Алтаргана-2006. Нээлгэ

ВЫХОД ЧЕТЫРЕХ БАТОРОВ С ДУНГАРАМИ. ФАНФАРЫ.
ВЕДУЩИЕ НА БУРЯТСКОМ И РУССКОМ ЯЗЫКАХ ОБЪЯВЛЯЮТ НАЧАЛО ФЕСТИВАЛЯ. 
Приветствуем гостей и участников седьмого всебурятского международного фестиваля «Алтаргана» в столице республики Бурятия! 
НАЧИНАЕТСЯ ШЕСТВИЕ ДЕЛЕГАЦИЙ. 
1. ПЕРВЫМ ИДЕТ АВТОНОМНЫЙ РАЙОН ВНУТРЕННЕЙ МОНГОЛИИ КНР.
2. Монголия 
• город Улан-Батор
• Булагатский аймаг
• Дарханский аймаг
• Дорнотский аймаг
• Орхонский аймаг
• Селенгинский аймаг
• Хубсугульский аймаг
• Хэнтэйский аймаг
• Центральный аймаг
3. Агинский бурятский автономный округ
А Г А 
ВЕДУЩИЙ: Тамирай талмай дээрэ — Агын Буряадай автономито тойрогой түлөөлэгшэд! 
Агын Буряадай автономито тойрогые Агын аймаг түрүүлнэ. Будаланай, Хүнхэрэй, Гүнэйн талын хонишод, малшад, Согто-Хангилай, Hүдэнтын, Урда-Агын таряашад, Орловскын шанаржуулгын комбинаадай хүдэлмэришэд нааданай жагсаалда ябана. Агын аймаг домогоор, түүхээр баян. Онон голой баруун эрьедэ, Будалан нютагай Баатар уулын баруун хормойдо, Дээдэ-Саhаша hуринhаа баруун тээшээ оршодог Дэлюун гэдэг газарта Ехэ монгол Уласые байгуулагша Чингис хаан түрэhэн юм гээд домог бии. Тиихэдэ Баатар уулын хоер орьелнууд Чингисэй нэрэтэй нягта холбоотой. Тэрэ хоер орьелой нэгэн дээрэнь " Чингис хаанай аяга" гэжэ хада байдаг, харин нүгөөдэ дээрэнь урда сагай буряад-монголшууд Чингис хаанай дурасхаалда зорюулжа, тахилга хэдэг байгаа. (Д. Б.) 
ВЕДУЩИЙ: Хоер зуугаад жэлэй саада тээ Агын найман эсэгэ Хориин арбан нэгэн эсэгынхидhээ таhаржа, амяарлан hуудаг болоо бэлэй. Тэрэ сагhаа хойшо арбан үе тухай саг үнгэрөө. Аймагай арад зон эртэ урда сагhаа хойшо эрдэм бэлигэй түлөө оролдодог байhан. Бүри урдандаа эндэ айхабтар бэлигтэй ламанар байhан юм. Галсан-Жимба Дылгыров, Галсан-Жимба Тугулдуров, Доржо-Жигмид Данжинов гээд лэ бусад олон. Тэдэнэр олон тоото номуудай, толинуудай авторнууд байгаа. Тэдээнэй дунда Зүүн зүгэй уран зохеол оршуулагшад байhан юм. Бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ болоhон эрдэмтэд, бүри Октябриин хубисхалай урда «профессор» гэhэн нэрэ зэргэтэй болоhон Гомбожаб Цыбиков Урда-Агада, Цыбен Жамсарано Һүдэнтэ нютагта тоонтотой байгаа. Эдэ аха нүхэдэйнгөө эрдэмэй талаар ажал ябуулгые суута эрдэмтэд, профессорнууд: Цейжаб Цыдыпович Цыдыпов, Баяр Бадмабазарович Намсараев болон бусад үргэлжэлүүлжэ байдаг. Агын аймагта алдар суута уран зохеолшодшье олон байха. Арсалан Жамбалон, Доржо Эрдынеев, Владимир Намсараев, Базар-Сада Цыденов болон бусад өөhэдынгөө зохеолнууд соо түрэл арадайнгаа ажабайдал, ажал хэрэгүүдые зураглаhан байдаг. (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: Композитор Базар Цырендашиев, СССР-эй арадай артист Ким Базарсадаев, дуушад Туяна Дамдинжапова, Намгар Лхасаранова, Буда-Ханда Дашиева болон бусад бүхы Буряад орондоо мэдээжэ болонхой. Энэл аймагhаа Социалис Ажалай герой Дашидондог Пурбуев ургажа гараа. Сокто-Хангил нютаг тухай 200 гаран дуунууд зохёогдожо, бүхэсоюзна хэмжээнэй конкурс-харалга үнгэргэгдэhэн байха юм. Иимэ олон дуутай нютаг бүхы дэлхэй дээрэ үгы еhотой! (Д. Б.) 
ВЕДУЩИЙ: Найр нааданаймнай талмай дээрэ Агын автономито тойрогой Дулдаргын аймаг гаража ерэбэ. Округай баруугаар хүбшэ ойтой, Онон голтой, аршаан булагуудтай hайхан дайдые Дулдаргын аймаг эзэлдэг. Аймагай харьяата газарай, бүхы дэлхэй дээрэ мэдээжэ болоhон, домог суута Алхана уула шадарай газар дайда заповедник болгогдонхой. Алхана уулада олон тоото мүргэлэй газарнууд байха. Эндэ ой модон элбэг, ан гүрөөлөөр баян, ашагта малтамалнууд элбэг ехээр олдонхой. (Д. Б.) 
ВЕДУЩИЙ: Алхана уулын хойто бэедэ, дүтэхэнэ Бальжанай сагаан нуур миралзан байдаг. Энэ нуур Хориин арба нэгэн эсэгын арад зон энжэеэ ударидан ябаhан Бальжан хатанай нэрээр нэрлэгдэнхэй. Энэл нуурай эрьедэ Бальжан хатан эрьюулhэн дайсадтаа хүсэгдэжэ, ами наhаяа гээhэн домогтой. Онон хатан эжы Дулдаргын аймагай урда захаар зүүлэжэ, номин сэнхир долгидоо Номгон далай тээшээ зөөжэл байдаг... (Д. Б.) 
ВЕДУЩИЙ: Аймагhаа гараhан бэлиг түгэлдэр уран зохеолшодые нэрлэбэл: Зүдхэлиин Дондог-Ринчин Намжилон, Табтаанайн Жамсо Тумунов, Шандалиин Жамьян Балданжабон, Үзөөнэй Чимит-Рэгзэн Намжилов, Алханын Дугаржаб Жабхандаев болон бусад, тэдэнэй зохёолнууд буряад уран зохеолой түүхэдэ, буряад хүн бүхэнэй сэдьхэлдэ хэтэ мүнхэдөө үлэнхэй. Тиихэдэ Буряад орондоо мэдээжэ болоhон эрдэмтэд Лубсан Шагдаров, Эльберт Базарон, Дашинима Дамдинов, Аюрзана Аюшиев, Нима Цыдендондоков гэгшэд энэл аймагhаа гарбалтай. Россин арадай артист, эндэл тоонтотой Майдари Жапхандаев мүнөө үедэ Буряадай цирк байгуулаад, ударидажа байна. Зүдхэлиин арадай театр Бүхэсоюзна болон Бүхэроссин харалгануудта оло дахин түрүү hууринуудые эзэлжэ, лауреадай нэрэ зэргэнүүдтэ нэгэнтэ бэшэ хүртэhэн байха. Аймагhаа гараhан бүхэшүүл Баир Цыренгармаев, Аюр Цырендоржиев, Цыдып Иванов болон бусад оло дахин Советскэ Союзай, Россин мүрысөөнүүдтэ шангай hууринуудта гараhан байдаг.
Энэл аймагай Алхана hууринда Россин Герой Бадма Жабон ажаhуудаг. (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: Агын тойрогой жасгаал hүүл даража Могойтын аймаг гаража ерэбэ. Энэ аймаг баhал баян дэлгэр түүхэтэй юм. Советскэ Союзай Геройнууд Базар Ринчино, Александр Парадович гэгшэд эндэ түрэhэн, Советскэ Союзай Геройн нэрэ зэргэдэ оло дахин зууршалагдаhан Семен Номоконов баhал эндэхи юм. СССР-эй Верховно Соведэй дүрбэ дахин депутат, Социалис Ажалай Герой Бальжинима Мажиев Хара-Шэбэрэй домог суу болоhон Кировэй нэрэмжэтэ колхозые олон арбаад жэлэй туршада ударидаа. «Алдар солын» хоёр орденой, Арадуудай хани барисаанай, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай болон бусад орден, медальнуудай кавалер Бата-Мүнхэ Лодонович Лодонов энэл аймагай Урта тосхондо ажаhуудаг. 
ВЕДУЩИЙ: СССР-эй арадай артист Лхасаран Линховоин Ага-Хангил нютаг тоонтотой. Тиихэдэ Могойтын аймагhаа Россин габьята артистнар Болот Бороев, Хажидма Аюржанаева, Цыден Цыдендоржиев, эрдэмтэд Базар Барадин, Регби Пубаев, Дашинима Доржиев, Цырен-Анчик Дугарнимаев, Пүрбэ Балданжапов, Балдоржи Бадараев, Цымжит Пурбуева болон бусад энэл аймагай элдэб нютагуудhаа гарбалтай зон юм. Могойтын аймагhаа ургажа гараhан уран зохеолшод гэбэл Базар Барадин, Балдан Санжин, Даша-Рабдан Батожабай, Шираб-Сэнгэ Бадлуев, Цырен-Базар Бадмаев, Гарма-Доди Дамбаев, Балжинима Юндунов, Батар Шагдаров, Бата-Жаргал Гармажапов, Батар Батоев болон бусад. (Д. Б.)
4. Иркутская область
5. Киев
6. Красноярск
7. Москва
Москвагай делегаци
1. Дугаров Батор Дугарович, Москвагай буряад соёлой «Уряал» бүлгэмэй түрүүлэгшэ, Москва хотын Правительствын дэргэдэхи арадуудай хоорондохи консультационно Зүблэлэй Президиумэй гэшүүн
2. Ральдин Хубисхал Цыренжапович, уласхоорондын журналист, «Голос Москвы» гэhэн радиостанцида ажаллагша.
3. Бүхэ барилдаагаар спортын мастер, Москва болон Санкт-Петербург хотонуудай абсолютна чемпион Зоригто Жамбалов туг баряад ябана. 
8. Новосибирск
9. Санкт-Петербург
10. Республика Саха (Якутия)
11. Тыва республика 
12. У С Т Ь — О Р Д А
ВЕДУЩИЙ: Арад зоноо эблүүлхэ, хүгжэлтыень үргэхэ, найрамдалыень баталха үндэр зорилготой «Алтаргана» нааданаймнай ээлжээтэ айлшад hайндэрэй жагсаалда гараба — Усть-Ордагай Буряадай автономито тойрог!
ВЕДУЩИЙ: Байгал далайн баруун тээ, буряад зоной хэр угhаа ажаhуужа байhан газар дайдые Усть-Ордагай тойрог гэдэг юм. Усть—Ордагай Буряадай автономито тойрог 1937 оной сентябрь hарада, Буряад Республикын мэдэлhээ hалгаагдажа, Эрхүүгэй областиин харьяата округ боложо тогтоогдоhон байгаа.
Тойрогой бүридэлдэ 6 аймаг ороно: Алайрай, Баяндайн, Боохоной, Нүхэдэй, Оhын, Эхирэд-Булгадай. Тойрогой түб — Усть-Орда hуурин.
13. Читинская область
14. Бурятия
• ГОРОД УЛАН-УДЭ
«Хэлсэгдэнхэй» «Баталнаб»
Улаан-Yдэ хотын мэрэй Улаан-Yдэ хотын мэр
орлогшо, ниитын талаар __________Айдаев Г.А.
политикын Комитедэй 
тїрїїлэгшэ _______Ян М.А.
«Алтаргана-2006» гэhэн VII-дохи Уласхоорондын буряад їндэhэтэнэй фестиваль нээхэ Yдэртэ Улаан-Yдэ хотын Жагсаалаар ябалгын сценари
29.06.06. 
Буряадай АССР-ай 
25 жэлэй нэрэмжэтэ стадион
20:00.
Улаан-Yдэ хотын Туг Жагсаал нээнэ. Энэ юбилейнэ жэлдэ Хотын Зїблэлэй шиидхэбэреэр хотын шэнэ герб болон туг баталагданхай. 
Буряадай тїб хотын Туг баряад ябаха хүндэтэ эрхэ гайхамшагта хїн, бїхэ барилдаагаар СССР-эй спортын габьяата мастер, Россин габьяата тренер, Улаан-Yдэ хотын хүндэтэ эрхэтэн, дэлхэйн абарга, 1996 оной Атланта хотодо болоhон Олимпиин наадануудта хабаадагша Борис Дугданович Будаевта үгтэнэ!
Россин гурбан үнгэтэ туг баряад ябаха:
— БГУ-гай профессор, боксоор уласхоорондын классай спортын мастер, Россин ФК-гай габьяата, СССР-эй чемпион, Россин хоёрдугаар чемпион, уласхоорондын судья Валерий Александрович Стрельников.
— hур харбалгаар Россин Федерациин спортын мастер, Россин залуушуулай бүридэлэй гэшүүн, Европын мүрысөөнэй хоёрдугаар мүнгэн шанда хүртэгшэ, дэлхэйн рекорд табигша Майя Банзаракцаева. 
— Бүхэ барилдаагаар СССР-эй спортын габьяата мастер, Хельсинки хотодо болоhон Олимпиин наадануудай шанда хүртэгшэ, дэлхэйн абарга Андрей Борисович Захряпин.
Буряадай гурбан үнгэтэ туг баряад ябаха:
— Бїхэ барилдаагаар уласхоорондын классай спортын мастер, Россин чемпионадай хоёрдугаар илагша, Ива Ярыгинай Гран-При сериин уласхоорондын турнирай чемпион Дугар Александрович Жамсуев.
— шатараар Европын мүрысөөндэ илагша, Россин мүрысөөнэй гурбадугаар шанда хүртэгшэ,ФИДЕ-гэй мастер Инна Ивахинова.
— Россин Федерациин hур харбалгаар спортын мастер, Европын мүрысөөнэй мүнгэн шанда хүртэгшэ, Россин мүрысөөнэй чемпион, Россин hурагшадай хоердохи спартакиадын хүрэл шанда хүртэгшэ Дмитрий Аюшеев.
Улаан-Yдэ хотын Захиргаанай жагсаал їлеэдэг хїгжэмэй муниципальна оркестр нээнэ, дирижерынь Россин Федерациин болон Буряад Республикын соелой Габяата хүдэлмэришэн Юрий Викторович Худей. Үлеэдэг хїгжэмэй муниципальна оркестр хотымнай бїхы хэмжээ ябуулгануудта заатагїй хабаададаг соёлой талаар манай омогорхол болоно.
Жагсаал Улаан-Yдэ хотын мэр, Россин Муниципальна Академиин бодото гэшїїн, Уласхоорондын инженернэ академиин член-корреспондент, экономикын эрдэмэй доктор, Россин Муниципальна Академиин болон Зїїн Сибириин технологическа университедэй профессор, аюулгїй байлгын, хамгаалгын, хууляар тогтоогдоhон нитын харилсаануудай асуудалнуудай Академиин бодото гэшїїн Геннадий Архипович Айдаев тїрїїлнэ.
Жагсаалда ябана:
