөө, оюутан ябахадаа, 1998 ондо, Буряадай телевидениин эмхидхэн үнгэргэжэ байдаг эстрадна дуунуудай «Сагаан hара» гэжэ Уласхоорондын фестивальда оролсожо, Ехэ-шагналда (Гран-при гэдэг) хүртөө бэлэй. Тиихэдээ нютагайнгаа залуу бэлигтэн Ринчин Бальжуровай бэшэhэн шэнэ дуу гүйсэдхөө. Тиигээд лэ энэ үдэшынгээ тоглолтые тэрэ дуунайнгаа үгэнүүдээр нэрлээ ха юм: «Сагаан далиин хангалаар...»!
Ринчин Бальжуров үгэнүүд болон хүгжэмыень зохёожо, Буряад ороной бүхы арад түмэндэ дурлуулhан, Санагын һарьдагуудай хангалаар анхилhан буурашагүй агтай дуун — «Сагаан дали» мүндэлөө...
Доржо Шагдуров Новосибирскын театрта, тиихэдэ эндэхи театртаа 2008 онhоо хүдэлжэ байхадаа, хори гаран зүжэгүүдтэ оролсожо наадажа байһан, наадажашье байдаг юм. Эндэ тон лэ өөрынь сэдьхэлдэ дүтэ, байһанаа үгэжэ, оролдожо дуулаһан нэгэ хэдэн дууриин зүжэгүүдые нэрлэебди: Александр Бородин. «Игорь тайжа». Эндэ Игорь тайжын дүрэ наадаа. Вольфганг Амадей Моцарт. «Фигарын түрэ». Эндэ гол дүрэ Фигарые, тиихэдэ Маркиан Фроловай «Энхэ-Булад баатарта» Эрхэ-Мэргэнэй дүрэ байгуулжа наадаһан юм. Үшөө Джузеппе Вердиин «Аида» соо Амонасро хааниие наадаһан байха.
Тоглолтынгоо эхиндэ нэгэ хэдэн оперонуудһаа дуулаба: Гендель. «Ксеркс» опероһоо Ксерксые, Ганна Данило хоёрые Франц Легарай «Весёлая вдова» гэжэ зүжэгһөө Буряадай габьяата зүжэгшэн Лариса Соковиковатай суг, Вольфганг Моцартын Каватина «Фигарын түрэ» сооһоо.
Нэгэ, Буряадайнгаа эгээ ехэ тайзан «хубаажа» наадажа байдаг нүхэрөө дэмжэжэ ерэһэн дууриин дуушад: Буряад Уласай габьяата зүжэгшэд Эдуард Жагбаев, Данзан Бальжинимаев, Лариса Соковикова, Буряадай арадай зүжэгшэн Намхайн Мөнхзул, дуушад Галсан Ванданов, Чингис Иванов гэгшэд Франц Легарай «Весёлая вдова» сооһоо хэһэг, тиихэдэ А. Андреев Г. Чимитов хоёрой бэшэһэн «Хани нүхэд» гэжэ дуу «амиды» хоолойгоороо дуулажа арад зониие баясуулба. Театрай хүгжэмшэн Саян Манжигеев наадажа үгөө.
Бүжэгшэье байгаа. Клод Дебюссиин «Һарын толонһоо» хэһэг Буряадай арадай зүжэгшэн Вероника Миронова Буряадай Гүрэнэй шагналтан Булыт Раднаев хоёр харуулжа хатараа.
«Сэлмэг тэнюун мүнхэ дэлхэй дээрэ
Сэсэгтэ номин, уудам дайда нэмжыдэг.
Үндэр манхан сэнхир огторгойн доро
Үльгэрэй орондол, үлзы дайда оршодог.
Эгээл эндэ элинсэг таабайн, төөбиин,
Эхэ, эсэгын энхэ тайбан жаргаhан
Элдин Санага алдар сууда гараа hэн.» — гэжэ үлгэн дэлхэйн хойморто, Үбэр-Боориин хормойдо үндэр гэгээн гарбалтай үргэн ехэ Санага тухай нютагай бэлигтэй уран шүлэгшэ Мэлс Самбуевай үгэнүүд эжэлүүдгүй һанаанда ороно. Юуб гэхэдэ, алдартай суутай
Санагада алтан дэлхэйдэ мүндэлөөд, түрэhэн тоонтоёо, түрэл аймагаа түүрээн дуулажа ябадаг хүбүүгээ хүндэлжэ, олоороо орожо ерэhэн харагшадай ехэнхи хубинь Санагынхид байгаа...
Морин хуурай аялга. Энэ тоглолтодо тайзан дээрэ наадаһан хууршамнай, Доржо дуушанаймнай хүбүүн, хүүгэдэй хүгжэмэй дүрбэдэхи hургуулиин hурагша Индар Шагдуров байба. Буряад арадай дуун «Наян наваа». Багшань Нацагдоржийн Нямдорж! Буряад орондо яһала мэдээжэ болоһон бэлигтэй хүгжэмшэн, хүгжэм зохёодог Нацагдоржийн Нямдоржын байгуулаад, ударидажа байдаг хүгжэмэй студиин морин хууршадай шуулга Нацагийн Жанцанноровай «Аялгуу» гэжэ хүгжэм наадаа.
Энэл hургуулиин шаанза дээрэ наадагшадай «Улаалзай» шуулга Сергей Манжигеевэй «Байгалай сэсэг» гэжэ хүгжэм гүйсэдхэбэ. Хүтэлбэрилэгшэнь Любовь Дмитриевна Шагдурова — Доржо Павловичай наhанай нүхэр, Сэлэнгын аймагай Ноёхон тоонтотой, Улаан-
Үдын хүүгэдэй хүгжэмэй дүрбэдэхи hургуулида шаанзын багша! Шаанзашадтай суг Доржо Шагдуров Анатолий Андреев Гунга Чимитов хоёрой бэшэhэн «Хүбүүнэй дуу» дуулаа.
Нютагай бэлигтэйшүүл бэе бэеэ хүндэлжэ, тайзан дэмжэжэ хабаадалсаа: Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн Олег Бабуев, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Николай Тарбаев, дуун болон хатарай үндэhэн «Байгал» театрай дуушан Оюна Баирова, эстрадын дуушад Ринчин Бальжуров, 2008 ондо үнгэрhэн «Мүнгэн хун шубуун» гэжэ эстрадна дуунуудай регион хоорондын конкурсын лауреат Ирина Шагдурова, Светлана Санжитова гэгшэд.
«Табан уулын хоорондо
Тала дайда нэмжынэ.
Энэ минии түрэhэн
Элдин тоонто нютагни —
Буряад соогоо суурхаhан
Баян hайхан Санага!»
Станислав Улаханов Аюша Доноев хоёрой бэшэhэн «Баян hайхан Санага». Танхимаар дүүрэн зон хүл дээрээ зогсожо тоонто нютагай hүлдэ дууе угтабад.
Байдал дүүрэн ажал, жаргал
Бадарнал манай Санагада —
Сэнхир сэгээн мүнхэ булаг
Сэхир голойм эрьедэ...
Доржо Шагдуровай түрэлхид аяар Санагаһаа хүрэжэ ерээд, тайзан дээрэ хүбүүгээ хаража, нүхэдыень хаража, баясангүй байхын аргагүй оршондо оронхой харагданад... Бүхы наһаараа совхозой малай эмшэн ябаһан Павел Долгорович өөрөө Санагын эрхим дуушадай тоодо ородог хүн юм, Цырен-Долгор Цындымаевна малша угаа дамжуулһан ажалша бэрхээрээ нютагтаа алдартай. Тэрэ хоёрой хүндэлэлдэ Ольга Тангатовагай зохёоһон айхабтар удхатай «Аба эжым хайратай» — гэжэ һайхан дуун дууша хүбүүнэйнь гүйсэдхэлгөөр зэдэлбэ.