— Хотын депутадуудай Зїблэлэй тїрїїлэгшэ Гранат Василий Антонович.
— Мэрэй орлогшонор, хотын Железнодорожно, Советскэ болон Октябрьска аймагуудай Захиргаануудай тїлєєлэгшэд, Улаан-Yдэ хотын Захиргаанай хороонуудай тїрїїлэгшэнэр.
Стадион дээгїїр манай хотын эрхим хїнїїд — Улаан-Yдэ хотын хїндэтэ эрхэтэд гарана!
— Клавдия Павловна Альцман — Социалис ажалай герой, Ленинэй болон Ажалай Улаан тугай орденуудай хоёрдугаар кавалер, мїн «Хїндэлэлэй тэмдэг», «Эсэгэ ороной үмэнэ габьяагай тїлєєорденой» IV шатын медалиин кавалер.
Трибуна дээрэ Улаан-Yдэ хотын хїндэтэ эрхэтэд байна:
Улаан-Yдэ хотымнай алдар соло олгохын тула ажаллаhандатнай hайн даа! Ура!
Стадион дээрэ манай хотын аймагуудай мэдээжэ зон гараба — дайнай болон ажалай ветеранууд, Буряад Республикын Арадай Хуралай депутадууд, Хотын Зїблэлэй депутадууд, томо їйлэдбэринїїдэй болон эмхинїїдэй тїлєєлэгшэд, бизнесменїїд, хотын ниитын эрхим зон.
Ойн баярай 2006 он — Улаан-Yдэ хотын 340 жэл — соелой жэл гэжэ нэрлэгдэhэн байна.
Жагсаал Улаан-Yдэ хотын творческо бїлгэмїїдэй колонно їргэлжэлїїлнэ. Эндэ уран бэлигээрээ, абьяас болон унтаршагїй эдэбхеэрээ манай хотын соёлой нэрэ байгуулдаг, дэмжэдэг зон ябана.
Хотын соёл байгуулгын болон хїгжэлтын тїїхэ Верхнеудинск хотын тогтоhонhоо хойшо эхилнэ.
Арадай заншалнуудые хадагалжа ябагша -
Абанарай, хїгшэн абанарай угай hїлдэ.
Олон жэлнїїдтэ голнуудые гаргабат,
Арадай hїлдэ зандань дамжуулбат. 
Һайндэрэй жагсаалда:
— Арадай аман зохеолой ансамбль «Тоонто»
— Буряад Республикын соёлой министерствын Арадай Уран бэлигэй респуликанска тїбэй арадай аман зохеолой ансамбль «Уряал»
— Арадай Уран бэлигэй респуликанска тїбэй арадай аман зохеолой дуун ба хатарай ансамбль «Магтаал»
— Арадай Уран бэлигэй респуликанска тїбэй арадай аман зохеолой ансамбль «Ольхон»
— Арадай Уран бэлигэй респуликанска тїбэй арадай аман зохеолой ансамбль «Ангара»
— «Рассвет» гэhэн Соёлой ба сїлєє сагай тїбэй дуун ба хатарай арадай ансамбль «Байкальские зори» 
— Мэргэжэлтэ ансамбль «Забава»
Улаан-Yдэ хотын Захиргаанай Жагсаал элитэ спортсменїїд, дэлхэйн, Европын, Россин абарганууд, кубогїїдые болон олон тоото спортивна шагналнуудые эзэлэгшэд тїгэсхэнэ. 
VIP-персоны: 
Дархан
Зориг
Санжаа 
Бодонгууд
Баяраа Даваадоржиин
Ганг Түмэр Сэмжит
Улаан Баатар 
Бэлигсайхан
Оюун-Сэсэг
Жаргалсайхан (арадай дуушан)
Долгормаа (дуушан, соёлой хүдэлмэрилэгшэ)
Хандама
Пүрэв Очир (тамиршан)
Раднаагай Бадамсо (дуушан, 74 наhатай)
• А Х А
ВЕДУЩИЙ: Тамирай талмай дээрэ Агын тойрогой түлөөлэгшэдhөө алхамшье гээгдэнгүй Ахын аймаг гаража ерэбэ. Орьёл үндэр Саяан уулын ара хормойгоор түбхинэн hуурижаhан Ахын дэбисхэр далайн нюрууhаа дээшэ 1600 метр хүрэтэр үндэртэ байдаг. Энэ дайда шэрүүн уларилтай, үндэр үндэр уулануудайнь толгойнууд үбэл зунгүй саhан малгайгаа абадаггүй, Ази түбиие шэнжэлэгшэ Обручев Ахын аймагые Түбэд оронтой адлишаажа хэлэhэн байдаг.
ВЕДУЩИЙ: Нюусануудаа нээгээгүй нюрга үндэр Аха,
Нуурнуудаар мэлмэрhэн нютаг ороноймни заха,
Гэсэрэй дошхон хүлэгэй гэшхэhэн мүнгэн таха,
Гэрэлтэ сагаа hарын гээжэрхиhэн саха... (Д. У.)
Зүүн Саяанай шобхо үндэр уулануудые Гэсэр хаанай гушан гурбан баатарнуудтай жэшээлhэн домог байдаг. Эгээл эндэ монголшуудай дээдэ үеынхид болохо Бүртэ-Шоно, Гуа-Марал хоер ажаhууhан юм гээдшье домог бии. Энэ шэрүүн уларилтай хада уулада hарлаг мал үдхэдэг, hарлагуудай байhан газарта хайнагууд элбэг байдаг, агнуури эрхилдэг, оро баридаг. Ахын аймагай ехэнхи зон hоёд угсаатан болодог. Тэдэ манай республикын үсөөн тоото арадуудай тоодо оролсодог.
ВЕДУЩИЙ: Алтан-Мундарга, Алтан-Ноён, Ноён-Уула, Нүхэн-Дабаан, Тайлгата, Тураг-Шулуун, Хаан-Уула, Харhан-Обоо гээд лэ олон тоото тахилтай, мүргэлтэй уула обоонууд Ахын аймагые, арад зонииень hахижа, манажа байдаг юм. Иимэ hайхан баян дайдада зэд, вольфрам, туулган, молибден, никель, платина, алтан гэхэ мэтэ ашагта малтамалнуудай хэбтэшэнүүд элбэг гээд элирүүлэгдэнхэй. Зүгөөр аймагай гол баялигынь — хүн зониинь ааб даа. Эгээл түрүүлэн эндэ Данзан-Хайбзун Самаевые нэрлэхээр. Тэрэ хадаа Буддын шажанай дээдэ hуруулиин гүн ухаанай эрдэмэй доктор байhан юм. Данзан-Хайбзун Самаев Улаан-Баатарай Буддын шажанай дээдэ hургуули, Энэдхэгэй Гомон дасанай дээдэ hургуули дүүргэhэн байна. Тиихэдэ Россин Буддын шажантанай дид-хамбаар, Санкт-Петербургын дасанай шэрээтээр ажаллаhан байгаа.
ВЕДУЩИЙ: Аймагай алдарта хүнүүдэй тоодо педагогикын эрдэмэй кандидат, профессор Соном Гомбоевич Дугаров ороно. Тэрэ Россин болон Буряад Республикын габьяата багша гэhэн хүндэтэ нэрэ зэргэнүүдтэй. Дайшалхы габьяагайнгаа түлөө Соном Дугаров олон тоото орден медальнуудаар шагнагданхай. Тэрэ Буряад Республикын Гэгээрэлэй министрээр ажаллаhан байгаа.
Тэрэнэй хүбүүн, Ахын аймагhаа гараhан мэдээжэ уран зохеолшо, поэт Баяр Дугаров Эрхүүгэй университет дүүргээд, Ахын, Хэжэнгын, Баргажанай аймагуудай газетэнүүдтэ «Правда Бурятии» hониндо корреспондентээр хүдэлhэн юм. Тэрэ түүхын эрдэмэй доктор. Поэт Баяр Дугаров шүлэгүүдэй арбан номой автор юм. Баяр Дугаров Россин болон Буряад Республикын соелой габьята хүдэлмэрилэгшэ гэhэн нэрэ зэргэтэй.
Россин болон Бурад Республикын арадай артист, республикын Гүрэнэй шангай лауреат Нина Токуренова, баряад республикын Гүрэнэй шангай лауреат, Буряадай арадай артист, Россин габьята артист Людмила Дугарова хоёрой тоонтонь баhал энэ Ахын аймагта. Тэдэнэр Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын акадамическэ театрта доро дороо зуугаад рольнуудые шадамар бэрхээр гүйсэдхэжэ, Росси, Монгол оронуудта мэдээжэ болонхой. Буряад Республикын габьяата артист Надежда Мунконова энэл аймагhаа гарбалтай, аха хоёроо дахаад, түрүүшын үдэрhөө амжалта түгэс алхам хэжэ, аймаг нютагайнгаа алдар нэрыень үргэхэ найдалынь байха.
ВЕДУЩИЙ: Бүхэ барилдаанда спортын габьята мастер Сергей Замбалов дэлхэйн, Европын, СССР-эй, Россин мүрысөөнүүдтэ нэгэнтэ бэшэ илажа гараhан, шангай hууринуудта хүртэhэн, энэ хадаа хадата Ахын хүбүүн юм. Тиихэдэ Россин тамирай мастернууд Бэлигтэ Бардунаев Идам Базаров гэгшэд энэл аймагhаа гарбалтай.
Уран шүлэгшэ, журналистнар Клим Тулуев Баяр Балданов хоёр, уран зурааша Александра Дугарова, медицинын эрдэмэй кандидат Савелий Дугаров болон бусад нютаг нугынгаа нэрэ хүндые үргэжэ ябадаг юм.
ВЕДУЩИЙ: «Алтаргана» гэжэ бүгэдэ буряадай уласхоорондын наадануудай ХҮНДЭТЭ АЙЛШАДЫЕ нэрлэбэл:
Буряад Республикын габьяата эмшэн, Буряад Республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, «Ахын аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо ДАМБИНИМА НИМАЦЫРЕНОВИЧ САМБУЕВ, Буряад Республикын Арадай Хуралай депутат, Арадай Хуралай Хорооной Түрүүлэгшын орлогшо, Россин Федерациин хүдөө ажахын габьяата хүдэлмэрилэгшэ ДОРЖО ДОРЖИЕВИЧ НАХАНЦАКОВ, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, Эсэгын дайнай орденой, «Эсэгэ оронойнгоо үмэнэ габьяатай байhанай түлөө» орденой IV шатын медалиин кавалер болон бусад олон тоото Гүрэнэй шагналнуудта хүртэгшэ НИМА ХАЙДАКОВИЧ МАНДАГАЕВ. 
ВЕДУЩИЙ: Дуулаа hэн гүт
Эхэ Буряад тухай үльгэр туужа,
Дуулгата Мүнхэ-Сарьдаг,
дуулим ехэ Хамар-Дабаан тухай?
Үглөөнэй улаан нара 
үгын дээжээр угтажа,
Үндэр тэнгэритэ орон нютагаа 
магтан түүрээел: ухай! 
ВЕДУЩИЙ: Зээ! Мяха нэгэн, шуhа нэгэн, хэлэ нэгэн БУРЯАД УГСААТАМНИ! Арад зонойнгоо нэрэ hүлдые алтан дэлхэй дээрэ үргэжэ, хэзээдэшье хүн түрэлтэн соо өөрын хэлэтэй, өөрын заншал гуримуудтай яhатан гээшэбди, байхашьебди гэжэ, бүхы дэлхэйн арад түмэн соо төөрижэ, шэнгэжэ үгы болошонгүй, хүгжэхын арга бэдэрэел! Тойроод байhан арадуудай hаналаа табяашьегүй hаа, өөhэдөө бэе бэеэ гамнаял, алдар нэрэеэ, мүр сараагаа мүнхэ үлээхые бодоёл!
ВЕДУЩИЙ: Үри бэе, хүүгэдтээ
Үнэн хэрэгээ дамжуулан,
Үеын үе, хэтын хэтэ
Үреэл болгон hануулан,
Арюун ехэ Буряадтаа
Агтын түбэрөө зэдэлгэн,
Адуу, малаа үдхэжэ,
Арьбан, тарган, өөдэргэн,
Орон хангайн харалтаар
Олон болон үнэржэн —
Байдал hайхаар зохёогоод,
Байгыт, дэлхэйн буряадууд! (Н. Ш.)
ВЕДУЩИЙ: Арад түмэнөө hэргээхэ
Агууехэ шэдитэй
«Алтарганын» нааданда
Айлшан бууhан таанартаа
Амар мэндээ айладхаад,
Ууган түрэл Буряадтаа
Угтан танаа байнабди!
Ута hайхан жолооетнай
Угаймнай сэргэ дүнгэбэл!
Хангай эхэ Буряаднай
Хайлан, уйлан угтабал!
Улаан-Үдын үбсүүн дээр,
Угсаатамнай, Амар Сайн! (Н. Ш.)
ВЕДУЩИЙ: «Ара газарта ургаhан
Аса бүхэтэй алтаргана.
Альган дээрээ тэнжээhэн
Аба, эжы хоёрни...»
Алтан дэлхэй танюулhан
Аба, эжы мүнхэ байг!
Арад зоноо ниилүүлhэн
«Алтарганаш» мүнхэ байг! (Н. Ш.)
Үсөөншье hаа, үндэр заяатай, hайхан hанаатай, дэлгэр сэдьхэлтэй буряад арад зоноо хүгжөөхэ, мандуулха эхинhээ зорилготой «Алтаргана» наадамнай эхилбэ-өө!
ВЕДУЩИЙ: Арбаад жэлэй саада тээ
«Алтарганын» ехэ наадан
Хэнтэй аймагай Биндарhаа
Хэтын замаа эхилээ hэн.
Энэ нааданай эхиндэ,
Эгээл дээдэ манлайдань
Ажалай Баатар Пүрэвдорж,
Агаhаа гарбалтай Жаргалсайхан,
Урагшаа hанаатай Бэлигсайхан
Утынь харгы зааhан юм. (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтаргана» гээд нэрлэhэниинь
Алдуу юрэн болоогүй!
Арад зоной дундаhаа
Арсаан одоо гараагүй!
Аса бүхэтэй алтаргана
Арадаймнай hүлдэ болоо.
Шэрүүн уларил тэсэдэг юм;
Шэрхи буряад тиимэл даа. (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: Буряад-Монгол угсаатанай
Бууса нютагаар ургадаг
Алтаргана гээшэдэ
Ангаха, даарахаш байдаггүй.
Улад зон соо буряадай
Уг, унгяа мүшхэhэншүү
Үлгэн дэлхэй замбитаяа
Үндэhөөрөө холбоотойл.
Арад зонойм заяа хуби
Алтарганадаал бүхэ байhай!
Аялга дуумнай, хэлэмнай
Алтарганадаал мүнхэ байhай! (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» түрүүшын наадан Хэнтэй аймагай Биндар сумда 1994 ондо үнгэрөө... (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: Удаадахи нааданууд: 1996 ондо Багануурта, 1998 ондо Батшэрээтэдэ, 2000 ондо Дашбалбарта удаа дараалан үнгэрhэн юм. (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» ээлжээтэ наадан анха түрүүшынхиеэ Россида, Агын Буряадай автономито тойрогто 2002 ондо үнгэрhэн байна. Тиигэжэ энэ наадан уласхоорондын хэмжээндэ гаража, тэрээндэ гурбан гүрэндэ ажаhуудаг буряадуудай түлөөлэгшэд хабаадаа hэн. Удаадахи наадан 2004 ондо Чойбалсан хотодо үнгэрөө. Тиигээд лэ арадаймнай агууехэ hайндэр «Алтаргана» Гэсэрэй дайдада, Буряад орондомнай буубал даа! (Д. Б.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» туг доро аймаг, нютагуудай жагсаал гараба! «Алтарганын» «А» үзэгөөр эхилдэг хада, үзэгүүдэй сагаан толгой дахажа, аймаг айлнуудаа тоолоёл даа:
 