«Эрхим хүндэтэ Захааминhаа гарбалтан, бидэ ямаршье нютагай байг, хамаагүй, бэлигтэй бэрхэ залуушуултай байhандаа алишье сагта, хаанашье ябахадаа омогорхожо ябаха ёhотойбди. Буряад оронойнгоо нэрэ hүлдые үргэжэ, ямаршье голой, алишье нютагай хүбүүд басагадай эбтэй hайханаар ябаа болобол, буряад араднай хэтын хэтэдэ өөдэргэн байхал даа» — гэһэн удхатай үгэнүүдээр Буряадай дуури бүжэгэй театрай орлогшо захирал Давид Доржиевич Дондупов, Арадай Хуралай һунгамалнууд В. Н. Лыгденов (Улаан-Үдэдэ захааминайхидай нютаг зоной эблэлэй түрүүлэгшэ) Г. Ю. Доржиев хоёр түрүүтэй нютагайхид олоороо тайзан дээрэ гаража амаршалхадаа мэдүүлбэд. Тиихэдээ: «Доржо Павлович Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг Захааминһаа гарбалтай нютаг зоной эблэлэй эдэбхитэй гэшүүн, боложо байһан хэмжээ ябуулгануудта үргэлжэ урдалжа ябадаг хүн юм. 2008 ондо Санага нютагайхидайнгаа Франци руу нүүдэл тоглолтодо ошоходо, ансамбляа дэмжэжэ ябалсаад ерээ, хоёр удаа аймагайнгаа түлөөлэгшэдые Уран-Дүшэ ууладаа абаашажа, үшөө нэгэ удаа Ахын аймагые алад гараад, Жойган хүрэтэр газаршалжа ябажа ерэһэн байдаг, урагшаа һанаатай, һайхан сэдьхэлтэй нүхэрнай гээшэ! Үндэр соёлдо алба хэжэ ябаhан залуушуулнай иигэжэ бэеэ бэеэ дэмжэлсэжэ ябахыетнай харахадаа бидэ, илангаяа аха наhатан, үнэн зүрхэнhөө баясажа, үнэн сэдьхэлэй баяр хүргөөд, хэзээдэшье, хаанашье ябахадаа нютагайнгаа — хадата Захааминайнгаа hайхан нэрые үргэжэ, хүндэмүүшэ hайхан заншалыень олондо мэдүүлжэ ябыт даа гэжэ захинабди» — гэжэ хэлэбэд бэлэй.
Хуур, лимбын хүгжэмөөр, хөөмэй хоолойн аялгаар дуунай сууряан дэлгэрэг дуулим үргэн Буряадаар!
Нютаг нугаяа нэрлүүлжэ ябаһан дуушандаа ажалай үшөө үндэр амжалтануудые, гэр бүлын зол жаргал хүсөөд, энэ бэшэлгэеэ эдэ үгэнүүдээр дүүргэе даа:
Дуулим hайхан Буряадтаа
Дууша нэрыш үргэнэб.
Дуран, ажал тухайда
Дууеш дахин шагнахам.
Үлгэн дэлхэйн хойморто,
Үбэр-Боориин хормойдо
Үндэр гэгээн гарбалтай
Үргэн ехэ Санага!..
Хун шубууд зэлэ татаа.
Сарьдаг уулын үндэртэ
Сагаан дали бадараа...
Хии агаарай долгин соо
Хангал үнэр анхилаа...»
Сагаан далиин хангал үнэр... Эдэ үгэнүүдээр үдэшые хүтэлэгшэд — Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн Олег Бабуев болон эстрадын залуу дуушан Ирина Шагдурова хоёр Захааминай аймагһаа гарбалтай, ургажа ябаhан дуушан Доржо Шагдуровай хубиин тоосоото тоглолтын хүшэгэ «Феникс» театрай тайзан дээрэ нээбэ.
Буряадуудта «...ехээр нэрлэжэ, тэмдэглэжэ болохогүй ойгоо гүйсэбэ» — гэһэн ойлгосо байдаг. Доржо Павловичаа, эхэнэр бэшэшье һаань, гүйсэһэн наһыень нюужа, мэнэ һая тэмдэглэһэн түрэһэн үдэрөөрнь амаршалжа, үргэн hайхан нютагайнгаа алдар нэрые үргэжэ ябаhан нютаг нэгэтэн танхим дүүрэн суглараа.
Доржо Шагдуров Санагын дунда hургуули 1995 ондо дүүргэжэ, Улаан-Үдын П. И. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй hургуулида орожо hураа. Багшань Буряад Уласай арадай зүжэгшэн, Оросой Холбооной соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, дүршэлөөрөө баян, сэдьхэлээрээ hайхан, шабинартаа энхэргэн Баяр Гомбоевич Базаров байгаа бэлэй... Энэ тоглолтодо Баяр Гомбоевичай наһанай нүхэр, Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн, дууриин дуушан Виктория Жамьяндоржиевна Базаровагай ерээд һуухые харахадаа, Доржын түрүүшын алхамуудые мэдэхэ хүнэй толгойдо элдэбын бодолнууд орохол юм байгаа...
Улаан-Үдэдөө һургуулияа дүүргээд, Доржо Шагдуров Новосибирск хотын М. И. Глинкын нэрэмжэтэ хүгжэм дуунай дээдэ hургуули 2005 ондо дүүргэнэ.
2003 онhоо 2006 он болотор Новосибирскын гүрэнэй дуури, бүжэгэй академическэ театрта ажаллаа.
Доржо Шагдуров 1999 ондо Ага тосхондо үнгэрhэн СССР-эй арадай зүжэгшэн Һасаран Линховоинай нэрэмжэтэ дуушадай уласхоорондын VI мүрысөөнэй Ехэ-шагналда — Гран-при шагналда хүртэhэн юм. Тиихэдэ хоёр жэл үнгэрөөд байхада, 2001 ондо Москвада
Оросой Холбооной оюутадай дунда үнгэрhэн BELLA VOICE (ПРЕКРАСНЫЙ ГОЛОС) гэжэ дуушадай нээмэл мүрысөөнэй нэгэдэхи шагналда хүртөө бэлэй.
2003 ондо Томск хотодо үнгэрhэн «Сибириин романсиада» гэhэн мүрысөөндэ илагшадай тоодо орожо, хоёрдохи hуури эзэлhэн юм. Тиихэдэ 2008 ондо Эрхүүдэ үнгэрhэн Бүгэдэ буряадай уласхоорондын «Алтаргана» гэжэ үндэhэн нааданда хабаадалсаад, мүн лэ хоёрдохи шагналда хүртөө бэлэй.
СССР-эй арадай зүжэгшэн Дугаржап Дашиевай нэрэмжэтэ дуушадай удасхоорондын мүрысөөнэй нэгэдэхи шагналда хүртэгшэ, 2009 он;
2012 ондо үнгэрһэн СССР-эй арадай зүжэгшэн Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ дуушадай удасхоорондын мүрысөөнэй 2-дохи hуури;
2017 ондо Монголдо үнгэрhэн «Бага Алтаргана» гэhэн уласхоорондын үндэhэн нааданай нэгэдэхи шагнал.
Доржо үшөө Улаан-Үдэдөө, оюутан ябахадаа, 1998 ондо, Буряадай телевидениин эмхидхэн үнгэргэжэ байдаг эстрадна дуунуудай «Сагаан hара» гэжэ Уласхоорондын фестивальда оролсожо, Ехэ-шагналда (Гран-при гэдэг) хүртөө бэлэй. Тиихэдээ нютагайнгаа залуу бэлигтэн Ринчин Бальжуровай бэшэhэн шэнэ дуу гүйсэдхөө. Тиигээд лэ энэ үдэшынгээ тоглолтые тэрэ дуунайнгаа үгэнүүдээр нэрлээ ха юм: «Сагаан далиин хангалаар...»!
Ринчин Бальжуров үгэнүүд болон хүгжэмыень зохёожо, Буряад ороной бүхы арад түмэндэ дурлуулhан, Санагын һарьдагуудай хангалаар анхилhан буурашагүй агтай дуун — «Сагаан дали» мүндэлөө...
Доржо Шагдуров Новосибирскын театрта, тиихэдэ эндэхи театртаа 2008 онhоо хүдэлжэ байхадаа, хори гаран зүжэгүүдтэ оролсожо наадажа байһан, наадажашье байдаг юм. Эндэ тон лэ өөрынь сэдьхэлдэ дүтэ, байһанаа үгэжэ, оролдожо дуулаһан нэгэ хэдэн дууриин зүжэгүүдые нэрлэебди: Александр Бородин. «Игорь тайжа». Эндэ Игорь тайжын дүрэ наадаа. Вольфганг Амадей Моцарт. «Фигарын түрэ». Эндэ гол дүрэ Фигарые, тиихэдэ Маркиан Фроловай «Энхэ-Булад баатарта» Эрхэ-Мэргэнэй дүрэ байгуулжа наадаһан юм. Үшөө Джузеппе Вердиин «Аида» соо Амонасро хааниие наадаһан байха.
Тоглолтынгоо эхиндэ нэгэ хэдэн оперонуудһаа дуулаба: Гендель. «Ксеркс» опероһоо Ксерксые, Ганна Данило хоёрые Франц Легарай «Весёлая вдова» гэжэ зүжэгһөө Буряадай габьяата зүжэгшэн Лариса Соковиковатай суг, Вольфганг Моцартын Каватина «Фигарын түрэ» сооһоо.