• Б А Р Г А Ж А Н
ВЕДУЩИЙ: Баргажан, шамаяа hанахадам , 
Балшархан наhанай нютаг юм даа.
Бадмахан сэсэгээр бадаранхай
Барандааш алдартай нютаг юм даа... (Б. Б.)
Талмай дээрэ — Баргажанай аймаг. Баргажанай аймаг Байгал далайн зүүн эрьеhээ эхилжэ, Джиргын, Икадай, Баргажанай шэлэнүүдэй хоорондо, Баргажан мүрэнэй хоёр эрьеэр нэмжыдэг. Эртэ урда сагта энэл дайда Баргуужан-Түхэм гэhэн нэрэтэй бэлэй, барганарай ажаhуудаг нютаг байhан юм. Тэдэнэй урда ямар яhатанай Баргажанай дайдада ажаhууhан түүхын гүн соо нюулгатай.
1700-гаад онуудай эхеэр Эхирэд болон Булгадуудай отогууд Баргажан гол руу нүүжэ ерэhэн гээд түүхын баримтанууд байдаг. Хожомоошье, XVIII зуун жэлэй 40-дэхи онуудhаа XX зуун жэлэй 20-ёод онууд болотор Ойхоной, Зүлхэ мүрэнэй эхин шадарай буряадууд иишэ ерэhэн байха юм.
ВЕДУЩИЙ: Мүнөө үедэ Баргажанай аймагай ажалшад адуу мал харууhална, загаhа барина, ан гүрөөл олзоборилно. Тэдэнэр ажалша бэрхэ зон юм. Олон тоото Социалис Ажалай Геройнууд энээнииень гэршэлнэ. Аймагай таряашан Ринчин Эрдынеев 1947 ондо Буряад Республика соогоо эгээл түрүүшын Социалис Ажалай Герой гэhэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртөө hэн. Тиигээд лэ удаа дараалан Шагжа Тубденов, Радна Бубеев, Чоймпол Бадмаев, Нима Ринчино, Санжижаб Чойропов, Гомбо Цыденов, Шалсама Цыремпилова, Ольга Сангадиева, Дашинима Сундуев гэгшэд алдар суута ажалаараа Социалис Ажалай Геройнууд болоhон байна. Анхарыт даа, эгээл олон ажалай баатарнууд энэл аймагhаа гараhан байна бшуу.
ВЕДУЩИЙ: Тиихэдэ Буряад Республикын миллиондохи эрхэтэн Жаргал Эрдынеев энэл аймагай хүн байха. Баргажанай аймагай хүн зон гээшэ ажалша бэрхэ байхаhаа гадна, тон ехэ бэлигтэй зон юм. Эндэ нэн түрүүн СССР-эй арадай артист, СССР-эй Гүрэнэй шангай лауреат Гомбо Цыдынжаповые нэрлэе. Тэрэ хүн мүнөө үеын буряад соелой эхи табигшадай нэгэн байгаа. Улаан-Үдэ хотымнай Гүрэнэй оперо болон баледэй театр энэ жэлhээ Гомбо Цыдынжаповай нэрэ зүүжэ ябана. Мүн энэл аймагhаа Россин арадай артистнар Бадма Балдаков, Чимита Шанюшкина, Буянта Аюшин, Буряадай арадай артист Максим Раднаев, Буряадай габьяата артист, республикын Гүрэнэй шагналай лауреат Дарима Лубсанова болон бусад урган гаража, тэдэ хүнүүд газар дайдаар мэдээжэ болонхой. Гадна эрдэмтэдшье, уран зохеолшодшье олон. Тэдэнэй заримыень нэрлэбэл, эрдэмэй докторнууд, Россин Эрдэмэй Академиин гэшүүн-корреспондентнууд Эрхито Раднаевич Раднаев, Борис Ванданович Базаров, уран зохеолшод Михаил Жигжитов, олониитын ажал ябуулагша Элбэг Доржи Ринчино, уран зохеолшо Дулгар Доржиева болон бусад энэл аймагта тоонтотой.
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» нааданда hайндэрэй хүндэтэ айлшад боложо Баргажанай аймагhаа буужа ерэhэн зониие нэрлэбэл:
«Баргажанай аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо, Буряад Республикын агропромышленна комплексын габьяата хүдэлмэрилэгшэ СТАНИСЛАВ РЕВОМИРОВИЧ ТЭЛИН, «Баргажанай аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшын орлогшо, Буряад Республикын ажаhуугшадые социальна талаhаа хамгаалгын габьяата хүдэлмэрилэгшэ АЛЕКСАНДР ИВАНОВИЧ ГРЕБЕНЩИКОВ, Баргажанай аймагай захиргаанай соёлой хүтэлбэриин дарга, Буряад Республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ ЛЮБОВЬ ЕМЕЛЬЯНОВНА СИНИЦЫНА. 
• Б А У Н Т
ВЕДУЩИЙ: «Алтаргана» нааданай айлшад, БАУНТЫН ЭВЕНКИЙСКЭ АЙМАГЫЕ угтая! Баунтын эвенкийскэ аймагай газар дайда Витим мүрэнэй тэн шадарые эзэлдэг. Энэ аймаг Буряад ороной хойто аймагуудай нэгэн тула хүйтэн уларилтай, газарайнь хүрьhэн хододоо сэбдэг. Гол горхонууд болон нуурнуудаар баян.
Баунтын острог гэхэ гү, али модоор баригдаhан бэхилэлгэ хэрэмые ород хасагуудай отряд 1652 ондо бодхооhон байгаа. Аймагта гол түлэб эвенк яhатан ажаhуудаг. Эндэхи эвенкнүүд 3 отог боложо хубаардаг юм. Нэгэ отог Кындигир, хоёр отог — Чильчигир. 
Тэдэмнай оро, адуу мал үдхэдэг, загаhа олзоборилдог, ан гүрөөл агнадаг. Энэ нютагай дайда ашагта малтамалнуудаар элбэг. Эндэ хэдэн зуугаад жэлэй саанаhаа алта угаадаг, республикымнай алтаар баян аймагуудай нэгэн юм.
ВЕДУЩИЙ: Баунтын аймагта соёлой ажал үндэр хэмжээндэ табигданхай, соелой байшангууд, номой hангууд олон. Аймагай «Осикта» гэжэ дуун болон хатарай, «Хосинкан» гэжэ эвенк хүүгэдэй ансамбльнууд холо ойгуур суурханхай.
Баунтын хоер хүбүүд — Николай Редковский Иван Рубленко гэгшэд Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда онсо шалгаржа, Советскэ Союзай Геройнууд болоhон байха юм. Мүн манай республикын Президент Леонид Васильевич Потапов 1935 оной июлиин 4-дэ Баунтын аймагай Уакит hууринда түрэhэн байна. 
ВЕДУЩИЙ: Хүндэтэ Леонид Васильевич, Таниие «Алтаргана» нааданай айлшад түрэhэн үдэрөөртнай амаршалжа байна!
СССР-эй спортын габьяата мастер Геннадий Сапунов греко-римскэ барилдаагаар дэлхэйн хоёр дахин чемпион болоhон алдартай. Тэрэ СССР-эй суглуулагдамал командын тренерээр амжалтатай hайнаар ажаллаа бэлэй. Эдиршүүлэй дунда hур харбалгаар Сергей Курченко хубиин тоосоогоор Европын чемпион боложо тодорhон байха.
ВЕДУЩИЙ: Арад зоноо эблүүлжэ байhан «Алтаргана» нааданаймнай ХҮНДЭТЭ АЙЛШАД Баунтын аймагhаа гэбэл: 
Эсэгэ Ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, Буряадай АССР — эй габьяата инженер АСКАНАЗ АБЕТОВИЧ ГАМЧЯН, Буряад Республикын габьяата малай эмшэн, Баунтын аймагай нютаг зоной эблэлэй түрүүлэгшэ БАТОР ЦЫРЕНДАШИЕВИЧ ЧИМИТДОРЖИЕВ, Буряад Республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Хойто зүгэй үсөөн тоото арадуудай аймагай ассоциациин хүндэтэ түрүүлэгшэ ВЛАДИМИР МИХАЙЛОВИЧ ТОРГОНОВ. 
• Б Э Ш Ү Ү Р
ВЕДУЩИЙ: Малханай болон Заганай шэлэнүүдэй хоорондохи талада түбхинэhэн, республикымнай урда аймагуудай нэгэн болохо Бэшүүрэй аймаг жагсаалда гаража ерэбэ!
Бэшүүрэй аймаг манай республикын «Шэниисын бааза» гээд нэрлэгдэдэг байгаа, үрэжэлтэй hайхан энэ дайдые Хёлго мүрэн ундалуулдаг. Домтой, эмтэй аршаан булагуудтай, хангайн баялиг элбэгтэй энэ аймагай арад зониие Аршаанта, Баян-Улаан, Бүмбэтэ, Тайлгата, Улаан-Хада, Үлзытэ, Үндэр-Хаан, Хайранга, Шандагата, Ноён-Уула болон бусад тахилтай, мүргэлтэй обоо уулануудынь харгалзажа, хайрлажа байдаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Бэшүүрэй аймагhаа гарбалтай хэдэн хүн Монголой хубисхалай болон демократическэ хүдэлөөнүүдтэ эдэбхитэйгээр хабаадалсаhан байна. Нэрлэжэ хэлэбэл: Дашабалын Цэдэн-Ешэ, Аюр Ванчиков, Сандаг Жамбалон болон бусад.
Пётр Капитонович Радикальцев Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда Алдар солын орденой дүүрэн кавалер болоhон байгаа. Таряан ажалда бүхы наhаяа зорюулаад, Павел Фёдорович Слепнёв Социалис ажалай геройн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэhэн байха юм.
ВЕДУЩИЙ: Бэлиг түгэлдэр хүбүүд басагадаар баян Бэшүүрэй аймагhаа түрэл Буряадайнгаа алдар нэрые үргэhэн уран зохёолшод олоор гаранхай. Цыденжаб Дондубон, Елена Хоринская, Дондок Улзытуев, Цырен-Дондок Хамаев, Бальжинима Намдаков, Цырен-Дондок Шагжиев, Владимир Жалсанов, Дамдин Дамбиев гээд лэ — эдэ нэрэнүүдые мэдэхэгүй хүн манай республикада байхагүй.
Эрдэмтэн Геннадий Молонов Буряадай Гүрэнэй университет соо хүндэтэй хүн байха.
Россин арадай артист Цыдендамба Пурбуев, Россин габьяата артист Валентина Цыдыпова, Ольга Аюрова, Буряадай габьяата артист Дабацу Юндунова болон бусад соёлой үндэртэ гараhан, аймагайнгаа нэрэ hүлдые үргэжэ ябадаг юм.
Боксоор манай республикаhаа СССР-эй түрүүшын спортын мастер Бадма Жигмитовые нэрлэнгүй яажа байлтайб!
ВЕДУЩИЙ: Буряад арадаймнай hүрэ hүлдые үргэжэ байhан «Алтарганын» ехэ нааданай хүндэтэ айлшад Бэшүүрэй аймагhаа ерээ гэбэл:
«Бэшүүрэй аймаг» гэжэ муниципальна байгууламжын толгойлогшо ГЕОРГИЙ АФАНАСЬЕВИЧ ПАВЛОВ, Буряад Республикын шагнал хайрануудта нэгэнтэ бэшэ хүртэhэн, «Шэбэртэ» гэжэ хүдөөгэй муниципальна байгууламжын толгойлогшо БАИР ЮМЖАПОВИЧ БАЗАРОВ, «Хэрээтын юрэнхы эрдэмэй дунда hургуули» гэhэн муниципальна байгуулгын директор ЕЛЕНА ДАШИЕВНА САКИЯЕВА.
• З А Г А Р А Й
ВЕДУЩИЙ: Һайндэрэймнай талмай дээрэ — ЗАГАРАЙН АЙМАГ! Сагаан-Дабаанай ойлиг хормойгоор хойшоо Үдэ гол хүрөөд, алад, баруун эрьеэрнь хабтайhан тала Загарайн аймагай харьяата газар юм. Загарай болобол республикын түб хото Улаан-Үдэ шадарай аймагуудай нэгэн юм. Улаан-Үдэhөө зүүн тээшээ, зүүн урагшаа байрланхай. Элхи, Хүрбэ, Брянка голнууд аймагай газар дайдада амидаралта уhаяа бэлэглэн урдажа, Үдэ мүрэндэ шудхадаг юм. Аймагай промышленна үйлэдбэринүүдтэй нютагуудаар олонхинь ородууд, хүдөө ажахы шэглэлтэй hуурин тосхонуудаар буряадууд булюу ажаhуудаг байха юм. 
ВЕДУЩИЙ: Эртэ сагта, палеолидай үедэ энэ дайдаар улад зон ажаhуужа байhан гээд археологическэ шэнжэлгэнүүд баримтална. Тиимэ газарнууд, хүшөөнүүд аймагай нютагуудаар олон.
Загарайн аймагые бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ болгоhон томо томо нэрэнүүд олон. Эхилжэ хэлэбэл — Агван Доржиев. Тэрэнэй зууршалгаар Түбэд орондо hураhан, Буддын шажанда үндэр тушаалнуудые эзэлжэ байhан хүнүүд гэбэл: Агван-Нима hаарамба, Дрепунг Дулва дасанай хамба лама Түбдэн-Нима, Гомон дасанай түрүүшын hаарамба, уг гарбалынь Түнхэнhөө Лэгдэн, Захааминай Санага тоонтотой Дамба, Агын тойрогой Цэрэнэй Даваа-Самбуу.
Загарайhаа гарбалтай мэдээжэ хүнүүдэй тоодо шажанай үндэр тушаалда hууhан, эрдэмтэн, оршуулагша Ринчен Номтоев, Социалис ажалай Геройнууд — таряашан Серпион Кисилёв, Шулуутайн ой модоной ажахын паровозой машинист Павел Чабан, ойн ажахын хүдэлмэрилэгшэд Иван Костромин Алексей Кудряшов хоёр.
ВЕДУЩИЙ: Партийна, Совет хүдэлмэрилэгшэд Чимит Ёндонов, Данзан Дагбаев, эрдэмтэд Санжи Дылыков, Эрдэм Дагбаев, уран зохёолшод Санжижаб Ширибон, Цэдэн Галсанов, Чимит Цыдендамбаев, Цырен Шагжин, искусствын ажал ябуулагшад Цыден-Еши Бадмаев, Цыден Цыренжапов.
ВЕДУЩИЙ: Загарайн аймагhаа «Алтаргана» нааданай ХҮНДЭТЭ АЙЛШАД гэхэдэ: «Загарайн Аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо АЛЕКСАНДР ТРОФИМОВИЧ СТОПИЧЕВ, Загарайн аймагай нютаг зонуудай эблэлэй түрүүлэгшэ НИНА БАЛЬЖИНОВНА БАЗАРОН, Загарайн аймгай Соведэй депутадуудай түрүүлэгшэ АНАТОЛИЙ АРТАМОНОВИЧ ЧМЕЛЁВ.
• З А Х А А М И Н
ВЕДУЩИЙ: Арад зоной, анханhаа,
Адуу, малаа үдхэжэ,
Ангай зүргэ мүшхэhэн
Арюун hайхан тоонтодоо —
Заяа, hүлдым үргэhэн
Захааминдаа баяртайб.
Залгаа хүбшын жалгада — 
Захааминдаа жаргалтайб. (Н. Ш.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтаранын» дүхэригтэ — ЗАХААМИНАЙ АЙМАГ. Зэдэ голой тэн багhаа эхиндэнь хүрэтэр хоёр хажуугаарнь, Хамар-Дабаанай урда хажууда, республикын түбhөө баруун урагшаа эгээл холын аймагуудай нэгэн болохо Захааминай аймаг байдаг. Энэ аймаг ой модоор бүрхөөгдэнхэй үндэ уула хадануудтай, талмай тала багатайшагхан нютаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Мүнөө үедэ аймагай гол hалбари — хүдөө ажахы. 1990-ээд онуудай hандарал болотор вольфрам, молибден абадаг Союзна хэмжээнэй мантан томо комбинат аймагай ажахыда гол hуури эзэлдэг байhан. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда СССР-эй бүхы танкнуудай гурбанайнь нэгэн энэл вольфрам хуягтай байhан баримтатай. Захааминай аймаг ашагта малтамалнуудаар тон баян. Аймагта мүнөө ойн ажахы хүдэлжэ байдаг, алтан олзоборилогдоно, агнуури ехээр дэлгэрэнги.
ВЕДУЩИЙ: Аймаг нютагайнгаа алдар нэрые алад саагуур суурхуулhан бэрхэ бэрхэ хүбүүд, басагад энэ дайдаhаа баhал олон. Ленинград хотые хамгаалалсаhан, Ленинградай хүндэтэ эрхэтэн Чойжинима Жалсанов, Закавказиин, Иранай, Болгариин газар дайдаар дэлхэйн 1-дэхи дайнда хабаадалсаhан хасаг сэрэгэй урядник Дамдин-Цырен Бичиханов, 1964-1971 онуудта Зэдын комбинадай директор байhан Гармажаб Баиров, олон жэлнүүдэй туршада республикын ветерануудай соведэй түрүүлэгшэ байhан Мүнхэжаргал Гармаев, ажалай түрүүшүүл — Социалис ажалай Герой Александр Ваганов, Шэтын областиин суута хонишон, Социалис ажалай Герой, Сагаан-Мориной Бадма Данзанов.
ВЕДУЩИЙ: Нютагайнгаа нэрэ хүндые үргэжэ ябаhан эрдэмэй докторнууд — Светлана Гармаева, Семён Никифоров, Сергей Ямпилов, Бадма Бадмаев, уран зохёолшод — Мэлс Самбуев, Аюша Доноев, Фёдор Цыденжапов, Владимир Лубсанов, Бадма Шойдоков, Буряадай уран зоёолшодой холбооной түрүүлэгшэ, Буряадай арадай поэт Галина Базаржапова, уран зураашад, алташа, мүнгэшэ дархашуул — Лубсан Доржиев, Долгор Логинова, Лубсан, Радна Нохоровууд, Юрий Мандаганов.
ВЕДУЩИЙ: Захааминай аймагта олон тоото яhанай зон эбтэй эетэй ажаhуудаг. Манай республикада ажаhуудаг немцүүд барандаа шахуу Захааминда. Захааминайнгаа нэрэ хүндые үргэжэ республикын соёл искусствые хүгжөөжэ ябагшад — Содном Хажитов, Дымбрын Ринчинова, Олег Бабуев, эрхим бэрхэ тамиршад — Сергей Васильев, Александр Дугаров, Санжай Дугаров, Шагдар Хазагаев, Владимир Цыренов, Бальжинима Цыремпилов. 
ВЕДУЩИЙ: Захаамин хангайhаа буужа ерэhэн «Алтарганын» хүндэтэ айлшад гэхэдэ: Буряад Республикын агропромышленна комплексын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Россин арадай гэгээрэлэй отличник, «Муниципальна байгууламжын эрхим толгойлогшо» гэжэ «Алтан Олимп» кубокто хоёр удаа хүртэгшэ «Захааминай аймаг» гэжэ муниципальна байгууламжын толгойлогшо ВИКТОР ВАСИЛЬЕВИЧ АЮШЕЕВ, сойлой, тамирай асуудалнуудаар шэнэ үүсхэлнүүдые эрхилэгшэ, нютаг нугадаа элүүр энхэ ажабайдалай түлөө оролдожо ябадаг, «Санага» гэжэ хүдөөгэй hууринай толгойлогшо БАИР ВАЛЕНТИНОВИЧ ЖАМЬЯНОВ, «Захааминай ПУЖКХ» гэhэн нээмэл түхэлэй нэгэдэлэй техническэ директор, Буряад Респубикын габьяата энергетик ЯН ГЕЙНРИХОВИЧ ГЕРЦОГ.
• З Э Д Э 
ВЕДУЩИЙ: Зэрэлгээтэ Зэдын талаhаа орожо ерэhэн нүхэднай «Алтарганынгаа» айлшад боложо буубад. Зэдэ голой урасхалай дунда багhаа адагтань хүрэтэр Хамар-Дабаанай, Борьёогой, Зэдын шэлэнүүдэй хоорондо нэмжыhэн гүбээлиг тала дайда Зэдын аймагай харьяата газар гээшэ. Аймагай дэбисхэр дээрэ хэр угhаа хойшо буряадууд, ородууд, бусад яhатан сооhоо буряад хэлэтэй болоhон олон татарнууд эбтэй нэгэ бүлэ боложо, ажахыгаа эрхилжэ, утаагаа гаргажа ажаhуудаг. Энэ дайдада XVIII зуун жэл багаар Монголhоо, Түнхэнhөө, Сэлэнгын талаhаа 3 ехэ бүлэг зон нүүжэ ерэжэ, Зэдын дайдаар түбхинэhэн юм.
ВЕДУЩИЙ: Мүнөө аймагта буряадуудай таhардаhан гэбэл, 7 отогой түлөөлэгшэд ажаhууна. XVIII зуун жэлhээ Зэдын буряадуудай зариманиинь хилын харуулда хабаадуулагдажа, хасагуудай зиндаада оролсоно. Мүнөө үедэ аймаг ехэнхидээ мяха, hү, таряа үйлэдбэрилдэг хүдөө ажахы шэглэлтэй.