Нэгэ, Буряадайнгаа эгээ ехэ тайзан «хубаажа» наадажа байдаг нүхэрөө дэмжэжэ ерэһэн дууриин дуушад: Буряад Уласай габьяата зүжэгшэд Эдуард Жагбаев, Данзан Бальжинимаев, Лариса Соковикова, Буряадай арадай зүжэгшэн Намхайн Мөнхзул, дуушад Галсан Ванданов, Чингис Иванов гэгшэд Франц Легарай «Весёлая вдова» сооһоо хэһэг, тиихэдэ А. Андреев Г. Чимитов хоёрой бэшэһэн «Хани нүхэд» гэжэ дуу «амиды» хоолойгоороо дуулажа арад зониие баясуулба. Театрай хүгжэмшэн Саян Манжигеев наадажа үгөө.
Бүжэгшэье байгаа. Клод Дебюссиин «Һарын толонһоо» хэһэг Буряадай арадай зүжэгшэн Вероника Миронова Буряадай Гүрэнэй шагналтан Булыт Раднаев хоёр харуулжа хатараа.
«Сэлмэг тэнюун мүнхэ дэлхэй дээрэ
Сэсэгтэ номин, уудам дайда нэмжыдэг.
Үндэр манхан сэнхир огторгойн доро
Үльгэрэй орондол, үлзы дайда оршодог.
Эгээл эндэ элинсэг таабайн, төөбиин,
Эхэ, эсэгын энхэ тайбан жаргаhан
Элдин Санага алдар сууда гараа hэн.» — гэжэ үлгэн дэлхэйн хойморто, Үбэр-Боориин хормойдо үндэр гэгээн гарбалтай үргэн ехэ Санага тухай нютагай бэлигтэй уран шүлэгшэ Мэлс Самбуевай үгэнүүд эжэлүүдгүй һанаанда ороно. Юуб гэхэдэ, алдартай суутай
Санагада алтан дэлхэйдэ мүндэлөөд, түрэhэн тоонтоёо, түрэл аймагаа түүрээн дуулажа ябадаг хүбүүгээ хүндэлжэ, олоороо орожо ерэhэн харагшадай ехэнхи хубинь Санагынхид байгаа...
Морин хуурай аялга. Энэ тоглолтодо тайзан дээрэ наадаһан хууршамнай, Доржо дуушанаймнай хүбүүн, хүүгэдэй хүгжэмэй дүрбэдэхи hургуулиин hурагша Индар Шагдуров байба. Буряад арадай дуун «Наян наваа». Багшань Нацагдоржийн Нямдорж! Буряад орондо яһала мэдээжэ болоһон бэлигтэй хүгжэмшэн, хүгжэм зохёодог Нацагдоржийн Нямдоржын байгуулаад, ударидажа байдаг хүгжэмэй студиин морин хууршадай шуулга Нацагийн Жанцанноровай «Аялгуу» гэжэ хүгжэм наадаа.
Энэл hургуулиин шаанза дээрэ наадагшадай «Улаалзай» шуулга Сергей Манжигеевэй «Байгалай сэсэг» гэжэ хүгжэм гүйсэдхэбэ. Хүтэлбэрилэгшэнь Любовь Дмитриевна Шагдурова — Доржо Павловичай наhанай нүхэр, Сэлэнгын аймагай Ноёхон тоонтотой, Улаан-
Үдын хүүгэдэй хүгжэмэй дүрбэдэхи hургуулида шаанзын багша! Шаанзашадтай суг Доржо Шагдуров Анатолий Андреев Гунга Чимитов хоёрой бэшэhэн «Хүбүүнэй дуу» дуулаа.
Нютагай бэлигтэйшүүл бэе бэеэ хүндэлжэ, тайзан дэмжэжэ хабаадалсаа: Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн Олег Бабуев, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Николай Тарбаев, дуун болон хатарай үндэhэн «Байгал» театрай дуушан Оюна Баирова, эстрадын дуушад Ринчин Бальжуров, 2008 ондо үнгэрhэн «Мүнгэн хун шубуун» гэжэ эстрадна дуунуудай регион хоорондын конкурсын лауреат Ирина Шагдурова, Светлана Санжитова гэгшэд.
«Табан уулын хоорондо
Тала дайда нэмжынэ.
Энэ минии түрэhэн
Элдин тоонто нютагни —
Буряад соогоо суурхаhан
Баян hайхан Санага!»