ВЕДУЩИЙ: Зэдын аймаг алдарта эрдэмтэдээрээ, артистнараараа, уран зохёолшодоороо, дайнай болон ажалай баатарнуудаараа, тамиршадаараа, лама санаартадаараа сууда гаранхай. 
Буряадай түрүүшын эрдэмтэ Доржо Банзаров, хойшонхи үеын эрдэмтэн Сергей Чагдуров, бусад эрдэмтэд, уран зохёолшо, Россин Буддын шажантанай дид-хамба Матвей Чойбонов, Буряад Республикаhаа түрүүшын Советскэ Союзай Герой Гармажаб Гармаев, Социалис ажалай Геройнууд Гомбо-Сүрэн Цыремпилова, Гасарун Рабдаев, Балдан Дабаев, Евлампий Бутаков.

ВЕДУЩИЙ: Республикын соёл, искусствые үндэр дээрэ үргэжэ ябаhан нүхэдые тоолохо болобол: Дугаржаб Дашиев, Найдан Гендунова, Содном Будажапов, уран зохёолшод: Даша-Дымбрыл Дугаров, Даша-Даба Мункуев, Галина Раднаева, Баяр Жигмытов, Рахмет Шоймарданов, Александр Лыгденов, Светлана Гырылова.
ВЕДУЩИЙ: Эндэhээмнай алдар солотой тамиршадшье үсөөн бэшэ. Анатолий Будунов, Лубсан Айсуев, Сергей Пашинский, Виктор Абушеев, Равиль Валеев, Виктория Дагбаева, Амгалан, Бата Бадмаевууд.
ВЕДУЩИЙ: Зэрэлгээтэ Зэдын талаhаа «Алтарганын» хүндэтэ айлшадые нэрлэбэл: Аймагай захиргаанай толгойлогшо ЖАРГАЛ ДАБАСАМБУЕВИЧ БАТУЕВ, Сартуул-Гэгээтын дасанай шэрээтэ ЧИНГИС НОРБОЕВИЧ БАНЗАРАКЦАЕВ, аймагай депутадуудай Соведэй түрүүлэгшэ, ажалай ветеран СТЕПАН МАТВЕЕВИЧ ФИЛИППОВ.
• И В А Л Г А
ВЕДУЩИЙ: Ивалгын аймаг урда захадаа Оронго голой эрьеhээ хойшоо Сэлэнгэ мүрэн дээгүүрхи түмэр харгын хүүргэ хүрэтэр Сэлэнгын зүүн эрьеэр нэмжыдэг Улаан-Үдэ шадарай аймаг юм. Баруун болон хойто хажуугаараа Хамар-Дабаанай хормой туладаг. Ивалгын аймаг бүри XVII зуун жэлэй үеhөө Дээдэ-Үдэ хотын ажалшад, ажаhуугшадые эдеэ хоол болон хүдөөгэй бусад продукцяар хангажа байгаа. Эндэ Буряадай хүдөө ажахын институдай болон техникумай hуралсалай болон туршалгын ажахынууд байhан юм.
ВЕДУЩИЙ: Ивалгын аймагай арад зоной омогорхожо нэрлэхэ бэрхэ бэрхэ хүбүүд, басагад, нэрлэбэл, Эрдэни Зодбоев, Будажаб Будаев, Ишидорж багша, Даша-Доржо Этигэлов, Галдан Ленхобоев, Бадмацыбик Цыденов, Доржо Цыремпилон, Цырен Очиров, Социалис ажалай Геройнууд Буда-Цырен Тугутов, Бимба Дымбрылов, Егор Трубчанинов.

ВЕДУЩИЙ: Буряадай уран зохёолдо өөрынгөө онсо hууриие эзэлhэн Бавасан Абидуев, Константин Брянский, Намжил Балдано, тииhээр хойшодоо Алексей Бадаев, композитор Гур-Дарма Дашипылов, Анатолий Андреев.
ВЕДУЩИЙ: Глава муниципального образования Иволгинского района Иванов Владислав Анатольевич
1. Руководитель спортивной делегации Иволгинского района Раднаев Александр Шагдурович
2. Руководитель культурной делегации Еханурова Галина Николаевна.
• К А Б А Н С К
ВЕДУЩИЙ: Байгал далайнгаа зүүн урда эрье зубшаад, Хамар-Дабаанай ара талаар, ехэнхи хубяараа Сэлэнгэ мүрэнэй адаг багта оршодог талада Кабанскын аймаг байдаг юм. Аймагта буряадууд үсөөн, Хударын буряадууд Сэлэнгын баруун эрьеэр, адаг багаарнь нэгэ дороо тооной ажаhуудаг.
Урдандаа, XVII зуун жэл болотор, энэ дайдаар нүүдэл байдалтай буряадууд байhан, ой газараар мүн лэ нүүдэл эвенкнүүд ажаhуужа байhан гээд элирүүлэгдэнхэй.
ВЕДУЩИЙ: Кабанскын аймаг революционно хүдэлөөнүүдэй голдо байhан гээд тэрэ үеын хүшөөнүүд, хүүрнүүд, түүхын баримтанууд гэршэлнэ. Мысовой станци дээрэ 1906 оной январиин 31-дэ Эрхүүгэй хүдэлмэришэдтэ буу зэбсэг абаашажа ябаhан Иван Васильевич Бабушкин хэдэн нүхэдтэеэ буудуулжа алуулhан байха юм.
ВЕДУЩИЙ: Кабанскын аймаг Буряад орон соогоо нэрэеэ мүнхэлhэн, дуратайгаар дурдуулжа байдаг алдарта хүбүүд басагадаараа айхабтар олон. Гүрэн түрын элитэ ехэ ажал ябуулагшад гээд нэрлэхэ болоо hаа: Александр Уладаевич Хахалов, Иван Васильевич Ченкиров, Сергей Николаевич Булдаев, соёлой болон гэгээрэлэй талаар ажал ябуулагшад: Николай Мадуев, Батор Махатов, Михаил Мангадаев, Иван Ишигенов, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай жэлнүүдтэ Советскэ Союзай Геройнууд болоо гэбэл: Михаил Федотов, Василий Истомин, Иван Котов. Тиихэдэ Алдар Солын орденуудай дүүрэн кавалернууд: Пётр Попов, Иван Быков, Николай Суворов. Эрхим бэрхэ ажалаараа шалгаржа, социалис ажалай Герой болоhон Клавдия Филиппова мүн энэл аймагай байха.
ВЕДУЩИЙ: Кабанскын аймагhаа гарбалтай мэдээжэ уран зохёолшод баhал өөрынгөө нэрэ hүлдөөр түрэл аймагайнгаа нэрые дээрэ үргэжэ ябадаг. Ольга Серова, Константин Карнышев, Андрей Румянцев гээд дуулаагүй, тэдэнэй зохёолнуудые уншаагүй хүн гэжэ хомор лэ байhан байха.
ВЕДУЩИЙ: Мүнөөдэр «Алтарганын» hайндэрэй жагсаалда хүндэтэ айлшан боложо бууhан Кабанскынхидые альгаа ташажа угтыт!
«Кабанскын аймаг» гэжэ муниципальна байгууламжын толгойлогшо МИХАИЛ АЛЕКСАНДРОВИЧ ПНЁВ, Буряадай Гүрэнэй хэблэлэй директор, Кабанскын аймагай нютаг зоной эблэлэй түрүүлэгшэ ВАЛЕРИЙ ИВАНОВИЧ ПИНТАЕВ, Федеральна налог татабариин албанай дарга ОЛЕГ ВЛАДИМИРОВИЧ ХАЛТУЕВ.
• М У Х А Р — Ш Э Б Э Р
ВЕДУЩИЙ: Ара газарта ургаhан
Аса бүхэтэй алтарганын (а. д.)
hалаа, мүшэрнүүд олошорhоор олошоржо, арадаймнай hайхан «Алтаргана» нааданай дүхэриг үргэдэhөөр үргэдэжэ байна. Һайндэрэй жагсаалда Мухар-Шэбэрэй аймаг гаража ерэбэ!
ВЕДУЩИЙ: Мухар-Шэбэрэй аймаг Түгнын, Сулхарын гүбээлиг талада, Сашан дабаан Заганай шэлэ хоёрой хоорондо байрланхай. Түгнэ, Сулхара голнууд аймагые хүндэлэн гарадаг юм.
Аймагай арад зоной ехэнхинь ородууд, буряадууд. Буряадууд гол түлэб шажанай болон ниитын ехэ түб болохо Суулгын дасан шадарлан Түгнын талаар байрланхай. Мухар-Шэбэрэй ородуудай ехэнхи хубинь хуушан шажан баримталдаг шэмээшэг зон байха.
ВЕДУЩИЙ: Аймаг гол түлэб хүдөө ажахы шэглэлтэй, тиихэдээ мяха, hү, таряа үйлэдбэрилдэг. Республикын таряа ургуулдаг аймагууд соо томо аймаг гээд тоотой юм.
ВЕДУЩИЙ: Хори буряадуудай Россин сагаан хаанда ошоходо Түгнын талын Уляангиртын булаг тоонтотой Эрээшхэн удаган ябалсаа бэлэй. Саашадаа тиигээд лэ республика соогоо мэдээжэ нэрэнүүд яhалал энэ нютагhаа гараhан ааб даа. Суута хирург, Эсэгын ехэ дайнай ветеран Андрей Жалсараев, дайнай үедэ габьяа харуулhан, Советскэ Союзай Геройнууд: Цырендаша Доржиев, Осип Денисов.
ВЕДУЩИЙ: Түгнын талаhаа гараhан ажалай баатарнууд: Трифон Брылёв, Балдама Доржиева, Пантелеймон Челночков, Ефим Иванов.
ВЕДУЩИЙ: Газар дэлхэйдэ мэдээжэ уран зохёолшод Исай Калашников, Гунга Чимитов, хойшонхи үеын зохёолшод гэбэл Даша Чернинов, Виктор Носков, Баяр Эрдынеев, Надежда Карлова, Зэгбэ Гомбожабай, мэдээжэ эрдэмтэд: Улзы-Жаргал Дондуков, Владимир Цыбикдоржиев, тиихэдэ мэдээжэ дуушад: Вячеслав Бальжинимаев, Андрей Чимитдоржиев, Шагдар Зондуев, үзүүр тамиршад: Илья Гармаев, Баяр Дашибальжиров гээд лэ тооложол байхаар олон хүбүүд басагад Мухар-Шэбэрэйнгээ алдар нэрые үргэжэ ябадаг юм. 
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» нааданай жагсаалда хүндэтэ айлшад боложо бууhан хүнүүдые угтажа абыт!
Буряад Республикын габьяата экономист, «Мухар-Шэбэрэй аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо ЮРИЙ АФАНАСЬЕВИЧ ПЕТРОВ, Буряад Республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Шаралдайн хүдөөгэй захиргаанай толгойлогшо АЛЕКСАНДР ЛУКИЧ НОСКОВ, Буряад Республикын соёлой габьята хүдэлмэрилэгшэ, Галтайн хүдөөгэй соёлой байшангай директор БАТА-МҮНХЭ ДАМБАЕВИЧ ГОНЧИКОВ, абарга бүхэ ИЛЬЯ САНЖИЕВИЧ ГАРМАЕВ.
• М У Я
ВЕДУЩИЙ: Республикымнай хойто захын түлөөлэгшэд «Алтарганын» жагсаалда гаража ерэбэ. Муяын аймаг!
Байгал далайhаа зүүн хойшоо, Урда болон Хойто Муяын шэлэнүүдэй хоорондо, Муя гол шадарай дайда Муяын аймагай харьяата газар юм. РСФСР-эй Дээдын Зүблэлэй Президиумэй 1989 оной октябриин 23-най Зарлигаар Баунтын аймагай хойто болон Хойто-Байгалай аймагай зүүн хажуунуудые хамталжа, Муяын аймаг байгуулагдаа бэлэй. Манай республикын эгээл залуу аймаг!
ВЕДУЩИЙ: Муяын аймаг хүн зоноор үсөөншье hаа, талмай ехэтэй, ашагта малтамалнуудаар тон баян, республика дотороо эгээл баян гээд тоологдодог, алтан элбэг. Аршаан булагуудшье элбэг байха. Хүнэй бэе махабадта тон туhатай 28-44 градус халуун аршаанууд Окусикан, Итыкин, Толмачёво шадараар гаража байдаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Муяын аймаг эгээл залуу аймаг hэн тула, аймагай нэрэ соло дурдуулжа байха түрүү хүнүүдэй нэрэнүүдые, энэ хүн лаб эндэhээ гэжэ хэлэхэнь хүшэр. БАМ-ай барилгада бүхы дэлхэйн хүнүүд суглараад, барилгын гол түлэб дүүрэхэдэ гаража ошоhон байха. Шэрүүн уларилтай Муяын аймагта хүдөө ажахы хүгжэнги бэшэ, гол түлэб промышленна үйлэдбэринүүдэй хамhабариин лэ ажахынууд бии байха. Аймаг ургамалнууд болон ан амитадаар тон баян, аяншалга хүгжэнги. Аяншалгын хэдэн зүргэнүүдээр ябуулжа байха түсэб табигданхай, тэрэнь хүдэлжэ байдаг.
ВЕДУЩИЙ: Тэрэ холоhоошье мүнөөдэрэймнай «Алтарганын» жагсаалда хүндэтэ айлшад баhал ерэнхэй, аhан дуратайгаар угтажа абанабди: Россин арадай гэгээрэлэй отличник, «Муяын аймаг» гэжэ муниципальна байгууламжын толгойлогшо СЕРГЕЙ ЮРЬЕВИЧ МУРЗИН, Северомуйск гэжэ хотын түхэлэй hууринай толгойлогшо ЗИНАИДА СЕРГЕЕВНА РАТАТОВА, Муяын аймагай толгойлогшын туhалагша ТАТЬЯНА ВАСИЛЬЕВНА ЧЕРНИКОВА.
• П Р И Б А Й К А Л И
ВЕДУЩИЙ: Уласхоорондын ехэ нааданай дүхэригтэ Байгал Шадарай аймаг гаража ерэбэ! Энэ аймаг Байгал далайн зүүн эрьеэр Улаан-Бургааhатын шэлэ хүрэтэр талмай эзэлдэг. Аймагай газар дээгүүр Сэлэнгэ, Түрхэ, Итанца, Кикэ, Хаим голнууд болон бусад жэжэ горход урдажа, барандаа Байгал далайдаа шудхадаг. Энэ дайдаар ородуудай ерэhээр, 1683 ондо Сэлэнгын Троицко hүмэ баригдаhан, энэнь Байгалай зүүн талын түрүүшын шулуун барилга гээд тоологдодог.
ВЕДУЩИЙ: 1891 оной июнь hарада хаан хүбүүн — Россин ерээдүйн хаан II Николай энэ hүмэдэ хүрөө бэлэй. Энэ дайда декабристнуудай сүлэлгын газар байгаа. Эндэ ехэнхинь ородууд ажаhуудаг, тэдэ энэ дайда руу түрүүлжэ ерэгшэ хасагуудай hадаhад байха.
ВЕДУЩИЙ: Байгал Шадарай аймагай омогорхожо нэрлэхэ эрэлхэг хүбүүн Георгий Москалёв Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай жэлнүүдтэ баатаршалга харуулжа, Советскэ Союзай Герой гэhэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэhэн байха юм. Уран зохёолшо Михаил Мельчаков, республикын мүнгэн hангай министр Александр Налётов, Буряадай Гүрэнэй университедэй багша, техническэ эрдэмэй доктор Александр Семёнов, инженер-полковник Георгий Перов, профессорнууд Илья Виноградов, Георгий Жерлов, Виталий Цинкер гэгшэдэй нэрэнүүд аймагайнгаа омогорхол боложо байдаг юм даа.

ВЕДУЩИЙ: Буряад драмын акдемическэ театрай артист, Россин габьяата артист, Буряадай Гүрэнэй шангай лауреат Марта Зориктуева, республикын томо тамиршадай тоодо ородог Геннадий Темников хоёр аймагайнгаа нэрэ хүндые дэлхэй дүүрэн суурхуулhан юм.
ВЕДУЩИЙ: Арад зоноо эблүүлhэн «Алтаргана» нааданай хүндэтэ айлшадые нэрлэебди: «Байгал Шадарай аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо Ю. В. БАЕВ, урдандаа аймагай захиргаанай толгойлогшо байhан А. Н. КИРИКОВ, Россин гэгээрэлэй габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Каменскын юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиин директор Г. А. БАТОРОВА. 
• С Э Л Э Н Г Э 
ВЕДУЩИЙ: Сэлэнгэ, Сэлэнгэ,
Сэнгүүхэн Буряадайм
Сэсэгээр долгилhон
Нютаг лэ.
Сэлэнгэ, Сэлэнгэ,
Сэлэнгэ... (Д. Д.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» дүхэригтэ, hайндэрэй жагсаалда сэлгеэхэн Сэлэнгэ долгилhоор гарабал даа.
Хамар-Дабаанай, Хамбын, Моностойн шэлэнүүдэй хормойгоор, республикын түбhөө баруун урагшаа хотогорые Сэлэнгын аймаг эзэлдэг. Васильев Ловцов хоёрой ударидалга доро ерэhэн хасагуудай 1665 ондо байгуулhан Сэлэнгын острог олон удаан жэлнүүд соо Россин зүүн хизаарай сэрэгэй, захиргаанай болон аралжаа наймаанай түб байhан юм. Мүнөө Селенгинск hууринда тэрэ үеын шулуун хүшөөнүүдтэй хүүрнүүд байдаг. Тиихэдэ Селенгинск декабристнуудай сүлэлгэдэ ажаhууhан газар гээд мэдээжэ.
ВЕДУЩИЙ: Хатан хаан Екатеринын зарлигаар баригдаhан, тэрэ үедөө Россин Буддын шажантанай түб болоhон, Тамчын дасан Галуута-Нуурта байдаг. Аймагай олон нуурнуудай эгээл ехэнь — Галуута-Нуур, урдандаа Хүл нуур гээд нэрэтэй байhан. Аймаг ашагта малтамалнуудаар баян, хэбтэшэ баянтай нүүрhэнэй уурхай бии юм.
ВЕДУЩИЙ: Дамба-Даржаа Заяагын, Жимба Ахалдаев, Дампил Гомбоев, Галсан Гомбоев, Ринчин-Нима Ванчиков, Данзан Дондоков, Будажаб Лобсанов гээд лэ нэрлээ hаа энэ Сэлэнгын аймаг гээд хэншье hаа танихал даа. Агууехэ эсэгын дайнда габьяатай Гүрэ-Доржо Шарапов Алдар солын орденой дүүрэн кавалер болоhон байгаа, Фёдор Будажабэ дайнай жэлнүүдтэ полковник зэргэтэй болотороо ургаhан юм.
ВЕДУЩИЙ: Габшагай ажалай жолоо барижа, үндэр үрэ дүнгүүдые туйлагшад Социалис ажалай Геройнууд болоhон. Гармажаб Тучинов, Жамса Ванкеев, Наталья Конева, Пылжит Жалсанова, Надежда Тадвашкина, Валентина Романова — эдэ нэрлэгдэhэн ажалай баатарнуудай hайхан нэрээр сэлэнгынхид омогорхожо ябадаг.
ВЕДУЩИЙ: Барагдашагүй олон үндэр нэрэтэй, олоной хэрэгтэ өөрынгөө хубитые горитойгоор оруулhан хүнүүдэй дунда композитор Найдан Дамиранов, мүнөө хүбүүниинь — Пүрбэ Дамиранов, кино табигша Барас Халзанов, поэт Дамба Дашинимаев, тамиршад Сергей Чеповской, Зоригто Цырендондопов, Илья Елсуков гэгшэд нютаг орондоо эгээл хүндэтэй нэрлүүлдэг байха.
ВЕДУЩИЙ: Бүгэдэ буряадай «Алтаргана» гэжэ уласхоорондын нааданай хүндэтэ айлшадые нэрлэбэл: «Сэлэнгын аймаг» гэжэ муниципальна байгууламжын толгойлогшо НИМА ДУГАРЖАПОВИЧ БАДМАЕВ, депутадуудай аймагай Соведэй түрүүлэгшэ ТАТЬЯНА АЛЕКСАНДРОВНА ПОЛОВИНКА, Сэлэнгын аймагай Соведэй депутат, Юрөө нютагай хүдөө ажахын үйлэдбэриин хамжаанай түрүүлэгшэ Базаров Батор Гармаевич.
• Т А Р Б А Г А Т А Й
ВЕДУЩИЙ: Бүхы дэлхэйн буряадууд барандаа суглараад, найраймнай дүхэриг нэмэжэл байна. «Алтарганын» жагсаалда — Тарбагатайн аймаг!
Тарбагатайн аймаг Хүйтэн голой хоёр талаар утаашаа Сагаан-Дабаанай хормойгоор, зарим газараараа ой модотой, зарим газараараа соорхой талатай, республикын түб шадарай аймаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Аймаг гол түлэб газар ажалтай, мяха-hү шэглэлтэй мал баридаг. Газар ажалhаа ехэнхи хубинь хартаабха, огородой ургамалнууд, таряан байха. Эндэ промышленна үйлэдбэри тиимэ ехэ хэмжээндэ хүгжөөгүй юм. Аймагта Граждан дайнай үедэ хабаатай хүшөөнүүд элбэг.
Аймагта гол түлэб ородууд, үсөөхэн буряадууд ажаhуудаг, шэмээшэгүүдэй ажаhуудаг хэдэн тосхонууд байха.

ВЕДУЩИЙ: Мэдээжэ уран зохёолшо, драматург Степан Лукич Лобозёров аймагайнгаа нэрэ хүндые дэлхэй дайдаар яhалашье суурхуулаа. Тиихэдэ баhал ехэ мэдээжэ болоhон шэмээшэгүүдэй арадай хоор ёhо гуримуудаа сахижа залуу үетэнөө hургажа байдаг.
ВЕДУЩИЙ: Уласхоорондын «Алтаргана» нааданда Тарбагатайн аймагhаа ерэhэн айлшадаа угтая!
«Тарбагатайн аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо МИХАИЛ ВИКТОРОВИЧ МИХАЛЁВ, тэрэнэй орлогшо ТАТЬЯНА ДМИТРИЕВНА ЕСИМОВА, Тарбагатайн аймагай соёлой таhагые даагша ЮРИЙ ЕВСЕЕВИЧ МЕДВЕДЕВ, аймагай захиргаанай залуушуултай болон тамирай талаар хүдэлхэ таhагые даагша АЛЕКСАНДР ЗИНОВЬЕВИЧ ЧЕБУНИН.
• Т Ү Н Х Э Н
ВЕДУЩИЙ: Үндэр шулуун орьёлнууд
Үhээ ехэ тэнгэриеэ
Үргэн дүнгөөд, hүрөөтэй,
Үбгэд шэнги томоотой... 
Түнхэн бэзэ? Түнхэн даа! (Н. Ш.) 
Түхэреэн ехэ талмайдамнай Түнхэнэй аймаг гаража ерэбэ.
Зүүн Саяанай болон Хамар-Дабаанай шэлэнүүдэй хоорондо, Эрхүү мүрэнэй хоёр эрьеэр Түнхэнэй аймаг түбхинэн hуурижанхай.
ВЕДУЩИЙ: Түнхэнэй хадануудай эгээл үндэрынь — Мүнхэ-Һарьдаг — 3500 метр үндэр юм. Аймагта гол түлэб буряадууд, ородууд ажаhуудаг. Түүхын баримтануудые иража харабал, Монголой хаашуулай Байгал шадар орожо ерэхэ тухай мэдээ абаhан Эрхүүгэй 20 хасагууд Түнхэн голой Эрхүүдэ шудхадаг адаг багаар Түнхэнэй острог бариhан байгаа. Мүнөө тэрэнь Түнхэн тосхон, энэ тосхоной 1816 ондо баригдаhан hургуули Буряадай эгээл түрүүшын hургуулинуудай нэгэн юм.
ВЕДУЩИЙ: Түнхэнэй аймагай үндэр hуудалтай обоонуудай үсөөхэн тэдыень тоолобол: Шаргай ноёной буудал Бурхан-Баабай, Буха-Ноён, Үндэр Бүрин хаан, Хаан-Уула, Тоёо-Баабай, Шойжол-Хаан болон бусад ууланууд амитан зоноо аршалан хаража, ажабайдалыень арьбадхажа байдаг.
ВЕДУЩИЙ: Түнхэнэй түхэреэнhээ гарбалтай мэдээжэ хүнүүдые нэрлэбэл: дүлэтэ революционер-интернационалист Сырен Шойжолов (Нацов), ниитын ажал ябуулагша, эрдэмтэ, поэт Генин-Дарма Барбаков (Нацов), эрдэмтэд Василий Найдаков, Валентина Найдакова, засаг барилсажа, соёл үргэлсэжэ ябаhан Гомбо Бельгаев, гүрэнэй элитэ ехэ ажал ябуулагша Владимир Саганов, бэрхэ мэргэн хүтэлбэрилэгшэд: Александр Таханов, Гавриил Тюменцев, Любовь Мадыева, Ринчин Даржаев, Анатолий Моглоев, Виктор Таханов болон бусад. Эсэгын дайнда онсо илгарhан сэрэгшэд: Буда Ангархаев, Алдар солын орденуудай дүүрэн кавалер Самбу Булутов, Советскэ Союзай Герой Жамбал Тулаев — олон даа эрэлхэг сэрэгшэд!
ВЕДУЩИЙ: Уран зохёолдо угаа олон нэрэнүүдтэй аймаг гээд алдаршанхай юм. Мүнхэ-Сарьдаг, Цыретор Зарбуев, тииhээр саашаа Балдан Ябжанов, Шагдар Байминов, Ардан Ангархаев, Владимир Сыренов, Лопсон Табхаев, Жорж Юбухаев. Владимир Тулаев, Батор Романов, Илья Намсараев, Элбэг Манзаров болон бусад олон. Буряадай түрүүшын мэргэжэлтэ композитор Дандар Аюшеев, Россин габьяата артист Цырен Хоборков, Вера Лыгденова, Елена Шараева, Дандар Бадлуев, Эрдэмтэд Дамнин Фролов, Саян Балданов, Дамнин Ошоров болоод, мүн лэ тооложо барашагүй олон тоото бусад.
ВЕДУЩИЙ: Мүнхэ-Һарьдагай хормойhоо «Алтаргана» нааданай хүндэтэ айлшан боложо буугаа гэбэл: Буряад Республикын агропромышленно комплексын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, республика дотороо тамир хүгжөөhэнэй түлөө «Алтан олимп» шагналда хүртэhэн НИКОЛАЙ ДОРЖИЕВИЧ ПЕТУХОВ, Россин габьяата эколог, Хойто полюста хүрэhэн түрүүшын буряад, республикын Арадай Хуралай аппарадай хүтэлбэрилэгшын нэгэдэхи орлогшо ВАЛЕРИЙ ЕНЖАПОВИЧ ГУЛГОНОВ, Арадай Хуралай депутат, Россин Армиин полковник, Хүндэлэлэй тэмдэг орденой кавалер БОРИС СЫРЕНОВИЧ ТУЛАЕВ.