Станислав Улаханов Аюша Доноев хоёрой бэшэhэн «Баян hайхан Санага». Танхимаар дүүрэн зон хүл дээрээ зогсожо тоонто нютагай hүлдэ дууе угтабад.
Байдал дүүрэн ажал, жаргал
Бадарнал манай Санагада —
Сэнхир сэгээн мүнхэ булаг
Сэхир голойм эрьедэ...
Доржо Шагдуровай түрэлхид аяар Санагаһаа хүрэжэ ерээд, тайзан дээрэ хүбүүгээ хаража, нүхэдыень хаража, баясангүй байхын аргагүй оршондо оронхой харагданад... Бүхы наһаараа совхозой малай эмшэн ябаһан Павел Долгорович өөрөө Санагын эрхим дуушадай тоодо ородог хүн юм, Цырен-Долгор Цындымаевна малша угаа дамжуулһан ажалша бэрхээрээ нютагтаа алдартай. Тэрэ хоёрой хүндэлэлдэ Ольга Тангатовагай зохёоһон айхабтар удхатай «Аба эжым хайратай» — гэжэ һайхан дуун дууша хүбүүнэйнь гүйсэдхэлгөөр зэдэлбэ.
«Эрхим хүндэтэ Захааминhаа гарбалтан, бидэ ямаршье нютагай байг, хамаагүй, бэлигтэй бэрхэ залуушуултай байhандаа алишье сагта, хаанашье ябахадаа омогорхожо ябаха ёhотойбди. Буряад оронойнгоо нэрэ hүлдые үргэжэ, ямаршье голой, алишье нютагай хүбүүд басагадай эбтэй hайханаар ябаа болобол, буряад араднай хэтын хэтэдэ өөдэргэн байхал даа» — гэһэн удхатай үгэнүүдээр Буряадай дуури бүжэгэй театрай орлогшо захирал Давид Доржиевич Дондупов, Арадай Хуралай һунгамалнууд В. Н. Лыгденов (Улаан-Үдэдэ захааминайхидай нютаг зоной эблэлэй түрүүлэгшэ) Г. Ю. Доржиев хоёр түрүүтэй нютагайхид олоороо тайзан дээрэ гаража амаршалхадаа мэдүүлбэд. Тиихэдээ: «Доржо Павлович Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг Захааминһаа гарбалтай нютаг зоной эблэлэй эдэбхитэй гэшүүн, боложо байһан хэмжээ ябуулгануудта үргэлжэ урдалжа ябадаг хүн юм. 2008 ондо Санага нютагайхидайнгаа Франци руу нүүдэл тоглолтодо ошоходо, ансамбляа дэмжэжэ ябалсаад ерээ, хоёр удаа аймагайнгаа түлөөлэгшэдые Уран-Дүшэ ууладаа абаашажа, үшөө нэгэ удаа Ахын аймагые алад гараад, Жойган хүрэтэр газаршалжа ябажа ерэһэн байдаг, урагшаа һанаатай, һайхан сэдьхэлтэй нүхэрнай гээшэ! Үндэр соёлдо алба хэжэ ябаhан залуушуулнай иигэжэ бэеэ бэеэ дэмжэлсэжэ ябахыетнай харахадаа бидэ, илангаяа аха наhатан, үнэн зүрхэнhөө баясажа, үнэн сэдьхэлэй баяр хүргөөд, хэзээдэшье, хаанашье ябахадаа нютагайнгаа — хадата Захааминайнгаа hайхан нэрые үргэжэ, хүндэмүүшэ hайхан заншалыень олондо мэдүүлжэ ябыт даа гэжэ захинабди» — гэжэ хэлэбэд бэлэй.
Хуур, лимбын хүгжэмөөр, хөөмэй хоолойн аялгаар дуунай сууряан дэлгэрэг дуулим үргэн Буряадаар!
Нютаг нугаяа нэрлүүлжэ ябаһан дуушандаа ажалай үшөө үндэр амжалтануудые, гэр бүлын зол жаргал хүсөөд, энэ бэшэлгэеэ эдэ үгэнүүдээр дүүргэе даа:
Дуулим hайхан Буряадтаа
Дууша нэрыш үргэнэб.
Дуран, ажал тухайда
Дууеш дахин шагнахам.
Үлгэн дэлхэйн хойморто,
Үбэр-Боориин хормойдо
Үндэр гэгээн гарбалтай
Үргэн ехэ Санага!..