УСТЬ-ОРДА
ВЕДУЩИЙ: Тойрогой омогорхол боложо тодорhон «Талын аялганууд» гэжэ дуун болон хатарай ансамбль түрэл тоонтоёо түүрээн магтажа, дуулажа, хатаржа ябадаг юм. Мүнєє энэ дэлхэйн буряадуудай эбтэй бүлын дүхэриг соо энэ ансамблиин артистнар ябалсана. Хэзээдэшье арадаа хүтэлжэ, манлайдань ябадаг соёлой хүдэлмэрилэгшэдтэ алдар соло! 
ВЕДУЩИЙ: Буряад ороной баруун дали болохо Усть-Ордагай тойрогой эзэлдэг талмай 22400 дүрбэлжэн км. болодог.
Тойрог Зүлхэ Ангар хоёр мүрэнүүдэй урдадаг үндэр дэбисхэрэй урда хубииень, далайн нюрууhаа 1000 м. дээрэ газар эзэлнэ. Тойрогой эгээл набтар газар гэбэл, Ангар шадарай дайда далайн нюрууhаа 440 м. дээрэ, тиихэдэ эгээл үндэр газарынь — Баяндайн аймагай хойто захын хада. Тэрэнэй үндэрынь 1048 м. болодог.
ВЕДУЩИЙ: Тойрогто 150 мянга шахуу хүнүүд ажаhуудаг. Тойрогой үндэhэн яhатан — буряадууд. 1989 оной хүн зоной тоо бүридхэлэй дүнгөөр оройдоол 49 300 буряадууд тоологдоно, энэнь 36,3% болодог байха юм. Эгээ олониинь ородууд. 76 800 хүн ород яhанай, энэнь 50 гаран процент. Тойрогто ажаhуудаг бусад яhатадhаа эгээ олониинь татарнууд — 4 300 гаран, украин яhатан 2 250 гаран. Эдээнhээ гадна, эндэ поляк, чуваш, белорус, литва, мордва болон бусад яhатан ажаhуудаг.
ВЕДУЩИЙ: Транссибириин түмэр харгы барилга, Столыпинай хүдөөгэй реформо г.м. Усть-Ордагай тойрогто ерүүл зоной тоое бүри дээшэлүүлhэн байгаа. 
ХVII-ХХ зуун жэлнүүдэй үедэ эндэ ажаhуудаг яhатан бүхэн олошоржо, холисолдожо, харим гэжэ холимог шуhатай зон бии болоhон байха юм. Тэдэ зон Усть-Орда, Баяндай, Хогот, Тальяны, Ород-Янгууд г.м. ород болон ород- буряад hуурин, тосхонуудта ажаhуудаг.
Тойрогой бүхы газарай 1 дүрбэлжэн км. газарта 6 хахад хүн хүртэдэг юм.
ВЕДУЩИЙ: Ород гүрэнэй мэдэлдэ орохоhоо урид энэ дайдын буряадууд отог отогоороо hуудаг байhан. Тэдэнэй эгээл ехэ отогууд гэбэл, булгад, эхирэд, хонгоодор, эхэнэд. Тэдэнэй хажуугаар хэдэн арбаад зүүн, баруун монгол бүлэгүүд Халха, Джунгарhаа ерэжэ байрлаhан, нэгэ хэды эвенк, тофалар, hоёд отогууд зэргэлээ ажамидардаг байhан.
Тойрогой буряадууд түүхын заяагаар, хэлээрээ, соёлоороо баруун буряадууд гээд нэрлэгдэдэг, округой бүридэлдэ ороогүй бэшэ нютагуудай буряадуудтай (Ойхоной, Качугай, Балаганскын) харилсаа hайтай.
ВЕДУЩИЙ: Усть-Ордагай тойрогые Гэсэрэй дайда гээд нэрлэдэг. Юуб гэхэдэ, «Гэсэр» үльгэрэй мүндэлhэн эхэ нютагынь эндэл ха юм. Арадай аман зохёол гээшэ эртэ урда сагhаа соёлой эгээл үнэтэй зүйлнүүдэй нэгэн бэлэй даа. Арадай аман зохёол гээшэ олон жанрнуудтай: үльгэр, түүхэ, онтохон, оньhон үгэнүүд, хошоо үгэнүүд, таабаринууд, дуунууд. Тойрогто үльгэр түүрээлгэ гээшэ урда галабhаа нааша ехэ дэлгэрэнги байhан. Суута «Гэсэр» үльгэрhөө гадна, энэ дайдаар мүндэлhэн үльгэрнүүдые нэрлэбэл: «Аламжа мэргэн», «Алтан Шагай», «Айдуурай мэргэн», «Шоно баатар» болон бусад олон тоото үльгэрнүүд.
ВЕДУЩИЙ: Усть-Ордагай тойрогой буряадуудай шүтэжэ, мүргэжэ байдаг уула обоонуудые нэрлэхэдэ: Бахтайн бариса, Малаан, Түхэм, Ехэ-Тайлган, Бөө-Хушуун, Андагайта, Хашхайн хада, Залмаан хада, Мойлто, Хоригто, Бурхан-Баабай, Дабаата, Үхэр-Шулуун, Ая, Иргайта, Шэбээтэ, Элhэтэ, Ялансын-Бурхан, Байтаг, Утаата, Хара-Нохойто hэбхүүл, Шара-Шубуута болон бусад үндэр заяатай, үргэлтэй ууланууд байха юм.
ВЕДУЩИЙ: Буряад арадайнгаа түүхэдэ нэрэеэ мүнхэлhэн, бэлигтэй бэрхэ хүбүүд, басагад энэ тойрогhоо олоороо ургажа гараhан байдаг. 
Яков (Халбай) Афанасьевич Болдонов, Николай Семёнович Болдонов хоёр буряад арадай дундаhаа ургажа гараhан эгээл түрүүшын багшанарай тоодо ородог юм. Пётр Павлович Баторов буряадуудай угай түүхэ, бєє мүргэл, арадай гэгээрэл, заншал, ёhо гуримууд, арадай аман зохёол г.м. асуудалнуудые үргэнєєр шэнжэлжэ олон тоото хүдэлмэринүүдые бэшэhэн байха. Шэнжэлэншэ, багша Матвей Николаевич Хангалов.
ВЕДУЩИЙ: Усть-Ордагай буряадуудай hүрэ hүлдые үргэжэ ябаhан бэлигтэй бэрхэ зониие баранииень нэрлэжэ гараха гээшэ ойрын сагта дүүрэшэгүй хэрэг. Тэдэнэй хүн бүхэнэйнь оруулhан габьяае мэдэхэ зон hайн мэдэхэ, тэдэ зониие нэрлэжэшье hаа гараял даа:
ВЕДУЩИЙ: Михаил Богданов, Василий Михайлов, Эрдэни Батухан (Никита Фёдорович Бутуханов), Пеохон Петров, Папа Тушемилов, Альфор (Александр Онгоевич Васильев), Аполлон Тороев, Михаил Степанов, Георгий Данчинов, Николай Амагаев, Варвара Вампилова, Валерий Инкижинов, Баярто Вампилон, Михей Николаевич Ербанов, Мария Михайловна Сахьянова, Василий Трубачеев, Илья Архинчеев, Феофан Коняев, Кирилл Богданов, Антон Хараев, Андрей Трубачеев, Сергей Балдаев, Даниил Абашеев, Гарма Санжеев, Трофим Бертагаев, Владимир Андреев, Владимир Халматов, Мария Степанова, Роман Мэрдыгеев, Гавриил Дадуев.
ВЕДУЩИЙ: Усть-Ордагай тойрогhоо «Алтаргана» нааданда хүндэтэ айлшад боложо бууhан зониие тон дуратайгаар нэрлэхэмнай:
Тойрогой захиргаанай толгойлогшын орлогшо, тойрогой габьяата экономист, Тойрогой Алтан Хүндэдэ хүртэhэн НАТАЛЬЯ ВЛАДИМИРОВНА СУБОРОВА, «Худайн гол» гэжэ арадай аман зохёолой ансамблиин хүтэлбэрилэгшэ, Россин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ ЭДУАРД БОРИСОВИЧ ФЛАГОНЕЦ-БАШХАНОВ, «Худайн гол» ансамблиин гэшүүн, Россин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ ЛЮБОВЬ МИХАЙЛОВНА ХАНХАСАЕВА.

• Х О Й Т О — Б А Й Г А Л
ВЕДУЩИЙ: Буряад хүнэй хии мориие үргэжэ буужа ерэhэн «Алтарганын» жагсаалда Хойто-Байгалай аймаг!
Байгалай хойто хушуу тойроод, Дээдэ-Ангарай хоёр эрьеэр Хойто-Байгалай аймаг байдаг юм. Хойто-Байгалай хүн зон Байгал-Амарай түмэр зам барилгын үедэ хараа байтар олошороо.
ВЕДУЩИЙ: Хойто-Байгалай аймаг эвенкийскэ аймаг гээд нэрлэгдэбэшье, ородуудайнь тоо булюу, энээндэ БАМ-ай барилга ехэ нүлөө үзүүлhэн байха. 1974 ондо БАМ-ай барилгашад эндэ зэрлиг тооной газарта бууhан, оройдоол 1 жэл болоод, Северобайкальск хото, Шэнэ-Уоян, Гоуджекит hууринууд бии болоод байгаа. 1979 оной hүүл багаар Северобайкальск хотодо түрүүшын поезд ерэhэн юм. 1983 ондо аймагай дайдаар хараалагдаhан түмэр замай барилга дүүрээд байгаа.

• Х О Р И
ВЕДУЩИЙ: Буряад арадай үндэhэн отогуудай нэгэн болохо Хориин 11 эсэгын хүбүүд, басагад «Алтарганын» жагсаалда!
Республикын түбhөө зүүлжээ Үдэ голой хоёр бэеэр, Сагаан-Хүртэйн, Худанай шэлын араар байдаг гүбээлиг тала газарые Хориин аймаг эзэлдэг. Аймагай экономикын гол хубинь — хүдөө ажахы юм. Сабшалан ехээр ашагладаг. Бага бэшэ хубинь мал ажал эрхилэлгэдэ зорюулагданхай.
ВЕДУЩИЙ: Хориин аймаг ашагта малтамалнуудаар баян. Эндэ урда үеын байдал гэршэлhэн археологическэ хүшөөнүүд элбэг байдаг. Аймагай зоной ехэнхинь буряадууд, ородууд, бусад яhанай зон олон бэшэшье hаа бии, тэдэнэр хоорондоо тон эбтэйхэн харилсаатай ажаhуудаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Аймаг айлаа суурхуулhан мэдээжэ хүнүүд Хориин дайдаhаа ехэ олоор гаранхай. Эсэгын ехэ дайнда Хориин 3 хүбүүд Советскэ Союзай Геройнууд болонхой: Дарма Жанаев, Никифор Афанасьев, Константин Оцимик.
Үдын совхозой ахалагша хонишон Намжилма Тогмитова хүдөөгэй үйлэдбэридэ гайхамшаг амжалта туйлажа, Социалис Ажалай Герой болоhон байгаа.
ВЕДУЩИЙ: Хориин аймагhаа гараhан уран зохёолшод: Цырен-Дулма Дондокова, Дамба Жалсараев, Эрдэни Дугаров, Доржо Дамбаев, эрдэмтэд: Цыбикжаб Цыдендамбаев, Чимит Цыдыпов, Владимир Базаржапов, үндэр искусствада бэеэ зорюулhан Цырен Балбаров, Клара Гомбоева-Языкова, Георгий Лосев, Дарима Сангажапова, Чимит Ринчинов, Виктория Базарова болон бусад, мэдээжэ тамиршад: Базар Цыденов, Бадма Батуев, Виктор Намжилов болон бусад нютагайнгаа нангин нэрые холо ойгуур суурхуулhан байха юм.
• Х У Р А М Х А А Н
ВЕДУЩИЙ: Багана үндэр мундарга — 
бартаа ехэ Хамар-Дабаан,
Бархан уулын гурьба — 
Баргажан, Хурамхаан,
Дэлхэйн шэмэг гэлсүүлhэн 
дэгэд холын Улюнхаан,
Дэрээн, Алла — 
уулануудай караван. (Д. У.)
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» нааданда
Арад зоноо түлөөлөөд,
Үргэн Хүнтэйн дайдаhаа 
Үрдижэ ерээл Хурамхаан! (Н. Ш.)

ВЕДУЩИЙ: Холын Хурамхаанhаа ерэhэн айлшадаа угтажа абаял! Зүүн тээгээ Икадай, баруун тээгээ Баргажанай шэлэнүүдэй хоорондо, Баргажан голой эхин талын хахадаар оршоhон талые Хурамхаанай аймаг эзэлдэг. Баргажан голдо Гаарга Аргата хоёр ехэ гол, тиихэдэ Хурамхаанай арын шулуун hарьдагуудай жалга бүриhөө ерэhэн олон тоото горход ородог юм.

ВЕДУЩИЙ: Хурамхаанай аймагай экономико гол түлэб хүдөө ажахы шэглэлтэй. Мяха-hүнэй шэглэлтэй мал, тиихэдэ хони үсхэбэрилдэг. Хурамхаан ой модоор баян. Аймагай нангин шүтөөнэй обоо, ууланууд гэбэл: Бархан уула, Бандайн бариса, Боолон-Түмэр, Элигшэн, Ямаагана, Ягдаг-Добуун, Шиизга болон бусад олон ууланууд арад зоноо, аймагаа манажа байдаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Аймагай хүдөө ажахые хүгжөөхэ талаар габьяатай байhанайнгаа түлөө олон хүнүүд Социалис Ажалай Геройнууд болоhон байгаа: Дондоб Цыдендоржиев, Иван Терентьев, Гарма Дамбаев, Ринчино, Тубдунов, Цыден Бубеев, Цырен Юндунов, Хубрак Хурганов, барилгашан Чайбон Цыбиков. Хүтэлбэрилхы тушаалнуудта олон жэлдэ ажаллаhан Доржо Цыремпилов, Ревомир Гармаев болон бусад нютаг зонойнгоо этигэл, найдал хрюулжа, hайхан нэрэеэ арад зондоо нэрлүүлhэн хүнүүд байха. 
ВЕДУЩИЙ: Мэдээжэ уран зохёолшод, уран шүлэгшэд гээд тоолохо болоо hаа: Николай Дамдинов, Солбон Ангабаев, Даши-дондоб Очиров. Соёл искусствада онсо габьяатай зониие нэрлэбэл: Бадма Балдаков, Буянта Аюшин, Чимита Шанюшкина, Саян Раднаев, Владимир Буруев, Даша Самбоцыренов, Владимир Шагжиев, Михаил Елбонов, Софья Данзанэ, тамиршад: Наталья Соломинская, Гармажаб Цыренов, Лубсама Гармаева, Баяр Доржиев.
ВЕДУЩИЙ: «Алтаргана» нааданайнгаа хүндэтэ айлшадые танилсуулая:
Россин гаазай үйлэдбэриин хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ, Хурамхаанай аймагай муниципальна байгууламжын толгойлогшо ГОМБОЖАБ ЧЕРНИНОВИЧ ЦЫБИКОВ, Арадай Хуралай депутат, «Барис» гэжэ наймаанай байшангай генеральна директор БАИР БАЗАРОВИЧ ГАРМАЕВ, Буряад Республикын агропромышленна комплексын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, аймагай захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ ЦЫДЫПЖАП БАТУЕВИЧ БАДМАЕВ, аймагай Соведэй депутат, РСФСР-эй арадай гэгээрэлэй отличник, Буряад Республикын эрдэм hуралсалай габьяата хүдэлмэрилэгшэ ВЛАДИМИР БУДАЕВИЧ ДОРЖИЕВ.
• Х Э Ж Э Н Г Э
ВЕДУЩИЙ: Хэбэд номхон Хэжэнгэм
Хэзээш минии зүрхэн соо... (Х. Н.)
ВЕДУЩИЙ: Уулзалгын ехэ баяр нааданай талмай дээрэ — Хэжэнгын аймаг!
Худанай, Сагаан-Хүртэйн шэлэнүүдэй хоорондохи гүбээлиг талада Хэжэнгын аймаг оршодог. Гол түлэб хүдөө ажахы шэглэлтэй аймаг юм. Энээнэй ехэнхи хубиие мал ажал эзэлдэг. Таряа талхан багашаг, сабшалан ехэ.
ВЕДУЩИЙ: Шажан мүргэлөө hэргээжэ, зонойнгоо сэдьхэл тэгшэлжэ үргэхэ хэрэгтэ горитой ехэ анхарал хандуулагдаа. Бургааhатада дасанай ехэ комплекс баригдаа, урданай Шулуутын дасанай hууриин хойморто Джарун Хашорой субарга бодхоогдонхой, тиигэжэ Джарун Хашорой субарга бүхы республикын хүнүүдэй шүтөөнэй ехэ гуламта болонхой байдаг.
ВЕДУЩИЙ: Хэжэнгэ уран зохёол болон искусствын талаар оюун бэлигтэнээрээ үни холоhоо хойшо алдаршанхай. 1855 ондо түрэhэн Худанай дасанай дооромбо лама Эрдэни-Хайбзан Галшиев, Вандан Юмсунов, тииhээр Хоца Намсараев, Бата Базарон, Цырен-Доржо Дамдинжапов, Цырен Галанов, Георгий Дашабылов, Александр Жамбалдоржиев, Цыдып Цырендоржиев, Дансаран Доржогутабай, Сергей Бухаев, Чингис Гуруев, Доржо Сультимов — аха үеынхидынь Буряадай уран зохёолой үндэhэ hуури табилсахаhаа захалаад, хойшонхи hүрэгынь уран зохёолдо тодо мүрөө үлээжэ шадаhан байха юм.
ВЕДУЩИЙ: Буряадай мэргэжэлтэ театрай үндэhэ hуури табилсагшад энэ аймагhаа олон: Чойжинима Генинов, Дагба Дондоков, Сүндэб Рабсалов, Цыден Дамдинов, Дагзама Чимитова, Сэрэмжэ Уладаева, Доржо Сультимов, Дарима Батомункуева, Виктор Самандуев, Чингис Гуруев, Базар-Доржо Будаев, Дарима Дугданова, Тогмит Танхаев, Владимир Гунзынов, Виктор Дамбиев, Екатерина Самбуева.
ВЕДУЩИЙ: Буряадайнгаа эрдэм хүгжөөхэ хэрэгтэ ехэхэн хубитаяа оруулhан хэжэнгынхидые нэрлэе: Шираб Чимитдоржиев, Цырен Очиров, Цырендаша Шойнжуров, Намжил Чимитдоржиев, Дандар Сандитов, Гунга-Нимбу Дандарон, Бата Баяртуев, Галан Гунзынов.
ВЕДУЩИЙ: Хэжэнгынхид тамир хүгжөөлгын хэрэгэй хажуу тээ байгаагүй. Алдар нэрэеэ нэрлүүлhэн бэрхэ тамиршадые нэрлэе: Владимир Ильин, Сергей Железняк, Павел Федотов, Дүлзэн Бабудоржиев, Балдан Буянтуев, Бата-Мүнхэ Ванкеев, Солбон Будажапов, Николай Галданов.
ВЕДУЩИЙ: «Алтаргана» нааданай Хэжэнгэhээ ерэhэн хүндэтэ айлшад гэбэл: «Хэжэнгын аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо ЭРДЭНИ ВЛАДИМИРОВИЧ БАДМАЕВ, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран НИМА ЖАМСАРАНОВИЧ ШОЙДОКОВ, Буряад Республикын, Россин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряад Республикын Гүрэнэй шагналай лауреат ПЫЛМА ЦЫРЕНОВНА ДОРЖИЕВА.

• Х Я А Г Т А 
ВЕДУЩИЙ: Түхэреэн ехэ Буряадни 
бүгэдые багтаагаа.
Түргэн уhата гол мүрэнүүд 
Байгал тээшээ эбхэрээ.
Элдин hужааг Хяагтамни 
нээгээд алтан бартаагаа,
Энгэр ногоон тайгаяа 
үбэр дээрэ энхэрээ. (Д. У.)
ВЕДУЩИЙ: Республикымнай үшөө нэгэ аймаг «Алтарганын» дүхэригтэ орожо ерэбэ. Баян түүхэтэй Хяагтын аймаг!
Республикын урда, баруун урда аймагуудай нэгэн болохо Хяагтын аймаг ой модотой гүбээлиг талада байдаг. 
Хяагтын шулуун барилганууд 1800-гаад онуудай эхин багhаа захалhан байдаг. Мүнөө Хяагта хотодо урданай модоншье, шулууншье барилгын гоё hайханиие гэршэлhэн гэрнүүд олон юм.
ВЕДУЩИЙ: Хяагтада хубисхалай үйлэ хэрэгүүдтэ хабаатай газар нютагууд, байра байшангууд, хүшөөнүүд тон элбэг. Аймагай хүн зоной ехэнхинь ородууд, буряадууд. Гүрэнэй хилэ зубшаад, Сүхэ, Сэлэнгэ мүрэнүүд шадар хасагуудай холимог бүлэнүүдhээ гараhан карымууд байха. Эндэ үни галабай эмнэлгэдэ үргэнөөр хэрэглэгдэдэг Хираанай дабhалиг нуур бии, Монгол туургата арадуудай ёhолдог 5 ехэ Хаан уулын хоёрынь — Хүмэн-Хаан, Хүгтэй-Хаан ууланууд Хяагтын аймагай дэбисхэр дээрэ оршодог юм.
ВЕДУЩИЙ: Хяагтын аймагые холо ойгуур суурхуулжа, мэдээжэ болгоhон нэрэтэй түрэтэй мэдээжэ хүнүүд олон: Буряадай түрүүшын революционер Цыремпил Ранжуров, академик Бямбын Ринчен, академик Дмитрий Прянишников, гүрэнэй ажал ябуулагша, оршуулагша Цокто Бадмажапов, Эсэгын ехэ дайнда Советскэ Союзай геройнууд болоhон Павел Баннов, Прокопий Сенчихин, Алексей Пестерев, Социалис ажалай Герой Борис Полторацкий, уран зохёолшод Михаил Шиханов, Анатолий Щитов, Ким Балков, дуушад Аюша Данзанов, Дамба Занданов. 
ВЕДУЩИЙ: Хяагтын аймагhаа бүгэдэ буряадуудай hайндэртэ ерэhэн хүндэтэ айлшад гэбэл: Буряад Республикын ажаhуугшадай социальна хамгаалгын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Хилын харуулай отличник, Россин юрэнхы эрдэмэй хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ, Россин арадай гэгээрэлэй отличник, «Хяагтын аймаг» гэжэ муниципальна байгууламжын толгойлогшо ВАЛЕРИЙ ЖАМСУЕВИЧ ЦЫРЕМПИЛОВ, Буряад Республикын габьяата барилгашан, «Хяагта хото» гэжэ муниципальна байгуулгын толгойлогшо ВИКТОР ВЛАДИМИРОВИЧ ШИШОВ, Россин дээдэ hургуулиин габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряад республикын агропромышленна комплексын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, ветеринарна эрдэмэй Академиин гэшүүн-корреспондент, «Хяагта» гэжэ нютаг зоной эблэлэй түрүүлэгшэ ВЛАДИМИР ДУЛМАЖАПОВИЧ РАДНАТАРОВ.

• Я Р У У Н А 
ВЕДУЩИЙ: Яаблан дабаанай арада аад лэ,
Ябадалтай шэнгил Яруунамнай.
Яаран ошобол, замдань гараад,
Яhалашье дүтэл даа Яруунамнай... (Б. Ж.)
ВЕДУЩИЙ: Яаралтай ерэhэн Яруунын түлөөлэгшэд «Алтарганынгаа» дүхэригтэ орожо ерэбэ. 
Манай республикын зүүн аймагуудай нэгэн болохо Яруунын аймаг Витим мүрэнэй урда хажуугай гүбээлиг талаhаа баруулжаа, Үдэ голой хоёр эрьеэр байрланхай. Яруунын намаглиг үргэн дайдада 17 ехэ, 200 гаран бага нуурнууд тоологдодог.
ВЕДУЩИЙ: Яруунын аймагта гол түлэб хүдөөгэй ажахынууд хүгжэнги. Үшөө хубисхалай урдуур эндэ газар ажал эрхилхэ hэдэлгэhээ үрэ гараагүй, юуб гэхэдэ дулаанай хаhада дээрэ гэдэдэг хүрьhэтэй. Орой дулааржа, эртэ хүйтэрдэг шэрүүн уларилтай. 1930-дахи онуудаар лэ шэнэ газар үргэн хэмжээндэ элдүүрилжэ захалhан байна.
ВЕДУЩИЙ: Яруунын аймаг ашагта малтамалнуудаар баян. Тэдээн соо алтан, нүүрhэн, барилгада хэрэглэгдэхэ үнэтэ шулуунууд ороно. Мүргэлтэй, шүтөөнтэй Дархита-Буурал баабай, Эреэн-Буурал баабай, Алтан-Үндэр, Баян-Хаан, Маарагта, Үлзытэ-Хаан, Улхасаа болон бусад обоо ууланууд аймагайнгаа арад зониие аршалжа, хаража hуудаг юм.
ВЕДУЩИЙ: Молтогорой Молон багшаhаа эхилээд лэ, сууда гараhан хүбүүд, басагад Ярууна нютагта олон даа. Бурха зурадаг суута зурааша Дамбиин Еши-Нима, уран зурааша, Буряад Совет уран зурагай искусствын үндэhэ hуури табигша гээд тоологдодог Цыренжаб Сампилов, Социалис ажалай Геройнууд Николай Семёнов, багша, уран зохёолшо, сэрэгшэ Цогто Номтоев, уран зохёолшод: Шираб Нимбуев, тэрэнэй хүбүүн Намжил Нимбуев, Цырендулма Дондогой, Булат Жанчипов, Сергей Цырендоржиев, Шираб-Нимбу Цыденжапов. Гэлэгма Бадмаева, Ким Цыденов, Марху Цыренов, Цыренжаб Бадмаев, Ринчин Бадмаев, эрдэмтэд: Базар-Сада, Цыбик Ямпиловууд, Базаржаб Сампилов, Г_________ Жанчипов, Юрий Тарнуев, Владимир Антонов, Ирина Урбанаева, Еши Цыбиков, Владимир Тарнуев, Анатолий Дашиев.
ВЕДУЩИЙ: Яруунаhаа гарбалтай артистнар эхэ нютагаа алдаршуулаа. Бултанда мэдээжэ нэрэнүүд, гэбэшье: Галина Шойдагбаева, Татьяна Шойдагбаева, Лидия Галсанова, Светлана Бунеева, Дамбадугар Бочиктоев, Цырендоржо Бальжанов.
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганын» хүндэтэ айлшад Яруунаhаа:
Буряад Республикын агропромышленна комплексын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, «Яруунын аймаг» гэhэн муниципальна байгууламжын толгойлогшо ДАМБИ БАЗАРОВИЧ ДАМБАЕВ, депутадуудай аймагай Соведэй түрүүлэгшэ ЦЫДЕНЖАП ГРИГОРЬЕВИЧ ШАГДАРОВ, Яруунын аймагай захиргаанай аха захатанай Соведэй түрүүлэгшэ ПАВЕЛ ГРИГОРЬЕВИЧ ВИНОГРАДОВ.
 
ВЕДУЩИЙ: «Алтарганаяа» гороолон ёохороо дэлгэжэ, аялга дуугаа дуулажа, алтан дэлхэйн бүхы буряадуудай эблэрэлгын, найрамдалай үрэhэ тарижа, хүхижэ, сэнгэжэ, танилсажа тараял даа!
Иигээд лэ «Алтарганамнай» үргэн дэлгэр Буряад орон соогуураа алхамаа захалаад, хэдэн тээhээ сугларhан хамаг буряадууд гар гараа хам барилсаад, хэзээдэшье, ямаршье ушарта hалашагүй, «Алтарганадаал» адли бүхэ дүхэриг боложо хамтараял!
Агууехэ hайндэрэй hүлдэ болоhон алтаргана мандаг лэ!!!
(Построение делегаций на футбольном поле с двух сторон сцены)
Ведущий вызывает на сцену Президента РБ Потапова Л. В. 
Президент приветствует.
Гимн Бурятии (фонограмма).
Ведущий для поднятия флага приглашает представителей 7 делегаций регионов. Они выстраиваются возле флагштока. 
Вынос флага Алтарганы. (8 спортсменов проносят флаг перед центральной трибуной).
Подъем флага под фанфары фестиваля.
Ведущий дает слово главам делегаций из Монголии, Китая и России.
Ведущие приглашают всех рассаживаться на трибуны (музыкальный фон).
ВЕДУЩИЙ — МУЖЧИНА:
Бүртэ-шоно эсэгэтэй, Гуа-Марал эхэтэй,
Буурал сагаан түүхэтэй буряад монголшууд гээшэбди.
Хорилардай мэргэнэй Баргужин-гуа хатанhаа
Байгал шадар тэнжэhэн барга-баряадууд гээшэбди.
ВЕДУЩИЙ — ЖЕНЩИНА:
Алан-гуа эхэмнай, Ара-Монгол нютагнай,
Хун шубуун гарбалнай, хуhан модон сэргэмнай,
Байгал номин далаймнай, Баргуужин-Түхүм нютагнай,
Саян үндэр ууламнай, заяан ехэ Монголнай! 
ВЕДУЩИЙ — МУЖЧИНА:
Хамаг Монголые хамталhан Хаан Чингисэй үринэр
Хангай, Хэнтэй, Саяандаа хаяа хадхан hуунал даа. 
Онон, Хэрлэн голнууднай олон арадые тэнжээгээ,
«Алтарганымнай» найр наадан аха дүүнэрые нүхэсүүлээ.
ВЕДУЩИЙ — ЖЕНЩИНА:
Түрэл дайда, түрэhэн нютаг хоёрhоо 
Түби дэлхэй дээрэ нангин юумэн байхагүй! 
Ямар байнаш даа, буряад-монгол арадни 
Ядарха сагууд тохёолдоно үгы бэзэ? 
ВЕДУЩИЙ — МУЖЧИНА:
Нарые халхалhан үүлэн нарбайhаар талииха, 
Наруули hайхан таладамнай сэсэгүүд ургаха, 
Мүнхэ тэнгэриин агуу хүсэндэ түшэглэн, 
Монгол туургата арадууд эбээ нэгэдүүлхэ.
ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ЧАСТЬ
1. Звучат фанфары.
Центральная площадка заполняется с четырех сторон группой танцоров с широкими полотнами, символизирующие озеро Байкал.
ВЕДУЩИЙ мужчина:
Алдарта Байгал, арюухан далай
Айлшадаа угтан долгилон байна.
ВЕДУЩИЙ ЖЕНЩИНА:
Байгал, буурал Байгални,
Буряад дайдым эрдэни!
Дэлхэй дайдын буряадууд
Дэргэдэшни суглараал —
Найрамдалай захяагаар
Наадан, дуулан найрлаг даа!
Ведущий:
Гостеприимен мой народ отважный, 
И гостю — он знаком иль незнаком -
Повсюду, где горит огонь очажный,
Мы преподносим чашу с молоком.
Природа повторила сущность нашу:
Исполнена душевного тепла,
Она с живой водой большую чашу -
Байкал семье людской преподнесла!
Сначала Байкал бурлит, большие волны, потом затихает. Пролетают чайки. Между волнами танцуют 20 девушек.
Һайхан минии Буряад,
Ойхон ехэ зулай,
Гайхал болон мүндэлhэн
Байгал — Эхэ далай.
Майхан хүхэ огторгойн
Мандал доро ялбайн,
Мянган, мянган жэлнүүды
Булангиргүйгөөр угталай! 
Появляются 2 рыбы. Играют между волнами. Когда рыбы поднимаются на сцену, (музыкальный акцент) — появляется Гутар-Баабай (Торжественная музыка).
ВЕДУЩИЙ:
Эрьеын габа эхэмнай
Эреэн Гутаар эсэгэмнай.
Байгал номин далаймнай
Бархан үндэр ууламнай.
Ведущий:
Байгал номин далайhаа
Һайхан далай байхагүй.
Баабай эжын hургаалhаа
Сэсэн hургаал байхагүй!
20 девушек-чаек выбегают на сцену, танцуют. 
Гутар поднимается на возвышение. Байкал расступается в стороны. 4 полотна образуют горы.
(5:35)
2. Вдалеке слышны мычание быков. 10 парней в образе быков с верхнего выхода выбегают на сцену, идут игрища быков.
Снова раздается более громкое мычание. 
На сцене появляется Буха-Ноён.
ВЕДУЩИЙ:
Буха-Ноён баабай,
Будан хатан иибии,
Булгад хүнэй гарбал
Буряад хүнэй удха.
Ведущий: Эсэгын түрэhэн нангин тоонто,
Эшэгы гэрэйм номин тооно.
Эжын түлиhэн алтан зууха,
Эртын сагай домог түүхэ.
Выходят танцоры-народ, начинают ёхор, образуется диагональ и на сцене происходит восхождение Буха-ноёна на помост, где уже стоит Гутар (торжественная музыка).
(4:00 мин.)
3. Раздаётся вой волков. 
С двух сторон выбегают 30 волков-юношей.
Танец. В центре, на батуте — цирковой трюк исполняет девушка-волчица. 
Под музыкальный акцент на сцене появляется Бүртэ-Шоно.
ВЕДУЩИЙ:
Буртэ-Шоно эсэгэтэй,
Гуа-Марал эхэтэй
Та же торжественная музыка.
Народ восхваляет своего тотема. Восхождение Буртэ-Шоно на помост.
(3:00 мин)
4. С двух верхних боковых выходов выплывают 33 прекрасные девушки-лебеди.
Сбросив крылья, 11 лебедей поднимаются на сцену. Остальные 22 танцуют на площадке. На сцену поднимается Небесная Лебедь — Хун Шубуун.
ВЕДУЩИЙ: Алан-Гуа эхэмнай,
Ара-монгол нютагнай,
Хун шубуун гарбалнай,
Хуhан модон сэргэмнай!
Байгал номин далаймнай, 
Баргужин-Түхэм нютагнай,
Саян үндэр ууламнай, 
Заяан ехэ Монголнай! 
Восхождение тотема Хун-Шубуун на помост. (торжественная музыка)
(4:00 мин)
5. С двух сторон выходят 40 женщин с белыми хадаками и поют восхваление 4 тотемам.
ВЕДУЩИЙ:
Держащие эхо высокой горы, 
держащие ветер широкого моря,
цари мои, живущие на горах,
божества мои, обитающие на урочищах!
В бедствиях вы бываете для нас опорою,
В скудные годы являетесь милостивыми,
В тяжкие месяцы доставляете обилие.
ВЕДУЩИЙ: Арадайнгаа урдын заншалые 
Абажа ябаха хүбүүд гээшэт!
Угайнгаа нангин hүлдые
Сахижа абаха хүбүүд гээшэт!
Хун шубуун гарбалhаатнай
Һайхан гарбал үгы юм,
Хуhан модон сэргэhээтнай
Гайхал модон үгы юм.
Буряадайнгаа бусад угуудай
Бурхан шэнгеэр тахидаг 
Һүр hүлдыень хүндэлжэ,
Дээрэ үргэн ябаарайт!
ВЕДУЩИЙ: Эжэл танай нүхэд соо
Эрьеын габа эхэтэй,
Эреэн гутаар эсэгэтэй
Эхирэд яhатан олон лэ!
Бухын малтаариhаа олдоhон
Булагад яhатан хүсэтэй юм.
Хүхэ буха эсэгэнь 
Хүбүүдээ хамгаалан тэмсэдэг юм.
Сагаан шубуун гарбалтай,
Сагдуул модон сэргэтэй
Саяан уулын хормойдо
Сагдаа болоhон хонгоодор.
ВЕДУЩИЙ: Үндэр тэнгэриhээ үреэлтэй,
Үлгэн дэлхэйhээ үршөөлтэй ябаарайт!
Үргэhэнтнай хүн болог,
Үдхэhэнтнай мал болог,
ВЕДУЩИЙ: Зэргэтнай олон болог,
Зэлэтнай ута болог!
Түлиhэн галтнай ошотоёо байг,
Түүхэ жаргалтнай золтоёо байг!
В это время с двух сторон две площадки, где находятся юрты и фигурки животных, заполняются народом с детьми. (фольклорные коллективы в национальных костюмах).
ВЕДУЩИЙ: Мөөрэн гэгшэ голдо,
Мүнхэ далайн эрьедэ
Булаг шэнги арюухан
Булжамууртын орон лэ!
ВЕДУЩИЙ: Шагаабаритайхан турадаа
Шагнахаар үльгэр хэлыта!
Шагнажа hууhан хүнэй
Дууряалсахаар үльгэр хэлыта!
ВЕДУЩИЙ: Урда байhан мүшэдэй
Унтарсарынь хэлэхэдэ яалай!
Ойро hууhан нүхэдэй
Унтасарынь хэлэхэдэ яалай!
ВЕДУЩИЙ: Далтай, далтай гэртээ
Дуулалтай үльгэрөө хэлэе!
Дуулажа hууhан нүхэдэй
Дурлалтай үльгэрөө хэлэе!
(4:00 мин)
6. На центральную площадку с двух сторон побежали дети. Танец. 
ВЕДУЩИЙ:
Ямар сэсэг гоёб даа?
Ягаан сэсэг гоёл даа!
Ямар наадан гоёб даа?
Ёохор наадан гоёл даа!
После детей танцуют девушки в бурятских костюмах.
ВЕДУЩИЙ:
Хадын ургы сэсэг
Халюуржал байхаа яагаа юм?
Ханилаа ганса нүхэрни
Хажуудам байхаа яагаа юм? 
С двух сторон выходят к девушкам юноши. Танец юношей.
Уулын ургы сэсэг
Ургажал байхаа яагаа юм даа?
Ушараhан гансахан нүхэрни
Мүнхэдөө байхаа яагаа юм даа?
Общий танец юношей и девушек «Венок Дружбы». 
Картина жизни счастливых бурят.
6. Вдруг раздается гром и молния. Справа от Центральной трибуны от верхнего выхода начинается нашествие черных сил с головой Муу-шубуун. (50 человек).
ВЕДУЩИЙ:
Хуhан модон шэбээень
Хуха даран орохобди.
Хоёр мянган сэрэгыень
Yймэн хюдан гарахабди. 
Нарhан модон шэбээень
Набта даран орохобди. 
Найман мянган сэрэгыень
Алан хюдан гарахабди. 
ВЕДУЩИЙ: 
Хүхэ хүхэ далайда
Хүреэлбэбди гэжэ hанабалта.
Хүреэлyyлээшье болобол
Хүгшэн шаргамни оймуужан.
Хара хара далайда
Хаагаабди гэжэ hанаалта.
Хаагдаашье болобол
Халюун шаргамни мэдүүжэн.
Черная птица пролетает до левой площадки-поселения, взмахивает огромными крыльями, разрушая все живое. (между юртами взрываются дымовые шашки с цветным дымом). Птица летит к другой площадке, также разрушая жизнь, окружает Центральную сцену и начинается битва Тотемов и людей с Черными силами.
ВЕДУЩИЙ:
Хормого соохи номоёо
Хотойсорынь татаарай,
Хорин холбооной зондо
Мэргэн гэжэ дуулдаарай.
Һаадаг соохи hомоёо
Һубарюулан табяарай,
Холын холбооной зондо
Сууда орон ошоорой.
Зэнхэшни зэдэлэн ошог, 
Зэргэлhэн hурые онон ошог.
Һомоншни hүрьен ошог,
Һубариhан hурые гарган ошог.
Заключительный удар сопровождается спецэффектом «град стрел» — с двух сторон от площадок взрыв разноцветного серпантина.
Народ побеждает, Птица распадается на отдельные куски и обращается в бегство.
Победа Добра над Злом.
Радостный народ поет песню.
ВЕДУЩИЙ: Хангай ехэ тайгаhаамнай 
Дуулим газар байхагүй!
Халюун шаргал дайдаhаамнай
Уужам нютаг байхагүй!
Байгал номин далайhаамнай
Гүнзэгы уhан байхагүй!
ВЕДУЩИЙ: Баян Буряад оронhоомнай
Һаруул орон байхагүй!
Бурьяа түргэн Ангарhаамнай 
Тэршээ мүрэн байхагүй!
Буурал эжын үреэлhээмнай 
Сэсэн үреэл байхагүй!
ВЕДУЩИЙ: Аглаг сэнхир тэнгэриhээмнай
Алас хизаар байхагүй!
Агуу багшын hургаалhаамнай
Оюун номнол байхагүй!
Хун шубуун гарбалhаамнай
Һайхан hүлдэ байхагүй!
Хуhан модон сэргэhээмнай 
Мүнхэ модон байхагүй!
7. Раскрывается центральная юрта-лотос. 
Зарождается цветок-алтаргана (девочки-каучук).
ВЕДУЩИЙ: Аадар, мүндэр, шуурганhаа
Айжа hүрдөөгүй алтаргана
Тэмсэл, зоболон, хашалтаhаа
Тэсэжэ гараhан буряад арад.
ВЕДУЩИЙ: Зунай ааяма халуунhаа
Зүhэеэ алдаагүй алтаргана.
Түүхын харанхы гүн сооhоо
Түрэлөө алдаагүй буряад арад.
ВЕДУЩИЙ: Үнсэг ехэ дайдатаяа
Үндэhөөрөө холбоотой алтаргана.
Хүхэ Монгол зонтоёо 
Хүйhөөрөө холбоотой буряад арад. (Д.Б.)
8. Цветок—Алтаргана расцветает (На сцену поднимается из-под центральной трибуны вся в золотом одеянии девушка-Алтаргана).
ВЕДУЩИЙ:
От запаха безымянного
Маленького цветка
Весь мир открывается заново. ?
Песня, чиста и звонка.
Песня звенит, не кончается,
Нежная,
Добрая,
Вечная.
И этот цветок качается,
Весь мир собой увенчивая.
3.00 мин.
9. Выходит Галина Шойдагбаева. 
Звучит гимн Алтарганы. Муз. П. Дамиранова, сл. Д. Бальжинимаева.
4.18 мин.
10. Начинается общий праздничный ёхор. Сначала танцоры, затем подключается фольклор, создается два больших круга и к ним присоединяются участники. На последних 3-х минутах начинается фейерверк. 
7.00 мин.
ВЕДУЩИЙ: Алан-гуа эжынгээ
Арюун hургаал сахижа,
Эб нэгэтэй байхамнай
Эгүүридэ мүнхэ болтогой!
Алтан наранай мандаа сагта,
Алтарганын ургаа сагта
Монгол, буряад арадуудай
Моридой түбэрөөн бү таhараг!
ВЕДУЩИЙ: Үүлэн хатан эжынгээ 
Үгын hайханиие сахижа,
Зам нэгэтэй байхамнай,
Замбида мүнхэ болтогой!
Бурхан халдунай байгаа сагта,
Бурьялаа Ононой долгилоо сагта,
Монгол, буряад арадуудай
Моридой түбэрөөн бү таhараг!
ВЕДУЩИЙ: Балжан хатан эжынгээ
Бата замые сахижа,
Түрэл түтим байхамнай
Түбидэ мүнхэ болтогой!
Байгал далайн миралзаа сагта,
Бархан уулые тэбхыгээ сагта
Монгол, буряад арадуудай 
Моридой түбэрөөн бү таhараг! (Д.Б.)
ТҮГЭСЭБЭ